تحلیل و نقدی بر كتاب عربی ۲

  در مورد متون درسها می توان گفت سعی شده كه متون همگام با قواعد  و در خدمت قاعده باشند .

·    در انتخاب متون به روز بودن و جدید بودن متون برای جذابیت بیشتر مورد توجه نبوده است .

·        داستان درس دوم از نظر ایجاد نگرش در دانش آموز نگرش خوبی ایجاد نمی کند .

·        حجم متن درس سوم بسیار است  .

·    برای كلمه (( نورا )) د ر حاشیه ص 27 توضیحی ذ كر شده ولی این كلمه د ر این صفحه وجود ندارد . بهتر است به ص 28 منتقل شود .

·        سؤالات آخر درس به عنوان درك مطلب باید دنبال اهداف آموزشی نیز باشد.

·    بعضی از تصاویر مثلا تصویر آهو در درس 5 گویای آهوی شاخدار نیست چون مطابقت تصاویر با متون باعث كمك به دانش آموزان در امر ترجمه می شود دقت بیشتری می طلبد.

·    یا در ص 53 عبا رت (( لما غربت الشمس جلسنا تحت شجره مشرفه .....    )) نشستن زیر درخت در شب چندان منطقی به نظر نمی رسد . زیرا غالبا در روز به خاطر وجود سایه زیر درخت می نشینند .

·        بجای بحثهای تاریخی از خرید و مسائل علمی اجتماعی هم بحث شود.

در بحث قواعد :

·    در اولین درس این كتاب بهتر بود كه نگاهی به رؤوس مطالب عمده ی سال گذشته بشود . مثلا جمله اسمیه و جمله فعلیه و ... در حد تمرینی یادآوری شود تا بدینوسیله  حلقه های اتصال درس عربی گسسته نشود .

·    در ص 2 قسمت فواید شماره ی 4 كلمه (( دارای )) یك جا با رنگ مشكی و د ر همان جمله دوباره با رنگ سبز نوشته شده است كه بهتر است هرد و یك رنگ باشد .

·    در قواعد د رس اول ( معرفه و نكره ) یكی از معارف معرفه به اضافه است و مؤلفین محترم را ین تصور بوده اند كه دانش آموز مضاف و مضاف الیه را می شناسد لذ ا پیرا مون ا ین مطلب تو ضیح كاملی ندادند در حالی كه بحث مضاف الیه در درس 5 مطرح می شود .

·    در ص 5 بهتر است به جای تركیب ال + نكره = معرفه و نكره + معرفه = معرفه نوشته شود ال + نكره = معرفه به ال  و   نكره + معرفه = معرفه به اضافه

·        مثالهای بكار رفته در درس دوم كافی به نظر نمی رسد و ذكر مثالهای متنوع در این بحث ضروری است .

·    در بحث اعراب فرعی (( اسما ء خمسه ))  مثالها یی كه برای اعراب اسماء خمسه ذ كر شده است در هر سه جمله به صورت مرفوع آمده است در حالی كه می توان برای حالات مختلف آن مثال آورد .

·    در اعراب تقدیری اشاره ای به مضاف به یاء متكلم نشده است . با توجه به كار برد فراوان آن و نیز ساد گی موضوع طرح این مورد از اعراب تقدیری ضروری به نظر می رسد چرا كه  در درسها از آن آورده شده است .مانند عربی 3 

·        در درس 4 موضوع اعراب محلی جای بحث بیشتری دارد چون در سال اول به آن اشاره چندانی نشده است .

·        در درس 8 به مجهول كردن جملات كمتر توجه شده است با توجه به اهمیت موضوع ذكر مثالهای بیشتر ضرورت دارد .

·    در ص 3 مسئله شماره ی 2 گفته چرا (( نتیجه الكذ به )) ال ندارد مشخص نكرده كه (( نتیجه یا كذ ب ))چون دانش آموز هنوز مضاف ومضاف الیه را نمی داند .

·        در ص 9 كلمه ال را تجزیه نكرده است در حالیكه به عنوان یك كلمه باید تجزیه می شد .

·    در ص 24 آیه شریفه (( ان الله یحب التوابین )) در تمرین اول ذكر شده و در تمرین سوم آ یه (( ان الله یحب الحسین )) استفا ده شده . خوب بود سؤال دیگری می آمد.

·    همچنین با توجه به عبا رت ((  عاتب اخاك بالاحسان الیه )) در تمرین اول دا نش آ موز به جواب (( اكرم اباك فی جمیع الاحوال ))  در تمرین دوم پاسخ درست می دهد .خوب بود در تمرین تنوع داده می شد.

·    ص 24 تمرین اول در عنوان سؤال (( عین الكلمات التی ...)) بهتر است به جای لفظ الكلمات از لفظ الاسماء استفاده شود . چون  در قسمت 3 همین  تمرین  فعل (( یشبعان )) آ مده است كه دارای  اعراب فرعی است و  دا نش آ موز   ا ین مورد را هنوز نخوانده است و غالبا آن را با اسم مثنی اشتباه  می گیرد . لذ ا لفظ الاسماء این ابهام را بر طرف می كند .

·        صور جمالیه با دانش آموزان متناسب نیست مثل ص 25 .

·        د ر صفحه ی 31

·        الف: د ر سطر 3 (( فقال له ...)) كلمه (( له )) ترجمه نشده است ( به او گفت ) صحیح تر است .

·        ب: د ر سطر 5 (( ساله )) مفعول د ر ترجمه ذكر نشده است ( از او پرسید ) صحیح تر است .

·        ج: در سطر 5 (( زهد ت )) پیشه كردم صحیح است برای ترجمه پیشه كرده ام باید (( قد زهدت )) ذ كر می شد.

·        در ص 34 ( به اسمهای معربی كه ... ) تا دانش آموزان كلمات مبنی را از بحث منصرف و غیر منصرف جدا بدانند .

·    در ص 34 تمرین را بع ترجمه به فارسی بهتر است از متنی استفاده شود كه در آن از كلما تی استفاده شده باشد كه با مبحث د رس (( اعراب فرعی )) همخوا نی و ارتباط نزد یكتری داشته باشد .

·    در صفحه  37- شما ره  2و3  از تمرین اول (( زینا السماء الدینا بمصابیح )) و (( الیس الله با علم با الشاكرین )) دقیقا در صفحه 34 ذ كر شده است پیشنهاد می شود به جای ا ین دو آ یه از آیات د یگر استفاده شود.

·        در تمرین را بع ص 38 (( ا رسلنا الی فرعون رسولا )) تكرا ری است و در ص 34 قبلا ذكر شده است .

·    د ردرس 3 ص 37 التمرین الثالث در آیه (( لا تبطلوا صدقا تكم ....)) اعراب كم ( مضاف الیه ) از دانش آموز خواسته شده است حال آ نكه دا نش آ موز  هنوز مضاف الیه را یاد نگرفته است .

·        در تمرینات هر د رس تعدادی از كلمات درهم ریخته به  دا نش آ موز دا ده شود و ا ز او خواسته شود از آنها جمله بسازد .

·        در ص 49 ( تمرین ثالث )  (( وجدت الدنیا كبیت له با با ن .......      )) تناسب چندانی با موضوع درس ندارد .

امتحان خرداد 87

 

- السوال الاوّل: ترجم العبارات التالیة إلی الفارسیة:

    1- بادر الفرصةَ و اغتنم عمرك أیّام الصّبا.

    2- قَرینُ المادّةِ جُسَیْمٌ مجهولٌ یَحمل شحنةً تُخالف الإلكترون.

    3- نحن نُقدّمُ مثلَ هذه الهدایا لأصدقائنا و هم یَقبلونها.

    4- إنْ كسرتَ مؤمناً فعلیك جبرهُ.

    5- إلهی جُد علیَّ بفضلك إن كنتُ غیرمُستأهلِ لرحمتِك.

    6- تَرَنَّمتِ الخنساءُ آیةً حامدةً ربَّها لاستشهادِ أبناءها.

2- السوال الثانی: اكتب:

    الف) « الذریعة» بالفارسیة ......................                              ب) «بیهوده» بالعربیة ....................

    ج) ضِدّ « السُّرور» ................................  د) مترادف: «یَدَعُ» .......................

3- السوال الثالث: اقرأ النصَ التالی ثم اجِب إجابة كاملة:

    « كانت المراسیمُ منعقدة لتكریمِ أبی سمیرةَ الذی ضَحَّی بنفسه؛ الشُّهداء فی ذاكرتنا لأنَّهم أفضلُ الناسِ إیماناً و عملاً»

    « نحن نستطیع أن نغوصَ فی البحار أكثر مِن مائتی متر و هذا بفضلِ المُعدّات الحدیثة.»

    الف) لماذا انعقدتِ المراسیمُ؟                                                 ب) ما هو سببُ تبجیلِ أبی سمیرةَ؟

    ج) كم نغرصُ فی البحار؟                                                       د) مایُساعدنا علی الغوصِ؟

4- السوال الرابع: عیّن الصحیح عن ترجمة أو تعریب العبارات التالیة:

    الف) لاتذكُروا أحداً إلّا ربّكم.

        1) هیچ كس را جز خدایتان یاد نكنید.     2) فقط خدایتان را یاد كنید.

    ب) فَرَّ المشركون المذعورون خائفین.

        1) مشركان ، ترسان و نگران فرار كردند.                             2) مشركان وحشت زده ، ترسان فرار كردند.

    ج) أدعو ربَّنا أن یغفرلنا ذنوبنا.

        1) از پروردگارمان بخواه كه گناهانمان را بیامرزد.                  2) از پروردگارمان می خواهم كه گناهانمان را ببخشاید.

    د) ای نفس از آخرت غافل مباش.

        1) یا ایتها النفس! لاتغفلی عن الآخرة    2) یا النفس! لاتغفل عن الآخرةِ.

5- السوال الخامس: عیّن الصحیح فی ترجمة ما اُشیر الیه بخطّ:

    1- حینئذ تلاالعجوز العبارةَ الشریفةَ ( بعد از آن ، در هنگام تلاوت ، در این زمان)

    2- إنّما ینتفع الخفاش بقوةِ سمعٍ حادًَّة. ( نفع می رساند ، سود می برد ، لذّت می­برد)

    3- مَن ضَیَّع النعم فقد كفرَ بها.( كافر شده است ، ناسپاسی می­كند ، هدر می­دهد)

    4- یحترمُ الإسلام الأطفال علی حدِّ سواء. ( یكسان ، جداگانه ، بخصوص)


6- السوال السادس: صحّح الأخطاء فی الترجمة:

    1- أرجو یا ربَّ أن تَنطِقنی بالهدی.

        امید داشتم پروردگار مرا با هدایت به سخن بیاورد.

    2- ظاهرةُ ظلمة البحرِ اكتشفها العلماءُ فی السنواتِ الأخیرةِ.

        دانشمندان پدیده تاریكی را در سال اخیر كشف كرده اند.

    3- تَقِف الرُّمیصاء قربَ خیمة الرسول مُتربِّصةً.

        رمیصاء كنار خیمه رسول ایستاد و كمین كرد.

7- السوال السابع: میّز المفعول فیه ، الفعل المعتل و نوعه ، الحال و صاحبها ، التمییز ، المستثنی و المستثنی منه ، المفعول المطلق و نوعه فی العبارات التالیة:

    كانت سمیرة غارقةً فی أفكارها حینما سمعت صوتَ المدیرة قائلةً: إنَّك خیرُ التلمیذاتِ خُلقاً- یَتمتَّع المسلمون بالعلم تَمتُّعاً كثیراً و لایطلبون شیئاً إلّا الحسناتِ.

8- السوال الثامن: شكّل ما اُشیر الیه بخطّ:

    أیّها الأعزاء! كثرَ المسلمون تجربة فی الماضی و اعترف علماء الغرب و غیر هم بفضلهم.

9- السوال التاسع: املا الفراغ بالكلمة المناسبة:

    1- یا ........ خَلِّصنا من الفقر ( غنیٌّ- غنیَّ- غنیُّ)

    2- بعضُ الموجاتِ لم .......... إلی الخفاشِ. ( یرتَدَّ- یرتَدُّ- یرتَدّْ)

    3- ماكنتما إلّا ................ ( خاشعانِ- خاشعینِ- خاشعینَ)

    4- كان الإنسان لایستطیع أن یغوض فی البحر أكثر من عشرین................ ( متراً ، مترَ، المترَ)

    5- تُشاهد ظاهرةُ قوس قزح فی السّماء ............. ( جمیلاً ، جمیلةً ، جمیلینِ)

    6- استَسلَمَ الأبُ لولده .......... المسكین. ( المفعول المطلق المناسب)

    7- الإسلام یهتمّ باحترام شخصیة البنینَ و .......... ( بناتاً ، البناتَ ، البناتِ)

    8- ............ الوالدةُ و تَتَعجَّب من أعمال أولادها. ( المضارع مِن « اِشتَكی»)

10- السوال العاشر: صحّح الأخطاء:

    1- تَسعی السّید المُجدیّ أن یستفیدُ مِن الكلماتِ القلیلةِ.

    2- أعظمُ الأمراض خطرٍ هوالجهلُ و دواؤها الحبرُ.

11- السوال الحادی عشر:

    الف) أعرب ما اُشیر الیه بخطّ: كانت الأیّام قریبةً من عید الأضحی و الناسُ تذوَّقوا حُلوَ الحیاةِ و سرورها.

    ب) صحّح الأخطاء فی التحلیل الصرفی: أحضرَت الخنساءُ أسلحةَ أولادِها.

        أحضرت= فعل ماضٍ- للمخاطبة- مجرد ثلاثی- صحیح- لازم- معلوم- معرب

        اسلحة= اسم ، مفرد ، مشتق ، نكرة ، معرب ، غیرمنصرف

چگونه بدانیم کدام واژه ریشه عربی و کدام ریشه فارسی دارد؟

هرچند برای کسی که به دو زبان چیره نیست  کار دشواری است ولی راه های ساده ای هم وجود دارد که دانستن آنها جالب است.

از میان 32 حرف الفبای فارسی برخی حروف تنها ویژه واژه های عربی است .

حرف (ث) : هر واژه ای که دارای  ث  است بی گمان عربی است و ریشه ی فارسی ندارد . جز (کیومرث: مرد دانا یا گاو مرد) ، ( تـَهمورث : دارنده ی سگ نر قوی ) و واژگان لاتین مانند بلوتوث یا نام هایی مانند ادوارد ثورندایک و ... که بسی آشکار است نام های لاتین هستند نه عربی یا فارسی.

حرف (ح): هر واژه ای که دارای حرف  ح  است بی گمان عربی است و ریشه ی فارسی ندارد.غیر از کلمه ی حوله که درست آن هوله است وبه گمان نزدیک به یقین ریشه ی ترکی دارد و به معنی (پُرزدار ) است .  عرب به هوله (حوله) می گوید : مِنشَفة در سعودی / خاولی یا خاولیة و بَشکیر در عراق / بِشکیر  یا فوطة در سوریه .واژه حول و حوش هم به گمان بسیار فارسی و درست آن هول و هوش است . کردهای فهلوی یا فَیلی هنوز به خانه می گویند هاوش که با house  در انگلیسی همانندی دارد.

حرف (ذ) : هرچند در فارسی کهن تلفظ این حرف مانند تلفظ عربی آن وجود داشته اما امروزه دیگر هیچ ایرانی ای ذال را ذال تلفظ نمی کند بلکه  زاء تلفظ می نماید .بیش از 95% واژه های دارای ذال ریشه ی عربی دارند مگر واژه هایی مانند گذر ، گذراندن ، گذشتن ، پذیرش ، پذیرفتن ، آذین، گنبذ (امروزه گنبد خوانده می شود.)ذانستن ( که امروزه دانستن تلفظ می شود. اما کردها ، لَکها و برخی دیگر از اقوام ایرانی  ذانستن را زانستن تلفظ می کنند. مانند تالشی ها که به (می دانم) می گویند ( زُنُـمzonom) و کردها می گویند ( اَزانِـم  یا  زانِـم یا مَزانِم یا دَزانِم )

حرف(ص): هر کلمه ای که  صاد دارد بی شک عربی است مگر عدد شصت و عدد صد که عمداً غلط نوشته شده اند تا با انگشت شست و سد روی رودخانه اشتباه نشوند.

صندلی نیز بی جهت با صاد نوشته شده و البته عربی شده ی چَندَل است. عرب به صندلی می گوید کُرسی ، مَقعَد و در گویش محلی عراق و سوریه اِسکَملی .

صابون هم در اصل واژه ای فارسی است و درست آن سابون است و این واژه از فارسی به بیشتر زبانهای جهان رفته مثلاً soap در انگلیسی همان سابون است . ما سابون را به صورت معرَّب صابون با صاد می نویسیم.اصفهان نیز معرّب یعنی عربی شده ی اَسپَدانـه یا سپاهان است.

حروف( ض/ظ /ع ):  بدون استثنا تنها ویژه واژه های دارای ریشه ی عربی است و در فارسی چنین مخارجی از حروف وجود ندارد .  به ویژه ضاد تا جایی که عرب ها به الناطقین بالضاد معروفند زیرا این مخرج ویژه عرب است نه دیگر مردمان نژاد سامی.

حرف(ط) : جنجالی ترین حرف در املای کلمات است . مخرج طاء تنها ویژه واژه های عربی است و در فارسی ط نداریم و واژه هایی که با  ط  نوشته می شوند یا عربی اند و یا اگر عربی نیستند غلط املایی هستند . مانند طهران ،طالش، اصطهبان ، طوس که خوشبختانه امروزه دیگر کسی تهران ،تالش ، استهبان و توس را دیگر نادرست نمی نویسد. اما بلیت واژه ای فرانسوی است . تایر tire واژه ای انگلیسی است . اتاق مغولی است . تپش فارسی است و دلیلی ندارد که آن ها را نادرست بنویسیم و امروزه دیگر این واژه ها را درست می نویسند مگر کسانی که با ریشه واژه ها آشنا نیستند.

حرف( ق ):  نیز در مرتبه دوم حروف جنجالی است . در فارسی قاف نداریم  غ  داریم . قاف ویژه واژه های عربی در 90 درصد موارد است واژه های  عربی دارای ریشه ی اغلب سه حرفی و دارای وزن و هم خانواده اند مانند: قاسم ، تقسیم ، مقسِّم ، انقسام ، قَسَم ، قسمت ، اقسام ، مقسوم ، قسّام ، منقسم و تشخیص واژه ی عربی الاصل دارای قاف کار ساده ای است . اما دیگر کلمات قاف دار یا ترکی اند و یا مغولی . مانند قره قروت: کشک سیاه / قره قویونلو : صاحبان گوسفند سیاه/ قره گوزلو: دارنده ی چشم سیاه / قزل آلا : ماهی طلایی

کلماتی مانند آقا ،قلدر ، قرمساق  نیز مغولی اند.  کلمه قوری نیز روسی است اصلاً قوری ،کتری ، سماور ، استکان همه واژه های روسی اند و اینها زمان قاجاریه و در دوره صدارت اعظمی امیر کبیر وارد ایران شدند . کلماتی مانند قند و قهرمان و قباد معرب  کند کهرمان و کَواذ هستند همان گونه که کرماشان یا کرمانشاه را عرب قرماسان یا قَرمسین تلفظ می کرده اما امروزه ما ایرانیان کرمانشاه یا کرماشان را قرماسان یا قرمسین تلفظ نمی کنیم  اما کواذ را قباد می گوییم و این تأثیر زبان عربی بر فارسی است.

حروف چهارگانه ( گ /چ/ پ / ژ )  : نیز در عربی فصیح یعنی نوشتاری وجود ندارد. و هر کلمه ای که دارای یکی از این چهار حرف است حتماً عربی نیست و به احتمال بسیار ریشه ی فارسی دارد . مانند منیژه ، مژگان ، ژاله ،پروین ، پرنده ، گیو، گودرز ،منوچهر ، پریچهر  و ... البته اغلب چنین است و موارد اندکی نیز امکان دارد از دیگر زبانها باشد مانند پینگ پونگ که چینی است . یا چاخان و خپل که مغولی اند . اشتباه نکنید چاخان ترکی نیست . مغولی است زیرا در ترکی به دروغ  می گویند  یالان .یا پارتی partyکلمه ای انگلیسی است و  آپارتمان واژه ای فرانسوی است.

شاید بپرسید پس سایر حروف مانند  الف ب ت ج د ر ز س ش ف ک ل م ن و ه ی  چگونه هستند ؟ پاسخ شما این است که اینها حروف مشترک در سراسر زبانهای جهان است . هرچند برخی اقوام بعضی حروف را ندارند و به گونه دیگر ادا می کنند . مانند حرف   ر  که در فرانسه   غ گفته می شود  و یا همین  ر   در چین  ل   خوانده می شود ./نوشته : عادل اشکبوس

75 تست از کنکور سراسری

 

عین الأصحّ و الادقّ فی الجواب للترجمة أو التعریب المفهوم (1-8) :

1 - «عاشِر من یجالسون العلماء و یشاورونهم !» :
1) با دانشمندان همنشینی و معاشرت بنمای و با آنها مشورت كن!
2) زندگی كن با كسانی كه همنشین دانشمندانند و به آنها مشورت می دهند!
3) كسانی زنگی كن كه با دانشمندان همنشین هستند و با آنها مشورت می كنند
4) كسانی كه با دانشمندان همنشینی می كنند و با آنها مشورت می كنندف معاشرت كن!

2- «لماذا تحمّل علی الآخرین ما لا یطیقونه ؟!»:
1) چرا تحمل نمی كنند چیزی را كه بر آنها تحمیل می شود؟!
2) چرا بر دیگران آنچه را كه تحمل آنرا ندارند، تحمیل می كنی؟!
3) برای چه منظور بر غیر خود آنچه كه طاقش را نداری بار می كنی؟!
4) بخاطر چه چیزی بر غیر خویش حمل می كنی آنچه كه توانش را ندارد؟

 3- المجدون ینجحون فی هذه الحیاة لأنّهم یستفیدون من الفرص جیّداً ».
1) افراد ساعی و كوشا در زندگی خود پیروز هستند چون از موقعیتها بخوبی سود می جویند.
2) تلاشگران در این زندگی موفق می شوند زیرا آنان از فرصتها، بخوبی استفاده می كنند.
3) انسانهای كوشا در این دنیا موفق هستند برای اینكه از فرصتهای خوب استفاده برده اند.
4) اشخاص فعال در این حیات به توفیق دست یافته اند زیرا از امكانات بهره مند هستند

4- «انّ سبب تقدّم المسلمین العلمی تكریم الاسلام العلم و العماء»
1) قطعاً پیشرفت علم در نزد مسلمانان، احترام اسلام به دانش و دانشمندان بوده است.
2) قطعاً‌ علت پیشرفت علمی مسلمانان، بزرگ داشتن علم و دانشمندان توسط اسلام است.
3) بی شك محترم شمردن علم و عالمان در اسلام، باعث پیشروی مسلمانان در علم بوده است.
4) همانا احترام گذاشتن به دانش و دانش پژوهان، باعث پیشرفت علم در نزد مسلمانان شده است.

5- عین الصحیح :
1)بعث الله النبیین مبشرین) : خداوند پیامبران را برای بشارت فرستاد.
2) أعظم العبادة أجرا أخفاها : بزرگترین عبادت در پاداش، مخفی كردن آن است.
3) آمنت بالله أیماناَ لا یزول عنّی : به خداوند ایمانی آوردم كه از من جدا نمی شود.
4) (اصبروا و صابروا و رابطوا) : صبر كنید و یكدیگر را به صبر سفارش دهید و با هم ارتباط داشته باشید.  

6- «من طلبَ العُلی سهر اللیالی!» . عین الاقرب فی المفهوم :
1) انما أنما أصل الفتی ما قَد حصل !
2) لن تبلغ المجد حتّی تلعق الصبر!
3) من یعرف المطلوب یحقر ما بذل !
4) إن كنت تطلب عزاّ فاجتنب سوءأ !

7- «والدین تجارب ارزشمندی را در زندگی خویش جمع آوری كرده اند»
1)الوالدان قد جمعا تجارب قیّمة‌ فی حیاتهما
2) الوالدین اجتمعوا تجربة ثمینة فی الحیاة الدنیا
3) كان الوالدان قد جمعا تجارب ثمینة طول الحیاة
4)انّ الوالدین اكتسبوا تجارب سامیة ‌طول حیاتهم القیمة  

8- «مؤمنان از سلطه ستمگران ناامید نمی شوند زیرا می دانند سرانجام حق پیروز است!» :
1) لن تیأس المؤمنات من سیطرة الظالم لأنهنّ یعرفن الحقّ غالبٌ أخیراً !
2) المؤمنون لا یبأسون من غلبة‌الظلمة علیهم و یعرفون الحق هو الغالب أخیراً !
3) انّ المؤمنات لم یبأسن من تسلط الكفّار و یدركون بأنّ الحقّ هو الباقی فی النهایة !
4) لا یباس المؤمنون من سیطرة الظالمین لأنّهم یعلمون أن  الحقّ هو الباقی فی النهایة

اقرأ النصّ التالی بدّقة ، ثمّ أجب عن الاسئلة (9-18) بما یناسب النص
اَمراض القلب من أكثر الأامراض انتشاراً فی جمیع البلدان ك الكولیسترول مادّة لا غنی عنها و یحتاجُ إلیها البُدن بشكل طبیعی ، إلاّ انّها تشكل خطر أذا وُجدت فی الدم بكمیة أكثر من الازم. و العدّو الثانی لقب الانسان هو ارتفاع ضغط الدّم،(فشار خون)، و العدّو الثالث هو التدخین الذی یؤثر علی نبضات القلبِ یسبب «النیكوتین» . و أما العدوّ الأخیر فهو قلة احركة تضعّف عضلات القلب.
9 – عین المقصود من عبارة « الكولیسترول مادة لا غنی عنها» :
1) هذه المّادة لا ثروة فیها!
2) لا فائدة لوجود هذه المادّة !
) هذه المادّة لازمة لنا و نحتاج الیها!
4) الأغنیاء لا یحتاجون الی هذه المادّة !
10 - من أسباب سلامة القلب ، هو ...
1) قلّة‌الحركة و ارتفاع ضغظ الدم
2) كثرة الكو لیسترول و استعمال النیكوتین
3) البدن القوی و العضلات الضیعفة
4) النشاط البدنی و الاجتناب عن المضرّات

11- العنوان المناسب لهذا النّص هو :« ... القلب»
1) نبضاتُ
2) امراضُ
3) سلامة
ُ 4) عضلاتُ

12 – عین الخطا:
1) یعمل القلب اعماله الیومة بواسطة عضلاته
2) أمراض القلب تختصّ ببُلدان العالم الثالث
3) الكولیسترول یُسبب خطراً للانسان بعض الاحیان
4) الانسان فی هذه الدنیا محاصر‌َ، بمختلف الاعداء


عین الصحیح فی التشكیل ( 13- 14) :

13-«تشكل خطرا إذا جدت بكمیة‌ أكثر من اللازم»
1) إذا – وُجِدَتْ – كَمیّتةِ – أكْثَرَ
2) تَشَكُلَ – خطَرَاً- وُجَدَتْ – كمیةٍ
3) خَطَراَ – إذا – وَجِدَتْ – اللازمَ
4) وُجِدَتْ – كمیةِ – أكثرٍ – اللازِمِ
14 - «العدو الاخیر قلة الحركة التی تضعف عضلات القلب »:
1) الاخیرُ – قلة – الحركة – التی
2) العدوُ‌- الاخیرِ – قلةُ – الحركة
3) قلة‌ُ – الحركة – تُضَعّفُ – عضلاتِ
4) الحركةَ- تُضَعّفُ – عضلاتَ – القلب  
عینّن الصحیح الاعراب و التحلیل الصرفی ( 15-17):
15 - «انتشاراً » :
1) نكره – معرب – منصرف / مفعول به
2) مفرد مذكر – نكره – معرب / مفعول مطلق
3) اسم – مفرد – نكره – منصرف / حال مفردة
4) جامد و مصدر من باب افتعال – نكرة / تمییز
16 - «وُجدت» :
1) ماضٍ – للغائبة – معتل و مثال – متعدّ – مبنی للمجهول / فعل و ناب فاعله «هی» المستتر
2) فعل ماضی – للغائبة – معتل و مثال – مبنی للمعلوم / فعل و نائب فاعله «كمیه » و الجملة فعلیه
3) للغائبة – مجرد ثلاثی – لازم – مبنی للمجهول – معرب / فعل و فاعل ، والجملة فعلیه
4) فعل مضارع – مزید ثلاثی من باب تفعیل – معرب/ فعل مرفوع و فاعله ضمیر «هو» المستتر
17- «یؤثر» :
1) مزید ثلاثی بحرف واحد – معتل و اجوف / فعل مرفوع و فاعله ضمیر مستتر
2) مزید ثلاثی ( مادته «أثر») – متعد – مبنی للمجهول/ فعل مرفوع، و الجملة فعلیه
3) للغائب – مزید ثلاثی من باب تفعل – معتل و مثال – معرب / فعل و فاعل و الجملة فعلیه
4) فعل مضارع – مزید ثلاثی من باب تفعیل – معرب / فعل مرفوع و فاعله ضمیر«هو» المستتر  
18 - «للفلاحین وجه أسمُرا و یدین خشنین و هذا بسبب أعمالهم الصعب!» . صحیح الاخطاء:
1) وجهة – هذه – الصعبة
2) یدان – خشنتان – الصعبه
3) وجهاً – أسمر – بدان – خشنتان
4) أسمر – یدان – خشنان – صعبة
19 – عین ما لیس فیه اسم موصول :
1) (لم تقولون ما لا تفعلون) !
2) أفضل الاعمال ما فیه صلاحٌ و رشاد!
3) ما تدعوا من الخیرات یُسمع!
4) (أنّا ما علی الارض زینة) !
20 – عین «لا» الناسخة :
1) لا نور فی قلب المذنب !
2) لا تَقل ما لا تعرفه!
3) العالم قائم بالعمل فلا تری فیه السكون!
4) الناس یحترمون العقلاء لا الجهلاء !  
21) عین الاخطاء فی الافعال الناقصه :
1) اللائق لیس من كانت له اموال كثیرة
2) المؤمنات صابرات ما دُمن متمسّكات بحبل الله
3) كان اولئك الاطّلاب یَُعالعون الصحیفة كلّ‌یوم
4) أصبحا المسلمان متقدّمین فی اكتساب الدرجات الرفیعة
22) عین المفعول المطلق‌:
1) الشكر للمخلوق كالشكر للخالق
2) شكرً كثیراً علی جهادك یا مجاهداً فی سبیل الله !
3) حان وقت الشّكر و الحمد بذكر مكارمة الاخلاقیة
4) اُقدّم شكری العظیم لمن أرشدنی ألی طریق الحقّ !  
23 – عین ما لیس فیه الحال :
1) بدأت الطالبة بدراستها و كتبت واجباتها
2) تدخل المؤمنات الجنة شاكرات نعمة ربّهن
3) جاء‌الفارس یُواصل طریقه الصعب فی الصحراء
4) دخلت المعلمة الصفّ و هی تبتسم بلطف و حنان  
24 – عین العبارة التی لیس فیها ابهام :
1) انت أكملُ !
2) ذلك خیّر!
3) تلك بهجة !
4) هل عملت ذرّة ؟!  
25 – عین الخطا فی المنادی :
1)    یا طفلُ ، لا تبكِ !
2) یا بصیرُ ،‌ارحمنا!
3) یا عالماً لا یُعلّم، علّمنا!
4) یا مجتهدین المدرسة اُدرسوا!  
26. «ان التمسّك بالقیم الاسلامیه و الانسانیه فریضه علی شبابنا» :
1) مسلماً توسل جستن به ارزشهای اسلامی و انسانی بر جوانان ما واجب است !
2) چنگ زدن به ارزش اسلامی و انسان مان بر دلاوران این سرزمین تكلیف است!
3) پناه بردن به دستاوردهای اسلامی و انسانی ما بر جوانان میهن فرض و واجب است!
4) تمسّك حسن به ارزش های اسلامی و انسانی قطعاً برای جوانان چون یك فرضیه است!
27 - «لعلّ المسلمین یُجددّون و العزّة بأیدیهم من جدید ! » :
1) شاید مسلمانان مجد و عزت را دیگر بار با دستهای خویش احیا كنند!
2) كاش مسلمین بزرگی و عزت را بادست خویشتن تجدید سازند !
3) چه بسا مسلمانان عظمت و سربلندی خود را مجدّداً با دستانشان زنده كنند !
4) امید است كه مسلمانان دوباره سربلندی و عزت اسلام را به دست خویش بگیرند!
28 - «أصبحت قائداً الاخرین لانّك دؤوب فی أعمالك الحسنه»
1) تو رهبر دیگران می باشی زیرا در كارهای خویش پشتكار خوبی داری
2) بعلت پایداریت در كارهای خوب، تو برای دیگران مانند راهنما گردیده ای.
3) تو چون رهبری برای دیگری هستی زیرا در امور خوب مداومت ورزیده ای
4) تو برای دیگران یك رهبر شدی زیرا در كارهای نیك خود با استقامت هستی
29 - «قد وفّرت النباتاتُ و الأشجار طعام الإنسان و الحیوان إضافة الی تلطیف الجوّ»
1) نباتات و درختان غذای آدمی و حیوانات را فراهم ساخته اند كه این كار اضافه بر پاك كردن هواست.
2) گیاهان و درختان غذای انسان و جانوران را همراه با لطیف كردن هوا برعهده گرفته اند.
3) گیاهان و درختان علاوه بر لطیف كردن هوا، غذای انسان و حیوان را فراهم ساخته اند
4) سبزه ها و درختان علاوه بر فراهم آوردن غذای انسان به تلطیف هوا هم كمك می كنند
30- عین الخطا :
1) لا تذكروا و إلاّ الله! : خدا را ، فقط یاد كنید!
2) ربّ اجعل هذا البلد آمنا : خدایا این سرزمین را امن قرار ده !
3) لا ینجو المرء من القدر بالجین! : انسان با ترس از تقدیر نجات پیدا نمی كند!
4) قد یضّر شیء ترجو نفعه ! گاهی چیزی كه از آن امید سود داری ضرر می رساند!
31 – كل نفس بما كسبت رهینه !» الصحیح فی مفهوم العبارة :
1) الامر الذی یُنجینا هو العمل !
2) كلّ انسان مسؤول عن عملة !
3) كلّ ما كسبنا من الخیرات فلأنفسنا !
4) الانسان حافظ ما یجمع من الاعمال!  
32 - «كاش انسان به دو بال علم و دین مجهز شود!» :
1) لعلّنی إنسان مجهّز بجناحی العلم و الدین!
2) لیت الانسانُ یُجهّز بجناحی العلم و الدین‌!
3) لعلّ الانسان یجهّز بجناحان اثنان، العلم و الدین !
4) لیتنی انسان یجهّز بجناحین اثنین هو العلم و الدین!
33 – عین الصحیح :
1) شاگردان با خوشحالی روانه كلاس می شدند : كانت الطالبات اندفعت نحو الصّفوف فرحین
2) معلم به من درسهایی آموخت كه هرگز آنها را فراموش نخواهم كرد! : لقد علّمنی المعلّم دروساً لن انساها ابداً !
3) مسافت طولانی را با سرعت طی كردم، ولی دیر رسیدم ! : قطعت مسافه طویله بسرعة و لكنی لم أصل متأخرّا!
4) آیات قرآن به ما درباره دریاها و آنچه در آن است خبر می دهد : تُخبرنا آیات قرآن عن البحارُ الاشیاء المختلفة .  
* اقرا النصّ التالی بدقّة ،‌ثم اجب عن الاسئله 34 – 42 بما یناسب النّص :
هناك سمك یُسمّی - «سمك القرِش» :‌هو یملك حاسّة‌ شمّ تُرشده نحو قطره دم فی اعماق البحار . فیكفی أن یذكر اسمه قربَ احد البحار لیُسیطر الرعبُ علی ذلك! المكان هذا السمك القوی یخاف من سمكة صغیرة اسمها «سمك موسی» ! حین یقترب «سمك القرش» من «سمك موسی» یخرج مادة فیها رائحه كریهة و سمّ قاتل یؤثر علی اعصاب القرش فیُصاب با لشلل (الفلج)
34 – عین الصحیح :
1) «سمك موسی» :‌یُصاب بالشّلل بعد رویه عدوّه .
2) الرائحه الكریهه هی السبب لهلاك الاعداء
3) الناس یخافون بشده سماع اسم «سمك موسی» !
4) سمك القرش بعد إصابه السمّ لا یقدر ان یتحرك!
35 – ما ذا انستبط العبارة التالیة ؟ «هو یملك حاسّه شمّ ترشده نحو قطرة دمِ‌»
1) یُحب الدمَ كثیراً فیبحث عنه
2) یحصل علی صیده و لو كان صغیراً
3) غذاوُه الدمُ و لا یتناول شیئا غیره
4) حاسهَ شمّه اقوی بقلیل من الانسان  
36 – لماذا یخاف الناسُ من سمك القرش ؟ - لانّه ....
1) یؤثرّ علی اعصابم فیصابون بالشّلل!
2) یَخاف من سمكه صضیره اسمها «سمك موسی»!
3) یملك حاسّه قویِّه ترشده نحوالاسماك!
4) قویّ یقتل و یُخرّب كلّ شی یراة امامه !
37 – مفهوم النص حول :
1) سمك موسی و رائحته الكریهه
2) حاسّه سمك القرش القویه
3) عظمة سمك القرش و قدرته
4) بقاء الضعیف و عیشه مع القوی  
عین الصحیح فی التشكیل (38 – 39):
38 - «هذا السمك القوی یخاف من سمكه صغیره!» :
1)السّمكُ – القویُّ – یخافُ – سمكه
2) هذا – السّمكُ – سََمَكةٌ – صغیرةٌ
3) القویّ – یُخافُ – سَمَكةِ – صغیرة
4) القویّ – یخافُ – مَنْ – سمكةِ
39 - «یخرج سمك موسی مادّه فیها رائحه كریهه و سمّ قاتل» :
1) مادّةً – فیها – رائحهٌ – قاتَلَ
2) موسی مادةٌ – رائحهٌ - كریهة‌ً
3) یُخْرِجُ – مادّهٌ – رائحهٌ- قاتلٌ
4)هیچكدام  

عین الصحیح فی الاعراب و التحلیل الصراف (40-42)
40 - «تُرشد» :
1) مضارع – معتل و اجوف – مبنی للمعلوم معرب / فعل و فاعله الضمیر المستتر
2) للمخاطب – مزید ثلاثی من باب افعال – متعد – مبنی للمجهول/ فعل و فاعله الضمیر المستتر
3) فعل مضارع – للغائبه – لازم – مبنی للمعلوم – معرب / فعل مرفوع و فاعله «قطرة» و الجمله فعلیه
4) مزید ثلاثی بزیاده حرف واحد باب افعال – متعدّ – مبنی للمعلوم / فعل مرفوع و فاعله ضمیر«هی» المستتر
41 - «یخاف» :
1) للغائب – معتل و اجوف – مبنی للمعلوم – معرب / فعل و فاعله الاسم الظاهر«سمكه»
2) للغائب – مجرد ثلاثی – معتل و اجوف – معرب / فعل مرفوع و فاعله «سمكه» و الجمله فعلیه
3) مضارع – للغائب – مجرد ثلاثی – معتل و اجوف/ فعل و فاعله ضمیر «هو» المستتر و الجمله فعلیه
4) فعل مضارع – للغائب – مزید ثلاثی من باب افعال – لازم – مبنی للمعلوم / فعل مرفوع و فاعله الضمیر المستتر  
42 - «اعصاب» :
1) جمع تكسیر (مفرده : عصب ، مذكر) – جامد – معرّف بالاضافه / مجرور بحرف «علی»
2) اسم جامد – نكره – منصرف / مجرور بحرف الجر «علی اعصاب» : جار و مجرور
3) اسم – جمع تكسیر – معرف بالاضافه – ممنوع من الصرف / مجرور بحرف الجر
4) مفرد مذكر – جامد نكره / مجرور بحرف الجر، «علی أعصاب» جارو مجرور
43 – عین ما لیس فیه علامات الاعراب التقدیریة‌:
1) هذا هدی و بشری للمومنین
2) الراضی عن عمله لا یتقدّم!
3) یدایَ لا تعملان جیّدا
4) اعتزل ذكر الاغانی و الغزل!  
44 – عین ما لیس فیه اسم موصول :
1) قل الفضل و جانب من هزل !
2) الراضی عن عمله لا یتقدّم !
3) من لم یركب الخطر لم ینل الامل!
4) من یمدح إنسانا بغیر ما فیه فلا تنتظر منه خیرا !
45 – عین الخطا فی صیغ الافعال :
1) هم لم یدعوا (دعا –َ)
2) انت تخشین (خشی –َ)
3) هن لم یرجون (رجا)
4) اعتزل ذكر الاغانی و الغزل!  
46 – عین الصحیح :
1) وصایا الشهداء ستكون مصباحاً لطریقنا‌!
2) لیت المدیر یحسبونی موظفاً لاتقا
3) لسنا قادرین أن أكسب مكانه علمّیة
4) أصبحتم متوكّلاً علی ربّكم و معتمداً علی قدارتكم !
47 - «انتم تحسنون الی المساكین ... المتقیّن» عین المناسب للمفعول المطلق :
1) حُسناً
2) إحسانا
ً 3) أحسانَ
4) أحساناً بالغاً  
48 - «شارك ... فی المراسیم ... زیارة‌العلماء» . عین الصحیح للفراغ لاسلوب الحال :
1) الطالب – مطالبین
2) طالبن – مطالبانِ
3) طلابٌ – و طلبوا
4) الطّلاب - و هم یطلبون  
49 - «اشتهر هذا المؤمن فی بلدنا ....» عین المناسب للتمییز:
1) عالماً
2) علماً
3) مجاهداً
4) مجتهداً  
50 – عین الخطا :
1) ایّها الارض! متی تُصبحین مخضرة ؟
2) یا ذالجلال و الاكرام ارحم عبادك
3) طالبة ! حاولی لاكتساب العلم و التقوی
4) یا قدسُ یا مدینة المؤمنین‌! ثوری علی الظلم  

51 – عین الاصح و الادق فی الجواب للترجمه او التعریب او المفهوم ( 51- 58) : «نحن نستشیر العقلاء لا الجهال دائماً!» :
1) ما همواره با خردمندان مشورت می كنیم نه نادانان!
2) ما دائماً با عاقلان نه جاهلان مشاوره خواهیم كرد!
3) عقلا با ما مشورت می كنند اما نادانان هرگز این كار را نمی كنند!
4) همیشه ما باید با صاحبان عقل به جای جاهلان مشورت كنیم!

52 - «یجب أن لا نسمح لثقافة الأجانب أن تدخل فی شؤوننا الاجتماعیة و السیاسیة !» :
1) ما به اجانب اجازه دخول در كارهای اجتماعی خود را نخواهیم داد!
2) باید به فرهنگ بیگانگان اجازه ندهیم تا وارد اجتماعی و سیاسی ما بشود!
3) بر ما واجب است كه به تمدن اجنبی اجازه داخل شدن در شؤنات اجتماعی و سیاسی را ندهیم!
4) ما نباید به فرهنگ بیگانه اجازه دهیم كه در امور اجتماع و سیاست ما دخالت كند!

53 - «قد هیّا الطلابُ أنفسهم لامتحان نهایة السنة و قاموا بأداءِ تكالیفهم »:
1)دانشجویان ، خویش را برای امتحانات پایان سال مهیا كرده بودند لذا تكالیفی را انجام دادند
2) شاگردان برای مهیا كردن خویش برای امتحان پایان سال اقدام به انجام تكالیف خود كردند
3) دانش آموزان خودشان را برای امتحان پایان سال آماده كردند و به انجام تكالیف خود پرداختند
4) دانش آموزان برای آماده شدن خود به خاطر امتحانات پایان سال به ادای تكالیف خود اقدام كردند.
54 - «زرتُ صدیقتی التی لم تشف من مرضها، ثمّ خرجت سریعاً لتستریح» :
1) دوستی را كه مریضی او معالجه نشده بود زیارت كردم و بعد از رفتن من استراحت كرد
2) رفیقم را كه از مرض خود شفا یافته بود ملاقات كردم و برای راحتی او شتابان خارج شدم
3) دوستم را كه از بیماریش بهبودی نیافته بود ملاقات كردم سپس فوراً بیرون رفتم تا استارحت كند
4) از دوستم دیدن كردم، همان كه از بیماری شفا نیافته است سپس سریعاً برای استراحت خارج شدم  
55 عین الصحیح :
1) إن واجبكم الدفاع عن مظلومی العالم !:‌وظیفه شما است كه از مظلومان جهان دفاع كنید!
2) لن ترجع من ثغور بلادك الاّ بافتح المبین‌! : از مرزهای كشور باز نمی گردی مگر با پیروزی آشكار!
3) أخذت راتبی القلیل فساعدت المساكین بشیء منه :‌حقوق كمی گرفتم و با مقداری از آن به درماندگان كمك كردم
4) سافرت الی مناطق ایران المختلفة و شاهدتها: به منطق مختلف در ایران سفر كردم تا آنها را مشاهده كنم.

56 - «البرّ أن تَعمل فی السرّ عمل العلانیة » : الخطا فی المفهوم هو : الاجتناب عن ...
1) النفاق
2) الریاء
3) التلوّن
4) الكِبْر  
57 - «انسان با استفاده از سنن و قوانین غیرقابل تغییر در جهان به هدف خود خواهد رسید»:
1) بالانتفاع من السنن و القوانین التی لا تتغیر یصل الانسان الی أهدافه
2) سوف یصل الانسان الی هدفه با الستفادته من السنة و القوانین دون تغییر
3) سیصل الانسان الی غایته بالاستفاده من السنن و القوانین التی لا تتغیّر فی العالم
4) الانسان یتمتع بالسنن و القوانین التی لا تتغیر و سوف یصل الی الغایة‌ فی الدنیا  
58 - «هنگامی كه خبر پیروزی مسلمانان منتشر شد مردم به رزمندگان تبریك گفتند»:
1) لمّا انتشر خبر انتصار المسلمین، هنّا الناس المقاتلین
2) أذا ینتشر نبأ نصر المسلمون، الناس هنّؤوا المجاهدین
3) عندما نشر خبر انتصار المسلمین، یُهنئّوا الناس المقاتلین
4) حینما خبر نجاح المسلمین انتشر، الناس یهنئون المجاهدین  
اقرا النصّ التالی بدقّة ،‌ثم اجب عن الاسئله 59 – 67 بما یناسب النصّ :
لُقّب اللوبیا - «لحم الفقراء» لانّه غذاء بروتینی یناسب العاجزین عن تأمین حاجتهم بالبروتین عن طریق اللحم ، یحتوی اللوبیا علی الفسفور و الكالسیم و الحدید بكمیات كثیرة ، فإنها تدخل فی تركیب الدم فیستفید منها البدن، فتساعد الأطفال علی النموّ ، خاصة أذا تناولوا هذه المادة مع الخبر و قلیل من الموادّ الدُهنیّه (روغنی) كالزّیتون، فیصیر غذاء ً ، كاملاً‌و هذا الامر یصدق بالنسبة للبالغین ایضاً.
59 عین الصحیح :
1) البروتینات فی اللحوم و بعض الفواكه فقط
2) الفیتامینات الضرویّة‌ للبدن تخصّ بطعام خاصّ
3) الفیتامینات تدخل الدّم فتختلط به ثم یستفید منها البدن
4) اللوبیا یفید الاطفال فقط، للنموّ و ازدیاد القدرة
60 – عین الصحیح للفراغ ، «اللوبیا غذاء كامل إذا ...»
1) أكلناه مع اللحم
2) لُقّب ب «لحم الفقراء»
3) كانت فیه الفیتامینات اللازمة
4) تناولناه مع الخبز و دهن الزیتون  

61 – لماذا سُمیّ اللوبیا ب «لحم الفقراء» ؟ لأنّ ...
1) اللوبیا أرخص من اللّحم
2) اللوبیا غذاء مطلوب للفقراء
3) اللوبیا غذاء بروتینی لا یناسب الأغنیاء
4) اللّحم یفید العاجزین عن تأمین حاجتهم  
62 عین مفهوم النصّ :
1) فی اللوبیا جمیع الموادّ اللازمة
2) علینا أن نتتاول اللوبیا بدل اللّحم دائماً
3) لیست حوائج الانسان الغذائیة محصورة فی مادة واحدة
4) اللوبیا أفضل من اللحم بالنسبة الی الموادّ اللازمة  
عین الصحیح فی التشكیل (63 – 64) :
63 - «انها تدخل فی تركیب الدم فیستفید منها البدن» :
1) انّها – تَدخُلُ – تركیبِ – الدّمَ
2) الدّم – یَستفیدُ – مها – البَدَن
3) تُدخَلُ – تركیبٍ – الدِم – یَستفید
4) تركیبِ – الدِمِ – یَستفیدُ – البَدَنُ
64 - «اذا تناولوا هذه المادّة مع الخبر و قلیل من الماد الدهنیة »
1) إذا – تناولوا – المادة‌- مَعِ
2) تَناولوا – المادة َ – الخبز – الْموادّ
3) ا لمادة – الخبز – القلیل ِ – مَن
4) هذه – المادةُ – معَ – الموادّ  

عین الصحیح فی الاعراب و التحلیل الصرفی (65- 67):
65 – «یستفیدُ»
1) معتل و اجوف – متعدّ – مبنی للمجهول – معرب / فعل مرفوع و فاعله ضمیر مستتر
2) فعل مضارع – للغائب – مزید ثلاثی بثلاثة‌- اجوف / فعل و فاعله ضمیر«هُوَ» المستتر
3) مزید ثلاثی من باب استفعال – معتل و اجوف / فعل مرفوع ، و فاعله «البدن» و الجملة فعلیة
4) مضارع – للغائب - معتل و اجوف – لازم – مبنی علی الضمّ / فعل و فاعله «البدن»
66 - «تُساعدُ» :
1) فعل مضارع – مزید ثلاثی من باب مفاعلة – صحیح – لازم / فعل و فاعله «الاطفال»
2) للغائبة – مزید ثلاثی بحرفین من باب «تفاعل» - متعدّ – مبنی للمعلوم – معرب / فعل مرفوع
3) مزید ثلاثی بحرف واحد من باب «مفاعلة» . معتل و اجوف – معرب / فعل و مع فاعل جمله فعلیة
4) مضارع – للغائبة – مزید ثلاثی بحرف واحد – متعدّ / فعل مرفوع و فاعله مستتر «هی » المستتر
67 - «البالغین»:
1) نكرة - معرب – ممنوع من الصرف - / مجرور بحرف الجر ، للبالغین :‌جار و مجرور
2) اسم – مشتقل و اسم فاعل من مصدر «ابلاغ» منصرف/ مجرور محلاً بالیاء
3) جمع سالم المذكر – مشتق و اسم فاعل – معرف بأل / مجرور به حرف جر
4) مشتقل و اسم فاعل من مصدر «بلوغ» - معرف بأل / مفعول و منصوب بالیاء
68 – عین الصحیح (فی العلامات الفرعیه للاعراب) :
1) اَبی و اُمیّ عجوزین
2) نجحت صدیقتای فی الامتحان
3) لا تطرد ذی الحاجة من بابك
4) انت ذا افكار رائعة  
69 عین الصحیح فی الاعلال :
1) یا الله! اُعفوا خطیئتی العظیمة !
2) ماذا تبعینَ فی السوق یا صدیقی ؟!
3) هی یتلوون القرآن صباحاً فی المدرسة
4) انتنّ لم تنسین حكایتی التی نقلتها لكُنّ
70 – عین الخطا :
1) فی أنشائك خطا صغیر فاقرأه مرة اُخری
2) ضوء الشمس قویه و الاشعة القمر ضعیف
3) نظرة بعض الناس الی الدنیا كانها بتشاوم و قلق
4) الكتاب من أفضل أصدقائی یبعدنی عن الضلال


71 - «لیت ... بأحكام القرآن » عین الخطا للفراغ :
1) المسلمون ، متمسكین
2) كَ ، متمسكً
3) المسلمین ، متمسكون
4) ها ، متمسكةً
72 – عین «من»‌فی محل الرفع :
1) شاهدتُ من یفخر بنفسه
2) لیس من یفخر بنفسه شجاعاً !
3) انّ من یفخر بنفسه ، لیس شجاعاً !
4) الشجاع لیس من یفخر بنفسه  
73 عین المستثنی المفرغ :
1) لیست الدنیا شیئاً الا خیالاً عارضاً
2) شعرت أن بلادی لا تعانی الا التكاسل!
3) یضیع الناس عمر هم الاّ أصحاب أعمال الخیر
4) لا ینجح الانسان فی حیاته الاّ‌المجدّین  
74 - «ایها ....! آكرموا العلماء لا الجُهّال !» عین الصحیح للفراغ :
1) التلامیذً
2) الطالباتُ
3) الطفلان
4) المؤمنین
75 – عین ما لیس فیه المفعول فیه :
1) أین معز الاولیاء و مذلّ الاعداء‌؟
21) اذا دعیت الی مجلس كریم فاستجب !
3) متی تستقیظ من نوم الجهل ، الّها الغافل!
4) الا تُحبّ أن ترجع ایام الدراسة‌؟

چرا؟؟؟؟؟؟؟؟؟

 

 

بیشتر واژه های  دارای ریشه ی عربی که در فارسی به کار می بریم برابر فارسی دارند ولی ما فارسی زبانان آگاهانه یا ندانسته از آنها بهره نمی بریم  و به جای آن از واژه های عربی بهره می بریم .

برخی نیز می پندارند چنانچه از واژه های ناآشنا  و " هرکس ندان" استفاده کنند  و یا اگر از واژگان عربی ، انگلیسی  یا فرانسه  در سخن خود و یا در نوشتار خود آورند دلیل بر دانایی ایشان است و بدبختانه زبان فارسی را دچار آسیب می سازند . زیرا زبان ابزاری  برای فهمیدن سخن و مقصود دیگران و فهماندن سخن و مقصود خودمان است .

گفتن مستأصَل به جای درمانده ؛سبط اکبر به جای نوه بزرگ تر ؛ مُحاجّه به جای ستیزه گویی؛تعمّق به جای دور اندیشی ؛ متموّل به جای دارا ؛ به غَضِّ نظر به جای چشم پوشی همه برای این است که گوینده یا نمی تواند درست سخن بگوید و یا دچار " خودکوچک بینی" است و فرهنگ و زبان خودش را خوار می انگارد و یا می خواهد خود را فردی بالاتر از دیگران بنمایاند. 

خواننده ی گرامی توجه داشته باشد که منظور من دور ریختن کلمات عربی نیست زیرا هیچ زبانی نیست که از زبان های دیگر واژه ستانی نکرده باشد و بدانید که  من خود مدرّس زبان عربی هستم و هیچ گاه با زبانی که با علاقه درس می دهم دشمنی ندارم . زبان میراث بشریت و از آنِ همگان است . ترکی ، کردی ،فارسی ،عربی ، انگلیسی و...از آنِ به همه ی بشریت است نه اینکه عربی فقط از آنِ عرب است . چنین فکری مایه ی دشمنی بیهوده  مردمان و پسرفت و کج اندیشی است .

ما باید از کلمات زیبای عربی استفاده کنیم اما به اندازه و به گونه ای که به فارسی کمک کند نه اینکه آسیب برساند و موجب شود املای فارسی دشوار شود و فراگیران زبان فارسی با سختی روبرو شوند و فارسی را زبانی یادنگرفتنی بپندارند .

آیا هر کس حق دارد وارد مرزهای ایران شود ؟ واژگان نیز چنین است هر واژه ای نباید به زبان راه یابد مگر اینکه موجب پیشرفت و بهبودی آن شود . زمانه، زمانه ی سادگی در زبان است دوره ی کلیله و دمنه به پایان رسیده است . ما سخن می گوییم تا بفهمانیم و بفهمیم  نه اینکه منظور گوینده و نویسنده را در نیابیم.

ما باید از هر واژه ای که بتواند در فهمیدن و فهماندن منظورمان یاری رسان ما باشد بهره ببریم ولی به شرط اینکه سود برساند نه زیان . مثلاً تا وقتی که به سادگی می توانیم بگوییم « دریافت » چرا از واژه ی « دریافت » بهره نبریم و به جایش از واژه ی نا آشنایی مانند « استلام » استفاده کنیم .

اکنون به نمونه های از برابرهایی که برای کلمه های عربی وجود دارد ولی ما بسیاری از اوقات از معادل عربیشان استفاده می کنیم دقّت کنید :

حاضر ،موجود:      باشنده 

اجازه :                پَرَک

زینت:                  آراستن

فارغ التحصیل :     دانش آموخته

راضی :               خشنود

احساس :           سِهیدن ، سهش

تأثیر:                   فَرجاد

مقدس:               ورجاوند ، اسپند ، سپنت ، سپنتا

دلیل و علت :       شُوَند

حقیقت:               آمیغ

هویت یا ماهیت :    چِبود

ضامن :                پایندا

تحقیق :              پژوهش

تعلیم و تعلم :      آموزش و پرورش

استبداد:            خودکامگی

مجسمه :    تندیس( خود مجسمه را عرب به کار نمی برد و تمثال می گوید.)

منظم:                بسامان

عادت :               خوی

اجداد:              نیاکان

صفحه:             سات ، رویه

خصومت :          دشمنی ، ستیز

قرن:                 سده

معما:               چیستان

غیر قابل اشتعال:   نسوز

غیر قابل معالحه: بی درمان

خلقت:            آفرینش

اقتصاد:           اندازه داری

نصیحت:          اندرز، پند

عضو:              اندام ، هموَند

فرضیة :           انگاره

خداحافظ:       بدرود

سلام علیکم :   درود بر شما

استعمال :       به کارگیری

اکتفاء:            بسنده کردن

جمعیت یا حزب:  باهَماد

سوء ظن :        بد گمانی

اطراف:             پیرامون

مضیقه:           تنگنا

ممانعت:         جلوگیری

مطبوعات :     چاپاک ها

اغماض:        چشم پوشی

امواج:           خیزاب ها

امضا کردن:    دستینه نهادن

عمیق :         ژرف ، گود

متشکر:        سپاسگزار

طریقه:          شیوه

معجزة :       نتوانستنی ، نیارستنی

ظهر:           نیمروز

فجر:           پگاه

صبح:         بامداد

خصوصیات: ویژگی ها

خاص:        ویژه

اقتدار:        یارایی

اول:           نخست ، یکم

شبیه:         مانند ، همچو ، چون ، به سانِ

التماس:     لابه

بشارت:      مژده

وساطت:     میانجیگری

اجتماعات:   گردهمایی ها

علم هیأت:   ستاره شناسی

ریاضت:      سختی کشی

صورت و ظاهر : رویه

مشکل:          دشوار

مبارک :         خجسته

مشتق:        برگرفته

میثاق:          پیمان

حوادث:          رویدادها

قابل رؤیت:        بیناک

مسؤول:           پاسخ ده

تبادل افکار :   هم اندیشی

مسألت :          درخواست

مرئی/نامرئی : دیدنی / نادیدنی

رعیت :           بازیار

قافیه :          پَساوَند

شاعر :           چامه گو ، سخن سرا ، سراینده

نقد:               دَستادَست

نسیه :           پَستادَست

مُقِــرّ/ مُعتَرِف : خُستو

( ز آز و فُزونی به یک سو شویم     به نادانی خویش خُستو شویم)

بله : آری

عکس العمل : واکنش

منوّر الفکر : روشنفکر

بی حدّ و حصر : بی اندازه

اگر بخواهم بیشتر بنویسم باید یک فرهنگ کامل در این مورد بنویسم . اما کوتاه سخن اینکه بسیاری از واژه های فارسی را ما از یاد برده ایم و واژه های عربی را جایگزین آن کرده ایم و این در حالی است که در برابر واژه های عربی واژه های فارسی ریشه داری وجود دارند.بدبختانه برخی به این پندار نادرست فرو رفته اند که فارسی بدون کلمات عربی یک زبان ناقص است . این سخن ناشی از ناآگاهی این افراد نسبت به دانش زبان شناسی است و ما دیدیم که فارسی  معادل های عربی را به جای کلمات خودش به کار می برد.

عادل اشکبوس

Mauris eu wisi. Ut ante dui, aliquet nec, congue non, accumsan sit amet, lectus.

-->

بحث فعل معتلّ مثال و اجوف

 

نمونه سؤالات طبقه بندي شده ي كنكور از درس اوّل

1- عَيِّن الصَّحيحّ عَن كلمةِ « يَصِيدُ»: ( انساني سراسري 81)

« العصاﻓيرُ تشعُرُ بِأذيً كثيرٍ مِنَ الإنسانِ عِندَما  يَصيدُها  بعضَ الأحيانِ.»

الف-معتلّ  ناقص- لازمٌ- ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم- معربٌ/ فعلٌ مرفوعٌ و فاعلُهُ ضميرُ «هو» المستتر

ب-مزيدٌ ثلاثيٌّ مِن بابِ إفعال – معتلّ و أجوف – ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم/ فعلٌ مرفوعٌ و مَعَ فاعِلِهِ جملةٌ فعلية

ج-فعلٌ مضارعٌ – للغائب- معتلّ و أجوف – متعدٍّ – ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم – معربٌ/ فعلٌ و فاعلُهُ        « بعض»

د-فعلٌ مضارعٌ – مجرّدٌ - ثلاثيّ- معتلّ و أجوف- متعدٍّ/ فعلٌ وفاعلُهُ « هو» المستتر والجملة فعلية

 

2- عَيِّن الصَّحيح عَن كلمةِ « يَقومُ» : ( هنر سراسري 81)

«هذا الطّائرُ يمتازُ بِالقوّة  و  يَقومُ  بإصلاح و تعميرِ عُشِّهِ سَنَويّاًَ.»

الف-فعلٌ مضارعٌ – للغائب- مجرّد ثلاثى- معتلّ و أجوف / فعلٌ مرفوعٌ و فاعلُهُ ضميرُ « هوَ» المستتر

ب-فعلٌ مضارعٌ- للغائب- معتلّ و أجوف- متعدٍّ – معربٌ / فعلٌ و فاعلُهُ « عُشّ» و الجملةُ فعليّةٌ

ج-مجرّدٌ ثلاثىّ- لازمٌ- ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم- ﻣﺒﻨﻰّ  علي الضَّمِّ / فاعلُهُ ضميرٌ مستترٌ و الجملةُ فعلية

د-مضارعٌ – مزيدٌ ثلاثىٌّ مِن بابِ إفعال- ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم – معربٌ / فعلٌ و فاعلُهُ « هو» المستتر

 

3- عَيِّن الصَّحيحّ عَن كلمةِ « خَفْنَ» قَبْلَ الإعلال: (رياضي «عصر» آزاد 81)

الف- خِيفْتُنَّ    ب- خَافْنَ      ج- تَخَافْنَ      د- تَخاﻓينَ

 

4- ما هوَ نوعُ الإعلالِ ﻓﻰ هذه الآيةِ الشّريفة؟ (رياضي «صبح » آزاد 81)

﴿ قالَ يا قومِ ألَمْ يَعِدْكُم رَبُّكُم وَعْداً حَسَناً﴾

الف- قلب – حذف     ب- قلب – قلب       

ج- حذف -  حذف              د- حذف- إسكان

 

5- ما هو الخطأ؟ (رياضي آزاد 80)

الف- لاتخافُ        لا تَخْفَ                   ب- يَوْصِفُ     يَصِفُ

ج- عَوَدَتْ عَادَتْ                               د- يَضْيِِِِِِِِعُ         يَضِيْعُ

6- ما هو الصَّحيحُ عَن كلمةِ«قالَ»؟    (رياضي آزاد 80)

الف-للغائب ، مجرّدٌ ثلاثى، معتلّ العين، متعدٍّ ، ﻣﺒﻨﻰّ  عَلَي الفتح

ب-فعلٌ ماضٍ، مجرّدٌ ثلاثىّ، إعلالُهُ بالحذف، ﻣﺒﻨﻰّ  للمعلوم

ج-فعلٌ مجرّدٌ ثلاثىّ، لازمٌ ، ﻣﺒﻨﻰّ  عَلَي الفتح،معتلّ و أجوف

د-للغائب، معتلّ و أجوف ، ﻣﺒﻨﻰّ  للمجهول، لازمٌ ، مجرّدٌ ثلاثىّ

7- صيغة الغائبات مِن فعلِ «نالَ- يَنالُ» : (رياضي سراسري 75)

الف- نالُوا                ب- نالْتُنَّ                 ج- نالْنَ                   د- نَلْنَ

8- كَيفَ يكونُ فعل «وَصَفَتْ» مَعَ حرفِ «لَمْ» الناﻓية؟ (عمومي چهار گروه سراسري 76)

الف- لم تَصِفى            ب- لم تَوصِفى            ج- لم تَصِفينَ              د- لم تَصِفْ

9- كَم فعلاً أجوف ﻓﻰ العبارة التّالية؟      (انساني سراسري 80)

رأيتُ هذه الآيةَ ﻓﻰ القرآن الكريم و هى تَقولُ : ﴿ فَأقيموا الصّلاةَ و آتوا الزَّكاةَ و أطيعوا اللهَ و رسولَهُ﴾

الف- اِثنانِ                ب- ثلاثة                 ج- أربعة                  د- خَمسة

10- عَيِّن  الخطأ مِن فعل «رَجَا، يَرْجُو» لِلفراغ: (رياضي سراسري 79)

«....... رحمة اللهِ.»

الف- أنتِ تَرْجينَ        ب- هُنَّ تَرجونَ                   ج- هُم يَرْجونَ           د- هىَ رَجَتْ

11- كَيفَ يكونُ «ناجَي» ﻓﻰ صيغةِ المخاطبة مِنَ المضارع؟   (هنر سراسري 79)

الف- ناجَيْتِ             ب- تَنْجينَ                ج- ناجَتْ                د- تُناجينَ

12- عَيِّن الفعلَ الّذى ﻓيهِ الإعلال بالحذف: (پزشكي آزاد 77)

الف- وَقَي                ب- تَقولُ                 ج- تَصِلُ                  د- قالَ

13- مَيِّز  الخطأ  فيما يَلى: (مِن «خافَ ، يَخافُ» و «سارَ، يَسيرُ» )   ( هنر سراسري 78)

الف- سِرْنَ: أمرٌ و إعلالُهُ بالحذف                           ب- سِرْنَ: ماضٍِ و إعلالُهُ بالحذف

ج- خِفْنَ: ماضٍ و إعلالُهُ بالحذف                           د- خِفْنَ : أمرٌ و إعلالُهُ بالحذف

14- اِصنَعْ فعل أمرٍ للمخاطبة مِن «اِستَعانَ» :       (كنكور آزمايشي عمومي 79)

الف- اِستَعِنْ              ب- اِستَعينين             ج- اِستَعوﻧﻰ              د- اِستَعينـﻰ

15- ما هو الأمرُ مِن «تَعِظينَ»؟ (تجربي آزاد78)

الف- عِظى               ب- اِعظى                ج- عِظينَ                 د- عِظْنَ

16- ما هىَ صيغةُ « اِستَقَمْتُنَّ» ؟ (پزشكي آزاد 76)

بحث فعل معتلّ ناقص

1-ما هوَ المناسبُ لِلفراغ؟ (هنر آزاد 81)

« عَلَيكُم أنْ ..... اللهَ و ...... أوامرَهُ.»

الف- تُطيعونَ- تَخشَونَ                    ب- تَخشَوا- تُطيعوا

ج- تَخشَي- تُطيعَ                           د- يَخْشَوا- يُطيعوا

2- عَيِّن الخطأ ﻓﻰ أفعالِ الأمر:         (انساني آزاد 81)

الف- تَعودُ: عُدْ                     ب- تُقيمُ: قُمْ            

ج- تَعيشانِ: عيشا                 د- تَقضينَ: اِقْضى

3- كَمْ فعلاً صحيحاً ﻓﻰ الآيةِ الكريمة؟       (رياضي سراسري 81)

﴿ و نَقولُ لِلّذينَ ظَلَموا ذُوقُوا عذابَ النّارِ الّتـﻰ كُنتُم بِها تُكَذِّبونَ﴾

الف- فعلانِ اثنانِ                  ب- فعلٌ واحدٌ          

ج- ثلاثةُ أفعالٍ                    د- أربعةُ أفعالٍ

4- عَيِّنْ مادّةَ الكلماتِ التّالية: « يَدَعُ- يُقيمُ- اِهْتَدَوْا»     (تجربي سراسري 81)

الف- دعو- قام- هدو                     ب- دعى – قوم- هدو

ج- دعو- قيم – هدى                     د- ودع- قوم- هدى

5- عَيِّن الخطأ:      (زبان سراسري 81)

الف- أنتم تَدْعونَ رَبَّكُم.                    ب- أنتنّ تَدعينَ رَبَّكُنَّ.

ج- أنتِ تَخشَينَ رَبَّكِ.                      د- أنتنّ تَخشَينَ رَبَّكُنَّ.

6- كَم فعلاً معتلّاً ناقصاً ﻓﻰ العبارةِ التّالية؟ (رياضي سراسري 80)

قالَ اللهُ تعاليَ: ﴿ ألْقِها يا موسي فَألْقاها فَإذا هىَ حيَّةٌ تَسعَي﴾

الف- أربعة               ب-اِثنانِ                 

ج- خَمسَة                د- ثَلاثة

7- ما هو إعرابُ « يَرَ» ﻓﻰ : ( رياضي آزاد 80)

﴿ فَمَن يَعْمَلْ مِثقالَ ذرّةٍ خيراً يَرَهُ﴾

الف- مجزوم              ب- منصوب            

ج- مرفوع                د- مجزوم محلاً

8- الأمر مِن « تُعْطونَ» (رياضي سراسري 75)

الف- أعْطُوا              ب- اُعْطُوا               

ج- أعْطَوا                 د- اِعْطُوا

9- صيغَتا « للمخاطبينَ» و « المخاطبات» مِن «يَتْلُو» : (رياضي سراسري 75)

الف- تَتْلونَ/ تَتْلينَ                ب- تَتْلونَ/ تَتْلونَ

          ج- يَتْلونَ/ تَتْلونَ                 د- يَتْلونَ/ تَتْلينَ

10- صيغةُ الأمر المخاطب مِن فعلِ «وَقَي، يَقى» : ( انساني سراسري 75)

الف- أقِ                  ب- أقى                           

ج- قِ                     د- قى

11- الجمع المؤنّث مِن «دَعَا»  (رياضي آزاد 74)

الف- دَعْنَ                ب- دَعَيْنَ               

ج- دَعَتْنَ                 د- دَعَوْنَ

12- ما هو الأمرُ المخاطب  مِن «أوصَي»؟ (رياضي آزاد 80)

الف- أوصِ               ب- أوصِى              

ج- اُوصِ                 د- وَصِّى

13- ما هو  المناسب للفراغ؟ «المعلماتُ ....... الجيلَ القادِم». ( اختصاصي آزاد 79)

الف- تُرَبّينَ               ب- تُرَبّونَ               

ج- يُرَبّونَ                 د- يُرَبّينَ

14- عَيِّن الخطأ:         ( رياضي آزاد 79)

الف- لا تبيعى            ب- لم تَقُلْنَ              

ج- لَمْ أدْعُ                د- لم تَقُولْ

15- عَيِّن المخاطبة مِن «يَدْعُو»:         (پزشكي آزاد 76)

الف- تَدعينَ              ب- تَدْعُوينَ             

ج- تَدْعُو                  د- تَدْعُونَ

16- ما هو المناسبُ للفراغ؟     (انساني آزاد 76)

« شهداؤنا الأبرارُ ......... بِدَمِهِم شجرةَ الحرّيّة.»

الف- سَقَوْا                ب- سَقَي                

ج-  سَقَتْ                د- سُقِيُوا

17- فعلُ أمرٍ مِن «تَخشَونَ» :           (پزشكي آزاد 75)

الف- اِخشَونَ            ب- اِخْشَيوا             

ج- اِخْشَوا                د- اِخشَيونَ

18- عَيِّن الأمر مِن فعلِ «رأي- يَرَي»           (تجربي سراسري 79»

الف- أرِ                   ب- أرَي                 

ج- رَى                    د- رَ

19- مَيِّز الخطأ ﻓﻰ أفعالِ الأمِر التّاليةِ:            (تجربي سراسري 78)

الف- تَعودُ = عُدْ                  ب- تُعيدُ = أعِدْ                            

ج- تَعِدُ = عِدْ                      د- تَدْعُ = دُعْ

20- مَيِّز الخطأ ﻓﻰ استعمالِ «لامِ الأمر» فيما يَلى :                (رياضي سراسري 78)

الف- هو يَسعَي = لِيَسْعَ                             ب- أنتَ تَبيعُ = لِتَبِعْ   

ج- هُنَّ يَدْعونَ = لِيَدعونَ                           د- هُم يَرمُونَ = لِيَرمُوا

 

تحلیل محتوایی درس شش عربی 3

 

معرفی بارودی:

بارودی در سال 1838 در قاهره متولد شد و در سال 1904 در گذشت . بارودی در هفت سالگی پدر خود را از دست داد و در مدرسه نظام درس خواند و از آن فارالتحصیل شد. او در کنار خدمت به ارتش به مطالعه ی آثار ادبی و دواوین شعرا بسیار مشتاق بود.

 در بیست سالگی به نظم شعر پرداخت و با زبان ترکی ، فارسی ، انگلیسی و فرانسه آشنا شد و به مناصب عالی دولتی و نظامی رسید و به علت شرکت در انقلاب عرابی پاشا هفده سال را در تبعید گذراند. دیوان او در دو جلد حاوی موضوعات سنتی چون مدح و عزل و فخر و حماسه و موضوعات جدید در امور سیاسی و انتقادات اجتماعی است.

بارودی در حماسه های خود و اشعار تحریض کننده اش آمال ملت و عطش او را به آزادی و عشق و علاقه اش را به عدالت و مساوات بیان می کند او در میهن پرستی پیش گام شاعران دیگر بود .او مبتکر نوعی انتقاد اجتماعی به صورت طنز و هجا بود .

برخی او را شاعر((نهضت)) و کسی که به شعر ، زندگی دوباره بخشید می شناسند.

شاعر تلخ و شیرین را چشیده و تجربه های ارزشمندی را در زندگی اش را بدست آورده است و در این قصیده جوانان را به استفاده از فرصت ها برای رسیدن به سربلندی و بزرگی تشویق کرده است .و او معتقد است که در این زندگی فقط تلاش گران موفق می شوند. و او معتقد است که مردم عمرشان را تباه می کنند مگر انسان های متصف به اخلاق نیک و کسانی که به حقیقت زندگی پی برده اند. بارودی احساس کرده است که مردم سرزمینش، تنها از تنبلی و سستی رنج می برند. از این رو به تلاش و کار فرا می خواند.

این ابیات همچنین راجع به ارزش وقت با اشاره به حدیث معروف امام علی ( ع ) می باشد

« الفرصةُ تَمُرُّ مَرّ السَّحاب فَانتَهِزوا فُرصَ الخیر »   فرصت چون ابر می گذرد پس فرصت های نیک را غنیمت بشمارید

 

إغتنام الفرصة ( غنیمت شمردن فرصت )

1 ـ بادر الفرصةَ و احذر فوتَها              فَبُلوغُ العِزِّ في نیل الفُرص

لغات:  بادِر: فعل امر از باب مفاعلة ، به معنی مبادرت کن، شتاب کن / احذَر : فعل امر از ثلاثي مجرد به معنی دوری کن

فَ : در این جا فای تعلیلیه به معنی زیرا، برای این که/ بلوغ : مصدر ثلاثي مجرد به معنی رسیدن / العزّ: بزرگواری، عزت

الفُرص : جمع مکسر و مفرده : الفرصة

ترجمه: از فرصت استفاده کن و از به  هدر دادن آن  بر حذر باش   زیرا راه رسیدن به عزت در استفاده از فرصت هاست.

شاعر در این بیت می خواهد گوشزد کند هر کس از فرصت ها به نیکی استفاده کند به بزرگواری و عزت می رسد.

2 ـ و اغتَنِم عُمرک أیّام الصبا             فَهو إن زادَ مع الشیبِ نَقَص

لغات: إغتنم : فعل امر از باب افتعال به معنی استفاده کن ، غنیمت شمار / الصبا: کودکی

( زاد و نقص ) دو فعلی هستند که در کلام عرب هم به صورت لازم استعمال می شوند و هم به صورت متعدی.

زاد = زیاد شد، زیاد کرد ـ نقص =  کم شد، کم کرد،

ترجمه: در روز گار جوانی از عمر خود بهره ببر؛ چون اگر عمر با پیری فزون شود، نقصان و کاهش می یابد.

چون زاد و نقص فعل شرط و جواب شرط هستندبه مضارع ترجمه شده اند و لازم به ذکر است که « الصبا و الشیب » متضاد هم هستند.

3 ـ إنّما الدنیا خَیالٌ عارضٌ                  قَلَّما یَبقی و أخبارٌ تُقَصّ

لغات: إنّما: ( إنّ + ما ) إنّ : از حروف مشبّهة بالفعل. ما : مای کافّة ( حرفی که از عمل کردن انّ جلو گیری می کند ) ترکیب ( إنّ ) با ( ما ) دلالت بر حصر می کند . از ادات حصر است، به معنی فقط ، تنها ، منحصراً ، بنابرین الدنیا : مبتدا و

تقدیرا مرفوع  است / قَلّما : قلّ + مای کافّة که مانع از گرفتن فاعل شده است و اصطلاحی است که به صورت ( کمتر، به ندرت ) ترجمه می شود /  خیال عارضٌ : رویای گذرا و نا پایدار . /  اخبار: معنای لغویش خبر هاست اما در این جا به صورت ( قصه ها ) ترجمه می شود /  تُقَصُّ : فعل مجهول و نائب فاعلش ضمیر مستتر ( هی ) است که جمله صفت و محلا مرفوع برای اخبار است.

ترجمه : بدون شک دنیا رؤیایی گذرا است که به ندرت باقی می ماند و اخباری است که روایت می شود.

4 ـ فَابتدر سَعیک و اعلم أنّ من                  بادر الصید مع الفجر قَنَص

لغات : ابتدر : فعل أمر از باب افتعال به معنی پیشی گیر ، سبقت گیر / قنص : شکار کرد

إعلم : فعل امر از ثلاثی مجرد که از فعل های دو مفعولی است که جمله « أنّ من ......» جای گزین دو مفعول  آن شده است

ترجمه: بتابرین تلاش و توان خود را به کار گیر و بدان کسی که همراه شپیده دم به شکار مبادرت کند، موفق می شود ( کسی شکار می کند که در سپیده دم برای شکار خارج شود ) که شاعر در این بیت برای تشویق کردن مخاطب به تلاش و کوشش در موقع خودش از نوعی استعاره تمثیل استفاده کرده است، به این صورت که کسی در کار خودش موفق است که کار را در موقع خودش انجام دهد.

5 ـ وَ اترک الحرصَ تَعِش في راحةٍ                قَلّما نال مناه من حرص

لغات: تعش : فعل مضارع مجزوم ، برای این که بعد از طلب واقع شده است / منی : جمع مکسز « منیة»  به معنی آرزوها، مفعول به و تقدیرا منصوب است من : اسم موصول در نقش فاعل و محلا مرفوع

ترجمه: حرص و طمع را رها کن تا در آسایش زندگی کنی ، کسی که حرص و طمع بورزد به ندرت به خواسته ی خود می رسد. این بیت هم معنی است با بیت قَصِّر الآمال في الدنیا تَفز    فدلیل العقل تقصیر الأمل

آروزها را در دنیا کوتاه کن تا رستگار شوی     برای این که نشانه عقل کوتاه کردن آرزوست.

6 ـ قد یَضُرُّ الشيء تَرجو نفعه                 رُبّ ظمآن بِصفو الماء غصّ

لغات: قد: حرف تقلیل است در صورتی که بر سر فعل مضارع بیاید، یعنی بر قلت و کمی وقوع فعل دلالت می کند، به معنای : گاهی ، به ندرت و .... / رُبَّ : حرف جرّ است که اسم بعد از آن همیشه مجرور ظاهرا و مرفوع محلا به عنوان مبتدا می باشد./ ظمآن: صفت مشبهة بر وزن « فعلان » به معنای : تشنه / صفو الماء : آب زلال

ترجمه: گاه چیزی که به سود آن امید داری ضرر می رساند و چه بسا تشنه ای که از آب پاک و زلال گلو گیر شود.

این بیت  اشاره دارد به آیه قرآنی ﴿ عسی أن تُحبّوا شيئا و هو شرٌّ لکم ﴾ چه بسا چیزی را دوست داشته باشید ولی آن

برای شما بد باشد. و شاعر در این جا برای بهتر رساندن مقصود خود از استعاره تمثیل استفاده کرده است.

7 ـ هذه حکمة شیخٌ عالم             فاقتنصها فَهی نِعم المقتنَص

لغات: اقتنص: فعل امر از باب افتعال از ریشه « قتص » به معنای شکار کن، / نعم : فعل مدح است به معنای : چه نیکو

المقتنص: اسم مفعول از باب افتعال به معنای شکار شده

ترجمه: این پند پیری داناست پس آن را شکار کن که خوب شکاری است.

شاعر در این بیت  گرفتن حکمت از دانشمند پیر را به شکار کردن ماهی تشبیه کرده است

8 ـ رأیتُ الدهر مُختلفا یدور      فلا حُزنٌ یَدومُ و لا سرورٌ

لغات: الدهر: روزگار  در نقش مفعول اول / مختلفا : اسم فاعل از باب افتعال به معنای : متفاوت در نقش مفعول دوم

حزن و سرور  متضاد هم هستند.

ترجمه: روز گار را در گردشش متفاوت دیدم نه غم ادامه می یابد و نه شادی

این  بیت اشاره دارد به مثل معروف « یومٌ لنا و یومٌ علینا »  یعنی روزی دبه سود ما و روزی به زیان ما

8 ـ دقّاتُ قلب المرء قائلة له              إنّ الحیاة دقائقٌ و ثوانٍ

لغات: دقات: جمع مونث سالم و مفردش « دقّة » به معنای ضربان قلب / دقائق : جمع دقیقة و اسم غیر منصرف است و در این جا به جهت ضرورت شعری تنوین گرفته است، / ثوانٍ : جمع « ثانیة»  اسم غیر منصرف است و تنوین عوض از حرف محذوف است ، ثوانٍ در اصل « ثواني » اسم منقوص است چون به صورت اسم نکره استعمال شده است ، یاء از آخر آن حذف شده است و به جای آن تنوین آمده است.

ترجمه:  تپش های قلب انسان به او می گویند: بی تردیدذزندگی دقیقه ها و ثانیه هاست.

این بیت  مردم را به آگاهی وبصیرت و عدم غفلت از زندگی و استفاده ی بهینه از موقعیت هاست.

9 ـ في الجبن عارٌ و في الاقدام مکرمةٌ             و المرء بالجبن لا یَنجو من القدر

لغات: الجبن: ترس / عار و مکرمة  متضادند و همچنین الجبن و الإقدام  دو کلمه متضاد هم هستند / اقدام : شجاعت

ترجمه: در ترس ننگ است و در شجاعت یزرگواری است و انسان با ترس از قضا و قدر نجات نمی یابد.

اشاره به این است که قضا و قدر حتمی است و انسان با ترس و بز دلی نمی تواند خود را از قضا و قدر برهاند.

10 ـ و ما المال و الاهلون إلّا ودائع                  و لابُدّ یوما أن تُردّ الودائع

لغات: ودائع: جمع ودیعة به معنای : امانت ها و اسم غیر منصرف است. / لابُدّ : ترکیبی از لای نفی جنس و اسم لای نفی جنس است به معنای « به ناچار، باید» / تُردّ : فعل مضارع مجهول و مضاعف به معنای: برگردانده شود

ترجمه: مال و فرزندان فقط امانت هایی هستند که باید روزی امانت ها بر گردانده شوند.

به این مفهوم است که  انسان نباید در این دنیا بر چیز های از دست رفته غم و اندوه بخورد.

                                                   حَولَ النصّ

1 ـ أکتُب عُنواناً آخَر لِلقصیدة عَلَی حَسب رأیکَ:

عنوان مناسب دیگری را برای قصیده بر اساس نظرتان بنویسید.

از عناوین زیر می توانید یکی را انتخاب کنید:

بادِر الفُرصة ـ الفُرصة کالذّهب ـ الحکمة

2 ـ اِنتَخِب الأنسب لِمفهوم القصیدة:

مناسب ترین بیت به مفهوم قصیده را انتخاب کنید.

با توجه به ترجمه ابیات زیر ، بیت مناسب را انتخاب کنید:

ـ رأیتُ الدَّهر مُختلِفا یَدورُ         فَلا حُزنٌ یَدومُ و لا شُرورُ

روز گار را دیدم که حالت های مختلفی دارد و غم و شادی ای نیست که همیشگی باشد

ـ دَقّاتُ قلب المرءِ قائلةٌ له         انّ الحیاة دَقائقٌ و ثوانٍ

تپش های قلب انسان به او می گوید که زندگی دقیقه ها و ثانیه هاست.

ـ في الجُبنِ عارٌ و في الاقدام مَکرُمة           وَ المَرءُ بِالجُبنِ لا یَنجو مِن القدر

تر، عار وننگ و شجاعت، بزرگی و شرافت است، و با ترس و وحشت، انسان از قضا و قدر نجات نمی یابد!

3 ـ احفظ ثلاثة أبیاتٍ من قصیدة سامي الباروديّ.

سه بیت از قصیده ی بارودی را حفظ کنید.

4 ـ للتعریب:

به عربی ترجمه کنید.

با توجه به متن درس جملات را به عربی برگردانید.

1 ـ من ایام جوانی را از عمر خود را مغتنم می شمارم. ( مغتنم می شمارم + ایام جوانی + عمر خود را )

2 ـ عزت در غنیمت شمردن فرصت هاست. این جمله، اسمیه است، نهاد این جمله عزت است. آن را مبتدا قرار داده سپس « غنیمت شمردن فرصت ها  است » را به عربی برگدانید.

 

اختبر نَفسک ( 1 )

                                                                                                                                                                                                                                          

 

1 ـ عَیِّن المُستثنی و المُستثنی منه:

مستثنی و مستثنی منه را مشخص کنید:

ـ لا یَفوزُ النّاسُ اِلّا المُجدّین مِنهُم

تنها تلاشگران از میان مردم موفق می شوند.

با توجه به قواعد، کلمه ای که بعد از « الّا » آمده باشد چه نامیده می شود؟

کلمه « المُجدِّین » به نظر شما از کدام کلمه قبل از « ا لّا » استثنا شده است، آن کلمه اصطلاحا چه نامیده می شود؟

ـ کُلُّ شئء هالکٌ الّا وَجهَهُ

هر چیزی جز ذات اقدس « الله » نابود شدنی است.

با توجه به قواعد و ترجمه « وجه » مستثنی است یا مستثنی منه ؟ به نظر شما این کلمه از کدام کلمه قبل از « الّا » استثنی شده است؟

2 ـ تَرجم ما یلي:

جمله های زیر را ترجمه کنید:

﴿ إنّ الانسان لفي خُسرٍ  الّا الَّذین آمنوا و عَملوا الصالحات ﴾

همانا انسان به جز ، کسانی که ایمان آورده و کار نیک انجام دادند، در ضرر و زیان هستند.

کُلُّ شئءٍ یَرخُصُ إذا کَثُرَ اِلّا الأدب

هر چیزی غیر از ادب هرگاه زیاد شود، ارزان و بی مقدار می شود.

اِختبر نَفسک ( 2 )

                                                                                                                                                                                                 

 

 

املأ الفراغ بالکلمة المناسبة: 

جای خالی را با کلمه ی مناسب پر کنید.

1) « هل جزاءُ الاحسانِ الّا ............ » ( الاحسانُ ـ الاحسانَ )

آیا پاداش نیکی جز نیکی است؟

با توجه به این که جمله قبل از « الّا » استفهامی و ناقص است و به خبر نیاز دارد کدام یک از دو کلمه داخل پرانتز را انتخاب می کنید؟

2 ـ « لا تَعبدوا الّا .........» ( اللهَ ـ اللهِ )

فقط خدا را بپرستید

با توجه به این که جمله قبل از الّا منفی و ناقص است و به مفعول نیاز دارد، کدام یک از دو کلمه داخل پرانتز را انتخاب می کنید؟

3 ) ما کنتُم الّا ............. ( خاشعون ـ خاشعینَ )

فقط خاشع بودید

جمله قبل از الّا منفی و ناقص است، ، « کان » فعل ناقص و ضمیر « تُم » بارز اسم آن است، به نظر شما خبر آن کدام است؟ توجه داشته باشید که نصب اسم های جمع مذکر سالم با « ین » می باشد.

 

تمارین                                                        

التمرین الاول

اهداف تمرین اول این است که  اولاً دانش آموزان با فن ترجمه آشنا شوند، ثانیا با درک مطلب و چگونگی جواب دادن به سؤالات متن آشنایی پیدا کنند، ثالثاً به ترکیب و نقش کلمه در جمله آشنا شوند.

پیام اخلاقی متن ، عبارتند از ارزش و اهمیت علم و یاد گیری علم است.

اِقرأ النصّ التالي و ترجمه ثُمَّ أجب عن الاسئلة:

متن زیر را بخوانید و آن را ترجمه کنید سپس به سوال ها پاسخ دهید.

دخل رسول الله ( ص ) المسجد وحیداً

پیامبر ( ص ) به تنهایی وارد مسجد شد.

و لم یُشاهد هناک الّا جماعتینِ

در آن جا جز دو گروه را مشاهده نکرد،

جماعةً یَتَفَقَّهونَ و جماعةً لم یکن لهُم عملٌ  الّا الدُّعاء!

گروهی را که علم می آموختند و گروهی را که کارشان فقط دعا بود

فقال کلا المجلسینِ الی الخیرٍ

فرمود: هر دو مجلس خوب است.

أمّا هؤلاء فیدعون اللهَ.

اما این ها خدا را  می خوانند.

و أمّا هؤلاء فَیَتَعلَّمونَ و یُفَقِّهونَ الجاهل .

 و اما این ها علم می آموزند و نادان را آگاه می سازند.

هؤلاء أفضلُ

این ها برترند

بالتعلیم أُرسِلتُ ثُمَّ قَعدَ مَعهُم.

برای آموختن و یاد دادن فرستاده شده ام سپس با آنان نشست.

1) ماذا شاهد النبيُّ « ص » في المسجد؟

پیامبر ( ص ) در مسجد چه مشاهده کرد؟

برای پاسخ، جمله زیر را با توجه به متن تکمیل کنید:

شاهَدَ النبيّ ( ص ) جماعتینِ، جماعةً........... و جماعةً.................

2) ما هو هدف بعثة النَبِيّ « ص »؟

هدف از بعثت پیامبر ( ص ) چه بود؟

با توجه به سطر آخر متن ، جمله زیر را کامل کنید:

هدف بعثة ( ص ) هو .........

3) أعرب ما اشیرَ الیه بخطٍ.

آن چه را که با خط به آن اشاره شده است ترکیب کنید.

« وحیداً » حالت  رسولخدا ( ص ) را به هنگام ورود به مسجد بیان می کند، آن را ترکیب کنید و اعرابش را بنئیسید. « جماعتینِ » بعد از ألّا آمده و قبل از الّا نیز به مفعول نیاز دارد، با این توضیح این کلمه چه نقش و اعرابی دارد؟

با توجه به این که « لم یکن » فعل ناقص و « لهُم » جار و مجرور و خبر مقدم است، به نظر شما اسم این فعل ناقص کدام است و باید چه اعرابی داشته باشد؟

« یدعون » فعل و فاعل آن ضمیر بارز « واو » است. این فعل متعدی است و نیاز به مفعول دارد، مفعول آن را پیدا کرده و ترکیب کنید.

« یُفَقِّهون » مثل « یدعون » است با توجه به آن « الجاهل » را ترکیب کنید.

« هولاء افضل » یک جمله اسمیه است و هر جمله اسمیه دارای مبتدا و خبر است، با این توضیح که « هولاء » یک اسم مبنيّ است و باید اعرابش محلی باشد، آن را ترکیب کنید.

التمرین الثاني

شَکِّل الکلمات التي أشیر الیها بخطٍّ:

کلماتی را که با خط به آن ها اشاره شده است حرکت گذاری کنید:

1) أستشیر  النّاس الّا الجاهلین.

به غیر از نادانان، با مردم مشورت می کنم.

« أستشیر » فعل مضارع از باب استفعال و صیغه متکلم وحده است. با این توضیح این فعل را حرکت گذاری کنید.

« الجاهلین » اسم فاعل و جمع مذکر سالم است؛ با توجه به این که « ن » جمع مذکر سالم فتحه دارد، این کلمه را حرکت گذاری کنید.

2) کُلّ شَئء هالک الّا وجهه

هر چیزی جز ذات اقدس الله، نابود شدنی است.

« کلّ » مبتدا و مرفوع، « شئء » مضاف الیه و مجرور است، به نظر شما خبر این جمله کدام است و باید چه اعرابی داشته باشد؟ با توجه به این که « هالک » اسم فاعل است ، آن را حرکت گذاری کنید.

« وجه » با توجه به این که این کلمه بعد از « الّا » آمده است و جمله قبل از « الّا » نیز کامل است، این کلمه باید چه اعرابی داشته باشد؟

3) و ما المال و الاهلون الّا ودائع                 و لابُدَّ یوماً أن تُردّ الودائع

و مال و فرزندان جز امانت نیستند      و ناگزیر روزی باید امانت ها بر گردانده شود

« الاهلون» به « المال » عطف شده است و چون معطوف به تبعیت از ما قبل خود اعراب می گیرد، لذا مرفوع شده است . اکنون که « الاهلون » مرفوع است ، به نظر شما « المال » باید چه اعرابی داشته باشد.

« ودائع » : این کلمه بعد از الّا آمده است و قبل از الّا « المال » مبتدا و « الاهلون » معطوف است . به نظر شما جمله قبل از « الّا » چه نقصی دارد ؟ با عنایت به این که « ودائع » غیر منصرف است و تنوین نمی پذیرد، آن را حرکت گذاری کنید.

التمرین الثالث

عیِّن الاصحّ و الادقّ في الترجمة:

صحیح ترین و دقیق ترین ترجمه را مشخص کنید:

1) لا تطلب الّا الحسنات.

ـ فقط خوبی ها را طلب کن

ـ مخواه جز خوبی را

ـ خوبی ها را تنها مخواه

با  توجه به این که جمله قبل از « الّا » منفی است و در چنین مواقعی ، جمله را به صورت مثبت و با آوردن کلماتی مانند: « فقط، بی شکب ، تنها و ...» ترجمه می کنند، ترجمه صحیح را انتخاب کنید.

2) « فَلن نزیدَکُم الّا عذاباً»

ـ جز عذاب را بر شما نمی افزاییم.

ـ پس اضافه نمی کنیم جز عذاب را

ـ فقط عذاب را بر شما خواهیم افزود.

با توجه به توضیح شماره یک ترجمه صحیح را انتخاب کنید.

کارگاه ترجمه

با استثنای مفرغ در قواعد همین درس آ شنا شدید، در استثنای مفرغ می توان جمله را به صورت مثبت و مؤکد ترجمه کرد؛ به عبارت دیگر برای این که در استثنای مفرغ ما قبل الّا نیز منفی است. لذا منفی در منفی مثبت می شود. مانند:

ما جاء الّا هذا الطالبُ:  فقط این دانش آموز آمد

ما في الدار الّا حسنٌ؛  فقط حسن آمد.

در ترجمه عبارت هایی که از لفظ « انّما » استفاده شده است ، از کلماتی مانند: تنها ، فقط، بی شکّ ....استفاده می شود:

انّما العزّة لله و رسوله و للمومنین: عزّت فقط از آن خدا و پیامبرش و مؤمنان است.

اکنون با توضیح داده شده متن زیر را بخوانید و غلط های موجود در آن را تصحیح کنید |( زیر غلط های موجود در ترجمه

خط کشیده شده است) شما با توجه به توضیحات بالا و اطلاعات قبلی، خودتان آن را با توجه به متن عربی تصحیح کنید.

هذا خلق الله

الخفافیش من أعجب مخلوقات الله تعالی. فلاتُساعدُ ها عند الطیران الّا آذانُها فَهي لا تَستفیدُ من عیونها عند الحرکة! قد زَوَّد الله تعالی هذا المخلوق العجیب بِحاسّة سَمعٍ حادّةٍ جدّاً یَستعمِلُها للاجتناب من الاصطدام بِالاشیاء أثناء الطَّیران. هو یُرسلُ موجاتٍ صوتیةً قصیرةً و عند اصطدام هذه الموجات بِشئءٍ تَرتَدُّ إلیها فَیسمَعُها الخُفّاشُ و یُدرکُ مکان الشئء و حجمه و بُعده. و لا یَتَمتَّعُ بِهذه القُدرةِ الّا الخُفّاشُ

 

این آفرینش خداست

خفاش ها از زیباترین  مخلوقات خداوند متعال هستند. هنگام راه رفتن  فقط گوش ه  به کمک می کند. و او از چشمش

هنگام پرواز  استفاده نمی کند.

خداوند متعال این آفریده ی شگفت را به حسّ بسیار تیز شنوایی مجهز کرده است که آن را برای پرهیز از بر خورد با  اشیاء پس از  پرواز استعمال می کند.

این حیوان، امواج صوتی بلندی  را دریافت می کند و هنگام بر خورد این امواج به شئ ، این امواج به سوی او بر می گردد، خفاش آن را می بیند  و مکان و حجم و فاصله ی آن را در یافت می کند.

بهره نمی برد از این توانایی مگر خفاش

 

صور جمال در قرآن کریم

برای اختصاص دادن چیزی به چیزی دیگر از روش های مخصوص استفاده می شود که با یک نوع از آن در درس های پیش آشنا شدید که تقدیم و تأخیر برخی از کلمات بود. اکنون به دو روش دیگر از روش های اختصاص یا حصر اشاره می شود.

1) ادات نفی + ادات استثنا

همان طور که می دانید، این نوع ساختارف ساختار استثنای مفرغ است که آن را باید به صورت مثبت و با تأکید ترجمه کرد ؛ به مثال زیر توجه کنید:

 ﴿ و  ما محمَّدٌ الّا رسولٌ قد خلت من قبله الرُّسلُ ﴾

محمد فقطط فرستاده ای است که پیش از او فرستادگانی بوده اند.

در این آیه حضرت محمد ( ص ) در رسول بودن حصر شده است یعنی او فقط یک فرستاده است نه چیزی دیگر. به عبارت دیگر در این آیه رسول بودن به محمد ( ص ) اختصاص داده شده است و چیز های دیگری هم چون « شاعریت ، الوهیت و ...» را از او نفی کرده است.

ما حسنٌ الّا کاتبٌ:  حسن فقط نویسنده است.

اگر کسی قبلا گمان می کرد که حسن، شاعر یا پزشک یا .....است با این عبارت به او معلوم می شود که حسن فقط نویسنده است نه چیز دیگر

2) انّما + ......

« انّما » یکی از ادوات حصر است که با نحوه ی ترجمه آن در درس پیش آشنا شدید. به آیه زیر توجه کنید:

﴿ انّما یَخشی الله من عباده العلماء ﴾   از میان بندگان خداوند تنها دانشمندان و عالمان از او می ترسند

در این آیه « انّما » به ما گوشزد می کند که فقط دانشمندان و علما هستند که از خدا می ترسند و کسان دیگر چنین ترسی از خدا ندارند.

با توجه به توضیح بالا، نوع حصر را در آیات زیر مشخص کنید:

﴿ و ما توفیقي إلّا بالله ﴾

توفیق من فقط به وسیله خداوند است

﴿ انّما تُنذِرُ من اتَّبع الذِّکرَ ﴾                  

تو ، فقط کسی را بیم می دهی که از قرآن پیروی کند

﴿  انّما یَخشی اللهَ من عباده العلماء ﴾

از میان بندگان خدا تنها دانشمندان و عالمان از او می ترسند.