آزمون مستمر عربی دوم تجربی

 

                                                           بسم رب المطر والتفاح......ƒó

آزمون مستمر درس عربي (2) تجربی .دبيرستان دخترانه فروغ علم  چرام .آذر92

                             نام ونام خانوادگي:.................      ........               ...وقت:30دقیقه

1- ِللترجمه:4            الف.اِلهُنااَخْرَجَنا مِن ظُلُمات الوَهم

ب.اَلْجَأَني اَطفالٌ يَتامي الي خدمهِ الناس.

ج .الباحثونَ تَوَصّلُوا الي نظريهِ جُمودِ العالم.

د.اَحْدَثَتْ قَطرات الماء ثَقباً فی الصخره.

                   2-تَرجِمی المْفرداتِ:5/1

الف. کانت السماوات والارض مُلتَصقتينِ(بالفارسيه).........

ب.تهیه نان  بر عهده ی توست(بالعربيه).........        .ج. قَرَعَ الباب (المرادف)...

3-لِلتَعرِيب:   75/   الف:آیا می دانید آنها کیستند؟

4-اُكْتُبِ نوع المعارِفِ:  1 يا علي هذا جزاءُ مَن نَسِيَ المَساكين َ.

 

 5-ماهو الصحيحُ في الترجمه ِ مع بیان السبب؟  2

              الف.  اُولئِك التِلميذاتُ دارِساتٌ.

الف.آن دانش آموزان درس خوان هستند.           ب.آنها دانش آموزاني درس خوان هستند

                          ب.راَيتُ طالِباٌ يقراُ درسهْ

الف .دانش آموز را ديدم درسش را مي خواند.     .ب.دانش آموزي ا ديدم  كه درسش را مي خواند.

6-عَيّنی نوعَ الاِعراب في كل الكلمات : 5/1

 الف.المُجتهدونَ فائزونَ في الحياه

ب. العُصفورانِ يطيرانِ بالجَناحينِ

                              7 -اَكمِلی الفَراغاتِ.5/

الف.يُساعِدُنا..................في الشَدائِدِ.(اَلرجلانِ-الرجلینِ-االرجالَ—االرجالُ).

ب.حفِظتُ .......الكتابَ.(ابياتِ-حكاياتُ- جملاتَ-حكاياتِ).

8-شَكِّلی هذه الكلماتِ:5/.-اِلي متي تَعبْدْ في مساجد هذه الدنيا وتَترْكْ اللذات ؟  

  9-كَم اسماً ممنوعاً مِن الصَّرف في هذه الجملهِ؟  25/.    ياهارونُ أَلَسْتَ بِاَزهدَ مِنّي في الدنيا.

الف:واحد          ب:اثنان          ج:ثلاث  .   د.اربع                                       ايامكن سعيده /فلاحي

 

اعراب فعل مضارع 1

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خواندید كه برخی كلمات معرب هستند و برخی مبنی از جمله كلمات مبنی می توان به ضمایر اشاره نمود. بیش تر اسم ها نظیر المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظری دارید ؟ آیا معرب هستند یا مبنی ؟

  فعل ها :

ماضی : مبنی
مضارع : هستند : معرب ( به جز دو صیغه جمع مؤنث)
امر : مبنی  

  اعراب فعل مضارع سه نوع می باشد

1. مضارع مرفوع
2. مضارع منصوب
3. مضارع مجزوم  

  1 – مضارع مرفوع و علامت های آن
فعل مضارع در حالت عادی مرفوع است. صیغه های این فعل عبارتند از :

یکتبُ تکتبُ اکتبُ نکتبُ	یکتبان ِ تکتبان ِ یکتبونَ تکتبونَ تکتبینَ
↓	↓
آخر این فعل ها ضمه دارد و ضمه علامت رفع است	این فعل ها بعد از ضمایر (( ا - و - ی )) دارای (( نون اعراب )) هستند و ثبوت نون اعراب نیز علامت رفع است. (( نون اعراب ))علامت فرعی رفع است

 

  پس نتیجه گیری می كنیم كه رفع مضارع یكی از دو علامت زیر نشان داده می شود:
اصلی ( _ُ ) یذهبُ – تذهبُ
فرعی « ثبوت نون اعراب» : یذهبانِ – تذهبونَ – تذهبینَ


2 – مضارع منصوب و علامت های آن

فعل مضارع در حالت عادی مرفوع است ، مگر این كه بعد از عوامل خاصی قرار بگیرد.
هر گاه حروفی مثل :
«انْ – لَن – كی – حتّی – كِ»«كه – هرگز – تا اینكه – تا – برای ، برای اینكه» قبل از فعل مضارع وارد شوند، فعل مضارع را منصوب می سازند.
مثال :
یذهبُ ---> ان یذهَبَ
تذهبُ ---> لن تذهبَ
اَذهبُ ---> حتی اَذْهبَ
تذهبُ ---> لِنذْهبَ
با آمدن حروف ناصبه ، ضمه به فتحه تبدل می شود.
فتحه علامت اصلی نصب است.

یذهبانِ ---> انْ یذهبا
تذهبانِ ---> لن تذهبا
یذهبونَ ---> لن یذهبوا
تذهبونَ ---> حتی تذهبوا
تذهبینَ ---> لتذْهبی
با آمدن حروف ناصبه علامت رفع «نون اعراب» حذف شد. حذف نون اعراب علامت فرعی نصب است.  

  حروف ناصبه : به حروفی كه با آمدن خود فعل مضارع را منصوب می كنند، حروف ناصبه گفته می شود.

علامت های نصب در فعل مضارع :
1 – اصلی _َ : اَن یَذْهبَ ، لن تذهَبَ
2 – فرعی «حذف نون اعراب» : اَن یذْهبا ، لن تذْهبوا  

  تمرین های درس ششم
1 – افعال داخل پرانتز را ابتدا به صورت مضارع درآورد و سپس در جای خالی قرار دهید :
- المؤمنون ......فی لأكْلِ و الشُّرب . (هرگز اسراف نمی كنند – اَسرَفَ)

مضارع فعل اسرَفَ از باب افعال است و مضارع این فعل بر وزن یُفعِلُ می باشد.
جواب صحیح : لَنْ یُسرفونَ (چون لن حرف ناصبه است) : لن یُسرفوا جواب می باشد.  

  2 – در دسته ی فعل های زیر ، یك فعل با بقیه تفاوت دارد آن را مشخص كنید:
(اَن یُجاهِدَ) / (حتّی تعْلموا) / ( ینظرونَ) / (لَنْ تجلسا)

جواب : ینظرون می باشد. بقیه ی فعل ها حرف ناصبه دارند.  

  3 – در جمله زیر فعل مضارع را پیدا كن و اعراب آن را مشخص كنید.
- اَمَرَاللهُ المسلمینَ اَن یتعاوفوا علی البّر و التّقوی.

امرَ الله المسلمین ان یتعارفوا : فعل مضارع با حرف ناصبه آمده و حرف ناصبه و نون مضارع را حذف كرده است – اعراب فرعی = حذف نون اعراب  

  4 – ترجمه كنید :
لن تنالوا البّر حتّی تنْفقوا ممّا تُحبّونَ

نكته :
هر گاه اَن – كی – حتی – كِ اول مضارع بیاید ترجمه مثل مضارع التزامی در زبان فارسی است و هر گاه لن اول فعل مضارع بیاید مثل مستقبل منفی فارسی ترجمه می شود. هرگز به نیكی دست نخواهید یافت مگر از آن چه كه برای خود دوست دارید انفاق نمایید.  

  5 – به فارسی روان ترجمه نمایید:
لا تَصْحَبِ المائق فانّهُ یزیّنُ لكَ فعْله و یودُّ فعْلهُ و یودُّ انَ تكونَ مثلَهُ
لا تصْحَبُ = همنشینی نكن
یودُّ = دوست دارد
المائقُ = احمق

لا تصحب المائق ........جواب : با آدم احمق هم نشین مباش كه او كارش را برای زینت می دهد (كار او برایت الگویی می شود) و دوست دارد كه تو هم مثل او باشی.  

  6 – كدام عبارت برای معنی آیه مناسب است ؟ كُلوا و اشْربوا و لا تُسرفوا
الف – بخورید و بیاشامید و اسراف نكنید.
ب – خوردند و آشامیدند و اسراف نكردند.

جواب : بخورید و بیاشامید و اسراف نكنید (الف) 

اعراب فعل مضارع 2

مضارع مجزوم و علامت های آن :
یادآوری : جهت ساختن فعل نهی از فعل مضارع اینگونه عمل می كنیم :
لا نهی + مضارع : نهی
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ی نهی آخر فعل ساكن می شود كه این سكون علامتی برای جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهیه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته می شود.
حروف دیگری كه مثل «لا» نهی عمل می كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر»

  علامت های جزم در فعل مضارع :

جزم مضارع با یكی از دو علامت نشان داده می شود :
اصلی _ ْ لم یذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعی «حذف نون اعراب» لم یذهبا ، لا تذهبوا

لم یکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم یکتبا لما تکتبی لیکتبوا
↓	↓
علامت جزم اینها سکون است.	علامت جزم این فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعی - حذف نون اعراب)

 

  جمله شرطی چیست؟

به جمله ای كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطی گفته می شود.
جملات شرطی 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخوانی»
3 – جواب شرط «موفق می شوی»
همانطوری كه می بینید معنی جملات شرطی با یك فعل كامل نمی شود و بیش از یك فعل دارد. حال جمله شرطی در زبان عربی را بیان می كنیم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط :

كلماتی كه در آغاز جمله های شرطیه می آیند ادوات شرط نامیده می شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَیْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط:

(اِن تنصروا الله ینصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خیرٍ یَعْلَمْهُ الله)
مَنْ یزرعْ شرّاً یَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطی بالا می بینید، ادوات شرط از كلمات جازمه ای هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم می كنند. اولی به عنوان فعل شرط دومی به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط یا جواب شرط ماضی باشد كدام یك از دو حالت رخ می دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضی مبنی است حركت آن تغییر نمی كند بنابراین محلاً مجزوم است.
- چون ماضی معرب است آخر فعل ساكن می شود یعنی مجزوم می شود.  

  یادآوری :

یكی از موارد جزم فعل مضارع زمانی است كه در جواب طلب (امر – نهی و ...) بیاید.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوی
فعل طلبی ---> جواب طالب

لا تكذِبْ یُحبیْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبی --> جواب طلب  

  تمرین های درس هفتم
1 – در جمله ی اجْتمعَ قومٌ من بنی اسرائیل قومٌ چه نقشی دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ علیهم القتال اعْراضَ كثیرُ منهم و كم یُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثیر
4. هم

مفعول القتالَ می باشد.  

  3 – لم یُقاتلو در جمله بالا چه اعرابی دارد؟

اعراب فرعی و حذف نون اعراب سایر گزینه ها تقدیری – محلی – اصلی  

  4 – اعراب تتغلّبوا چیست؟
فرعی – اصلی – محلی – تقدیری

جواب فرعی  

  5- در متن زیر اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنید:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الی الصحراءُ و هما یُریدانِ ان یَصیدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ.

رجلُ صحیح می باشد كه فاعل و مرفوع است – الی الصحراء مجرور است.
ان یصیدا صحیح می باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون می شود. اعراب فرعی دارد.  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنید.

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او می شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضی باشند، معنای مضارع می دهند)  

  7 – جای خالی را با كلمه مناسب جایگزین كنید.
حمَن .... مثقالَ ذرّةٍ خیراً یرَهُ (الزلزال 7)
یعمَلُ - یَعْملْ

جواب یَعْمََل می باشد  

 

بارم بندی درس عربی 2 تجربی وریاضی -نوبت اول

 

 

عربی ۲ ریاضی وتجربی

۱- ترجمه: ۳ نمره

۲- سوال چند گزینه ای در زمینه ترجمه: ۵/۱

۳- درک مطلب: ۵/۲

۴- صحح الاخطاء : ۲

۵- لغات : ۱

۶- اکمل الفراغ: ۵/

۷- ترجمه فارسی به عربی:۵/.

۸- معرفه ونکره : ۱

۹- اعراب فراعی:۵/۲

۱۰- اعراب تقدیری ومحلی: ۱

۱۱- صفت ومضاف الیه ۵/۱

۱۲- تجزیه وترکیب ۲

حرکت گذاری (تشکیل): ۱

درس پنجم عربی 2

  الإضافة والوصف (ترکیب اضافی و ترکیب وصفی)

 

درزبان عربی هرگاه دو اسم در کنار هم واقع شوند غالباً یکی از این سه حالت راخواهند داشت :

الف ) مبتدا و خبر    اَﷲُ علیمٌ   !   اَﷲ ُ:  مبتدا   علیم ٌ: خبر .

ب   ) ترکیب اضافی (مضاف و مضاف الیه )   !بابُ الصَّفِّ ، کتابُ محمَّدٍ

ج   ) ترکیب وصفی (صفت و موصوف )            ! الانسانُ الفاضِلُ          

 

در این درس می خواهیم با خصوصیات و ویژگیهای ترکیب اضافی و ترکیب وصفی آشنا شویم . گاهی دو اسم درکنار هم به گونه ای قرار می گیرند که از لحاظ لفظی وظاهری ونیز معنائی با همدیگر مرتبط می شوند. اینگونه ترکیب ها را « اضافی» یا «وصفی» می گویند.

 

                                                                                     ***

الف )  تعریف مضاف و مضاف الیه

 

هرگاه دواسم پشت سر هم بیایند و اولی را به دومی نسبت دهیم به اسم اول « مضاف» و به اسم دوم «مضافٌ الیه» می گویند. به عبارت دیگر به دو جزء ترکیباتی مانند:« کتابُ التلمیذِ ، ماءُ البِئر،اَشجارُ الغابَةِ» که جزء دوم به تنهایی وجود خارجی دارد و برای خود استقلال و هویت معین و مشخصی دارد، «مضاف» و « مضافٌ الیه» گفته می شود.

 

ب ) شناخت مضاف و مضافٌ الیه

1- مضاف و مضافٌ الیه ازنظر معنا دو کلمه مستقل شمرده می شوند که فقط به هم اضافه شده اند.

 مانند: « بابُ المدرسةِ » که دو اسم از هم جدا شدنی هستند و هر کدام استقلال و هویت و مصداق معینی دارند

  یعنی هم «باب» هویت مستقل دارد و هم «المدرسة»

 

2- مضاف هیچگاه « أل» و « تنوین » نمی گیرد. مانند ضَوْءُ  الْقَمَـرِ  -  صَیدُ  الْحَیَواناتِ                                      

                                                                                                ^{مضاف     مضافٌ الیه      مضاف      مضافٌ الیه}

3- «مضاف نقش نیست» بلکه در جمله نقش می پذیرد و إعراب آن متناسب با جمله می تواند مرفوع، منصوب، یا مجرور باشد. اما مضافٌ الیه خود نقش به شمار می آید و از جهت إعراب همیشه مجرور است. ( کُلُّ مُضافٍ اِلیهِ مجرورٌ )

 

مانند: اَلدُّنیا  مزرعة  الآخِرَةِ . اَلدُّنیا = مبتدا و مرفوع تقدیراً . مزرعة = خبر ومرفوع (مضاف). الآخرةِ = مضافٌ الیه و مجرور.

 

4- هرگاه ضمایر متصل به سه قسم کلمه ،به اسم متصل شوند« مضافٌ الیه و محلاً مجرور» می باشند .

 ضمایر  متصل به سه قسم کلمه عبارتند از : هُ، هُما، هُم، ها،هما،هُنَّ، کَ، کُما، کُم، کِ، کُما، کُنَّّ، ی ، نا .             

اما اگر ضمایر متصل به سه قسم کلمه به فعل متصل شوند« مفعولٌ به و محلاً منصوب» می باشند .                        

 

مانند:  ضَرَبَـهُ    ! هُ : مفعولٌ به ومنصوب محلا   ،  هذا کتابُهُ  ! کتاب : مضاف ،«هُ» : مضافٌ الیه محلاً مجرور

                  

 

 

اسماء دائم الإضافة

 

1- بعضی از اسمها همیشه مضاف واقع می شوند  وبامضافٌ الیه خود درجمله می آیند. ( یعنی همیشه اسم بعد از آنها  مضافٌ الیه می باشد ) به این اسم ها « اسماءِ دائم الاضافه» می گویند. که عبارتند از:

 

 کُلُّ ( هر، همه )، بعض ( برخی )،حول (پیرامون ، درباره) مثل (مانند) ،غَیر( بجز ، مگر ) ،نَحو(به سمت ،به طرف)، ذو ( صاحب ) ذات، اُولو ( صاحبان )، لَدُن ( نزد )، سبحانَ، مَعاذَ، مَعَ، عندَ، بینَ، دونَ، قبلَ، بعدَ،أمامَ ، وراء،فوقَ ، تَحتَ ،خلفَ، اَیُّّّ ، حَسب، جمیع، وَحْد. کلمۀ « وَحدَ » فقط به ضمیر اضافه می شود .

 

2- بعضی از اسماء دائم الاضافه مانند : اُولو جمع ذو ، اُولات جمع ذات و ذو ، ذات ، معاذَ، فقط به اسم ظاهر اضافه می شوند.

 

3- بعضی از اسماء مانند : إذ ، إذا ، حَیثُ ، لَمّا که ظرف ( قید ) و مبنی می باشند همیشه به جمله اضافه می شوند.

 

B نکتۀ مهم:   بعضی از اسمها هیچگاه مضاف واقع نمی شوند که عبارتند از 1- ضمیر 2- اسم اشاره        

 

3- اسم موصول 5- اسم علم ( خاص ) 5- اسمهای شرط  6- اسمهای استفهام ( بجز «أَیُّ »)

 

 

 "چندنکته دربارۀ مضاف ومضافٌ الیه

 

 

1- هرگاه مثنی و جمع مذکر سالم مضاف واقع شوند« نون» آخر آنها حذف می شود.

 

 مانند :اَخَوَیْنِ + کُمْ ! اَخَوَیْکُمْ .             مُسلِمونَ +العالَمِ ! مُسلِمُوالْعالَمِ .

 

2- در زبان عربی اسمی اگر بخواهد هم صفت و هم مضافٌ الیه بگیرد ، مضافٌ الیه بر صفت مقدم می شود. لذا در هنگام ترجمه و حرکت گذاری می بایست توجه کنیم که در اینگونه ترکیبات اسم سوم صفت است برای اسم اول و از این رو می بایست همۀ ویژگیهای موصوف را قبول کند.

 

 مانند :           بابُ المدرسَةِ الکبیرُ.               عبادُ اﷲِ الصالِحُونَ .                عقیدتُنـا الاسلامیةُ  

                 مضاف وموصوف مضافٌ الیه   صفت  مضاف وموصوف مضافٌ الیه صفت     مضاف وموصوف مضافٌ الیه صفت

 

3- « کُلُّ » اگر به اسم مفرد اضافه شود به معنای « هر» و اگر به اسم جمع یاجمع یا ضمیراضافه  شود به معنای «همه»می باشد.ونیز اگر«کُل» به اسم نکره اضافه شود به معنی« هر» واگر به اسم دارای « أل » اضافه شود به صورت « همه » ترجمه می شود .

 

4- مضاف ازمضافٌ الیه کسب تأنیت نیزمی کند.یعنی اگرمضافٌ الیه مؤنّث باشد مضاف نیز مؤنّث محسوب می شود.مانند:    کُلُّ نَفسٍ ذائقة المَوتِ.            یَومَ تجدُ کلّ نَفسٍ ماعملت مِِن خیرٍمُحضراً. 

     مضاف مضاف الیه                                        مضاف مضاف الیه

 « نفس» مؤنث مجازی است. چون«کُل» به آن اضافه شده مؤنث شده است . به همین دلیل خبر وفعل برای آنها مؤنث آمده است.

 

                                                 

ج) تعریف صفت وموصوف

 

هرگاه دو اسمی که پشت سرهم قرار می گیرند ، پیوند و ارتباط بین آنها چنان باشد که نتوانیم آنها را از یکدیگر جدا نمائیم در این صورت آنها را « موصوف و صفت » می نامیم . بنابراین میان صفت و موصوف از نظر معنی یک پیوند عمیق وجود دارد و در حقیقت صفت همان موصوف یا بخشی از موصوف است .

 

به عبارت دیگر به دو جز ترکیباتی مانند:« التلمیذُ الْمجِدُّ» ( دانش آموز کوشا )،« العطش الشدیدُ» ( تشنگی شدید )  « الوردُ الحمراءُ» ( گل سرخ ) که جز دوم به تنهائی وجود خارجی ندارد و تنها با قرار گرفتن در کنار اسم اول وجود معین و مشخص می گیرند «موصوف وصفت » یا « منعوت و نعت » گفته می شود .

"نکته : درکتابهای نحوی(دستورزبان عربی) گاهی به جای « صفت و موصوف » از اصطلاح « نعت و منعوت » استفاده می شود  نَعت همان صفت و منعوت همان موصوف است .

 

د) شناخت انواع صفت

 

صفت بر دو نوع است :

الف ) صفت مفرد : هرگاه صفت یک اسم باشد به آن« صفت مفرد » می گویند.                                     

 

ب) صفت جمله : به جمله ای که بعد از اسم نکره بیاید وآن راتوصیف کند« جمله وصفیه » یا«صفت جمله» می گویند و إعراب آن محلی است .

 

 

هـ - شناخت ویژگیهای صفت و موصوف

1-  صفت اسمی است مشتق و تابع(پیرو) که اسم ماقبل خود را توصیف می کند .

 

2- منظور از مشتق بودن صفت : اسم فاعل ، اسم مفعول ، صفت مشبّهه ، اسم مبالغه ، اسم تفضیل است . 

                                                                                                            

3- صفت در چهار مورد از موصوف خود پیروی می کند : 1- عدد 2- جنس 3- معرفه و نکره 4- إعراب ( رفع ، نصب و جر) .

                                                                                          

تحلیل و نقدی بر كتاب عربی ۲

  در مورد متون درسها می توان گفت سعی شده كه متون همگام با قواعد  و در خدمت قاعده باشند .

·    در انتخاب متون به روز بودن و جدید بودن متون برای جذابیت بیشتر مورد توجه نبوده است .

·        داستان درس دوم از نظر ایجاد نگرش در دانش آموز نگرش خوبی ایجاد نمی کند .

·        حجم متن درس سوم بسیار است  .

·    برای كلمه (( نورا )) د ر حاشیه ص 27 توضیحی ذ كر شده ولی این كلمه د ر این صفحه وجود ندارد . بهتر است به ص 28 منتقل شود .

·        سؤالات آخر درس به عنوان درك مطلب باید دنبال اهداف آموزشی نیز باشد.

·    بعضی از تصاویر مثلا تصویر آهو در درس 5 گویای آهوی شاخدار نیست چون مطابقت تصاویر با متون باعث كمك به دانش آموزان در امر ترجمه می شود دقت بیشتری می طلبد.

·    یا در ص 53 عبا رت (( لما غربت الشمس جلسنا تحت شجره مشرفه .....    )) نشستن زیر درخت در شب چندان منطقی به نظر نمی رسد . زیرا غالبا در روز به خاطر وجود سایه زیر درخت می نشینند .

·        بجای بحثهای تاریخی از خرید و مسائل علمی اجتماعی هم بحث شود.

در بحث قواعد :

·    در اولین درس این كتاب بهتر بود كه نگاهی به رؤوس مطالب عمده ی سال گذشته بشود . مثلا جمله اسمیه و جمله فعلیه و ... در حد تمرینی یادآوری شود تا بدینوسیله  حلقه های اتصال درس عربی گسسته نشود .

·    در ص 2 قسمت فواید شماره ی 4 كلمه (( دارای )) یك جا با رنگ مشكی و د ر همان جمله دوباره با رنگ سبز نوشته شده است كه بهتر است هرد و یك رنگ باشد .

·    در قواعد د رس اول ( معرفه و نكره ) یكی از معارف معرفه به اضافه است و مؤلفین محترم را ین تصور بوده اند كه دانش آموز مضاف و مضاف الیه را می شناسد لذ ا پیرا مون ا ین مطلب تو ضیح كاملی ندادند در حالی كه بحث مضاف الیه در درس 5 مطرح می شود .

·    در ص 5 بهتر است به جای تركیب ال + نكره = معرفه و نكره + معرفه = معرفه نوشته شود ال + نكره = معرفه به ال  و   نكره + معرفه = معرفه به اضافه

·        مثالهای بكار رفته در درس دوم كافی به نظر نمی رسد و ذكر مثالهای متنوع در این بحث ضروری است .

·    در بحث اعراب فرعی (( اسما ء خمسه ))  مثالها یی كه برای اعراب اسماء خمسه ذ كر شده است در هر سه جمله به صورت مرفوع آمده است در حالی كه می توان برای حالات مختلف آن مثال آورد .

·    در اعراب تقدیری اشاره ای به مضاف به یاء متكلم نشده است . با توجه به كار برد فراوان آن و نیز ساد گی موضوع طرح این مورد از اعراب تقدیری ضروری به نظر می رسد چرا كه  در درسها از آن آورده شده است .مانند عربی 3 

·        در درس 4 موضوع اعراب محلی جای بحث بیشتری دارد چون در سال اول به آن اشاره چندانی نشده است .

·        در درس 8 به مجهول كردن جملات كمتر توجه شده است با توجه به اهمیت موضوع ذكر مثالهای بیشتر ضرورت دارد .

·    در ص 3 مسئله شماره ی 2 گفته چرا (( نتیجه الكذ به )) ال ندارد مشخص نكرده كه (( نتیجه یا كذ ب ))چون دانش آموز هنوز مضاف ومضاف الیه را نمی داند .

·        در ص 9 كلمه ال را تجزیه نكرده است در حالیكه به عنوان یك كلمه باید تجزیه می شد .

·    در ص 24 آیه شریفه (( ان الله یحب التوابین )) در تمرین اول ذكر شده و در تمرین سوم آ یه (( ان الله یحب الحسین )) استفا ده شده . خوب بود سؤال دیگری می آمد.

·    همچنین با توجه به عبا رت ((  عاتب اخاك بالاحسان الیه )) در تمرین اول دا نش آ موز به جواب (( اكرم اباك فی جمیع الاحوال ))  در تمرین دوم پاسخ درست می دهد .خوب بود در تمرین تنوع داده می شد.

·    ص 24 تمرین اول در عنوان سؤال (( عین الكلمات التی ...)) بهتر است به جای لفظ الكلمات از لفظ الاسماء استفاده شود . چون  در قسمت 3 همین  تمرین  فعل (( یشبعان )) آ مده است كه دارای  اعراب فرعی است و  دا نش آ موز   ا ین مورد را هنوز نخوانده است و غالبا آن را با اسم مثنی اشتباه  می گیرد . لذ ا لفظ الاسماء این ابهام را بر طرف می كند .

·        صور جمالیه با دانش آموزان متناسب نیست مثل ص 25 .

·        د ر صفحه ی 31

·        الف: د ر سطر 3 (( فقال له ...)) كلمه (( له )) ترجمه نشده است ( به او گفت ) صحیح تر است .

·        ب: د ر سطر 5 (( ساله )) مفعول د ر ترجمه ذكر نشده است ( از او پرسید ) صحیح تر است .

·        ج: در سطر 5 (( زهد ت )) پیشه كردم صحیح است برای ترجمه پیشه كرده ام باید (( قد زهدت )) ذ كر می شد.

·        در ص 34 ( به اسمهای معربی كه ... ) تا دانش آموزان كلمات مبنی را از بحث منصرف و غیر منصرف جدا بدانند .

·    در ص 34 تمرین را بع ترجمه به فارسی بهتر است از متنی استفاده شود كه در آن از كلما تی استفاده شده باشد كه با مبحث د رس (( اعراب فرعی )) همخوا نی و ارتباط نزد یكتری داشته باشد .

·    در صفحه  37- شما ره  2و3  از تمرین اول (( زینا السماء الدینا بمصابیح )) و (( الیس الله با علم با الشاكرین )) دقیقا در صفحه 34 ذ كر شده است پیشنهاد می شود به جای ا ین دو آ یه از آیات د یگر استفاده شود.

·        در تمرین را بع ص 38 (( ا رسلنا الی فرعون رسولا )) تكرا ری است و در ص 34 قبلا ذكر شده است .

·    د ردرس 3 ص 37 التمرین الثالث در آیه (( لا تبطلوا صدقا تكم ....)) اعراب كم ( مضاف الیه ) از دانش آموز خواسته شده است حال آ نكه دا نش آ موز  هنوز مضاف الیه را یاد نگرفته است .

·        در تمرینات هر د رس تعدادی از كلمات درهم ریخته به  دا نش آ موز دا ده شود و ا ز او خواسته شود از آنها جمله بسازد .

·        در ص 49 ( تمرین ثالث )  (( وجدت الدنیا كبیت له با با ن .......      )) تناسب چندانی با موضوع درس ندارد .

معرف ونکره

نکته: کم معرفةً فی العبارة التالیة؟ «مَن کان حلیفهُ الاجتهاد نالَ ما یَطْلبُه»

۱-ثلاثة         

۲-اربعة

۳-خمسة

۴-ستَّه

          * پاسخ: گزینه 3 صحیح است. (حلیف: معرفه به اضافه / ه: ضمیر / الاجتهاد: معرفه به ال / ما: اسم موصول / ه: ضمیر) نکته: مَن اسم شرط می باشد و اسم شرط و نیز اسم استفهام نکره می باشند و تنها در ابتدای جمله می آیند. 

ترجمه و قواعد دروس عربـی دوم تجربی وریاضی

 

 

درس اول

ترجمـه :
پروردگارا،
پروردگارا سینه ام را برای من بگشا.
و کارم را برای من آسان گردان.
و گره را از زبان من بگشا.
تا سخنم را بفهمند.
خداوندا، مرا از تاریکیهای خیال بیرون بیاور.
و مرا با نور فهم و دانش گرامی بدار.
خداوندا، درهای رحمتت را بر ما بگشا.
و گنجینه های علومت را بر ما بگستران.
پروردگارا،
پروردگارا، آسان بگیر و سخت مگیر.
خداوندا دلم را شاد گردان.
خداوندا برای من بسوی محبت خودت راهی آسان نشان بده.
خداوندا، در عقل من برای شیطان راهی، و در کار من برای باطل راهنمایی قرار مده.
خداوندا اطاعت کردن خودت را به ما الهام کن و ما را از نافرمانی نسبت به خودت دور کن.
به رحمت خودت ای مهربانترین مهربانان.

 

 

قواعد درس اول

اسم نکره: به اسمهایی گفته می شود که برای ما ناشناخته و نا آشنا باشند و علامت آن معمولاً تنوین است. تنویــن ــــــــ . مثال: رجل - ‌إمرأه‌- کتاباً‌- شجره‌

.
نکته ا- در اسمهای مثنی و جمع سالم مذکر که تنوین نمی گیرند هر گاه «ال» نداشته باشند و «ن» آنها حذف نشده باشدوبه اسم معرفه اضافه نشده باشند نکره می باشد. مثال: رجلان - رجلین- معلمون - معلمین .
نکته 2- بعضی از اسمهای اشخاص مذکر تنوین می گیرند ولی نکره نیستند و معرفه می باشند.
مثال : محمــد - علیاً - سعید .
نکته3- اسم غیر منصرف با شرطی نکره هستندکه :
1= مضاف به معرفه نباشد 2 = اسم علم نباشد 3 = الـ نداشته باشنـد
اسم معرفه: به اسمهایی که برای ما شناخته شده و آشنا باشند و به شش دسته تقسیم می شوند.
اقسام معارف:
1- اسم علم 2 ـ ضمیر 3 ـ اسم اشاره
4 ـاسم موصول 5 ـ معرفه به ال (ذواللام) 6 ـ معرفه به اضافه
معارف شش بود، مضمر. اضافه علم، ذواللام، موصول. اشاره.
اسم علـم: به اسمهایی گفته می شودکه مخصوص یک شخص یا یک مکان و یا یک شیء بخصوص باشد. مانند :
محمد‌- فاطمه - ایران- اصفهان- کارون-

منصرف غیر منصرف

نکته ا

به اسمهایی که می توانند تنویــن بگیرند منصرف وبه اسمهایی که هیچگاه تنوین نمی گیرندغیرمنصرف گفته می شود .)

در درس سوم درباره اسم غیـر منصرف بطور کامل می خوانیم .

نکته2

دربین اسمهای علم فقط بعضی ازاسمهای اشخاص مذکرکه حروف اصلی عربی دارندتنوین میگیرندوبقیه اسمهای علم تنوین نمی گیرند.
نکته 3

 اسم علم به دو شکل بکار می رود:
 

الف) اسم علم مفرد: به اسمهایی گفته می شود که از یک جزء تشکیل می شوند.
مثال: مریم- دمشق

 

 ب) اسم علم مرکب: به اسمهایی گفته می شود که از دو جزء تشکیل می شوند.

مثال

: عبدالله : عبد + الله ابوطالب: ابو +طالب === مرکب اضافی
مضاف مضاف الیه مضاف مضاف الیه
الحجــر الاسـود مرکب وصفی

موصوف صفت

2- ضمیر:
ضمیر به دو شکل به کار می رود:

1- ضمیر منفصل

2- ضمیر متصل.

1- ضمیر منفصل: این ضمیر خود نیز به دو شکل تقسیم می شود:

الف) ضمیر منفصل رفعی (مرفوع): ضمیرهایی هستند که در اول جمله قرار می گیرند و مبتدای جمله می باشند و چون مبتدا مرفوع است به این ضمیرها نیز رفعی (مرفوع) گفته می شوند.

ضمیر منفصل رفعی عبارتنداز:

غائب مخاطب متکلـم
مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده

مفرد هــو هـــی أنت أنت أنا
مثنـی هما هما انتما انتما متکلـم مع الغیر
جمـع هم هــن انتم انتن نحـن

نکته

: هرگاه مبتدا و خبر معرفه باشند معمولا بین آنها ضمیر منفصلی قرار می گیرد که به آن ضمیر فصل یا عماد گفته می شود و محلی از اعراب ندارد .

 مانند : الله هــو السمیع اولئک هــم المفلحون

ب) ضمیر منفصل نصبی (منصوب): ضمیرهایی

هستند که در جمله مفعول به می باشند و چون مفعول به منصوب است به این ضمیرها نیز نصبی یا منصوب گفته می شود و عبارتند از :

 

 

 

 

 

غائب مخاطب متکلـم

مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده
مفرد ایاه‌ایاهـا ایاک ایاک ایای
مثنـی ایاهما ایاهما ایاکما ایاکما متکلـم مع الغیر
جمـع ایاهم ایاهن‌ایاکم ایاکن ایانـا

2- ضمیر متصل

: ضمیرهای متصل نیز به دو شکل به کار می روند:

الف) ضمیر متصل رفعی (مرفوع): ضمیرهایی هستند که فقط به فعل اضافه می شوند و جزء فعل می باشند و نشان دهنده ی صیغه ی فعل هستند که به آنها ضمیر متصل فاعلی یا بارز یا متصل رفعی گفته می شود.و عبارتنداز:

فعل ماضی ا

- و- ن- ت - تما- تم - ت -تن - ت - تا
فعل مضارع و امر ا- و- ن- ی-
مثال: ذهبا - ذهبــوا- ذهبنـا فعل ماضی
مثال: یذهبان - یذهبـــون - تذهبیــن -تذهبـن فعل مضارع

مثال: إذهبــا ـ إذهبــوا ـ إذهبــی ـ إ ذهبــن == امر

نکته

1- «نون» در صیغه های مثنی و جمع مذکرو مفرد مؤنث مخاطب علامت مرفوع بودن فعل مضارع
می باشد و ضمیر بشمار نمی رود .

ب) ضمیر متصل نصبی و جرّی که عبارتند از :
غائب مخاطب متکلـم
مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده
مفرد ه‌هـا ک ک ی
مثنـی هما هما کما کما متکلـم مع الغیر
جمـع هم هن کم کن نـا

نکته

1- هر گاه این ضمیرها به آخر فعل و حروف مشبهه بالفعل اضافه شوند ضمیر متصل نصبی هستند اگر به فعل اضافه شوندمفعولاً‌به و محلاً منصوب هستند واگر به حروف مشبهه اضافه شوند اسم حروف مشبهه و محلا منصوب می باشند .

مثال: اَعْرفِــک شاهد نا
فعل مفعولاً به و محلاً منصوب (ضمیر متصل نصبی)

نکته

2- هر گاه این ضمیرها به آخر اسم و یا حرف جر اضافه شوند ضمیر متصل جرّی می باشند. اگر به اسم اضافه شوند مضاف الیه و اگر به حرف جر اضافه شوند محلاً مجرور به حرف جر می باشند.

حروف جر

: فی- من - الی- علی - بــ - لـِ - عن - ک - حتّــی - حاشا - کلا - واو قسـم .........
واو قسم مثل: و العصر - و التین و الزیتون منک: من ک

حرف جر مجرور به حرف جر حرف جر مجرور به حرف جر
جار و مجرور جار و مجرور

3- اسم اشاره

: به دو شکل به کار می رود.
الف) اسم اشاره به دور:
مذکر مونث معنی
مبنی مفرد ذلک تلک آن
معرب مثنی ذانک-ذینک تانک-تینک آندو
مبنی جمع اولئک اولئک آنان-آنها

ب) اسم اشار ه به نزدیک:
مذکر مونث معنی
مبنی مفرد هذا هذه این
معرب منثی هذان- هذین هاتان- هاتین ایندو
مبنی جمع هولاء هولاء اینان- اینها

نکته

1- اسمهای اشاره هولاء و اولئک فقط برای جمعهای عاقل (انسانها) به کار برده می شوند و برای جمعهای غیر عاقل (غیر انسانها) از هذه و تلک استفاده می شود.

(برای جمعهای غیر عاقل یا غیر انسانها از قواعد مفرد و مونث استفاده می کنند. یعنی، ضمیر، فعل، اسم اشاره، اسم موصول، مفرد و مونث به کار برده می شود.) مثال:

 

  تلامیذ

- معلمون - معلمات
هولاء - هولاء - هولاء (جمع عاقل، انسانها)
اولئک - اولئک - اولئک

 

نکته

2 - اسم( الـ ) دار بعد از اسم اشاره اگر جامد باشد عطف بیان و اگر مشتق باشد صفت مفرد می باشد
هولاء التالمیذ (عطف بیان ) هولاء المعلمون (صفت مفرد )

4- موصول: به دو شکل به کار می رود:
الف) اسم موصول خاص که عبارتند از:
مذکر مونث
مبنی مفرد الذی التی کسی که
معرب مثنی الذان- الذین التان - التین کسانی که
مبنی جمع الذین الّاتی کسانی که

ب) اسم موصول عام (مشترک) : برای عاقل (انسانها)، مــن کسی که، آنکه
برای غیر عاقل (غیر انسان)، ما چیزی که، آنچه
نکته ا- به جمله ای که بعد از اسم موصول قرار می گیرد، جمله ی صله (صله ی موصول) گفته می شود.
در جمله صله ضمیر ی بکار برده می شود که به اسم موصول برمی گردد و به آن ضمیر عائد
گفته می شود . مانند: الله هو ا لــذی ارسـل رسوله با لهدی
اسم موصول صله ( صله ی موصول)

نکته 2= اسم موصول بعد از اسم الـ دار اگر به معنی ( که ) باشد صفت مفرد می باشد .

هذا هـو الظبــی الــذی فتشت عنـه طـول النهـار

.
5- معرفه به الـ (ذواللام): هر گاه نکره ای با «ال» به کار برده شود به معرفه تبدیل می شود که به آن معرفه به ال (ذواللام) گفته می شود و هیچگاه تنوین نمی گیرند. مثال: ال+ کتاب‌= الکتاب الرجل ، الشجره و ... یعنی اگر ال را برداریم نکره می شود.

6 ـ معرفه به اضافه

: هر گاه اسم نکره ای به اسم معرفه ای اضافه شود اسم نکره به معرفه تبدیل
می شود که به آن معرفه به اضافه گفته می شود . مثال:
کتاب + التلمیذ کتــاب التلمیــــذ
معرفه به اضافه معرفه به ال (مضاف و مضاف الیه)
نکته ا: معرفه به اضافه یا مضاف ،

هیچگاه ال- تنوین- نون مثنی و نون جمع مذکر سالم نمی گیرد. مثال:
اخوانِ + کم اخـواکـم
اخوینِ‌+ کم اخویـکم
معلمون + المدرسه معلمـو المدرسه
معرفه به اضافه معرفه به ال (مضاف و مضاف الیه)

 

 

( مضـاف در معرفه و نکــره بودن از مضـاف الیــه پیــروی دارد به این صورت که اگـر مضاف الیـه معـرفه باشد مضاف هم معـرفه و اکـر مضاف الیـه نکــره باشــد مضاف هــم نکــره می باشد.)
کتاب معلــم کتاب المعلــــم

درس دوم

ترجمــه :

در خدمت نیازمندان

هوا گرم است و مردم در خانه هایشان هستند

. علی (ع) سوی بازار خارج شد. اکنون خارج مشو . آفتاب سوزان است. نه... شاید نیازمندی کمک بخواهد. و در راه ...
سنگین است... سنگین است. ولی چاره ای نیست. ... کودکان گرسنه هستند. تشنه هستند. چه کار کنم. پس علی (ع) به او نگاه کرد. پس آمد و مشک را از او گرفت. پس آن را به خانه اش برد... و از او درباره ی (وضعش) حالش سؤال کرد. علی بن ابی طالب همسرم را به سوی مرزها فرستاد. و بعد از چند روز خبر وفات او را شنیدیم! و من و کودکان یتیمی دارم و چیزی ندارم. پس نیاز و ضرورت مرا به کار کردن برای مردم وادار کرده است.
علی (ع) با ناراحتی سوی دارالحکومه (مرکز خلافت) رفت و سبدی برداشت که در آن غذایی بود. پس برگشت و در زد...
-چه کسی در را می کوبد؟
- من همان بنده هستم که مشک را با تو آورد، در را باز کن. همانا همراه خودم چیزی برای کودکان دارم.
- خداوندا تو راضی باش بین من و بین علی بن ابی طالب قضاوت کن.
علی (ع) وارد شد و گفت: همانا من بدست آوردن ثواب را دوست دارم. پس از بین این دو کار انتخاب کن: آماده کردن نان یا بازی با کودکان.
- من برای تهیه نان از تو توانا ترم. پس تو با کودکان بازی کن.
پس علی (ع) به سوی دو کودک کوچک رفت و بین آن دو قرار گرفت و خرما را در دهان آن دو می گذاشت در حالیکه به هر یک از آندو می گفت:
-ای پسرم! علی ابن ابی طالب را به خاطر آنچه در کارت گذشته است حلال کن.
-برادرم، تنور را روشن کن. خداوندا خیر و ثواب خودت را بر این مرد فرو ریز ، وای، علی ابن ابی طالب ، چگونه؟!
او به وضع محرومین توجه نمی کند... ما محروم هستیم ولی او ... !
پس علی (ع) اقدام به روشن کردن آن کرد. پس هنگامی که آنرا روشن کرد گفت:
-ای علی بچش! این است پاداش کسی که بیچارگان و یتیمان را فراموش می کند.
در آن لحظه زنی آمد و خلیفه مسلمانان را دید و تعجب کرد!
-وای بر تو، آیا می دانی او کیست؟ او امیر مؤمنین است.
-وای بر من، چه کار کنم؟
پس به سوی او رفت در حالی که عذرخواهی می کرد.
- شرمنده ام، شرمنده ام. ببخشید، معذرت می خواهم، ای امیر مؤمنین. ببخشید.
- نه، نه. بلکه من از تو شرمنده هستم، به خاطر آنچه در کارت کوتاهی کرده ام.


قواعد درس دوم:

اعراب: به حرکت حرف (کلمات) آخر کلمات معرب، اعاب گفته می شود.
معرب: به کلماتی گفته می شود که حرکت حرف آخر آنها در شرایط مختلف تغییر می کند.
اعراب به سه شکل به کار برده می شود:
1 ـ اعراب محلی 2 ـ اعراب ظاهری 3 ـ اعراب تقدیری
1- اعراب محلی : در کلمات مبنی که حرکت حرف آخر کلمه تغییر نمی کند اعراب محلی می باشد. اعراب محلی در موارد زیر به کار برده می شود:
الف) کلمات مبنی
ب) جمله ( خبر جمله - حال جمله - صفت جمله وصفیه )
ج) خبر شبه جمله (جار و مجرور و ظـرف زمان و مکان ) . جمله و شبه جمله مبنی به شمار می رود.
مانند:
هولاء تلمیذات: هولاء (مبتدا، محلاً مرفوع)، تلمیذات‌(خبر، مفردو مرفوع به ضمه اصلی، اعراب ظاهری)
جاء اولئک: اولئک (فاعل، محلاً مرفوع)
الله ارسل رسوله انتِ فی الصّف
مبتداو مرفوع خبر جمله فعلیه مبتدا خبر شبه جمله(جارو مجرور)
اعراب ظاهری محلاً مرفوع محلاً مرفوع محلاً مرفوع
رأیتها: رأی(فعل)، تَ (فاعل، ضمیر، محلاً مرفوع)، ها (مفعول به، محلاً منصوب)

حروف جر: فی- من - الی- علی - بــ - لـِ - عن - ک - حتّــی - واو قسـم.
علیــک : علــی (حرف جر)، ک (محلاً مجرور)
الکتاب فـوق المنضــده: الکتـاب (مبتـدا، محلاً مرفوع)، فــوق المنضــده (خبر شبه جمله، محلاً مرفوع)
2- اعراب ظاهری: هر گاه علامت اعراب در آخر کلمات معرب ظاهر و آشکار باشد آن را اعراب ظاهری می نامند و به دو شکل به کار برده می شود.
الف) اعراب اصلی ب) اعراب فرعی (نیابی)

الف) اعراب اصلی :هر گاه کلمه ای در حالت رفع (ضمه ُ‌ٌ ) و در حالت نصب (فتحه َ‌‌ً ) و در حالت جر ( کسره ِ ٍ ) و در حالت جزم ( سکون ْ ) داشته باشد دارای اعراب اصلی می باشد.
رفع، ضمه ، ُ ٌ‌مشترک بین اسم و فعل مضارع
نصب، فتحه َ ً
علامت اعراب اصلی جر، کسره ، ِ ٍ فقط اسم
جزم، سکون ، ْ فقط فعل مضارع
مانند: لـم یکْتُبْ التلمیــذُ الدرس فی البیت.
لم یکتب (فعل مضارع و مجزوم به سکون «حذف ضمه»، اعراب اصلی)
التلمیذ (فاعل و مرفوع به ضمه اصلی ) الدرس: (مفعول به و منصوب به فتحه اصلی)

فی البیت: (مجرور به کسره اصلی) لا تقـــل الکـــذب. لا تقــل: (فعل مضارع مجزوم به سکون «حذف ضمه» اعراب اصلی)الکــذب: (مفعول به و منصوب به فتحه اصلی)
نکتــه : در فعلهای مبنی برای مشخص کردن نوع مبنی به سومین حرف اصلی فعل نگاه می کنیم و با توجه به علامت سومین حرف اصلی نوع مبنی آنها را مشخص می کنیم .
مبنی بر سکون : ذهبتَ - یذهبن - ذهبْتِ

ب) اعراب فرعی یا نیابی: هر گاه کلمه ای در حالت رفع، نصب، جر و جزم به جای علامات اعراب اصلی از حروف یا حرکات دیگری استفاده کند دارای اعراب فرعی یا نیابی می باشد و شامل موارد زیر می باشد.
1 ـ اسم مثنی
2 ـ اسم جمع سالم مذکر
3 ـ اسماء خمسـه
4 ـ اسماء جمع سالم مؤنث
5 ـ اسم غیر منصرف
اسم مثنی: به اسمهایی گفته می شود که بر دو تا دلالت داشته باشند و با اضافه کردن «ان-ین» ساخته می شوند و همیشه دارای اعراب فرعی یا نیابی می باشند. به این صورت که در حالت رفع ( الف) و در حالت نصب و جر ( یاء) می گیرند.
نکته 1- «ن» در اسمهای مثنی علامت اعراب نمی باشد و هنگام مضاف واقع شدن «ن» مثنی حذف می شود. مانند: جاء التلمیذان (فاعل و مرفوع به الف نیابی)
رأیت التلمیذین ( مفعول به و منصوب به یاء نیابی)
سمعت من التلمیذین( مجرور به یاء نیابی)
جاء اخواک (فاعل و مرفوع به الف نیابی)
نکته 2-  یاء درصورتی علامت نصب است که قبل از آن اسم حرف جربه کار نرفته باشدوآن اسم مضاف الیه نباشد یاء در صورتی علامت جراست که قبل از آن حرف جر به کار رفته باشدو مضاف الیه باشد.

  2-اسم جمع سالم مذکر: جمعهایی که با اضافه کردن (ون‌ـ ین ) ساخته می شوند و همیشه دارای اعراب فرعی یا نیابی هستند یعنی در حالت رفع (واو) و در حالت نصب و جر (یاء) می گیرند.
جاء المعلمون (فاعل و مرفوع به واو نیابی)
رایت المعلمین ( مفعول به و منصوب به یاء نیابی)
سمعت من المعلمین (مجرور به یاء نیابی)
نکته: «ن» در جمع سالم مذکر علامت اعراب نمی باشد و هنگام مضاف واقع شدن حذف می شود.
جاء معلموهم (فاعل و مرفوع به واو نیابی)
المعلمون + هم معلموهم

3- اسماء خمسـه: عبارتند از: أب، أخ، ذو، فـــو، حــم.
چون این اسمها در اعراب مانند هم به کار می روند و علامت اعرابشان یکسان است اسماء خمسه نامیده می شوندومعمولاً‌درجمله به اسم دیگری اضافه می شوندیعنی مضاف واقع می شوندو دارای اعراب فرعی یا نیابی هستند. به این صورت که در حالت رفع، (واو) و در حالت نصب (الف) و در حالت جر (یاء) می گیرند. مانند: جاء أبــوک (فاعل و مرفوع به واو نیابی) رأ‌یتُ أبـاک (مفعول به و منصوب به الف نیابی)
سمعت من أبیـک (مجرور به یاء نیابی)
نکته 1 = هرگاه اسماء خمسـه مضاف به ضمیر متکلم وحده در هر سه حالت (رفع - نصب - جـر ) اعراب تقدیری
دارند : جاء أبــی رأیت أبـــی سلمت علی أبـــی

نکته 2: دراسمهای مثنی وجمع سالم مذکرواسماء خمسه چون علامت اعراب آنها حروف می باشدبه آنها اعراب به حروف گفته می شود ولی در اسمهای جمع سالم مؤنث و اسم ضمیر منصرف چون علامت اعراب حرکت می باشد به آنها اعراب به حرکت گفته می شود.

درس سوم

ترجمه: کتاب زندگی
علم و دین برای انسان دو بال هستند که جز توسط آن دو نمی تواند پرواز کند و امت اسلامی همان امتی است که به سوی کمال و رشد حرکت می کند و او به این دو بال احتیاج دارد.
و اسلام از زمان ظهورش مسلمانان را به اندیشیدن و آموختن تشویق کرده است به خاطر این مسلمانان مقاله ها و کتابهای متعددی در تمام زمینه های فکری و علمی مانند ادبیات و فلسفه و پزشکی و ریاضیات و فیزیک و کشاورزی و داروسازی و ... تألیف کرده اند.
و قرآن قانونی است برای زندگی روزانه ی ما و کتابی نیست که درباره ی علمها به طور کامل صحبت کند ولی در آن بعضی اشارات علمی وجود دارد که علم بشر تاکنون بعضی از آنها را کشف کرده است.
و اکنون بعضی از این نشانه ها (آیات) را فرا بگیر.
اصل جهان:
همانا آسمانها و زمین بسته بودند پس آن دو را گشودیم.
اصل جهان رازی پیچیده است و آیه درباره ی حقیقت این کار را در میان سخنان مختصر و مفید به جهانیان خبر می دهد. آسمانها و زمین به هم پیوسته بودند سپس خداوند بین آن دو را جدا کرده است.
محققان در علم نجوم در قرن بیستم به نظریه ای رسیدند که خلاصه ی آن این است که ماده ی اولیه ی جهان جامد بود. سپس انفجار شدیدی در آن روی داد و اجزاء آن ماده جدا شد و آسمانها و زمین شکل گرفت.

خورشید و ماه
و در آنها (آسمانها) ماه را به صورت نوری و خورشید را چراغی قرار داد.
کلمه ی سراج (چراغ) به چیزی گفته می شود که دارای نور و حرارتی از خودش باشد و کلمه نور به تنها نوری که در آن حرارتی نیست گفته می شود.
و آیه می گوید «همانا ماه نوری را از منبعی غیر خودش که در آن حرارتی نیست ایجاد می کند. اما خورشید نوری ذاتی است (فروزان است) پس منبعی برای نور و حرارت می باشد.
و انسان حقیقت ماه را نمی شناخت بجز در قرن بیستم (بعد از فرود آمدن اولین انسان بر سطح آن و اکتشاف آن به اینکه آن تنها سیاره ی سرد و خاموش است) که در آن اثری از آب و زندگی نیست و آن نور خورشید را منعکس می کند.
چرخش زمین:
و کوهها را می بینی و آنها را جامد می شمری در حالیکه آنها مانند ابر می گذرند.
اگر تو به کوهها نگاه کنی گمان می کنی که آنها ثابت هستند ولی حقیقت غیر از آن است.
کوهها از مقابل تو می گذرند همانطورکه ابرها می گذرندوعلت آن چرخش زمین و حرکت آن می باشد.
حرکت زمین در دوره ی ما بر کسی پوشیده نیست ولی آن حتی قرنهای اخیر بر انسان پوشیده بود.
و داستان مشهور گالیله در این زمینه است.
این بعضی اشارات علمی در قرآن کریم بود که علم تاکنون حقیقت آن را کشف کرده است.
و می دانیم که اشارات علمی در ایات قرآن کریم حرفی به خودی خود نیست.
بلکه آنها نشانه هایی است که راستی ادعای نزول قرآن از جانب خداوند بزرگ و بلند مرتبه را برای ما ثابت می کند.
همانا در آن (قرآن) نشانه هایی است برای گروهی که می اندیشند.

قواعد درس سوم:

1- جمع مونث سالم: به جمع هایی گفته می شود که با اضافه کردن (ات) ساخته می شود. مانند: مؤمنات، تلمیذات، آیات، کلمات، مسلمات، صالحات، فراشات.
جمع مونث سالم در حالت رفع و جر اعراب اصلی دارند
یعنی در حالت رفع ُ ٌ و در حالت جر ِ‌ٍ می گیرند. ولی در حالت نصب اعراب فرعی یا نیابی دارند. یعنی در حالت نصب به جای فتحه، کسره می گیرند.

نکته: جمعهای سالم مؤنث هیچگاه فتحه نمی گیرند.
ضمه ( رفع ) ـــ
(اعراب اصلی)، جارت المعلمات (فاعل و مرفوع به ضمه اصلی)
کسره (جر ) ــــ
کسره (نصب) ـــــ (اعراب فرعی یا نیابی)، رأیت المعلماتِ (مفعول به و منصوب به کسره فرعی یا نیابی)
الحسنات یذهبن السیئاتِ : الحسنات (مبتدا و مرفوع به ضمه اصلی)، یذهبن (خبر جمله فعلیه محلاً مرفوع)، السیئاتِ (مفعول به و منصوب به کسره فرعی)
سمعتُ من المعلماتِ (مجرور به کسره اصلی)
مضاف الیه فاعل
مجرور مرفوع مبتدا
مجرور به حرف جر خبر

منصوب مفعول به

مجزوم فعل مضارع مجزوم (نهی)
2- اسم غیر منصرف: به اسمهایی گفته می شود که هیچگاه تنوین نمی گیرند و در حالت رفع و نصب اعراب اصلی دارند. یعنی در حالت رفع ُ (ضمه) و در حالت نصب َ‌(فتحه) می گیرند. ولی در حالت جر، اعراب فرعی یا نیابی دارند. یعنی در حالت جر به جای کسره (فتحه) می گیرند.
جاءتْ فاطمه (فاعل و مرفوع به ضمه اصلی)
رأیتُ فاطمه( مفعول به و منصوب به فتحه اصلی)
سمعتُ مِن فاطمه(مجرور به فتحه فرعی «نیابی»)
رفع، ضمه، ُ
اعراب اصلی جر، فتحه، َ اعراب فرعی(نیابی)
نصب، فتحه َ

نکته: اسمهای غیر منصرف عبارتند از:
1- اسم علم مؤنث مانند: فاطمه، مریم ، زینب
2- اسم شهرها و کشورها و رودها (خاص) مانند: اصفهان، ایران، کارون
3- اسم غیر عربی (عجم) مانند: ابراهیم، اسماعیل، یعقوب، یوسف، فرعون، اسحاق
4- اسمهایی که بروزن(افعـل، فعلی، فعـلاء، فعـلان)باشندمانند:اکرم، عطشــی، زهراء ، خضراء- عطشان، سلمان
5- جمعهای مکسری که بر وزن مفاعل و مفاعیل و شبیه آندو باشد( جمع های مکسری که حرف سوم آن الف باشد وبعد از آن بیش از یک حرف به کار رفته باشد).
مانند: مساجد، موازین، معابد. شبیه آن، قواعد، حوادث
مفاعِیــل، مفاتیــح، محاریـب شبیـه آن، تفاسیر، تواریخ، تلامیذ
6- جمعهای مکسری که به الف ممدود (اء) ختم شده باشد. مانند : اشیاء، اسماء، علماء، اولیاء، فضلاء.
نکته: اسمهای غیر منصرف با دو شرط در حالت جر، کسره می گیرند و اعراب اصلی دارند :
1- مضاف باشد. 2- ال داشته باشد.
ذهبتُ الی مسـاجد (مجرور به فتحه نیابی «فرعی»)
ذهبتُ الی المسـاجدِ (مجرور به کسره اصلی)
ذهبتُ الی المسـاجد المدینـه. المساجد( مجرور به کسره اصلی و مضاف) المدینه (مضاف الیه و مجرور به کسره اصلی)
پیامبرانی که حرف اول اسم آنها یکی ازاین حروف باشد اسم آنها منصرف است و غیر از اینها
غیر منصرف می شوند:
شش صلمنـه (شیث، شعیب، صالح، لوط، محمد، نوح، هود)


درس چهارم

معنی : زیبایی علم
از ترانه سرایی و بیهوده گویی بپرهیز
و سخن راست و درست (حق) بگو و از کسی که بیهوده گویی می کند دوری کن.
تقوای الهی پیشه کن زیرا تقوای الهی
به دل کسی نزدیک نمی شود مگر اینکه او به تقوای الهی رسیده باشد.
کسی که راه زنی می کند قهرمان نیست همانا کسی که تقوای الهی پیشه می کند قهرمان است.
نمرود و کنعان و کسانی که در زمین فرمانروایی می کردند وعزل و نصب می کردند کجا هستند.
علم را فرا بگیر و تنبلی مکن زیرا خیر و نیکی از افراد تنبل بسیار دور است.
از خواب و خیال بپرهیز و علم را فرا بگیر زیرا کسی که
هدف مطلوب را می شناسد هر آنچه را که از دست بدهد کوچک می شمرد.
با زیاد شدن علم، دشمن خار و پست می شود. زیبایی علم به اصلاح کردن عمل بستگی دارد.
هرگز از اصل و نسب خود سخن مگو
همانا اصل جوانمردی در چیزی است که بدست آورده است
ارزش انسان به چیزی است که او را نیکو می گرداند.
و انسان از آن کم و بیش بدست می آورد.
در دنیا آرزوهای خود را کم کن تا موفق شوی
زیرا دلیل و نشانه ی عقل، کم کردن آرزوهاست.

 

قواعد درس چهارم:
اقسام اسم معرب: اسم معرب به چهار شکل به کار برده می شود.
1- اسم مقصور: اسمی است که به الف مقصوره ( ی-ا) ختم شده باشد. مثال: الهدی- الفتی- مستشفی- الدنیا- موسی و ...
2- اسم منقوص: اسمی است که به یاء ساکن ماقبل مکسور (یعنی قبلش کسره باشد) ختم شده باشد. مثال: القاضِی- الباقِی- الماضِی- اللیالِی و ...
3- اسم ممدود: اسمی است که به الف ممدوده (اء) ختم شده باشد. مثل: زهراء- خضراء- ماء- دعاء- سماء- انبیاء.
4- اسم صحیح الاخر: اسمی است که به الف مقصوره و یاء ساکن و الف ممدود ختم نشده باشد. مثل: کتاب، مدرسه، تلمیذ، فاطمه، مریم.
اعراب تقدیری: هرگاه در اسم معربی علامت اعراب ظاهر نشود یعنی نتوانیم علامت اعراب به آخر آن اضافه کنیم آن کلمه اعراب تقدیری دارد.
کلماتی که در مواردی که اعراب تقدیری دارند عبارتند از:
1- اسم مقصور: اسمهای مقصور در هر سه حالت، رفع، نصب و جر اعراب تقدیری د ارد یعنی علامت اعراب نمی پذیرند.
رفع
اسم مقصور نصب اعراب تقدیری
جر
الدنیا مزرعه الآخره: الدنیا(مبتدا و تقدیراً مرفوع)، مزرعه(خبرو مرفوع به ضمه اصلی)
الآخره (مضاف الیه و مجرور به کسره اصلی)
جاء الفتی (فاعل و تقدیراً مرفوع) رأیتُ الفتی (مفعول به و تقدیراً منصوب)
سمت مِن الفتی (تقدیراً مجرور)
نکته: هر گاه اسم مقصور نکره و یا بدون ال باشد در هر سه حالت رفع و نصب و جر الف مقصوره (ی) آن حذف می شود و به جای آن تنوین نصب ــــًــــ می گیرد.
مثال: هـدی - فتی - جاء فتی (فاعل و تقدیراً مرفوع)
رأیتُ فتی (مفعول به و ظاهراً منصوب به فتحه اصلی) سمعتُ من فتی ( تقدیراً مجرور)
2-اسم منقوص: اسمهای منقوص در حالت رفع و جر اعراب تقدیری دارند ولی در حالت نصب اعراب ظاهری و اصلی دارند یعنی در حالت نصب فتحه می گیرند.
رفع
اسم منقوص جر اعراب تقدیری
نصب اعراب ظاهری و اصلی
جاء القاضِی (فاعل و تقدیراً مرفوع) رأیتُ القاضِی (مفعول به و منصوب ظاهراً به فتحه اصلی
سمعت من القاضِی (تقدیراً مجرور)
نکته: هر گاه اسم منقوص بدون ال و یا نکره باشد و در حالت رفع و جر یاء ساکن آن حذف می شود و به جای آن تنوین جر می گیرد ولی اعرابش تقدیری است. ولی در حالت نصب یاء آن حذف نمی شود و اعراب اصلی و ظاهری دارند.
معرفه نکره
القاضِی قاضٍ
الباقِی باقٍ
مانند: جاء قاضٍ (فاعل و تقدیراً مرفوع) رأیتُ قاضیاً (مفعول به و ظاهراً منصوب به فتحه اصلی)
سمعتُ من قاضٍ (تقدیراً مجرور)
3-اسمی که به ضمیر متصل متکلم وحده (ی) اضافه شده باشد. در هر سه حالت رفع و نصب و جر دارای اعراب تقدیری می باشند.مانند:
جاء معلمی (معلم: فاعل و تقدیراً مرفوع، ی: مضاف الیه و محلاً مجرور)
رأیت معلمی (معلم: مفعول به و تقدیراً منصوب، ی: مضاف الیه و محلاً مجرور)
قلتُ لمعلمی ( معلم: تقدیراً مجرور، ی: مضاف الیه و محلاً مجرور)
نکته: هر گاه اسماء خمسه به ضمیر متصل متکلم وحده (ی) اضافه شده باشد در هر سه حالت رفع و نصب و جر اعراب تقدیری دارد. مثال:
رجع ابی إلی المدینهِ : (أب: فاعل و تقدیراً مرفوع، ی: مضاف الیه و محلاً مجرور)
سمِعتُ من أبی : (أب: تقدیراً مجرور، ی: مضاف الیه و محلاً مجرور)


درس پنجم

ترجمـه : آهو و ماه
من شکارچی هستم. به مناطق مختلفی برای صید حیوانات کمیاب سفر می کنم. در یکی از این سفرها یک هفته کامل در یکی از جزیره های استوایی گذراندم. به دنبال آثار آهویی با شاخهای زیبا می گشتم که در این منطقه زندگی می کرد.
در این صید یکی ازساکنان جزیره به من کمک می کرد درحالی که او به راههای جنگلهایش آگاه بود.
هنگامی که خورشید غروب کرد، زیر درختی مشرف به تپه شنی نشستیم. ............. نقره ای رنگ ماه ظاهر شد و منظره ی خیلی زیبا و دلنشین دلها را می ربود.
در آن لحظه یک آهو را دیدم که به آرامی روی شن راه می رفت تا اینکه به روی یکی از تپه ها رسید و سپس نشست.
- نگاه کن ... نگاه کن... این همان آهو است که در طول روز دنبال او می گشتم.به شاخهای زیبا و گرانبهایش نگاه کن که مانند نقرهی براق در نور ماه ظاهر شده است.
آهو به وجود ما پی نبرد. پس در نقطه ای ایستاد در حالی که با تعجب و دقت به ما نگاه می کرد. پس سلاحم را برداشتم ... ولی ... دستم نمی پذیرفت... چگونه آهویی را می کشی که عاشق زیبایی است همانطور که تو عاشق آن هستی؟! آهو پناهگاهش را در بین درختان ترک کرد تا اینکه ماه را ببیند و با آن راز و نیاز کند سلاح را روی زمین گذاشتم و به دوستم گفتم: نه ... این آهو را نمی کشم. نظر تو چیست؟ پس جواب داد:آفرین بر تو ... حق با تو است ...
همانا او حیوانی با احساس است که زیبایی را دوست دارد!


قواعد درس پنجم:

صفت: کلماتی هستند که درباره ی اسم توضیح می دهند و در عربی به آنها نَعت گفته می شود.
موصوف: به اسمی گفته می شود که صفت در باره ی آن توضیح می دهد و به آن منْعوت گفته می شود.
صفت به دو شکل به کار برده می شود:
1- صفت مفرد 2 ـ صفت جمله و صفیه
صفت مفرد: هر گاه صفت یک اسم باشد آن را صفت مفرد می نامیم و در چهار مورد از موصوف خود پیروی می کند.
موارد تبعیت صفت مفرد از موصوف:
الف) در جنس (مذکر و مونث بودن)
ب) در معرفه و نکره بودن
ج) در عدد ( مفرد و مثنی و جمع بودن)
د) در اعراب ( رفع و نصب و جر)
مانند: رجل مومن ( رجلٌ : موصوف، مومن : صفت مفرد)
الرجال المؤمنون: ( الرجال: موصوف، المومنون: صفت مفرد)
تلمیذاتٌ مومناتٌ : ( تلمیذاتٌ : موصوف، مومناتٌ : صفت مفرد)
المعلمین المومنین : ( المعلمین : موصوف، المومنین: صفت مفرد)
شجرهً‌جمیلهً‌: (شجرهً : موصوف، جمیلهً : صفت مفرد)
نکته1 : اسم موصول بعد از اسم الـ دار معمولا صفت مفرد می باشد ومعنی ( که ) دارد .
انا ذلک العبد الـذی حمل معک القربه .
نکته2 : اسم مشتق الـ دار بعد از اسم اشاره صفت مفرد بشمار می رود .
هؤلاء المسلمات مجاهدات فی سبیل الله .
نکته3: اسماءخمسه ذو ـ ذات هرگاه بین دو اسم نکره قرار بگیرند صفت مفرد می باشند .
هو رجل ذ و علم
نکته 4: هر گاه موصوف جمع غیر عاقل (غیر انسان) باشد صفت برای آن مفرد مونث به کار برده می شود. اگر موصوف جمع غیر قابل صفت فقط در معرفه و نکره بودن و اعراب از او پیروی می کند.
مثال :
الأعمالُ‌الصالِحه ( الأعمال: موصوف جمع غیر عاقل، الصالحه: صفت مفرد مونث)
کُتُب مفیده: ( کتب: موصوف جمع غیر عاقل، مفیده: صفت مفرد مونث)
کلماتٌ جدیدهٌ: ( کلماتٌ : موصوف جمع غیر عاقل، جدیده : صفت مفرد مونث)
2-صفت جمله وصفیـه: به جمله ای گفته می شود که بعد از اسم نکره قرار می گیرد و درباره ی اسم نکره توضیح می دهد و چون جمله مبنی به شمار می رود اعراب محلی دارد و جمله وصفیه در اعراب از اسم نکره پیروی می کند.
الساعه کنْزٌ لا ینفـد: (الساعه مبتدا و مرفوع، کنزٌ : اسم نکره و موصوف، خبر، مرفوع-
لاینفــد : صفت جمله و صفیه، محلاً‌مرفوع)
رأیتُ تلمیذاً‌یقرأُ‌کتابه‌: ( رأیت: فعل ماضی، تلمیذاً: اسم نکره- موصوف- مفعول به و منصوب،یقرأ کتابه : صفت جمله وصفیه- محلاً منصوب)
نکته: هر گاه فعل مضارع در یک جمله بعد از فعل ماضی قرار بگیرد فعل مضارع به صورت ماضی استمراری ترجمه می شود.
رأیتُ رجلاً یهْتِف بِشره : (رأیتُ:فعل ماضی، رجلاً: موصوف، یهتف بشره: صفت جمله وصفیه، محلاً منصوب)

مضاف و مضاف الیه: هر گاه دو اسم در کنار هم قرار بگیرند به طوری که اسم اول به اسم دوم اضافه شده باشد یعنی اسم اول متعلق یا مختص اسم دوم باشد به اسم اول مضاف و به اسم دوم مضاف الیه گفته
می شود. مضاف هیچگاه ال، تنوین، نون مثنی و جمع سالم مذکر نمی گیرد.
نکته 1: مضاف هیچگاه ال، تنوین، نون مثنی، نون جمع سالم مذکر نمی گیرد.
باب‌الصف (مضاف و مضاف الیه) معلّمو المدرسهِ ( مضاف و مضاف الیه)
نکته2: مضاف الیه همیشه مجرور می باشد. ( کل مضاف الیه مجرورٌ)
باید توجه داشت که مضاف در معرفه و نکره بودن از مضاف الیه پیروی می کند یعنی اگر مضاف الیه معرفه باشد مضاف هم معرفه و اگر مضاف الیه نکره باشد مضاف هم نکره به شمار می رود.
کتاب تلمیذٍ ( مضاف و مضاف الیه نکره)
کتاب التلمیذِ (مضاف و مضاف الیه معرفه)
نکته3: گاهی برای یک اسم مضاف الیه و صفت و هر دو با هم به کار برده می شود که در آن صورت در فارسی اول صفت و بعد مضاف الیه قرار می گیرد ولی در عربی اول مضاف الیه و بعد صفت به کار برده می شود. در بزرگ مدرسه : (مضاف و موصوف- صفت- مضاف الیه)
باب المدرسهِ الکبیر: ( مضاف و موصوف- مضاف الیه - صفت)

 

 

معنی درس ششم

حقوق مردم

ای عقیل، برخیز، چیزی در خانه نیست.
برادرت خلیفه ی مسلمانان و رئیس حکومت است.
به سوی او برو تا چیزی از مال بدست آوری.
عقیل برخاست و به سوی دارالحکومه رفت. در راه..
- برادرم امیر کشور است ... مال و مقامی بدست خواهم آورد.و جز با کیسه های پر بر نخواهم گشت... حتماً... شکی در آن نیست.
در دارالحکومه:
-سلام بر تو ای برادرم ای امیر مومنین
- و بر شما سلام و رحمت خداوند باد.
- ای علی به سوی تو آمده ام تا اینکه پیرامون مشکلاتم در زندگی صحبت کنم ، در زمان شام.
- ای پسرم! ای حسن، به عمویت لباسی بپوشان.
پس حسن از لباس خودش به او پوشاند
و در زمان شام هنگامی که بر سر سفره نشسته تا شام را تناول کنند (بخورند) عقیل چیزی جز نان و نمک نیست. پس خیلی تعجب کرد.
- ای علی آیا این سفره امیر کشور است؟ آیا این چنین به ما غذا می دهی؟
- آیا این از نعمتهای خدا نیست؟
- بله ! .. اما!
- پس حمد و ستایش مخصوص خداست.
- ای علی! من بدهکارم و خانواده ام به کمک احتیاج دارند. همانا آنها مرا سوی تو فرستاده اند تا اینکه با خبرهای مسرت انگیز (شاد) به سوی آنها برگردم.
- بدهی تو چقدر است؟
- هزاران درهم!
- این مقدار ندارم ولی صبر کن تا حقوقم را از بیت المال بگیرم و مقداری از آن را به تو کمک کنم.
- بیت المال در دست توست و تو از حقوقت صحبت می کنی؟ ... حقوق تو چقدر است؟
- بین من و بین دیگران در بیت المال فرقی نیست.
- مثل اینکه نمی پذیری (قبول نداری)؟... عیبی ندارد (اشکالی ندارد.
- پس به سوی بازار برو و قفل صندوقها را بشکن.
- چه چیز در صندوقهاست؟ اموال تاجران؟
- آیا به من فرمان می دهی که صندوقهای ملتی را بشکنم که به خداوند توکل کرده اند و اموالشان را در آن گذاشته اند؟ آیا به من فرمان می دهی که دزدی (سرقت) کنم؟!
- پس تو چگونه به من فرمان می دهی که بیت المال مسلمانان را بگشایم و اموال آنها را به تو بدهم؟
- در حالی که آنها به خدا توکل کرده اند! ... آیا دزدی از یک شخص بهتر از دزدی از تمام مسلمانان نیست؟! ...
عقیل خجالت کشید و از درخواست خودش پشیمان شد.


درس هفتم

 

الدّرس السّابع

عَلَـی الظلم ثورﻯ

أیا قدسُ ، یا قلْعةَ الصّامِدینْ !                 علـی الظُّلْمِ ثُورى ، علـی الظَّالِمیـنَ

إلـی الْفَجْرِ سیـرﻯ فَعَمَّا قریبْ                  مِنَ اللّهِ یأتیکِ نَصرٌ مُبیـنْ

طُیورُ الأبابیلِ مِنْ کُلِّ صَوبْ                   تَصُبُّ الْحِجارَ علـی اْلغاصِبیـنْ

درس هفتم

علیه ستم قیام کن

ای قدس ای دژ پایداران                            علیه ظلم قیام کن،‌علیه ظالمان

به سوی سپیده دم حرکت کن که به زودی       از جانب خدا یاری آشکار برایت  می آید.

پرندگان ابابیل از هر جهت                         بر  غاصبان سنگ می ریزند.

فسیـرى علـی  الْمَوتِ لاتَنْحَنـى              فَأنْتِ الصُّمودُ الَّذى لایَلیـنْ

غُزاةٌ لَئِنْ قَتَلوا وَرْدَنا                           فَلَنْ یَقْتُلوا الْحُلْمَ فـﻰ الْیاسَمیـنْ

طُغاةٌ ولَو کَسَروا عَظْمَنا                       مِن  الْمَوْتِ نولَدُ فـﻰ  کُلِّ حیـنْ

کأشجارِ زَیْتونِنا فـﻰ الْجلیلْ                   نَموتُ علـی أرْضِنا واثِقیـنْ

پس بر مسیر مرگ حرکت کن خم نشو          زیرا تو آن سختی هستی که نرم نمی شود.

جنگجویانی هستند که اگر گُل[کنایه از کودکان] را بکُشند        هرگز رؤیا را در گل یاسمن نخواهند کُشت

طغیانگرانی هستند که اگرچه استخوان ما را بشکنند  در هر زمان از مرگ به دنیا می آییم

مانند درختان زیتونمان در الجلیل         مطمئن بر زمینمان می میریم.

 

درس هشتم

الدرس الثّامن

الشّابُّ الْبَطَلُ

مَسْرَحیّة

اَلشَّخْصیّاتُ : حَنْظَلَةُ، أبو عامرٍ  (والِد حَنْظَلَة)، عبدُاللّهِ بْنُ أبَىٍّ ( کبیـرُ الْمُنافقیـنَ )،

و جَمعٌ مِنَ الصَّحابةِ.

اَلْمشهدُ الأوّلُ

درس هشتم

جوان قهرمان

نمایشنامه

شخصیّت ها: حنظله،‌ابو عامر (پدر حنظله) عبدالله بن اُبَی (بزرگ منافقان) و جمعی از صحابه

صحنه ی اوّل

أبو عامر:  سُلِبَتْ  قُدرتُنا ...! ماذا نَفْعَلُ ؟!

یا ولَدى! إلـی مَتـی  هذا الْعِنادُ ؟! لایُؤَیَّدُ کلامُ محمَّدٍ ...!

لا یَظْفَرُ هذا الْیتیمُ ....!لاتَتْرُکْ دینَ آبائِکَ !

حنظلة : یا أبَتِ ! ماذا تَطْلُبُ مِنّـى  ؟!

ابو عامر: قدرت ما سلب شده ... ! چه کار کنیم... ؟!

ای پسرم! این مخالفت (دشمنی ) تا کی؟ سخن محمّد تأیید نمی شود...!

این یتیم پیروز نمی شود.... ! دین پدرانت را ترک نکن!

حنظله: ای پدرم! از من چه می خواهی ؟!

أتَطْلُبُ عبادةَ الأصْنامِ و السّکوتَ أمامَ ظلمِ الظّالِمیـنَ و تفاخُرَهُم علـی الْفقراءِ....... و أکْلَهُم مالَ الْحرامِ ....! لا ....لا...هذا أمرٌ لایُقْبَلُ !

إنَّک لَوَلَدٌ عاقٌّ !

یا والدﻯ ! لا طاعـﺔَ لِمخلوقٍ فـﻰ معصیةِ الْخالقِ!

آیا عبادت بت ها و سکوت در برابر ظلم ظالمان و فخر ورزی بر فقیران و خوردن مال حرام را می خواهی؟! نه ..... نه .....  این کاری است که پذیرفته نمی شود.

به راستی که تو فرزندی لعنت شده (نفرین شده، طرد شده) هستی.

ای پدرم! هیچ بندگی (طاعتی) برای مخلوق درگناه کردن به درگاه خدا وجود ندارد. 

قال اللّهُ تبارَک و تَعالـی﴿ و إنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بـى مالَیسَ  لکَ به علمٌ فَلا تُطِعْهُما﴾

یُطْرَقُ الْبابُ .

اِفْتَحِ الْبابَ یا حَنْظَلةُ ! فإنـّى  علـی مَوْعِدٍ    مع عبدِاللّهِ بْنِ أبَىٍّ .

عبداللّه :مَرْحَباً بأبـى عامرٍ !کیف حالُک الْیومَ ؟ علیکَ آثارُ الْغَضَبِ ! لِماذا؟!

خداوند تبارک و تعالی فرموده است:‌و اگر با تو در آویختند تا با من شرکی بورزی که بدان آگاهی نداری،  پس از ایشان اطاعت نکن.

در زده می شود (در می زنند).

در را  باز کن ای حنظله چون  من با عبدالله بن اُبی قرار دارم.

عبدالله: ابو عامر سلام! امروز حالت چطور است؟ نشانه های خشم بر تو ظاهر است! چرا؟!

ماذا نَفْعَلُ بِهؤلاءِ الشَّبابِ؟ قد غُسِلَتْ عُقولُـهُم! أخافُ أنْ یأخُذَ محمّدٌ کلَّ ما بِأیدینا بِواسطةِ هؤلاءِ الشَّبابِ!

لانَسْمَحُ ... أولئکَ شِرْذِمَةٌ قَلیلونَ ..

ولکن ... هؤلاءِ ....

هَوِّنْ  علیکَ... سَنَحتَفِظُ بِمُلْکِنا  و جاهِنا .... لـى خُطَّةٌ لایُدرِکُها  أحدٌ حتّی الشَّیطانُ!

با این جوانان چه کنیم؟ عقلهای ایشان شسته شده! (شست و شوی مغزی داده شده اند) می ترسم که محمّد به وسیله این جوانان هر چه در دست داریم بگیرد!

اجازه نمی دهیم ... آنان گروه اندکی هستند....

ولی .... اینان......

سخت نگیر:.... به زودی حکومت و مقامان را حفظ خواهیم کرد ... نقشه ای دارم که کسی حتّی شیطان آن را

نمی فهمد.

ماهِىَ؟!

سَنَذْهَبُ مع محمّدٍ إلـی الْقِتالِ ... و نَتْرُ کُهُ فـﻰ الْوقتِ الْحَرِجِ....!

فکرةٌ رائعةٌ ... إنَّکَ أسْتاذُ الشَّیاطیـن...!

نعم ... نعم...  إلـی اللِّقاءِ!

آن [نقشه]چیست؟

با محمّد به جنگ می رویم و او را در موقع بحرانی ترک می کنیم.... !

فکر جالبی است ... به راستی که تو استاد شیطان ها هستی.

بله.... بله.... به امید دیدار!

اَلْمشهدُ الثّانـى  بعدَ غَزْوةِ أحُدٍ

﴿إنّا لِلّهِ و إنّا إلَیْه راجعونَ ﴾ قد اُسْتُشْهِدَ عَدَدٌ من خِیَرَةِ صَحابةِ رسولِ اللّهِ.

نَعَم... و علـی رأسِهِم سیِّدُ الشُّهداءِ حَمْزَةُ...

کُلُّ هذا هَیِّنٌ مادامَ رسولُ اللّه حیّاً. 

 صحنه دوم پس از جنگ (احد)                                       

ما از خداییم و به سوی او باز می گردیم .... ! عدّه ای از بهترین صحابه ی رسول خدا شهید شده اند. بله .... و در رأس آنان سیّد الشهدا حمزه است.

همه این[ها] آسان است تا وقتی رسول خدا زنده است.

 ﴿ مِنَ الْمؤمنیـنَ رِجالٌ صَدَقوا ما عاهَدوا اللّهَ علَیْه فمِنهُم مَنْ قَضَی نَحْبَهُ و مِنْهُم مَنْ یَنْتَظِرُ....﴾

اُنْظُرْ .....مَن هو

هو خیـرُ شَبابِ " الْمدینةِ " . أسَفاً علـی فِقْدانِهِ مِن بَیْنِ الشَّبابِ !

هو حَنْظلةُ ! حنظلةُ ..؟! هذا غیـرُ معقولٍ ...لیلةَ أمْسِ کانت حَفْلةُ عُرْسِه!

 از مؤمنان مردانی (کسانی ) هستند که بر سر عهدی که با خدا بستند راستگو ماندند و از میان آنان کسی هست که به عهد خود وفا کرد(رخت از دنیا بر کشید) و کسی که منتظر است.

نگاه کن ... او کیست؟

او بهترین جوانان مدینه است. افسوس بر نبودنِ او در میان جوانان!

اوحنظله است!‌حنظله ؟! این باور کردنی نیست...شب گذشته جشن عروسی او بود

صحیحٌ ...ولکن حینما سَمِعَ نِداءَ الْمُنادﻯ یَدعو إلـی الْجِهادِ ، خَرَجَ مِن بَیْتِهِ و أسْرَعَ نَحْوَ ساحَةِ الْقِتالِ و اسْتُشهِدَ ...!

﴿ فَسَلامٌ علیْهِ یَومَ وُلِدَ وَ یَومَ یَموتُ و یَومَ یُبْعَثُ حَیّاً﴾

 صحیح است ...  ولی وقتی صدای منادی را شنید که دعوت به جهاد می کرد، از خانه اش خارج شد و به سوی میدان جنگ رفت و شهید شد....‌!

پس سلام بر او روزی که به دنیا آمد و روزی که می میرد و روز ی که زنده بر انگیخته می شود.

درس نهم

الدّرس التّاسع

﴿ لَیسَ لِلإنسانِ إلّا ما سَعَی﴾

یَبْحَثُ النّاسُ فـﻰ مَسیـرِهِم نَحْوَ أهدافِهم عن نَماذِجَ مِثالیَّةٍ ، لِیجْعَلوهُم أسوةً لأنفُسِهِم.

حیاةُ الْعُظَماءِ مَشْعلٌ لِهدایةِ الأجْیالِ ، و مَنْ لَم یَجْعَلْها وسیلةً لِهدایتِه یَضِلَّ "هَلَکَ مَن لیس لَهُ حکیمٌ یُرْشِدُهُ"!

درس نهم

انسان چیزی ندارد مگر آنچه با سعی بدست آورده است.

مردم در مسیرشان به طرف اهداف خود در جست و جوی الگوهای برتر هستند تا آن ها را الگویی برای خودشان قرار دهند.

زندگی بزرگان مشعلی برای هدایت نسل هاست و هر کس آن را وسیله ای برای هدایت خودش قرار ندهد. گمراه می شود. " کسی که دانشمندی ندارد که او را راهنمایی کند، هلاک می شود."

ولکن کیف هؤلاء أصْبَحوا أئمَّةً لِلآخَرینَ و کیف خُلِّدَتْ أسْماؤُهُم فـﻰ التّاریخِ؟!

إلَیْکَ الآنَ بعضَ الإشاراتِ إلـی میزاتِ هؤلاءِ الْعُظَماءِ:

اَلاجتهادُ و الثَّباتُ

لَیْسَتِ الرّاحةُ إلا بَعدَ التَّعَبِ و لا تَنْزِلُ النِّعَمُ مِنَ السَّماءِ جاهِزَهً بَل هىثَمَرةُ الْکَدِّ و تَحمُّلِ الْمَشَّقةِ.

ولی چگونه اینان پیشوایان دیگران شده  اند و چگونه نام های آنان در تاریخ جاویدان شده است؟

و اینک پاره ای اشاره ها به ویژگی های این بزرگان :‌

تلاش و پایداری

آسایش جز بعد از رنج و خستگی نیست و نعمت ها از آسمان آماده فرود نمی آیند بلکه ثمره ی رنج و تحمّل سختی هستند.

بِقَدْرِ الْکَدِّ تُکْتَسَبُ  الْمَعالـى                     ومَن طَلَبَ  الْعُلَـی سَهِرَ اللَّیالـى

إنَّ الطَّبیبَ الْمُسلمَ زکریّا الرّازىَّ کانَ قد بَدِأ بِدِراساتِهِ الطِّبیَّةِ فـى الأرْبَعیـنَ من عُمرِهِ، لکنّهُ وصَلَ إلـی أهدافِهِ ، لأنّهُ کان دَؤوباً فـى أعمالِهِ.

کان میکِل أنْجِلو یقولُ : لَو  عَلِمَ النّاسُ ما تَحَمَّلْتُ   مِنَ الْمشا کِلِ و الْکَدْحِ فـى الْحیاةِ ، لَما تَعَجَّبوا مِن أعمالـى الفنیَّةِ .

به اندازه ی رنج بلندی ها به دست می آید.      و هر کس بلندی بخواهد، شب ها بیدار می ماند.

پزشک مسلمان زکریّای رازی تحصیلات پزشکی اش را در چهل سالگی شروع کرده بود ولی به اهداف خود رسید.زیرا  او در کارهایش با  استقامت و پرکار بود.

میکل آنژ می گفت: اگر مردم آنچه را از مشکلات و زحمت  در زندگی تحمّل کرده ام می دانستند؛ از کارهای هنرمندانه ام تعجّب نمی کردند.

اَلْفقر

لو نَظَرْنا إلی تاریخِ حیاةِ الْعُظَماءِ لَوَجَدْنا أنَّ هؤلاءِ تَحَمَّلوا الْمَصاعِبَ و تَجَرَّعوا آلاماً کثیـرةً فـى حیاتِهِم.

کان الْفارابـىُّ - و هو من خِیَرَةِ علماءِ عصْرِهِ - یسهَرُ اللَّیْلَ لِلمطالعةِ وما کان فـى بیتِهِ مصباحٌ  ؛ فیذهَبُ إلـی خارجِ الْبیتِ لِیُطالِعَ فـى ضَوءِ قِنْدیلِ الْحُرّاسِ !

فقر

اگر به تاریخ زندگی بزرگان بنگریم در می یابیم که اینان سختی ها  را تحمّل کرده اند و دردهای بسیاری در زندگیشان تحمّل کرده اند . (نوشیده اند: سرکشیده اند.)

فارابی ، ‌از بهترین دانشمندان عصر خود، شب برای مطالعه بیدار می ماند و در خانه اش چراغ نبود، پس به بیرون خانه می رفت  تا در نور چراغ نگهبانان مطالعه کند.

جان جاک رُوسّو کان خادماً فـى بُیوتِ الأغنیاءِ. و کان یقول دائماً : لقد تَعَلَّمْتُ  أشیاءَ  فـى مَدارِسَ عَدیدةٍ ، ولکنَّ المدرسةَ الَّتـى اکْتَسَبْتُ فیها أعْظَمَ الْفوائِدِ هى مدرسةُ الْبُؤسِ و الْفقرِ!

نعم ! هذه هى شَریعةُ الْحیاةِ : عملٌ و کَدْحٌ و نَصَبٌ و عَناءٌ، یَعقِبُها نعیمٌ و  رَفاهٌ و راحةٌ و هَناءٌ!

ژان ژاک روسو در خانه های ثروتمندان خدمتگزار بود و همیشه می گفت:‌در مدارس متعدّد چیزهایی یاد گرفتم ولی مدرسه ای که بزرگ ترین چیزهای سودمند را در آن به دست آوردم؛ مدرسه ی بینوایی و فقر  بود!

بله ! این قانون زندگی است. کار و زحمت و   فرسوده شدن و رنج که به دنبال آن نعمت و رفاه و راحتی و گوارایی می آید.

اَلأخلاق:

النَّجاحُ فـﻰ الْحیاةِ یَتَرتَّبُ علـی التَّحَلّـى بالأخلاقِ الْفاضلةِ . هذا هو أمیـرُ الْمؤمنیـنَ علـىّ (ع) یقول :

" مَن نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ إماماً، فَلْیَبْدَأ بِتَعلیمِ نَفْسِهِ قبلَ تعلیمِ غیْرِه ".

اخلاق:

موفّقیّت در زندگی مترتّب است بر آراسته شدن به اخلاق خوب. این امیر مؤمنان علی (ع) است که می گوید:

هر کسی خودش را پیشوای مردم قرار دهد ،پس باید پیش از آموزش دیگری خودش را آموزش دهد.

قد جاء فـى ترجَمةِ الْعالِمِ الْجلیلِ و الْفیلسوفِ الْکبیـرِ " مُلا صَدرا " أنّه ما کان یَقْبَلُ تِلمیذاً إلا بِأربعةِ شُروطٍ:

1 - أنْ لا یَرْتَکِبَ الْمعاصىَ

2 - أنْ لا یَطْلُبَ الْعِلْمَ لِلوصولِ إلـی مَنْصِبٍ دُنْیَوىٍّ.

3 - أنْ لا یَطْلُبَ الْمالَ إلّا بِالْکَفافِ.

4 - أنْ لا یُحاکـﻰَ  الآخَرینَ و یَعْتمدَ علـی نَفسِهِ.

در شرح حال دانشمند باشکوه و فیلسوف بزرگ ملّا صدرا آمده است که او شاگردی را نمی پذیرفت مگر به چهار شرط:

1- اینکه مرتکب گناهان نشود.

2- اینکه علم را برای مقام دنیایی طلب نکند. (نخواهد)

3- اینکه مال را جز به قدر کفایت طلب نکند. (نخواهد)

4- اینکه از دیگران تقلید نکند و به خودش اعتماد کند.

 

درس دهم

اَلدَّرسُ الْعاشِر

تَبارَک اللهُ أحسَنُ الْخالِقینَ!

إنَّ اللّهَ قد خَلَقَ الإنسانَ و جَعَلَ له الْجَمالَ والزّینَةَ فـﻰ الطَّبیعةِ وأمَرَهُ بِالانتِفاع ِ مِنها .

درس دهم

پاک  و منزّه است خداوند بهترین آفرینندگان.

خداوند انسان را آفرید و برایش زیبایی و زینت در طبیعت قرار داد و به او دستور داد که از  آن بهره بگیرد.

هذه الأرضُ و ما یَخْرُجُ منها مِن النّباتاتِ و هذه الأنهارُ  و ما تَحْمِلُ مِنَ المْیاهِ و هذه السَّماءُ و ما فیها مِن الکواکِبِ  کُلُّها رِزْقٌ لِلْعبادِ لِیَنْتَفِعوا مِنها لِتکوینِ مُجْتَمَعٍ سعیدٍ علـی أساس الْحقِّ و الْعَدالةِ.

فَالأمّةُ الإسلامیَّةُ لَیْسَتْ محرومةً عَن الْخَیْراتِ و الطَّیِّباتِ بل مُکلَّفةٌ بِالاِنتفاعِ منها و التَّمتُّعِ بِها .

این زمین و آنچه از گیاهان از آن خارج می شود و این رودها و آنچه از آب ها حمل می کند و این آسمان و آنچه در آن است از سیّارات، همه ی آن ها رزقی برای بندگان است تا از آن برای پیدایش  جامعه ی خوشبختی بر اساس حقّ و عدالت بهره ببرند.

پس امّت اسلامی محروم از چیزهای خوب و پاک نیست بلکه تکلیف دارد که از آن بهره ببرد و از آن لذّت ببرد.

قُلْ مَن حَرَّمَ زینَةَ اللّهِ الَّتـﻰ أخْرَجَ لِعبادِهِ؟!  لأ نَّها تَضْمَنُ سلامةَ الأمّةِ و سَعادَتَها !

و إلَیْکَ الآنَ بعضَ هذه النِّعَمِ الَّتـى أوْدَعَها اللّهُ فـى الْعالَمِ :

﴿ إنّا زَیَّنَّا السَّماءّ الدُّنیا بِزینَةٍ الْکَوا کبِ﴾

بگو چه کسی زینت خدا را که برای بندگانش خارج ساخت حرام کرده؟!  زیرا آن سلامت جامعه و خوشبختی او را تضمین می کند.

و اینک بعضی از این نعمت ها را که خدا در جهان به امانت نهاده است:

به راستی که ما آسمان جهان را با زینت ستارگان آراستیم.

کَأنَّ الشَّمْسَ و القمرَ و النُّجومَ مَصابیحُ السَّماءِ تُخْرِجُ العالَمَ مِن الظُّلُماتِ إلـی النّورِ و تُرشِدُ الضّالَّ إلـی سَبیلِهِ   ﴿ وبِالنَّجْمِ هُم یَهتَدونَ﴾

إضافةً إلـی هذا  أما رأیْتَ جَمالَ طلوعِ الشَّمسِ و غروبِها و  حرکاتِ الْبَدرِ بَیْنَ النُّجومِ  و داخلَ الْغُیوم و خارجَها ؟

أما سَجَدْتَ لِخالِق هذا الْجمالِ ؟!

گویا خورشید و ماه و ستارگان چراغ های آسمانند که جهان را از تاریکی ها به سوی نور خارج می کنند و گمراه را به راهش راهنمایی می کنند. و آنان از ستاره راهنمایی می گیرند.

علاوه بر این آیا زیبایی طلوع و غروب خورشید و حرکت های ماه شب چهارده را میان ستارگان و داخل ابرها و بیرون آن ندیده  ای؟

آیا برای آفریدگار این زیبایی سجده نکرده ای؟!

﴿.... أنَّ اللّهَ أنْزَلَ مِن السَّماءِ ماءً فَتُصْبِحُ الأرضُ مُخْضَرَّةً﴾

تَتَزَیَّنُ الأرضُ بِاللّباسِ الأخْضَرِو الْعُیونُ تَتَمَتَّعُ بِها وتَبْتَهِجُ حیـنَ تَنْظُر إلَیْها.

ِلیَعلَمِ الإنسانُ أنَّ جَمیعَ الکائناتِ مُسَخَّرةٌ له و إنَّما خُلِقَتْ لِخدمتِهِ و قَضاءِ حَوائجِهِ!

﴿ وأمّا بِنِعمةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ!﴾

.... که خداوند از آسمان آبی فرو فرستاد پس زمین به کمک  آن سر سبز می گردد.

زمین با لباس سبز زینت می یابد و چشم ها وقتی به آن می نگرند از آن بهره مند می شوند و شاد می گردند.

انسان باید بداند که همه موجودات فرمانبردار او هستند و برای خدمت به او و برآوردن نیازهایش آفریده شده اند.

و اما درباره  نعمت پروردگار سخن بگو.

﴿أنزَلَ لَکُم مِنَ السَّماءِ ماءً فَأنْبَتْنا بِهِ حَداِئقَ ذاتَ بَهجةٍ ﴾

هل تأمَّلْتُم حَولَ سَبَبِ خَلْقِ هذا الْجمالِ فـﻰ  الطَّبیعةِ ؟! قالَ اللّهُ سبحانَهُ و تعالـی :

﴿إنّا جَعَلْنا ما علی الأرضِ زینةً لَها لِنَبلُوَهُم أیُّهم أحسَنُ عملاً﴾

﴿أنبَتَتْ مِنْ کُلِّ زوج بَهیجٍ﴾

از آسمان آبی را برای شما فرو فرستاد و باغ ها ی زیبایی را با آن رویاندیم.

آیا پیرامون علّت آفرینشِ این زیبایی در طبیعت فکر کرده اید؟ خداوند پاک و منزّه و بلند مرتبه فرموده است:

همانا ما آنچه را روی زمین است زینت آن قرار دادیم تا آنان را امتحان کنیم که کدام یک از آنان دارای عمل بهتری است؟

از هر جفت زیبا رویانید .

لِلنباتاتِ فوائدُ کثیـرةٌ. فَبِالإضافةِ إلـی جَمالِها تُوَفِّرُ طعامَ الإنسانِ و الْحیوانِ و تُساعِدُ علـی تَنقیةِ الجوّ...!

لَیتَ الإنسانَ یُدرِکُ سرَّ هذا الْجمال ! لَعَلَّهُ  یُسَبِّحُ خالقَهُ مَعَ جَمیعِ الکائنات:

﴿ کُلٌّ قَد عَلِمَ صلاتَهُ و تَسبیحَهُ﴾

و یُرَدِّدُ عَن صمیمِ قلْبِهِ:

﴿ فَتَبارَکَ اللّهُ أحسنُ الْخالِقیـنَ﴾

گیاهان فایده های   بسیاری دارند. علاوه بر زیبایی شان غذای انسان و حیوان را آماده می  کنند و به پاکیزه کردن هوا  کمک می کنند.

ای کاش انسان راز این زیبایی را درک کند! امید است او آفریدگارش را با همه ی موجودات به  پاکی یاد کند:

همه، نیایش و به پاکی یاد کردنِ او را دانسته اند.

و [ کاش] از صمیم قلب خود تکرار کند.

پاک و منزّه است خداوند بهترین آفرینندگان

امتحان عربي2/2

ونام خانوادگی                               با سمه تعالی                                    تعداد سوال:13   نام دبیر                 هنرستان کارودانش شهید بهشتی                                             تاریخ: کلاس:                                             امتحان عربي2/2                          مدت : 60 دقيقه
1	ترجم العبارات التالية:   - يا عَقيلُ ! اِنْهَضْ ...لاشـﻰءَ فـﻰ الْبَيتِ   - ليلةَ أمْسِ كانت حَفْلةُ عُرْسِه!   - لَمّا جلَسوا علـي الْمائدةِ لِيَتَناوَلوا الْعَشاءَ ، ما وَجَدَ عقيلٌ شيئاً إلا الْخُبْزَ و الْمِلْحَ !   - طُيورُ الأبابيلِ مِنْ كُلِّ صَوبْ           تَصُبُّ الْحِجارَ علـي اْلغاصِبيـنْ   - هَوِّنْ  عليكَ... سَنَحتَفِظُ بِمُلْكِنا  و جاهِنا .... لـى خُطَّةٌ لايُدرِكُها  أحدٌ حتّي الشَّيطانُ!   - ماذا نَفْعَلُ بِهؤلاءِ الشَّبابِ؟ قد غُسِلَتْ عُقولُـهُم	5/. 5/.   1     1   25/1   75/.
2	ترجم الغات التالية: لا يُؤيَّدُ(                  ) هيَّنْ(                ) حقوق(               ) نمايشنامه(               )	1
3	اكمل الترجمة العبارات التالية: ( ترجمه عبارتهاي زير را كامل كنيد)   -الف: اِذْهَبْ إلَيْهِ لِتَحْصُلَ علـي شـﻰءٍ  مِنَ الْمالِ! - به  سوي او برو تا چيزي از مال .............0   -ب: فاذْهَبْ إلـي السّوقِ ، فَا كْسِرْ أقفالَ الصَّناديقِ ! - پس به بازار برو و ......... صندوق ها را بشكن!	1
4	ترجم بالعربية( عبارت زير را به عربي ترجمه كنيد)   : قدرت ما سلب شده چه كار كنيم؟ ....................................................	1
5	عيّن الترجمة الصحيحة: ترجمه صحيح را مشخص كنيد:   -الف:سَنَذْهَبُ مع محمّدٍ إلـي الْقِتالِ ... و نَتْرُ كُهُ فـﻰ الْوقتِ الْحَرِجِ....! -با محمّد به جنگ مي رويم و او را در موقع بحراني ترك مي كنيم.... ! -با محمّد  مبارزه كرده و او را در موقع بحراني ترك مي كنيم.... !     -ب: قد اُسْتُشْهِدَ عَدَدٌ من خِيَرَةِ صَحابةِ رسولِ اللّهِ - عدّه اي از بهترين صحابه ي رسول خدا شهيد شده اند - عدّه اي از بهترين ياران رسول خدا شهيد خواهند شد	1
6	عَيِّن المعنيَ الصَّحيح:   الف: لِيُحاوِلْ                       تلاش كن                          بايد تلاش كند ب: لم يَسألا                       نپرسيدند                           هرگز نخواهند پرسيد	1
7	چهار مورد از حروف ناصبه وچهار مورد از حروف جازمه را نام ببريد:	2
8	بر سر فعلهاي مضارع رير  حروف خواسته  شده را قرار داده وتغيرات لازم را انجام دهيد:   يُقصِّرون(لمْ)..................                       يُقْرِضانِ( إنْ)....................         تكتبينَ(حتّي).................                       تَجْتَهِدْنَ ( إنْ)................... .....	1
9	عيِّن افعال المّضارعة وعين نوع اعرابها(فعلهاي مضارع ونوع اعراب ان را مشخص كنيد)   قالَت الأعرابُ آمَنّا قُلْ لَم تُؤمنوا ولِكنْ قولوا أسْلَمْنا ﴾           ( إنْ تُقرِضُوا اللهَ قَرْضَاً حَسَناً يُضاعِفْهُ لَكُم)     نحن لم نتكاسَلْ فـﻰ أداءِ واجباتِنا.	2
10	در جاي خالي كلمه مناسب قرار دهيد:   الف:نحن ........ بِحَمدكَ وَنُقدِّسُ لَكَ     (يُسَبِّحُ- تُسَبِّحُ- نُسَبِّحُ)   ب: أُحِبُّ أَنْ....... اللغَةَ  العَربيَّةَ         (أَتَعَلَّمُ-أَتَعَلَّمَ- أتَعَلَّمْ)   ج: لَنْ ........إمْرِءٌ عَرَفَ قَدْرَ نَفْسَهُ  0 (يَهْلَكُ- يَهْلَكَ- يَهْلَكْ)   ح:إنْ تَجْتَهِدْنَ في أعْمالِكُنَّ..........0 (تَنْجَهُوا – تَنْجَهْنَ -  يَنْجَهْنَ)   د: الكُفّارُ لَمْ......... بِما أنْزَلَ اللهُ.   ( يُؤمِنُوا – يُؤمِنُونَ- يُؤمِنانِ)	5/2
11	عَيِّن المضارعَ المجزوم  فـﻰ العباراتِ التّالية:( كدام گزينه مضارع مجزوم است)   الف: نحن لم نتكاسَلْ فـﻰ أداءِ واجباتِنا.                ب:  لا يَقنَطْ كُلُّ مَنْ يَعتَقِد بِالله	5/.
12	عَيِّن الصَّحيحَ فـﻰ التَّحليلِ الصَّرفـﻰّ و الإعراب   )تجزيه وتركيب صحيح را مشخص كنيد:))      ﴿ إنْ تَنْصُروا اللهَ يَنْصُرْكُمْ﴾   إن (التحليل الصرفـﻰ) تجزيه الف: حرف شرط، عامل جزم، مبنـىّ علي السكون ب: حرف شرط، عامل نصب، مبنـىّ علي السكون   تنصروا: (التحليل الصرفـﻰ) تجزيه الف: فعل مضارع، للمخاطبين، مجرد ثلاثىّ، متعدٍّ ، معرب ب: فعلٌ، مزيد ثلاثىّ، لازم، مبنـﻰ، للمخاطب   تنصروا: (الإعراب) نقش الف: فعل منصوب بحذف نون الإعراب و فاعله أنتم و الجملة فعليّة و شرطيّة  ب: فعل مجزومٌ بحذف نون الإعراب و فاعلُهُ ضمير < و>   الله: (التحليل الصرفـﻰ) تجزيه  الف:اسم، مفرد، معرفة، عَلم، معرب  ب:اسم، مفرد، معرّف بال، مبنـﻰ   :الله: (الإعراب)( نقش) ب: مفعول به و منصوب محلاً  مفعول به و منصوب ظاهراً

ترجمه و قواعد در وس عربـي 2

سال دوم دبيرستان



ترجمـه درس اول
پروردگارا،
پروردگارا سينه ام را براي من بگشا.
و كارم را براي من آسان گردان.
و گره را از زبان من بگشا.
تا سخنم را بفهمند.
خداوندا، مرا از تاريكيهاي خيال بيرون بياور.
و مرا با نور فهم و دانش گرامي بدار.
خداوندا، درهاي رحمتت را بر ما بگشا.
و گنجينه هاي علومت را بر ما بگستران.
پروردگارا،
پروردگارا، آسان بگير و سخت مگير.
خداوندا دلم را شاد گردان.
خداوندا براي من بسوي محبت خودت راهي آسان نشان بده.
خداوندا، در عقل من براي شيطان راهي، و در كار من براي باطل راهنمايي قرار مده.
خداوندا اطاعت كردن خودت را به ما الهام كن و ما را از نافرماني نسبت به خودت دور كن.
به رحمت خودت اي مهربانترين مهربانان.
قواعد درس اول:
اسم نكره: به اسمهايي گفته مي شود كه براي ما ناشناخته و نا آشنا باشند و علامت آن معمولاً تنوين است. تنويــن ــــــــ . مثال: رجل - ‌إمرأه‌ - كتاباً‌ - شجره‌ .
نكته ا- در اسمهاي مثني و جمع سالم مذكر كه تنوين نمي گيرند هر گاه «ال» نداشته باشند و «ن» آنها حذف نشده باشدوبه اسم معرفه اضافه نشده باشند نكره مي باشد. مثال: رجلان – رجلين- معلمون – معلمين .
نكته 2- بعضي از اسمهاي اشخاص مذكر تنوين مي گيرند ولي نكره نيستند و معرفه مي باشند.
مثال : محمــد – علياً – سعيد .
نكته3- اسم غير منصرف با شرطي نكره هستندكه :
1= مضاف به معرفه نباشد 2 = اسم علم نباشد 3 = الـ نداشته باشنـد
اسم معرفه: به اسمهايي كه براي ما شناخته شده و آشنا باشند و به شش دسته تقسيم مي شوند.
اقسام معارف:
1- اسم علم 2 ـ ضمير 3 ـ اسم اشاره
4 ـاسم موصول 5 ـ معرفه به ال (ذواللام) 6 ـ معرفه به اضافه
معارف شش بود، مضمر. اضافه علم، ذواللام، موصول. اشاره.
اسم علـم: به اسمهايي گفته مي شودكه مخصوص يك شخص يا يك مكان و يا يك شيء بخصوص باشد. مانند :
محمد‌ - فاطمه – ايران- اصفهان- كارون-
منصرف غير منصرف

نكته ا- به اسمهايي که مي توانند تنويــن بگيرندمنصرف وبه اسمهايي كه هيچگاه تنوين
نمي گيرندغيرمنصرف گفته مي شود .) در درس سوم درباره اسم غيـر منصرف بطور کامل می خوانيم .)
نكته2-دربين اسمهاي علم فقط بعضي ازاسمهاي اشخاص مذكركه حروف اصلي عربي دارندتنوين ميگيرندوبقيه اسمهاي علم تنوين نمي گيرند.
نكته 3- اسم علم به دو شكل بكار مي رود:
الف) اسم علم مفرد: به اسمهايي گفته مي شود كه از يك جزء تشكيل مي شوند.
مثال: مريم- دمشق
ب) اسم علم مركب: به اسمهايي گفته مي شود كه از دو جزء تشكيل مي شوند.
مثال: عبدالله : عبد + الله ابوطالب: ابو +طالب === مركب اضافي
مضاف مضاف اليه مضاف مضاف اليه
الحجــر الاسـود مركب وصفی
موصوف صفت
2- ضمير:
ضمير به دو شكل به كار مي رود:
1- ضمير منفصل 2- ضمير متصل.
1- ضمير منفصل: اين ضمير خود نيز به دو شكل تقسيم مي شود:
الف) ضمير منفصل رفعي (مرفوع): ضميرهايي هستند كه در اول جمله قرار مي گيرند و مبتداي جمله مي باشند و چون مبتدا مرفوع است به اين ضميرها نيز رفعي (مرفوع) گفته مي شوند.

ضمير منفصل رفعي عبارتنداز:
غائب مخاطب متکلـم
مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده
مفرد هــو هـــی أنت أنت أنا
مثنـی هما هما انتما انتما متکلـم مع الغير
جمـع هم هــن انتم انتن نحـن
نكته : هرگاه مبتدا و خبر معرفه باشند معمولا بين آنها ضمير منفصلي قرار مي گيرد كه به آن ضمير فصل يا عماد گفته مي شود و محلي از اعراب ندارد . مانند : الله هــو السميع اولئك هــم المفلحون
ب) ضمير منفصل نصبي (منصوب): ضميرهايي هستند كه در جمله مفعول به مي باشند و چون مفعول به منصوب است به اين ضميرها نيز نصبي يا منصوب گفته مي شود و عبارتند از :
غائب مخاطب متکلـم
مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده
مفرد اياه‌ اياهـا اياک اياك ايای
مثنـی اياهما اياهما اياكما اياكما متکلـم مع الغير
جمـع اياهم اياهن‌ اياكم اياكن ايانـا
2- ضمير متصل: ضميرهاي متصل نيز به دو شكل به كار مي روند:
الف) ضمير متصل رفعي (مرفوع): ضميرهايي هستند كه فقط به فعل اضافه مي شوند و جزء فعل مي باشند و نشان دهنده ي صيغه ي فعل هستند كه به آنها ضمير متصل فاعلي يا بارز يا متصل رفعي گفته مي شود.و عبارتنداز:
فعل ماضي ا- و- ن- ت – تما- تم – ت –تن - ت – تا
فعل مضارع و امر ا- و- ن- ي-
مثال: ذهبا – ذهبــوا- ذهبنـا فعل ماضي
مثال: يذهبان – يذهبـــون – تذهبيــن –تذهبـن فعل مضارع
مثال : إذهبــا ـ إذهبــوا ـ إذهبــی ـ إ ذهبــن == امر
نكته 1- «نون» در صيغه هاي مثني و جمع مذكرو مفرد مؤنث مخاطب علامت مرفوع بودن فعل مضارع
مي باشد و ضمير بشمار نمي رود .
ب) ضمير متصل نصبي و جرّي كه عبارتند از :
غائب مخاطب متکلـم
مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده
مفرد ه‌ هـا ک ك ی
مثنـی هما هما كما كما متکلـم مع الغير
جمـع هم هن كم كن نـا
نكته 1- هر گاه اين ضميرها به آخر فعل و حروف مشبهه بالفعل اضافه شوند ضمير متصل نصبي هستند اگر به فعل اضافه شوندمفعولاً‌ به و محلاً منصوب هستند واگر به حروف مشبهه اضافه شوند اسم حروف مشبهه و محلا منصوب مي باشند .
مثال: اَعْرفِــک شاهد نا
فعل مفعولاً به و محلاً منصوب (ضمير متصل نصبي)
نكته 2- هر گاه اين ضميرها به آخر اسم و يا حرف جر اضافه شوند ضمير متصل جرّي مي باشند. اگر به اسم اضافه شوند مضاف اليه و اگر به حرف جر اضافه شوند محلاً مجرور به حرف جر مي باشند.
حروف جر: في- من – الي- علي – بــ - لـِ – عن – ك – حتّــي – حاشا – كلا - واو قسـم .........
واو قسم مثل: و العصر - و التين و الزيتون منك: من ك

حرف جر مجرور به حرف جر حرف جر مجرور به حرف جر
جار و مجرور جار و مجرور
3- اسم اشاره: به دو شكل به كار مي رود.
الف) اسم اشاره به دور:
مذكر مونث معني
مبني مفرد ذلك تلك آن
معرب مثني ذانك-ذينك تانك-تينك آندو
مبني جمع اولئك اولئك آنان-آنها



ب) اسم اشار ه به نزديك:
مذكر مونث معني
مبني مفرد هذا هذه اين
معرب منثي هذان- هذين هاتان- هاتين ايندو
مبني جمع هولاء هولاء اينان- اينها
نكته 1- اسمهاي اشاره هولاء و اولئك فقط براي جمعهاي عاقل (انسانها) به كار برده مي شوند و براي جمعهاي غير عاقل (غير انسانها) از هذه و تلك استفاده مي شود. (براي جمعهاي غير عاقل يا غير انسانها از قواعد مفرد و مونث استفاده مي كنند. يعني، ضمير، فعل، اسم اشاره، اسم موصول، مفرد و مونث به كار برده مي شود.) مثال:
تلاميذ – معلمون – معلمات
هولاء – هولاء – هولاء (جمع عاقل، انسانها)
اولئك – اولئك – اولئك
نكته 2 - اسم( الـ ) دار بعد از اسم اشاره اگر جامد باشد عطف بيان و اگر مشتق باشد صفت مفرد مي باشد
هولاء التالميذ (عطف بيان ) هولاء المعلمون (صفت مفرد )
4- موصول: به دو شكل به كار مي رود:
الف) اسم موصول خاص كه عبارتند از:
مذكر مونث
مبني مفرد الذي التي كسي كه
معرب مثني الذان- الذين التان – التين كساني كه
مبني جمع الذين الّاتي كساني كه
ب) اسم موصول عام (مشترك) : براي عاقل (انسانها)، مــن كسي كه، آنكه
براي غير عاقل (غير انسان)، ما چيزي كه، آنچه
نكته ا- به جمله اي كه بعد از اسم موصول قرار مي گيرد، جمله ي صله (صله ي موصول) گفته مي شود.
در جمله صله ضمير ي بكار برده مي شود كه به اسم موصول برمي گردد و به آن ضمير عائد
گفته مي شود . مانند: الله هو ا لــذي ارسـل رسوله با لهدي
اسم موصول صله ( صله ي موصول)

نكته 2= اسم موصول بعد از اسم الـ دار اگر به معني ( كه ) باشد صفت مفرد مي باشد .
هذا هـو الظبــي الــذي فتشت عنـه طـول النهـار .
5- معرفه به الـ (ذواللام): هر گاه نكره اي با «ال» به كار برده شود به معرفه تبديل مي شود كه به آن معرفه به ال (ذواللام) گفته مي شود و هيچگاه تنوين نمي گيرند. مثال: ال+ كتاب‌ = الكتاب الرجل ، الشجره و … يعني اگر ال را برداريم نكره مي شود.
6 ـ معرفه به اضافه: هر گاه اسم نكره اي به اسم معرفه اي اضافه شود اسم نكره به معرفه تبديل
مي شود كه به آن معرفه به اضافه گفته مي شود . مثال:
كتاب + التلميذ كتــاب التلميــــذ
معرفه به اضافه معرفه به ال (مضاف و مضاف اليه)
نكته ا: معرفه به اضافه يا مضاف ، هيچگاه ال- تنوين- نون مثني و نون جمع مذكر سالم نمي گيرد. مثال:
اخوانِ + كم اخـواكـم
اخوينِ‌ + كم اخويـكم
معلمون + المدرسه معلمـو المدرسه
معرفه به اضافه معرفه به ال (مضاف و مضاف اليه)
( مضـاف در معرفه و نکــره بودن از مضـاف اليــه پيــروی دارد به اين صورت که اگـر مضاف اليـه معـرفه باشد مضاف هم معـرفه و اکـر مضاف اليـه نکــره باشــد مضاف هــم نکــره می باشد .)
کتاب معلــم کتاب المعلــــم











ترجمــه درس دوم:
در خدمت نيازمندان
هوا گرم است و مردم در خانه هايشان هستند. علي (ع) سوي بازار خارج شد. اكنون خارج مشو . آفتاب سوزان است. نه… شايد نيازمندي كمك بخواهد. و در راه …
سنگين است… سنگين است. ولي چاره اي نيست. … كودكان گرسنه هستند. تشنه هستند. چه كار كنم. پس علي (ع) به او نگاه كرد. پس آمد و مشك را از او گرفت. پس آن را به خانه اش برد… و از او درباره ي (وضعش) حالش سؤال كرد. علي بن ابي طالب همسرم را به سوي مرزها فرستاد. و بعد از چند روز خبر وفات او را شنيديم! و من و كودكان يتيمي دارم و چيزي ندارم. پس نياز و ضرورت مرا به كار كردن براي مردم وادار كرده است.
علي (ع) با ناراحتي سوي دارالحكومه (مركز خلافت) رفت و سبدي برداشت كه در آن غذايي بود. پس برگشت و در زد…
-چه كسي در را مي كوبد؟
- من همان بنده هستم كه مشك را با تو آورد، در را باز كن. همانا همراه خودم چيزي براي كودكان دارم.
- خداوندا تو راضي باش بين من و بين علي بن ابي طالب قضاوت كن.
علي (ع) وارد شد و گفت: همانا من بدست آوردن ثواب را دوست دارم. پس از بين اين دو كار انتخاب كن: آماده كردن نان يا بازي با كودكان.
- من براي تهيه نان از تو توانا ترم. پس تو با كودكان بازي كن.
پس علي (ع) به سوي دو كودك كوچك رفت و بين آن دو قرار گرفت و خرما را در دهان آن دو مي گذاشت در حاليكه به هر يك از آندو مي گفت:
-اي پسرم! علي ابن ابي طالب را به خاطر آنچه در كارت گذشته است حلال كن.
-برادرم، تنور را روشن كن. خداوندا خير و ثواب خودت را بر اين مرد فرو ريز ، واي، علي ابن ابي طالب ، چگونه؟!
او به وضع محرومين توجه نمي كند… ما محروم هستيم ولي او … !
پس علي (ع) اقدام به روشن كردن آن كرد. پس هنگامي كه آنرا روشن كرد گفت:
-اي علي بچش! اين است پاداش كسي كه بيچارگان و يتيمان را فراموش مي كند.
در آن لحظه زني آمد و خليفه مسلمانان را ديد و تعجب كرد!
-واي بر تو، آيا مي داني او كيست؟ او امير مؤمنين است.
-واي بر من، چه كار كنم؟
پس به سوي او رفت در حالي كه عذرخواهي مي كرد.
- شرمنده ام، شرمنده ام. ببخشيد، معذرت مي خواهم، اي امير مؤمنين. ببخشيد.
- نه، نه. بلكه من از تو شرمنده هستم، به خاطر آنچه در كارت كوتاهي كرده ام.



















قواعد درس دوم:
اعراب: به حركت حرف (كلمات) آخر كلمات معرب، اعراب گفته مي شود.
معرب: به كلماتي گفته مي شود كه حركت حرف آخر آنها در شرايط مختلف تغيير مي كند.
اعراب به سه شكل به كار برده مي شود:
1 ـ اعراب محلي 2 ـ اعراب ظاهري 3 ـ اعراب تقديري
1- اعراب محلي : در كلمات مبني كه حركت حرف آخر كلمه تغيير نمي كند اعراب محلي مي باشد. اعراب محلي در موارد زير به كار برده مي شود:
الف) كلمات مبني
ب) جمله ( خبر جمله - حال جمله - صفت جمله وصفيه )
ج) خبر شبه جمله (جار و مجرور و ظـرف زمان و مکان ) . جمله و شبه جمله مبني به شمار مي رود.
مانند:
هولاء تلميذات: هولاء (مبتدا، محلاً مرفوع)، تلميذات‌ (خبر، مفردو مرفوع به ضمه اصلي، اعراب ظاهري)
جاء اولئك: اولئك (فاعل، محلاً مرفوع)
الله ارسل رسوله انتِ في الصّف
مبتداو مرفوع خبر جمله فعليه مبتدا خبر شبه جمله(جارو مجرور)
اعراب ظاهري محلاً مرفوع محلاً مرفوع محلاً مرفوع
رأيتها: رأي(فعل)، تَ (فاعل، ضمير، محلاً مرفوع)، ها (مفعول به، محلاً منصوب)

حروف جر: في- من – الي- علي – بــ - لـِ – عن – ك – حتّــي – واو قسـم.
عليــك : علــي (حرف جر)، ك (محلاً مجرور)
الكتاب فـوق المنضــده: الكتـاب (مبتـدا، محلاً مرفوع)، فــوق المنضــده (خبر شبه جمله، محلاً مرفوع)
2- اعراب ظاهري: هر گاه علامت اعراب در آخر كلمات معرب ظاهر و آشكار باشد آن را اعراب ظاهري مي نامند و به دو شكل به كار برده مي شود.
الف) اعراب اصلي ب) اعراب فرعي (نيابي)



الف) اعراب اصلي :هر گاه كلمه اي در حالت رفع (ضمه ُ‌ ٌ ) و در حالت نصب (فتحه َ‌‌ ً ) و در حالت جر ( كسره ِ ٍ ) و در حالت جزم ( سكون ْ ) داشته باشد داراي اعراب اصلي مي باشد.
رفع، ضمه ، ُ ٌ‌ مشترك بين اسم و فعل مضارع
نصب، فتحه َ ً
علامت اعراب اصلي جر، كسره ، ِ ٍ فقط اسم
جزم، سكون ، ْ فقط فعل مضارع
مانند: لـم يكْتُبْ التلميــذُ الدرس في البيت.
لم يكتب (فعل مضارع و مجزوم به سكون «حذف ضمه»، اعراب اصلي)
التلميذ (فاعل و مرفوع به ضمه اصلي ) الدرس: (مفعول به و منصوب به فتحه اصلي)

في البيت: (مجرور به كسره اصلي) لا تقـــل الكـــذب. لا تقــل: (فعل مضارع مجزوم به سكون «حذف ضمه» اعراب اصلي)الكــذب: (مفعول به و منصوب به فتحه اصلي)
نكتــه : در فعلهاي مبني براي مشخص كردن نوع مبني به سومين حرف اصلي فعل نگاه مي كنيم و با توجه به علامت سومين حرف اصلي نوع مبني آنها را مشخص مي كنيم .
مبني بر سكون : ذهبتَ – يذهبن – ذهبْتِ

ب) اعراب فرعي يا نيابي: هر گاه كلمه اي در حالت رفع، نصب، جر و جزم به جاي علامات اعراب اصلي از حروف يا حركات ديگري استفاده كند داراي اعراب فرعي يا نيابي مي باشد و شامل موارد زير مي باشد.
1 ـ اسم مثني
2 ـ اسم جمع سالم مذكر
3 ـ اسماء خمسـه
4 ـ اسماء جمع سالم مؤنث
5 ـ اسم غير منصرف
اسم مثني: به اسمهايي گفته مي شود كه بر دو تا دلالت داشته باشند و با اضافه كردن «ان-ين» ساخته مي شوند و هميشه داراي اعراب فرعي يا نيابي مي باشند. به اين صورت كه در حالت رفع ( الف) و در حالت نصب و جر ( ياء) مي گيرند.
نكته 1- «ن» در اسمهاي مثني علامت اعراب نمي باشد و هنگام مضاف واقع شدن «ن» مثني حذف مي شود. مانند: جاء التلميذان (فاعل و مرفوع به الف نيابي)
رأيت التلميذين ( مفعول به و منصوب به ياء نيابي)
سمعت من التلميذين( مجرور به ياء نيابي)
جاء اخواك (فاعل و مرفوع به الف نيابي)
نكته2- ياء درصورتی علامت نصب است كه قبل از آن اسم حرف جربه كار نرفته باشدوآن اسم مضاف اليه نباشد ياء در صورتي علامت جراست كه قبل از آن حرف جر به كار رفته باشدو مضاف اليه باشد.
2-اسم جمع سالم مذكر: جمعهايي كه با اضافه كردن (ون‌ ـ ين ) ساخته مي شوند و هميشه داراي اعراب فرعي يا نيابي هستند يعني در حالت رفع (واو) و در حالت نصب و جر (ياء) مي گيرند.
جاء المعلمون (فاعل و مرفوع به واو نيابي)
رايت المعلمين ( مفعول به و منصوب به ياء نيابي)
سمعت من المعلمين (مجرور به ياء نيابي)
نكته: «ن» در جمع سالم مذكر علامت اعراب نمي باشد و هنگام مضاف واقع شدن حذف مي شود.
جاء معلموهم (فاعل و مرفوع به واو نيابي)
المعلمون + هم معلموهم

3- اسماء خمسـه: عبارتند از: أب، أخ، ذو، فـــو، حــم.
چون اين اسمها در اعراب مانند هم به كار مي روند و علامت اعرابشان يكسان است اسماء خمسه ناميده مي شوندومعمولاً‌ درجمله به اسم ديگري اضافه مي شونديعني مضاف واقع مي شوندو داراي اعراب فرعي يا نيابي هستند. به اين صورت كه در حالت رفع، (واو) و در حالت نصب (الف) و در حالت جر (ياء) مي گيرند. مانند: جاء أبــوك (فاعل و مرفوع به واو نيابي) رأ‌يتُ أبـاك (مفعول به و منصوب به الف نيابي)
سمعت من أبيـك (مجرور به ياء نيابي)
نكته 1 = هرگاه اسماء خمسـه مضاف به ضمير متكلم وحده در هر سه حالت (رفع – نصب – جـر ) اعراب تقديري
دارند : جاء أبــي رأيت أبـــي سلمت علي أبـــي

نكته 2: دراسمهاي مثني وجمع سالم مذكرواسماء خمسه چون علامت اعراب آنها حروف مي باشدبه آنها اعراب به حروف گفته مي شود ولي در اسمهاي جمع سالم مؤنث و اسم ضمير منصرف چون علامت اعراب حركت مي باشد به آنها اعراب به حركت گفته مي شود.

معني درس سوم : كتاب زندگي
علم و دين براي انسان دو بال هستند كه جز توسط آن دو نمي تواند پرواز كند و امت اسلامي همان امتي است كه به سوي كمال و رشد حركت مي كند و او به اين دو بال احتياج دارد.
و اسلام از زمان ظهورش مسلمانان را به انديشيدن و آموختن تشويق كرده است به خاطر اين مسلمانان مقاله ها و كتابهاي متعددي در تمام زمينه هاي فكري و علمي مانند ادبيات و فلسفه و پزشكي و رياضيات و فيزيك و كشاورزي و داروسازي و … تأليف كرده اند.
و قرآن قانوني است براي زندگي روزانه ي ما و كتابي نيست كه درباره ي علمها به طور كامل صحبت كند ولي در آن بعضي اشارات علمي وجود دارد كه علم بشر تاكنون بعضي از آنها را كشف كرده است.
و اكنون بعضي از اين نشانه ها (آيات) را فرا بگير.
اصل جهان:
همانا آسمانها و زمين بسته بودند پس آن دو را گشوديم.
اصل جهان رازي پيچيده است و آيه درباره ي حقيقت اين كار را در ميان سخنان مختصر و مفيد به جهانيان خبر مي دهد. آسمانها و زمين به هم پيوسته بودند سپس خداوند بين آن دو را جدا كرده است.
محققان در علم نجوم در قرن بيستم به نظريه اي رسيدند كه خلاصه ي آن اين است كه ماده ي اوليه ي جهان جامد بود. سپس انفجار شديدي در آن روي داد و اجزاء آن ماده جدا شد و آسمانها و زمين شكل گرفت.

خورشيد و ماه
و در آنها (آسمانها) ماه را به صورت نوري و خورشيد را چراغي قرار داد.
كلمه ي سراج (چراغ) به چيزي گفته مي شود كه داراي نور و حرارتي از خودش باشد و كلمه نور به تنها نوري كه در آن حرارتي نيست گفته مي شود.
و آيه مي گويد «همانا ماه نوري را از منبعي غير خودش كه در آن حرارتي نيست ايجاد مي كند. اما خورشيد نوري ذاتي است (فروزان است) پس منبعي براي نور و حرارت مي باشد.
و انسان حقيقت ماه را نمي شناخت بجز در قرن بيستم (بعد از فرود آمدن اولين انسان بر سطح آن و اكتشاف آن به اينكه آن تنها سياره ي سرد و خاموش است) كه در آن اثري از آب و زندگي نيست و آن نور خورشيد را منعكس مي كند.
چرخش زمين:
و كوهها را مي بيني و آنها را جامد مي شمري در حاليكه آنها مانند ابر مي گذرند.
اگر تو به كوهها نگاه كني گمان مي كني كه آنها ثابت هستند ولي حقيقت غير از آن است.
كوهها از مقابل تو مي گذرند همانطوركه ابرها مي گذرندوعلت آن چرخش زمين و حركت آن مي باشد.
حركت زمين در دوره ي ما بر كسي پوشيده نيست ولي آن حتي قرنهاي اخير بر انسان پوشيده بود.
و داستان مشهور گاليله در اين زمينه است.
اين بعضي اشارات علمي در قرآن كريم بود كه علم تاكنون حقيقت آن را كشف كرده است.
و مي دانيم كه اشارات علمي در ايات قرآن كريم حرفي به خودي خود نيست.
بلكه آنها نشانه هايي است كه راستي ادعاي نزول قرآن از جانب خداوند بزرگ و بلند مرتبه را براي ما ثابت مي كند.
همانا در آن (قرآن) نشانه هايي است براي گروهي كه مي انديشند.






















قواعد درس سوم:
1- جمع مونث سالم: به جمع هايي گفته مي شود كه با اضافه كردن (ات) ساخته مي شود. مانند: مؤمنات، تلميذات، آيات، كلمات، مسلمات، صالحات، فراشات.
جمع مونث سالم در حالت رفع و جر اعراب اصلي دارند
يعني در حالت رفع ُ ٌ و در حالت جر ِ‌ ٍ مي گيرند. ولي در حالت نصب اعراب فرعي يا نيابي دارند. يعني در حالت نصب به جاي فتحه، كسره مي گيرند.

نكته: جمعهاي سالم مؤنث هيچگاه فتحه نمي گيرند.
ضمه ( رفع ) ـــ
(اعراب اصلي)، جارت المعلمات (فاعل و مرفوع به ضمه اصلي)
كسره (جر ) ــــ
كسره (نصب) ـــــ (اعراب فرعي يا نيابي)، رأيت المعلماتِ (مفعول به و منصوب به كسره فرعي يا نيابي)
الحسنات يذهبن السيئاتِ : الحسنات (مبتدا و مرفوع به ضمه اصلي)، يذهبن (خبر جمله فعليه محلاً مرفوع)، السيئاتِ (مفعول به و منصوب به كسره فرعي)
سمعتُ من المعلماتِ (مجرور به كسره اصلي)
مضاف اليه فاعل
مجرور مرفوع مبتدا
مجرور به حرف جر خبر

منصوب مفعول به
مجزوم فعل مضارع مجزوم (نهي)
2- اسم غير منصرف: به اسمهايي گفته مي شود كه هيچگاه تنوين نمي گيرند و در حالت رفع و نصب اعراب اصلي دارند. يعني در حالت رفع ُ (ضمه) و در حالت نصب َ‌ (فتحه) مي گيرند. ولي در حالت جر، اعراب فرعي يا نيابي دارند. يعني در حالت جر به جاي كسره (فتحه) مي گيرند.
جاءتْ فاطمه (فاعل و مرفوع به ضمه اصلي)
رأيتُ فاطمه( مفعول به و منصوب به فتحه اصلي)
سمعتُ مِن فاطمه(مجرور به فتحه فرعي «نيابي»)
رفع، ضمه، ُ
اعراب اصلي جر، فتحه، َ اعراب فرعي(نيابي)
نصب، فتحه َ

نكته: اسمهاي غير منصرف عبارتند از:
1- اسم علم مؤنث مانند: فاطمه، مريم ، زينب
2- اسم شهرها و كشورها و رودها (خاص) مانند: اصفهان، ايران، كارون
3- اسم غير عربي (عجم) مانند: ابراهيم، اسماعيل، يعقوب، يوسف، فرعون، اسحاق
4- اسمهايي كه بروزن(افعـل، فعلي، فعـلاء، فعـلان)باشندمانند:اكرم، عطشــی، زهراء ، خضراء- عطشان، سلمان
5- جمعهاي مكسري كه بر وزن مفاعل و مفاعيل و شبيه آندو باشد( جمع هاي مكسري كه حرف سوم آن الف باشد وبعد از آن بيش از يك حرف به كار رفته باشد).
مانند: مساجد، موازين، معابد. شبيه آن، قواعد، حوادث
مفاعِيــل، مفاتيــح، محاريـب شبيـه آن، تفاسير، تواريخ، تلاميذ
6- جمعهاي مكسري كه به الف ممدود (اء) ختم شده باشد. مانند : اشياء، اسماء، علماء، اولياء، فضلاء.
نكته: اسمهاي غير منصرف با دو شرط در حالت جر، كسره مي گيرند و اعراب اصلي دارند :
1- مضاف باشد. 2- ال داشته باشد.
ذهبتُ الي مسـاجد (مجرور به فتحه نيابي «فرعي»)
ذهبتُ الي المسـاجدِ (مجرور به كسره اصلي)
ذهبتُ الي المسـاجد المدينـه. المساجد( مجرور به كسره اصلي و مضاف) المدينه (مضاف اليه و مجرور به كسره اصلي)
پيامبراني كه حرف اول اسم آنها يكي ازاين حروف باشد اسم آنها منصرف است و غير از اينها
غير منصرف مي شوند:
شش صلمنـه (شيث، شعيب، صالح، لوط، محمد، نوح، هود)




معني درس چهارم:
زيبايي علم
از ترانه سرايي و بيهوده گويي بپرهيز
و سخن راست و درست (حق) بگو و از كسي كه بيهوده گويي مي كند دوري كن.
تقواي الهي پيشه كن زيرا تقواي الهي
به دل كسي نزديك نمي شود مگر اينكه او به تقواي الهي رسيده باشد.
كسي كه راه زني مي كند قهرمان نيست همانا كسي كه تقواي الهي پيشه مي كند قهرمان است.
نمرود و كنعان و كساني كه در زمين فرمانروايي مي كردند وعزل و نصب مي كردند كجا هستند.
علم را فرا بگير و تنبلي مكن زيرا خير و نيكي از افراد تنبل بسيار دور است.
از خواب و خيال بپرهيز و علم را فرا بگير زيرا كسي كه
هدف مطلوب را مي شناسد هر آنچه را كه از دست بدهد كوچك مي شمرد.
با زياد شدن علم، دشمن خار و پست مي شود. زيبايي علم به اصلاح كردن عمل بستگي دارد.
هرگز از اصل و نسب خود سخن مگو
همانا اصل جوانمردي در چيزي است كه بدست آورده است
ارزش انسان به چيزي است كه او را نيكو مي گرداند.
و انسان از آن كم و بيش بدست مي آورد.
در دنيا آرزوهاي خود را كم كن تا موفق شوي
زيرا دليل و نشانه ي عقل، كم كردن آرزوهاست.










ترجمه و قواعد عربـي 2 رشته تجربـي و رياضي

قواعد درس چهارم:
اقسام اسم معرب: اسم معرب به چهار شكل به كار برده مي شود.
1- اسم مقصور: اسمي است كه به الف مقصوره ( ي-ا) ختم شده باشد. مثال: الهدي- الفتي- مستشفي- الدنيا- موسي و …
2- اسم منقوص: اسمي است كه به ياء ساكن ماقبل مكسور (يعني قبلش كسره باشد) ختم شده باشد. مثال: القاضِي- الباقِي- الماضِي- الليالِي و …
3- اسم ممدود: اسمي است كه به الف ممدوده (اء) ختم شده باشد. مثل: زهراء- خضراء- ماء- دعاء- سماء- انبياء.
4- اسم صحيح الاخر: اسمي است كه به الف مقصوره و ياء ساكن و الف ممدود ختم نشده باشد. مثل: كتاب، مدرسه، تلميذ، فاطمه، مريم.
اعراب تقديري: هرگاه در اسم معربي علامت اعراب ظاهر نشود يعني نتوانيم علامت اعراب به آخر آن اضافه كنيم آن كلمه اعراب تقديري دارد.
كلماتي كه در مواردي كه اعراب تقديري دارند عبارتند از:
1- اسم مقصور: اسمهاي مقصور در هر سه حالت، رفع، نصب و جر اعراب تقديري د ارد يعني علامت اعراب نمي پذيرند.
رفع
اسم مقصور نصب اعراب تقديري
جر
الدنيا مزرعه الآخره: الدنيا(مبتدا و تقديراً مرفوع)، مزرعه(خبرو مرفوع به ضمه اصلي)
الآخره (مضاف اليه و مجرور به كسره اصلي)
جاء الفتي (فاعل و تقديراً مرفوع) رأيتُ الفتي (مفعول به و تقديراً منصوب)
سمت مِن الفتي (تقديراً مجرور)
نكته: هر گاه اسم مقصور نكره و يا بدون ال باشد در هر سه حالت رفع و نصب و جر الف مقصوره (ي) آن حذف مي شود و به جاي آن تنوين نصب ــــًــــ مي گيرد.
مثال: هـدي – فتي – جاء فتي (فاعل و تقديراً مرفوع)
رأيتُ فتي (مفعول به و ظاهراً منصوب به فتحه اصلي) سمعتُ من فتي ( تقديراً مجرور)
2-اسم منقوص: اسمهاي منقوص در حالت رفع و جر اعراب تقديري دارند ولي در حالت نصب اعراب ظاهري و اصلي دارند يعني در حالت نصب فتحه مي گيرند.
رفع
اسم منقوص جر اعراب تقديري
نصب اعراب ظاهري و اصلي
جاء القاضِي (فاعل و تقديراً مرفوع) رأيتُ القاضِي (مفعول به و منصوب ظاهراً به فتحه اصلي
سمعت من القاضِي (تقديراً مجرور)
نكته: هر گاه اسم منقوص بدون ال و يا نكره باشد و در حالت رفع و جر ياء ساكن آن حذف مي شود و به جاي آن تنوين جر مي گيرد ولي اعرابش تقديري است. ولي در حالت نصب ياء آن حذف نمي شود و اعراب اصلي و ظاهري دارند.
معرفه نكره
القاضِي قاضٍ
الباقِي باقٍ
مانند: جاء قاضٍ (فاعل و تقديراً مرفوع) رأيتُ قاضياً (مفعول به و ظاهراً منصوب به فتحه اصلي)
سمعتُ من قاضٍ (تقديراً مجرور)
3-اسمي كه به ضمير متصل متكلم وحده (ي) اضافه شده باشد. در هر سه حالت رفع و نصب و جر داراي اعراب تقديري مي باشند.مانند:
جاء معلمي (معلم: فاعل و تقديراً مرفوع، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)
رأيت معلمي (معلم: مفعول به و تقديراً منصوب، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)
قلتُ لمعلمي ( معلم: تقديراً مجرور، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)
نكته: هر گاه اسماء خمسه به ضمير متصل متكلم وحده (ي) اضافه شده باشد در هر سه حالت رفع و نصب و جر اعراب تقديري دارد. مثال:
رجع ابي إلي المدينهِ : (أب: فاعل و تقديراً مرفوع، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)
سمِعتُ من أبي : (أب: تقديراً مجرور، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)




ترجمـه درس پنجم:
آهو و ماه
من شكارچي هستم. به مناطق مختلفي براي صيد حيوانات كمياب سفر مي كنم. در يكي از اين سفرها يك هفته كامل در يكي از جزيره هاي استوايي گذراندم. به دنبال آثار آهويي با شاخهاي زيبا مي گشتم كه در اين منطقه زندگي مي كرد.
در اين صيد يكي ازساكنان جزيره به من كمك مي كرد درحالي كه او به راههاي جنگلهايش آگاه بود.
هنگامي كه خورشيد غروب كرد، زير درختي مشرف به تپه شني نشستيم. …………. نقره اي رنگ ماه ظاهر شد و منظره ي خيلي زيبا و دلنشين دلها را مي ربود.
در آن لحظه يك آهو را ديدم كه به آرامي روي شن راه مي رفت تا اينكه به روي يكي از تپه ها رسيد و سپس نشست.
- نگاه كن … نگاه كن… اين همان آهو است كه در طول روز دنبال او مي گشتم.به شاخهاي زيبا و گرانبهايش نگاه كن كه مانند نقرهي براق در نور ماه ظاهر شده است.
آهو به وجود ما پي نبرد. پس در نقطه اي ايستاد در حالي كه با تعجب و دقت به ما نگاه مي كرد. پس سلاحم را برداشتم … ولي … دستم نمي پذيرفت… چگونه آهويي را مي كشي كه عاشق زيبايي است همانطور كه تو عاشق آن هستي؟! آهو پناهگاهش را در بين درختان ترك كرد تا اينكه ماه را ببيند و با آن راز و نياز كند سلاح را روي زمين گذاشتم و به دوستم گفتم: نه … اين آهو را نمي كشم. نظر تو چيست؟ پس جواب داد:آفرين بر تو … حق با تو است …
همانا او حيواني با احساس است كه زيبايي را دوست دارد!












قواعد درس پنجم:
صفت: كلماتي هستند كه درباره ي اسم توضيح مي دهند و در عربي به آنها نَعت گفته مي شود.
موصوف: به اسمي گفته مي شود كه صفت در باره ي آن توضيح مي دهد و به آن منْعوت گفته مي شود.
صفت به دو شكل به كار برده مي شود:
1- صفت مفرد 2 ـ صفت جمله و صفيه
صفت مفرد: هر گاه صفت يك اسم باشد آن را صفت مفرد مي ناميم و در چهار مورد از موصوف خود پيروي مي كند.
موارد تبعيت صفت مفرد از موصوف:
الف) در جنس (مذكر و مونث بودن)
ب) در معرفه و نكره بودن
ج) در عدد ( مفرد و مثني و جمع بودن)
د) در اعراب ( رفع و نصب و جر)
مانند: رجل مومن ( رجلٌ : موصوف، مومن : صفت مفرد)
الرجال المؤمنون: ( الرجال: موصوف، المومنون: صفت مفرد)
تلميذاتٌ مومناتٌ : ( تلميذاتٌ : موصوف، مومناتٌ : صفت مفرد)
المعلمين المومنين : ( المعلمين : موصوف، المومنين: صفت مفرد)
شجرهً‌ جميلهً‌: (شجرهً : موصوف، جميلهً : صفت مفرد)
نكته1 : اسم موصول بعد از اسم الـ دار معمولا صفت مفرد مي باشد ومعني ( كه ) دارد .
انا ذلك العبد الـذي حمل معك القربه .
نكته2 : اسم مشتق الـ دار بعد از اسم اشاره صفت مفرد بشمار مي رود .
هؤلاء المسلمات مجاهدات في سبيل الله .
نكته3: اسماءخمسه ذو ـ ذات هرگاه بين دو اسم نكره قرار بگيرند صفت مفرد مي باشند .
هو رجل ذ و علم
نكته 4: هر گاه موصوف جمع غير عاقل (غير انسان) باشد صفت براي آن مفرد مونث به كار برده مي شود. اگر موصوف جمع غير قابل صفت فقط در معرفه و نكره بودن و اعراب از او پيروي مي كند.
مثال :
الأعمالُ‌ الصالِحه ( الأعمال: موصوف جمع غير عاقل، الصالحه: صفت مفرد مونث)
كُتُب مفيده: ( كتب: موصوف جمع غير عاقل، مفيده: صفت مفرد مونث)
كلماتٌ جديدهٌ: ( كلماتٌ : موصوف جمع غير عاقل، جديده : صفت مفرد مونث)
2-صفت جمله وصفيـه: به جمله اي گفته مي شود كه بعد از اسم نكره قرار مي گيرد و درباره ي اسم نكره توضيح مي دهد و چون جمله مبني به شمار مي رود اعراب محلي دارد و جمله وصفيه در اعراب از اسم نكره پيروي مي كند.
الساعه كنْزٌ لا ينفـد: (الساعه مبتدا و مرفوع، كنزٌ : اسم نكره و موصوف، خبر، مرفوع-
لاينفــد : صفت جمله و صفيه، محلاً‌ مرفوع)
رأيتُ تلميذاً‌ يقرأُ‌ كتابه‌ : ( رأيت: فعل ماضي، تلميذاً: اسم نكره- موصوف- مفعول به و منصوب،
يقرأ كتابه : صفت جمله وصفيه- محلاً منصوب)
نكته: هر گاه فعل مضارع در يك جمله بعد از فعل ماضي قرار بگيرد فعل مضارع به صورت ماضي استمراري ترجمه مي شود.
رأيتُ رجلاً يهْتِف بِشره : (رأيتُ:فعل ماضي، رجلاً: موصوف، يهتف بشره: صفت جمله وصفيه، محلاً منصوب)

مضاف و مضاف اليه: هر گاه دو اسم در كنار هم قرار بگيرند به طوري كه اسم اول به اسم دوم اضافه شده باشد يعني اسم اول متعلق يا مختص اسم دوم باشد به اسم اول مضاف و به اسم دوم مضاف اليه گفته
مي شود. مضاف هيچگاه ال، تنوين، نون مثني و جمع سالم مذكر نمي گيرد.
نكته 1: مضاف هيچگاه ال، تنوين، نون مثني، نون جمع سالم مذكر نمي گيرد.
باب‌ الصف (مضاف و مضاف اليه) معلّمو المدرسهِ ( مضاف و مضاف اليه)
نكته2: مضاف اليه هميشه مجرور مي باشد. ( كل مضاف اليه مجرورٌ)
بايد توجه داشت كه مضاف در معرفه و نكره بودن از مضاف اليه پيروي مي كند يعني اگر مضاف اليه معرفه باشد مضاف هم معرفه و اگر مضاف اليه نكره باشد مضاف هم نكره به شمار مي رود.
كتاب تلميذٍ ( مضاف و مضاف اليه نكره)
كتاب التلميذِ (مضاف و مضاف اليه معرفه)
نكته3: گاهي براي يك اسم مضاف اليه و صفت و هر دو با هم به كار برده مي شود كه در آن صورت در فارسي اول صفت و بعد مضاف اليه قرار مي گيرد ولي در عربي اول مضاف اليه و بعد صفت به كار برده مي شود. در بزرگ مدرسه : (مضاف و موصوف- صفت- مضاف اليه)
باب المدرسهِ الكبير: ( مضاف و موصوف- مضاف اليه – صفت)
معني درس ششم:
حقوق مردم
اي عقيل، برخيز، چيزي در خانه نيست.
برادرت خليفه ي مسلمانان و رئيس حكومت است.
به سوي او برو تا چيزي از مال بدست آوري.
عقيل برخاست و به سوي دارالحكومه رفت. در راه..
- برادرم امير كشور است … مال و مقامي بدست خواهم آورد.و جز با كيسه هاي پر بر نخواهم گشت… حتماً… شكي در آن نيست.
در دارالحكومه:
-سلام بر تو اي برادرم اي امير مومنين
- و بر شما سلام و رحمت خداوند باد.
- اي علي به سوي تو آمده ام تا اينكه پيرامون مشكلاتم در زندگي صحبت كنم ، در زمان شام.
- اي پسرم! اي حسن، به عمويت لباسي بپوشان.
پس حسن از لباس خودش به او پوشاند
و در زمان شام هنگامي كه بر سر سفره نشسته تا شام را تناول كنند (بخورند) عقيل چيزي جز نان و نمك نيست. پس خيلي تعجب كرد.
- اي علي آيا اين سفره امير كشور است؟ آيا اين چنين به ما غذا مي دهي؟
- آيا اين از نعمتهاي خدا نيست؟
- بله ! .. اما!
- پس حمد و ستايش مخصوص خداست.
- اي علي! من بدهكارم و خانواده ام به كمك احتياج دارند. همانا آنها مرا سوي تو فرستاده اند تا اينكه با خبرهاي مسرت انگيز (شاد) به سوي آنها برگردم.
- بدهي تو چقدر است؟
- هزاران درهم!
- اين مقدار ندارم ولي صبر كن تا حقوقم را از بيت المال بگيرم و مقداري از آن را به تو كمك كنم.
- بيت المال در دست توست و تو از حقوقت صحبت مي كني؟ … حقوق تو چقدر است؟
- بين من و بين ديگران در بيت المال فرقي نيست.
- مثل اينكه نمي پذيري (قبول نداري)؟… عيبي ندارد (اشكالي ندارد.
- پس به سوي بازار برو و قفل صندوقها را بشكن.
- چه چيز در صندوقهاست؟ اموال تاجران؟
- آيا به من فرمان مي دهي كه صندوقهاي ملتي را بشكنم كه به خداوند توكل كرده اند و اموالشان را در آن گذاشته اند؟ آيا به من فرمان مي دهي كه دزدي (سرقت) كنم؟!
- پس تو چگونه به من فرمان مي دهي كه بيت المال مسلمانان را بگشايم و اموال آنها را به تو بدهم؟
- در حالي كه آنها به خدا توكل كرده اند! … آيا دزدي از يك شخص بهتر از دزدي از تمام مسلمانان نيست؟! …
عقيل خجالت كشيد و از درخواست خودش پشيمان شد.























قواعد درس ششم:
اقسام فعل مضارع: 1 ـ مضارع مرفوع 2 ـ مضارع منصوب 3 ـ مضارع مجزوم
1= مضارع مرفوع: هر گاه فعل مضارع بدون حروف ناصبه يا حروف جازمه بكار رفته باشد مرفوع مي باشد. به عبارت ديگر فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است و علامت مرفوع بدون فعل مضارع عبارتند از:
1- ضمه ي حرف آخر ُ در صيغه هايي كه ضمير بارز ندارند ( 1- 4- 7- 13- 14) علامت اعراب ضمه ي حرف آخر مي باشد و اعراب آنها ظاهري و اصلي و اعراب به حركت مي باشد. مانند:
يذهب – تذهب – اجلس – نجلس ( همه ي اين افعال مضارع و مرفوع به ضمه ي اصلي و اعراب به حركت هستند)
2-ثبوت نون رفع: در صيغه هايي كه ضمير بارز (الف- واو – ياء) دارند يعني صيغه هاي مثني و جمعهاي مذكر غائب و مخاطب و مفرد مونث مخاطب علامت اعراب رفع، نون مي باشد. و اعراب آنها فرعي يا نيابي و اعراب به حرف دارند. مانند:
يذهبانِ – تذهبانِ
يذهبون – تذهبون مضارع و مرفوع به ثبوت نون فرعي (نيابي) (اعراب به حروف)
تذهبين
نكته: در صيغه هاي جمع مونث (6-12) چون فعل مبني مي باشد اعراب آنها محلي مي باشد. يعني محلاً‌ مرفوع هستند و نون در آن در صيغه ضمير بارز است و علامت اعراب نمي باشد. مانند:
يذهبن – تذهبن مضارع ، محلاً مرفوع، و مبني بر سكون

2 ـ مضارع منصوب: هرگاه يكي ازحروف ناصبه قبل ازفعل مضارع قراربگيردفعل مضارع منصوب
مي گردد. يعني در صيغه هايي كه ضمير بارز ندارند، ضمه ي حرف آخر به فتحه تبديل مي شود
و درصيغه هايي كه نون رفع دارند، هنگام منصوب شدن نون آنها حذف مي شود
وحرف ناصبه عبارتند از: أن (كه – تا)، لَن(هرگز نه)، كَي ـ لکی(تا اينكه)، إذَن (در صورتي كه) ، حتّي(تا اينكه) لـِ (براي اينكه)
ترجمه و قواعد عربـي 2 رشته تجربـي و رياضي تهيه وتنظيم : خسرو بهمني



علامات مضارع منصوب (علامت نصب فعل مضارع):
1-فتحه ي حرف آخر. در صيغه هايي كه ضمير بارز ندارند ( 1- 4- 7- 13- 14) هنگام منصوب شدن فعل ضمه به فتحه تبديل مي شود و اعراب ظاهري و اصلي دارند و اعرابشان به حركت مي باشد. مانند:
أن يذهب – لن تذهب – كَي أجلس – لنجلس (مضارع و منصوب به فتحه ي اصلي «اعراب به حركت»)
2-حذف نون رفع: در صيغه هايي كه ضمير بارز (الف- واو- ياء) دارند هنگام منصوب شدن فعل، نون آنها حذف مي شود و منصوب به حذف نون فرعي يا نيابي مي باشند و اعرابشان به حروف مي باشد. مانند:
أن يذهبا – لن تذهبا
كي يذهبوا- كي تذهبوا مضارع و منصوب به حذف نون فرعي (اعراب به حروف)
حتّي تذهبي
نكته 1- در صيغه هاي جمع مونث (6- 12) چون نون ضمير بارز است و علامت اعراب نمي باشد، پس هنگام منصوب شدن فعل، نون حذف نمي شود و فعل مبني بر سكون و اعراب محلي دارد و محلاً منصوب مي باشد. أن يذهبن
لن تذهبن مضارع محلاً منصوب (مبني بر سكون)
نكته 2- هر گاه لَن قبل از فعل مضارع قرار بگيرد فعل مضارع به صورت مستقبل منفي ترجمه مي شود.: لن + مضارع منصوب = مستقبل منفي
لن نذهب = هرگز نخواهيم رفت
لن يرجعوا = هرگز بر نخواهند گشت
نكته 3- هر گاه حروف ناصبه (بجز لن) با فعل مضارع به كار برده شوند، فعل مضارع به صورت مضارع التزامي ترجمه مي شود.
أن يكتبوا = تا بنويسند (مضارع التزامي)
أذهب = مي روم (مضارع اخباري)
أن أذهب = تا بروم (مضارع التزامي)







اعداد: به دو دسته تقسيم مي شوند:
1-اعداد ترتيبي 2-اعداد اصلي (شمارشي)
1-اعداد ترتيبي: به عددهايي گفته مي شود كه رتبه و رديف را مشخص مي كند و بر وزن فاعل به كار مي رود و در جمله بعد از اسم قرار مي گيرند و مانند صفت مفرد از موصوف خود پيروي مي كنند و در فارسي با پسوند ُم يا ُ مين به كار مي روند.
اعداد ترتيبي: الاول- الثاني- الثالث- الرابع و ….
الدرس الثالثُ الامام الثامن
موصوف صفت مفرد موصوف صفت مفرد
2-اعدادشمارشي(اصلي):كه شماره تعدادچيزي رادرجمله مشخص مي كنندوبه اين صورت به كار برده مي شود:
الف) عدد 1 و 2 : عدد يك و دو بعد از اسم قرار مي گيرد و صفت مفرد به شمار مي رود و در جنس و اعراب و نكره و معرفه و عدد از موصوف خود پيروي مي كند و به اين صورت به كار مي رود. مذكر و مونث. در عدد يك 1 اعراب اصلي و در عدد دو2 اعراب فرعي يا نيابي به كار مي رود به اين صورت :
مذكر مونث
عدد يك، واحد واحده
(درحالت رفع) عدد دو، اثنانِ اثنتانِ
(درحالت نصب و جر)، اثنينِ اثنتينِ

كتاب واحد شجره واحده
موصوف صفت مفرد موصوف صفت مفرد
تلميذانِ اثنانِ «مذكر» تلميذتانِ اثنتانِ «مونث»
موصوف صفت مفرد موصوف صفت مفرد
ب) اعداد 3 تا 10 : به عددهاي 3 تا 10 كه از يك جزء تشكيل شده اند اعداد مفرد مي ناميم و قبل از اسم به كار مي روند و در جنس با اسم بعد از خود مخالف هستند. يعني براي مذكر به صورت مونث و براي مونث به صورت مذكر به كار برده مي شوند. به اسم بعد از عدد معدود گفته مي شود و معدود عددهاي 3 تا 10 هميشه جمع و مجرور مي باشد. و عبارتند از:


مذكر: ثلاث، اربع، خمس، ستّ، سبع، ثماني، تسع، عشر
اعداد 3 تا 10 مونث: ثلاثه، اربعه، خمسه، ستّه، سبعه‌، ثمانيه، تسعه، عشره
5 آيه : خمس آياتٍ (عدد و معدود)
مذكر: اربعه معلمين (عدد و معدود)
4 معلم مونث: اربع معلماتٍ (عدد و معدود)
ج) اعداد 11 و 12: به عدد 11 و 12 چون از دو جزء تشكيل مي شود اعداد مركب مي گويند و قبل از اسم قرار مي گيرد و در جنس از اسم بعد از خود پيروي مي كنند و اسم بعد از عدد 11 و 12 هميشه مفرد و منصوب مي باشد. در عدد 11 هر دو جزء مبني مي باشد و در عدد 12 جزء اول معرب و اعراب فرعي (مانند مثني) دارند و جزء دوم آن مبني بر فتحه مي باشد و عبارتند از:
مذكر مونث
عدد 11 احد عشَر اِحْدي عشره
(در حالت رفع ) عدد 12 إثنا عشر إثنتا عشره
(در حالت نصب و جر) عدد 12 إثني عشر إثنتي عشره
11 ستاره: احد عشر كوكباً

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر» 

  علامت هاي جزم در فعل مضارع : 

 

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي - حذف نون اعراب)

 

  جمله شرطي چيست؟ 

 

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط : 

 

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط: 

 

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري : 

 

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و ...) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي ---> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي --> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به 

 

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم 

 

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟ 

 

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

 

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ. 

 

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد. 

 

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن .... مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ - يَعْملْ 

 

جواب يَعْمََل مي باشد

 

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خوانديد كه برخي كلمات معرب هستند و برخي مبني از جمله كلمات مبني مي توان به ضماير اشاره نمود. بيش تر اسم ها نظير المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظري داريد ؟ آيا معرب هستند يا مبني ؟

  فعل ها :

ماضي : مبني
مضارع : هستند : معرب ( به جز دو صيغه جمع مؤنث)
امر : مبني  

  اعراب فعل مضارع سه نوع مي باشد

1. مضارع مرفوع
2. مضارع منصوب
3. مضارع مجزوم  

  1 – مضارع مرفوع و علامت هاي آن
فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است. صيغه هاي اين فعل عبارتند از :

يکتبُ تکتبُ اکتبُ نکتبُ	يکتبان ِ تکتبان ِ يکتبونَ تکتبونَ تکتبينَ
↓	↓
آخر اين فعل ها ضمه دارد و ضمه علامت رفع است	اين فعل ها بعد از ضماير (( ا – و – ي )) دارای (( نون اعراب )) هستند و ثبوت نون اعراب نيز علامت رفع است. (( نون اعراب ))علامت فرعی رفع است

  پس نتيجه گيري مي كنيم كه رفع مضارع يكي از دو علامت زير نشان داده مي شود:
اصلي ( _ُ ) يذهبُ – تذهبُ
فرعي « ثبوت نون اعراب» : يذهبانِ – تذهبونَ – تذهبينَ

2 – مضارع منصوب و علامت هاي آن

فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است ، مگر اين كه بعد از عوامل خاصي قرار بگيرد.
هر گاه حروفي مثل :
«انْ – لَن – كي – حتّي – كِ»«كه – هرگز – تا اينكه – تا – براي ، براي اينكه» قبل از فعل مضارع وارد شوند، فعل مضارع را منصوب مي سازند.
مثال :
يذهبُ —> ان يذهَبَ
تذهبُ —> لن تذهبَ
اَذهبُ —> حتي اَذْهبَ
تذهبُ —> لِنذْهبَ
با آمدن حروف ناصبه ، ضمه به فتحه تبدل مي شود.
فتحه علامت اصلي نصب است.

يذهبانِ —> انْ يذهبا
تذهبانِ —> لن تذهبا
يذهبونَ —> لن يذهبوا
تذهبونَ —> حتي تذهبوا
تذهبينَ —> لتذْهبي
با آمدن حروف ناصبه علامت رفع «نون اعراب» حذف شد. حذف نون اعراب علامت فرعي نصب است.  

  حروف ناصبه : به حروفي كه با آمدن خود فعل مضارع را منصوب مي كنند، حروف ناصبه گفته مي شود.

علامت هاي نصب در فعل مضارع :
1 – اصلي _َ : اَن يَذْهبَ ، لن تذهَبَ
2 – فرعي «حذف نون اعراب» : اَن يذْهبا ، لن تذْهبوا  

  تمرين هاي درس ششم
1 – افعال داخل پرانتز را ابتدا به صورت مضارع درآورد و سپس در جاي خالي قرار دهيد :
- المؤمنون ……في لأكْلِ و الشُّرب . (هرگز اسراف نمي كنند – اَسرَفَ)

مضارع فعل اسرَفَ از باب افعال است و مضارع اين فعل بر وزن يُفعِلُ مي باشد.
جواب صحيح : لَنْ يُسرفونَ (چون لن حرف ناصبه است) : لن يُسرفوا جواب مي باشد.  

  2 – در دسته ي فعل هاي زير ، يك فعل با بقيه تفاوت دارد آن را مشخص كنيد:
(اَن يُجاهِدَ) / (حتّي تعْلموا) / ( ينظرونَ) / (لَنْ تجلسا)

جواب : ينظرون مي باشد. بقيه ي فعل ها حرف ناصبه دارند.  

  3 – در جمله زير فعل مضارع را پيدا كن و اعراب آن را مشخص كنيد.
- اَمَرَاللهُ المسلمينَ اَن يتعاوفوا علي البّر و التّقوي.

امرَ الله المسلمين ان يتعارفوا : فعل مضارع با حرف ناصبه آمده و حرف ناصبه و نون مضارع را حذف كرده است – اعراب فرعي = حذف نون اعراب  

  4 – ترجمه كنيد :
لن تنالوا البّر حتّي تنْفقوا ممّا تُحبّونَ

نكته :
هر گاه اَن – كي – حتي – كِ اول مضارع بيايد ترجمه مثل مضارع التزامي در زبان فارسي است و هر گاه لن اول فعل مضارع بيايد مثل مستقبل منفي فارسي ترجمه مي شود. هرگز به نيكي دست نخواهيد يافت مگر از آن چه كه براي خود دوست داريد انفاق نماييد.  

  5 – به فارسي روان ترجمه نماييد:
لا تَصْحَبِ المائق فانّهُ يزيّنُ لكَ فعْله و يودُّ فعْلهُ و يودُّ انَ تكونَ مثلَهُ
لا تصْحَبُ = همنشيني نكن
يودُّ = دوست دارد
المائقُ = احمق

لا تصحب المائق ……..جواب : با آدم احمق هم نشين مباش كه او كارش را براي زينت مي دهد (كار او برايت الگويي مي شود) و دوست دارد كه تو هم مثل او باشي.  

  6 – كدام عبارت براي معني آيه مناسب است ؟ كُلوا و اشْربوا و لا تُسرفوا
الف – بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.
ب – خوردند و آشاميدند و اسراف نكردند.

جواب : بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد (الف)  

اعراب فعل مضارع 2

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر»

  علامت هاي جزم در فعل مضارع :

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي – حذف نون اعراب)

  جمله شرطي چيست؟

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط :

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط:

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري :

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و …) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي —> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي –> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ.

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خوانديد كه برخي كلمات معرب هستند و برخي مبني از جمله كلمات مبني مي توان به ضماير اشاره نمود. بيش تر اسم ها نظير المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظري داريد ؟ آيا معرب هستند يا مبني ؟

  فعل ها :

ماضي : مبني
مضارع : هستند : معرب ( به جز دو صيغه جمع مؤنث)
امر : مبني  

  اعراب فعل مضارع سه نوع مي باشد

1. مضارع مرفوع
2. مضارع منصوب
3. مضارع مجزوم  

  1 – مضارع مرفوع و علامت هاي آن
فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است. صيغه هاي اين فعل عبارتند از :

يکتبُ تکتبُ اکتبُ نکتبُ	يکتبان ِ تکتبان ِ يکتبونَ تکتبونَ تکتبينَ
↓	↓
آخر اين فعل ها ضمه دارد و ضمه علامت رفع است	اين فعل ها بعد از ضماير (( ا – و – ي )) دارای (( نون اعراب )) هستند و ثبوت نون اعراب نيز علامت رفع است. (( نون اعراب ))علامت فرعی رفع است

  پس نتيجه گيري مي كنيم كه رفع مضارع يكي از دو علامت زير نشان داده مي شود:
اصلي ( _ُ ) يذهبُ – تذهبُ
فرعي « ثبوت نون اعراب» : يذهبانِ – تذهبونَ – تذهبينَ

2 – مضارع منصوب و علامت هاي آن

فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است ، مگر اين كه بعد از عوامل خاصي قرار بگيرد.
هر گاه حروفي مثل :
«انْ – لَن – كي – حتّي – كِ»«كه – هرگز – تا اينكه – تا – براي ، براي اينكه» قبل از فعل مضارع وارد شوند، فعل مضارع را منصوب مي سازند.
مثال :
يذهبُ —> ان يذهَبَ
تذهبُ —> لن تذهبَ
اَذهبُ —> حتي اَذْهبَ
تذهبُ —> لِنذْهبَ
با آمدن حروف ناصبه ، ضمه به فتحه تبدل مي شود.
فتحه علامت اصلي نصب است.

يذهبانِ —> انْ يذهبا
تذهبانِ —> لن تذهبا
يذهبونَ —> لن يذهبوا
تذهبونَ —> حتي تذهبوا
تذهبينَ —> لتذْهبي
با آمدن حروف ناصبه علامت رفع «نون اعراب» حذف شد. حذف نون اعراب علامت فرعي نصب است.  

  حروف ناصبه : به حروفي كه با آمدن خود فعل مضارع را منصوب مي كنند، حروف ناصبه گفته مي شود.

علامت هاي نصب در فعل مضارع :
1 – اصلي _َ : اَن يَذْهبَ ، لن تذهَبَ
2 – فرعي «حذف نون اعراب» : اَن يذْهبا ، لن تذْهبوا  

  تمرين هاي درس ششم
1 – افعال داخل پرانتز را ابتدا به صورت مضارع درآورد و سپس در جاي خالي قرار دهيد :
- المؤمنون ……في لأكْلِ و الشُّرب . (هرگز اسراف نمي كنند – اَسرَفَ)

مضارع فعل اسرَفَ از باب افعال است و مضارع اين فعل بر وزن يُفعِلُ مي باشد.
جواب صحيح : لَنْ يُسرفونَ (چون لن حرف ناصبه است) : لن يُسرفوا جواب مي باشد.  

  2 – در دسته ي فعل هاي زير ، يك فعل با بقيه تفاوت دارد آن را مشخص كنيد:
(اَن يُجاهِدَ) / (حتّي تعْلموا) / ( ينظرونَ) / (لَنْ تجلسا)

جواب : ينظرون مي باشد. بقيه ي فعل ها حرف ناصبه دارند.  

  3 – در جمله زير فعل مضارع را پيدا كن و اعراب آن را مشخص كنيد.
- اَمَرَاللهُ المسلمينَ اَن يتعاوفوا علي البّر و التّقوي.

امرَ الله المسلمين ان يتعارفوا : فعل مضارع با حرف ناصبه آمده و حرف ناصبه و نون مضارع را حذف كرده است – اعراب فرعي = حذف نون اعراب  

  4 – ترجمه كنيد :
لن تنالوا البّر حتّي تنْفقوا ممّا تُحبّونَ

نكته :
هر گاه اَن – كي – حتي – كِ اول مضارع بيايد ترجمه مثل مضارع التزامي در زبان فارسي است و هر گاه لن اول فعل مضارع بيايد مثل مستقبل منفي فارسي ترجمه مي شود. هرگز به نيكي دست نخواهيد يافت مگر از آن چه كه براي خود دوست داريد انفاق نماييد.  

  5 – به فارسي روان ترجمه نماييد:
لا تَصْحَبِ المائق فانّهُ يزيّنُ لكَ فعْله و يودُّ فعْلهُ و يودُّ انَ تكونَ مثلَهُ
لا تصْحَبُ = همنشيني نكن
يودُّ = دوست دارد
المائقُ = احمق

لا تصحب المائق ……..جواب : با آدم احمق هم نشين مباش كه او كارش را براي زينت مي دهد (كار او برايت الگويي مي شود) و دوست دارد كه تو هم مثل او باشي.  

  6 – كدام عبارت براي معني آيه مناسب است ؟ كُلوا و اشْربوا و لا تُسرفوا
الف – بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.
ب – خوردند و آشاميدند و اسراف نكردند.

جواب : بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد (الف)  

اعراب فعل مضارع 2

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر»

  علامت هاي جزم در فعل مضارع :

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي – حذف نون اعراب)

  جمله شرطي چيست؟

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط :

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط:

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري :

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و …) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي —> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي –> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ.

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد.

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن …. مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ – يَعْملْ

جواب يَعْمََل مي باشد  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد.

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن …. مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ – يَعْملْ

جواب يَعْمََل مي باشد  

منصرف وغیرمنصرف

تقسیم بندی اسم به منصرف وغیر منصرف یکی از مباحث کتب دبیرستان می باشد که دانش اموزان در سال دوم با آن آشنا می شوند. چون این بحث از مباحثی است که همه دانش اموزان مقطع متوسطه در همه رشته ها به آن نیاز دارند،مخصوصا در علم صرف(تجزیه)تحقيقي در این مورد صورت گرفته که امید است مورد استفاده همکاران محترم قرار گیرد.

 

 تعریف

            اسم منصرف: اسمی است که تنوین وهمه علامتهای اعراب اصلی را می پذیرد وشبیه به فعل نمی باشد.(متمکن امکن)

اسم غیر منصرف: اسمی است که تنوین[1] و کسره نمی پذیرد وشبیه به فعل میباشد [2](متمکن غیر امکن)

 

اسباب منع صرف :

                         9 سبب باعث غیر منصرف شدن اسم می شود: 1-علمیت 2- تانیث 3- جمع 4-ترکیب5- وصف 6- «ان» زائد 7- عدل 8- وزن فعل 9- عجمه. باید لااقل دو سبب از اسباب بالا در یک اسم موجود باشند تا غیر منصرف شود به استثنای 1- الف تانیث ( مقصوره یا ممدوده،علم یا غیر علم) 2- جمع منتهی الجموع؛ که هر کدام از اینها جانشین دو سبب می شوند .

 

شرایط:   

 الف- عَلَم: اسم علم در شش موضع غیر منصرف میباشد:

1-   هر گاه علم مختوم به «ان» زائد باشد: رمضان، رضوان، زیدان

نکته:باید قبل از «ان» زائد سه حرف اصلی موجود باشد و الا منصرف می باشد.

اسمهایی مانند ( عفّان- حسّان) را اگر از ریشه‌ ‍ «عفن» و «حسن» بدانیم منصرف اند و اگر از ریشه «عفّ» و «حسّ» محسوب کنیم غیر منصرف میباشند.

2-  اگر بر وزن فعل یا شبه فعل باشد : یزید، احمد[3] و تغلب. و منظور از شبه فعل اسمی است که وزن ان بیشتر در فعل کاربرد دارد: اِجبِع(روستایی در لبنان) ، اِ صبَع( اگر علم مذکر باشد)

3-   هر گاه علم تر کیب مزجی باشد: بعلبک ، بیت لحم ، قاضیخان .

نکته: در ترکیب مزجی اگر جزء دوم معرب نباشد منصرف می باشد مانند ترکیب عددی ( خمسه عشر) و اسمهایی که به «ویه» ختم می شوند : سیبویه ، دادویه، بابويه

4-  هر گاه علم اعجمی ( غیر عربی) و زائد بر سه حرف باشد : ابراهیم[4]، یعقوب                 نکته: اگر علم اعجمی سه حرفی «ساکن الوسط» باشد منصرف است: نوْح، لوْط و اگر «متحرک الوسط» باشد غیر منصرف می باشد: شَتَر، لَمَک[5].

نکته دوم:  نامهای انبیاء به دلیل 1- علم بودن 2- عجمی بودن، غیر منصرف میباشند به جز این شش اسم « محمد، شعیب، صالح، هود، نوح، لوط »‍» نامهای ملائکه نیز این چنین میباشد به جز « رضوان، مالک، نکیر، منکر).

 

5-هرگاه علم مونث باشد: لفظی: معاویه، طلحه یا معنوی:زینب، مریم.

نکته اول: اگر علم با تاء مدوره «ة» مونث شده باشد چه برای مونث باشد:( فاطمه) یا مذکر:( طلحه) سه حرفی باشد (قله) ویا بیشتر............... در همه حال غیر منصرف اند.

 

نکته دوم: اسمهای علم مونث بیش از سه حرف بدون شرط غیر منصرف اند: زینب، سعاد اما اسمهای سه حرفی دو حالت دارند 1- اگر « متحرک الوسط» باشند غیر منصرف اند : سَحَر، سَقر[6] 2- اگر «ساکن الوسط» باشند الف: به شرط عجمی بودن غیر منصرف اند : جور ، زَید

ب- واگر عربی باشند هردو حال جایز است: هِند.

نکته سوم : اسمهای مختوم به الف تانیث بدون هیچ شرطی غیر منصرف می باشند چه مفرد باشد: سکری، حمراء ویا جمع: مرضاء، اصدقاء؛ علم باشد : سلمی، خنساء ویا صفت: حُبلی، عذراء.

نکته چهارم:  علم مذکری که به الف مقصوره ختم شود به دو دلیل غير منصرف ميباشد : 1- علمیت 2-شبیه بودن الف الحاق ان به الف مقصوره:  عَلقی: ( نام گیاهی) ،  أرطی: ( نام درختی).

 

 نکته پنجم: اسمهای علم مونث بر وزن «فَعالِ» مانند : حذامِ، رقاشِ به دو صورت ترکیب می شوند :1- مبنی بر کسر (اهل حجاز) 2- غیر منصرف( بنی تمیم) .

 

نکته ششم: با اسمهای منقوصی که  علم مونث باشند مانند « جوارٍ»  رفتار می شود :

جاء قاضٍ [7].                         رایت قاضیاً .                          سلّمت علی قاضٍ

 

6-جمع عَلَم با عدل موجب غير منصرف بودن اسم مي شود : «عُمَر ، زُمَر»

عدل عبارت است از از تغيير كلمه از وزن و صيغه اصلي خود و دو نوع مي باشد

الف : تحقيقي : آن است  كه كلمه از اصل خود عدول نموده مثل «احاد» كه معدول «اَحَد» مي باشد و «اُخَر» كه معدول «آخر» مي باشد .

ب : تقديري : عدولش از اصل چيز ديگري بوده است و اينها مجموعاً پانزده كلمه مي باشند بر وزن «فُعَل[8]»

توضيح آنكه علماي نحو در عدل تقديري غير از علم بودن دليل ديگري براي غير منصرف بودن اين اسم ها نيافته اند پس گفته اند معدول « منقول » از صيغه « فاعل » هستند مثل « غُدَر و فُسَق » كه معدول « غادر » و « فا سق » مي باشند .

نكته اول : هر چه بر وزن « فُعال ،‌ مَفعَل » از عدد باشد عدل قياسي «‌تحقيقي »‌ محسوب مي شود كه عبارتند از « احاد و موحد و ثُناء مَثني ... عشار معشر »

مثال : جاء القوم اُحاد مَوحَد يعني : جاء القوم واحداً واحداً .

نكته دوم : حروف تأكيدي كه بر وزن « فُعَل » باشند نيز غير منصرف اند مثل « جُمَع » « جاء النساء جمعُ – رايت النساء جمعَ – مررت بالنساء جمعَ » . جُمَع معدول از « جمعاوات » مي باشد

شرايط غير منصرف بودن صفت « وصف »

1-   هر گاه بر وزن « فَعلان » باشد و مؤنث آن بر وزن « فَعلي »‌باشد « سَكران – سَكري »

2-   هرگاه صفت بر وزن « أفعل »‌باشد : أحمر ، أعرج

3-   در صوريتكه صفت معدول از لفظ ديگري باشد « ُاخَر » جمع اخري

نكته اول : صفتي كه بر وزن « فَعلان » يا « أفعل »‌ است تا زمانيكه  وصفيت آن اصلي نباشد ، غير منصرف نخواهد بود

مثلاً «‌صفوان »‌صفت مخصوص سنگ و نرم و تابان مي باشد پس منصرف است همچنين « اربع» كه براي عدد معين و «‌أرنب » كه براي حيوان معين وضع شده است

مثال : « مررت بنسوه أربعِ »

نكته دوم : اگر صفت  بر وزن « فعلان » و « أفعل »‌با «ۀ»‌مدوره مونث شوند منصرف خواهند بود . مثلاً « سيفان » منصرف مي باشد چون مونث ان « سيفانۀ » بمعني « طويل »‌ مي باشد . همچنين « أرمل » چون مونث آن « ارملۀ » مي باشد منصرف است .

-        شرايط غير منصرف بودن جمع

1-   بر وزن « مفاعل »‌باشد مانند « مساجد ، أكارم ، فياصل »

2-   بر وزن « مفاعيل » باشد مانند « مصابيح – قناديل و أنا شيد [9]»

3-  نكته اول : جمع غير منصرف همان « جمع منتهي الجموع » است يعني جمعي كه بعد از الف مكسر دو حرف متحرك يا سه حرف كه وسطش « ياء » ساكن است باشد « فواصل ، أنامل ،‌رياحين ،‌أراجيز »

نكته دوم : جمع مكسري كه «ۀ» مدوره داشته باشد منصرف محسوب مي شود « أساتذۀ و تلامذۀ »

نكته سوم : جمع منتهي الجموع كه بر وزن مفاعيل باشد ولي حرف دوم بعد از الف متحرك باشد منصرف است « صياقلۀ ، عبادلۀ »

نكته چهارم : با اسم هاي ناقصي كه جمع منتهي الجموع باشند مثل « جواري »‌ «‌غوا شي »‌مانند « قاضي » رفتار مي شود : جاء جوارٍ         رايت جواريَ          سلمت علي جوارٍ

                                                                                                                                                                   

 سؤال : اسم غير منصرف در چه صورت توسط كسره مجرور مي گردد                                                                                                                                     جواب : هرگاه اضافه شود يا بعد از الف و لام قرار گيرد

مثال : ( في أحسنِ تقويم )                ( انتم عاكفون في المساجدِ ) .

نكته : منصرف فرض كردن اسم غير منصرف و آن را مانند اسم منصرف اعراب دادن زيادا ست و اين بخاطر تناسب با قبل يا بعد خود مي باشد : مثال : « سلاسلاً و أغلالاً و سعيراً » كه لفظ سلاسل با اينكه غير منصرف است تنوين پذيرفته است . عكس اين موضوع يعني اسم منصرف را غير منصرف فرض كردن فقظ هنگام ضرورت مي باشد « و ممن و لدوا عامرُ ذو الطول و ذوالعرض » كه بايد عامرٌ گفته مي شد .

---

[1]. به استثناي  تنوين مقابله ( كه بر اسم جمع مونث داخل مي شود) و تنوين عوض ( كه بر سر اسمهاي ناقص مي ايد) ؛ اين دو تنوين بر سر اسمها ي غير منصرف نيز داخل مي شوند: اذرعاتٍ ، جوارٍ

[2] زيرا فعل نيز كسره وتنوين نمي پذيرد

[3]  اين همان احمد لاينصرف است                                                                                 كه علی بر سر آن جر ندهد

[4] . نكتة نحوية: جاء سائل بيتا و سال صاحبته ان تعطيه ؛ فقالت : انصرف، فقال : اعطيني فقالت: انصرف فقال : اعطيني فقالت: انصرف فقال: اسمي ابراهيم لا ينصرف الا اذا حلّي او اُضيف.

[5] نوه حضرت نوح (ع) و يا به قولي پدر ايشان.

[6] از طبقات جهنم به معني سوختن شديد.

[7]  اگر اسم زني «قاضي» باشد.

[8] . « بلع،‌ ثعل‌‌ ، جعي ، جثم ، دلف ، زحل ، زفر ، عصم ، فتم ، قزح ، مضر ، هبل ، هدل ، عمر ، جعل »

[9] . كلمه« سراويل » را در صورتي كه مفرد فرض كنيم باز به خاطر شباهت با جمع غير منصرف مي باشد.