کانون عربي دهدشت: رحمان فلاحی مقدم

1- اعراب اسم مثني  : اسم مثني بر دو نفر يا دو چيز دلالت مي کند و علامت هاي آن عبارتند از : ( انِ  ،  ينِ ) مانند : طالبانِ ، طالبَينِ  =  دو دانش آموز    مُعَلِّمانِ ، مُعَلِّمَينِ = دو معلم .

اکنون به کاربرد دو علامت ( انِ ، ينِ ) در اسم هاي مثني توجه کنيد :

الطّاِلبُ و الطّالِبانِ :   هر دو ( فاعل و مرفوع ) هستند اما علامت رفع آن ها متفاوت است . الطّاِلبُ :  مرفوع با ضمه است و الطّالِبانِ : مرفوع با ( الف ) مي باشد .         

الطّالِبَ و الطّالِبَينِ :  هر دو ( مفعول به ومنصوب ) هستند  اما علامت نصب آن ها مختلف است.  الطّاِلبَ : منصوب با فتحه است و الطّالِبَينِ : منصوب با ( ياء ) مي باشد .                       

الطّالِبِ و الطّالِبَينِ : هر دو ( مجرور به حرف جر) مي باشند. اما علامت جرآن ها متفاوت است.

الطّاِلبِ : مجرور با کسره است و الطّالِبَينِ : مجرور با ( ياء ) مي باشد .                      

بنابراين : هرگاه اسمي مثني شود :

1- حرف (الف) در آن علامت ( مرفوع ) بودن کلمه است ( به جاي ضمه ) .

2- حرف ( ياء ) در آن علامت منصوب يا مجرور بودن کلمه است ( به جاي فتجه و کسره ).

2- اعراب جمع مذکر سالم : جمع مذکر سالم بر چند نفر يا چند چيز دلالت مي کند و نشانه هاي جمع مذکر سالم عبارتند از: ( ونَ ، ينَ ) مانند :  مُعَلِّمونَ ، مَعَلِّمينَ  =  معلم هاي مرد  ، مُومِنونَ ، مُومِنينَ = مومنان مرد

اکنون به کاربرد دو علامت (ونَ ، ينَ) در اسم هاي جمع مذکر سالم توجه کنيد :

الْمُعَلِّمُ و الْمُعَلِّمونَ هر دو ( فاعل و مرفوع ) هستند اما علامت رفع آن ها متفاوت است . الْمُعَلِّمُ: مرفوع با ضمه است و الْمُعَلِّمونَ: مرفوع با ( واو ) مي باشد .         

الْمُعَلِّمَ و الْمَعَلِّمينَ  هر دو ( مفعول به ومنصوب ) هستند  اما علامت نصب آن ها مختلف است.  الْمُعَلِّمَ : منصوب با فتحه است و الْمَعَلِّمينَ  : منصوب با ( ياء ) مي باشد .                      

الْمُعَلِّمِ و الْمَعَلِّمينَ : هر دو ( مجرور به حرف جر) مي باشند. اما علامت جرآن ها متفاوت است.

الْمُعَلِّمِ : مجرور با کسره است و الْمَعَلِّمينَ  : مجرور با ( ياء ) مي باشد .                       

بنابراين : هرگاه اسمي ( جمع مذکر سالم ) باشند :

1-  ( واو ) علامت ( مرفوع ) بودن است ( به جاي ضمه ).

2-  ( ياء ) علامت ( منصوب ) بودن يا (مجرور) بودن کلمه است به جاي (فتحه يا کسره)

تذکر مهم : حرف ( نون ) در اسم هاي مثني و جمع مذکر سالم تاثيري در معني ندارد.

3- اعراب اسماء خمسه  ( اب ، اخ ، ذو ) : کلمات :  اَبْ : « پدر »  اَخ : « برادر» ذُو : « صاحب » از اسما خمسه هستند . اين اسمها هم مانند اسم هاي جمع مذکر سالم و مثني اعرابشان با حرکت نيست بلکه با حروف است .

اکنون به کاربرد کلمه ي « اَبْ » که از اسما خمسه است در عبارات زير دقت کنيد :

الْاَبُ و اَبوکَ هر دو ( فاعل و مرفوع ) هستند اما علامت رفع آن ها متفاوت است . الْاَبُ : مرفوع با ضمه است و اَبوکَ : مرفوع با ( واو ) مي باشد .         

الْاَبَ و اَباکَ هر دو ( مفعول به ومنصوب ) هستند  اما علامت نصب آن ها مختلف است.  الْاَبَ : منصوب با فتحه است و اَباکَ : منصوب با ( الف ) مي باشد .                      

الْاَبِ و اَبيکَ : هر دو ( مجرور به حرف جر) مي باشند. اما علامت جرآن ها متفاوت است.

الْاَبِ : مجرور با کسره است و اَبيکَ : مجرور با ( ياء ) مي باشد .                      

بنابراين : هرگاه اسماء خمسه « مضاف » واقع شوند و« مضافٌ اليه » آن ها ضمير ( ي ) نباشد :

1-  ( واو ) علامت ( رفع ) است به جاي حرکت ( ضمه ) مي آيد .

2- ( الف ) علامت ( نصب ) است به جاي حرکت ( فتحه ) مي آيد .

3- ( ياء ) علامت ( جر ) است به جاي حرکت ( کسره ) مي آيد .

نکته ي مهم1 : در اسم هايي مانند مثني ، جمع مذکر سالم و اسماء خمسه که علامت هاي اعرابشان با حروف نشان داده مي شود نوع اعراب آن ، فرعي مي باشد.

نکته ي مهم2 : در اسم هايي که علامت هاي ( ـُــٌــَــًـِــٍـْـ ) دارند ، نوع اعراب آن ها ، « اصلي » مي باشد .

نکته ي مهم 3 : در مثني و جمع مذكر سالم و اسماء خمسه ، علامت هاي اعراب ، با حروف مي باشد كه به ان ها اعراب « فرعي » مي گويند .

در پايان : ( الف ) علامت رفع در مثني و نصب در اسماء خمسه مي باشد .

( واو ) علامت رفع در جمع مذكر سالم و اسماء خمسه مي باشد .

و ( ياء ) علامت نصب در مثني  و جمع مذكر سالم و علامت جر در مثني  و جمع مذكر سالم و اسماء خمسه مي باشد .