30 تست از عربي سال دوم انساني

1- « عليكِ أَنْ … العزّةَ مِن عندِ اللهِ » .  الف) تطلُبَ      ب) تطلُبوا       ج) تطلُبِي   د) يَطلُبَ

2- حَفِظْتُ … مِن القرآنِ .         الف) آياتاً      ب) آياتٍ         ج) آياتِ        د) آياتٌ

3- سلَّمْتُ عَلي … .               الف) ابيكَ      ب) اباكَ         ج) ابوكَ     د) اَبِكَ

4- أُحِبُّ …  .                     الف) ايرانِ       ب) ايرانٍ          ج) ايراناً      د) ايرانَ

5-كدام مورد براي جاي خالي مناسب نيست ؟ « شاهَدتُ … في المكتبةِ »

    الف) المعلّمَيْنِ        ب)‌ المُجِدِّينَ          ج) اَبَاكَ            د) الطّالِباتَ

6- كدام اعراب مربوط به اسم‎هاي معرب نيست ؟

     الف) اصلي              ب) ظاهري          ج)‌ محلي           د) تقديري

7- كدام گزينه صحيح است ؟

 الف) در اسماء خمسه اعراب فرعي نصب (ي) است     ب)‌ اعراب القاضِي در حالت نصب تقديري است

  ج) اعراب اسم‎هاي استفهام محلي است                  د) اعراب الفتي  در حالت نصب اصلي است

8- در مورد كلمه مشخص شده كدام گزينه صحيح است ؟ « يا رَبِّ قَوِّ عَلَي خِدْمَتِكَ جَوَارِحي »

  الف) تقديراً مجرور   ب) مفعولٌ به منصوب بالفتحة   ج) مفعولٌ به و منصوب تقديراً    د) فاعل و مرفوع تقديراً

9- كدام گزينه براي جاي خالي مفيد است ؟    « اُدْرُسْ … »

الف) تَنْجَحْ        ب) تَنْجَحَ         ج) تَنْجَحُ           د) يَنْجَحْ

10- ترجمه صحيح جمله كدام است ؟   « تُصَدَّرُ بَعْضُ المُنْتَجاتِ الإيرانيَّةِ إلَي خارجِ البلادِ »

  الف) برخي از فرآورده هاي ايراني را به خارج كشور صادر مي‎كنند .

ب‌)     بعضي از فرآورده‎هاي ايراني به خارج كشور صادر مي‎شوند .

ج‌)     برخي از توليدات ايران را به شهرهاي خارج مي فرستند .

د ) بعضي از توليدات خارج به ايران صادر مي‎شود .

11- « فِي كُلِّ فَريقٍ سَبْعَةُ … » .  الف) لاعباً       ب) لاعباتَ      ج) لاعباتٍ    د) لاعِبِيْنَ

12- كدام گزينه نادرست است ؟  

  الف) خَصَّصَ المديرُ جائِزَتَيْنِ اثْنَتَيْنِ                ب)‌ فِي المَسْبَحِ اثنَي عشَرَ سابحاً 

    ج) أُجْرِيَتْ خمسُ مسابقاتٍ رياضيّةٍ              د) لِكُلِّ فَصْلٍ ثَلاثَةُ أشْهُرٍ

13- كانَتْ أيّامُ الصَيْفِ … .        الف) حارٌّ        ب) حارّةً          ج) حارّاً      د) حارّةٌ

14-  كدام گزينه جاهاي خالي را به ترتيب كامل مي كند؟ «إنَّ …   كانَ … . »

   الف) الباطلُ  - زَهوقاً     ب) الباطلَ – زَهوقاً      ج) الباطلَ – زَهوقٌ      د) الباطلُ – زَهوقٌ

15- ترجمه صحيح كدام است ؟ « لَيْتَ الموَدّةَ تَسْتقِرُّ بَينَ الناسِ »

  الف) كاش دوستي در ميان مردم جاي گيرد    ب) كاش دوستي در ميان مردم جاي گرفته بود

   ج) شايد دوستي در ميان انسان‎ها جاي گيرد  د) ممكن است دوستي در بين انسان‎ها جاي گرفته باشد

16- ترجمه صحيح را تشخيص دهيد  . « كانَ الفلاحانِ يَحْصُدانِ الزّرعَ .»

  الف) كشاورزان محصول را درو مي‎كنند              ب) دو كشاورز محصولي درو مي‎كردند

   ج)  دو كشاورز محصول را درو كرده بودند          د) دو كشاورز محصول را درو مي‎كردند

17-         چند اسم معرفه در ظاهر جمله وجود دارد؟  « حزِنَ كثيراً عَلَي أنّهُ لايَقدِرُ عَلَي إعْطاءِ الصّدقَةِ »

الف) 3           ب) 2            ج) 4          د) 5

 18- التّلميذتانِ تسمَعـ…ن كلامَ المعلّمِ  . الف) ا         ب) و        ج) ي       د) هيچكدام

 19- كدام كلمه معرب است ؟‌     الف)‌إلَي       ب)‌هؤلاءِ      ج)‌إيّاهُ     د)‌المدينة

 20- يا ايّها الناسُ … نِعَمَ اللهِ .          الف )‌ اُذْكُرا      ب)‌اُذكُرْ       ج)‌ اُذكُروا     د )‌ اُذكُرنَ

 21- كدام كلمه مشتق نيست ؟‌    الف )‌ ضَرْب     ب)‌صَعْب      ج)‌خَشِن  د)‌ جَوْعان

22- مصدر كدام فعل غلط است ؟‌ الف )‌فَعَّلَ : إفْعال  ب)‌ فَعلل :‌فعللة‌ ج)‌ فاعَل :‌مفاعلة‌  د)‌تفَاعَل :‌تفاعل

 23- «مِصْباح» چه نوع مشتقي است ؟  الف )‌ اسم مكان ب)‌ اسم آلة‌  ج)‌اسم زمان   د )‌ جامد است

24- « علم » امر من باب تفعّل للمخاطبات :    الف )‌تُعَلِّمْنَ ب)‌ عَلِّمْنَ   ج)‌ تَعلَّمْنَ    د) تَعَلَّمِي

25- در آيه « وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ » كدام مورد وجود ندارد ؟

       الف)‌فعل مبني        ب)‌ مفعول     ج)‌ فاعل مستتر        د)‌جار و مجرور

26- در جمله‎ چند اعراب فرعي وجود دارد ؟ « لِفاطِمَةَ فضائِلُ لا نَجِدُها في الآخَرِينَ . »

         الف)‌ 4              ب) 1               ج) 3                د) 2

27- كدام موصول جمله را كامل مي‎كند ؟  « رأَيْتُ التِلمِيذَينِ … نَجَحا .»

     الف) الّذين               ب) الّذِي            ج) اللّتَين            د) اللَّذيْن

28- كدام از ادوات شرط نيست ؟  الف) مَنْ          ب) ما       ج) أَينما     د) أَنْ

29- فاعل فعل «تواضع» در جمله‎ي مقابل كدام است ؟  « تَواضَعْ‌ يَرفَعْكَ الله » .

      الف) مستتر هي           ب) الله           ج) مستتر انتَ         د) مستتر هوَ

30- نقش « قوم» در جمله‎ي مقابل چيست ؟   « قوم مِن بَني اسرائيلَ اجتمعوا حوْلَ نبيِّهمْ »

     الف) فاعل            ب) مبتدا             ج) مفعولٌ به         د) جار و مجرور

توابع

اول: هر گاه اسمی بيايد و بعد اسم دومی بيايد که از جهت اعراب از اسم اول تبعيت کند، اسم دوم را تابع و اسم اول را متبوع می گويند، و توابع عبارتند از:

1-     بدل: هر گاه اسمی بيايد و بعد اسم دومی بيايد که اسم اول را توضيح دهد و مقصود گوينده اسم دوم باشد ، اسم دوم را بدل و اسم اول را بدل منه می گويند.

مثال 1:

جاء صَديقُکَ محمدٌ.                                          دوستت محمد آمد.

صديق: اسم اول،فاعل و مرفوع، بدل منه

محمد: اسم دوم، بدل و مرفوع

مثال 2:

رايت صديقَکَ محمدا ً.                                      دوستت محمد را ديدم.

صديق: اسم اول، مفعول به و منصوب، مبدل منه

محمدا: بدل ، اسم دوم، و منصوب

 

2-     عطف بيان : هر گاه اسم اولی بيايد و بعد اسم دومی بيايد که اسم اول را توضيح بدهد،به اسم دوم عطف بيان می گويند و به اسم اول معطوف عليه می گويند.

با اين تعريف عطف بيان بسيار شبيه به بدل است، و لذا می گوييم در سه مورد زير حتما عطف بيان بگيريد و در غير اين سه مورد بدل:

الف- منادايی که" ال " دارد و جامد است.

مثال:

يا ايهاالناسُ   

ای: منادای نکره مقصوده و مبنی بر ضم

الناس: چون " ال" دارد و جامد است ، عطف بيان است.

تذکر: منادايی که ""ال"" دارد و مشتق است صفت محسوب می شود.

مثال:

يا ايها العالمُ.

العالم: صفت و مرفوع

 

ب- مشار اليهی که " ال" دارد و جامد است.

مثال:

ذلک الکتابٌ لا ريب فيه ِ هدی ً للمتقين ِ.

ذلک: اسم اشاره،مبتدا و محلا مرفوع

الکتاب: مشار اليه، عطف بيان و مرفوع

ج- دو کلمه ابن و بنت که بعد از اسم علم آمده باشند.

مثال:

يا علیٌ بنٌ ابی طالبٍ .

علی: منادای علم و مبنی بر ضم

بن: عطف بيان و مرفوع

مثال 2:

يا فاطمة ُ بنت رسول الله ِ.

فاطمة: منادای علم و مبنی بر ضم

بنت: عطف بيان و مرفوع

 

3-      عطف به حروف: هر گاه اسم دوم به وسيله يکی از حروف عطف ( وَ –  فَ – ثمَ – اَو – اَم – لا – بَل – لکن )، از اسم اول تبعيت اعرابی کند، اسم دوم را معطوف و اسم اول را معطوف اليه گويند.

مثال: جاء علیٌ و محمدٌ.

علی : فاعل و مرفوع و معطوف اليه.

وَ: حرف عطف

محمد: معطوف ومرفوع

4-      صفت: هر گاه اسم دوم، صفت برای اسم اول باشد، از 4 جهت صفت تابع موصوف است:

الف- از جهت اعراب

ب- از جهت جنس

ج- معرفه يا نکره بودن

د- مفرد يا مثنی يا جمع بودن

 

مثال: مدرسٌ مومنٌ.

مدرس: موصوف، مرفوع، مذکر، نکره ، مفرد

مومن: صفت ، مرفوع، مذکر، نکره ، مفرد

 

تذکر: اگر موصوف جمع غير عاقل باشد صفتش مفرد مونث می شود.

مثال: کتب ٌ مفيدة ٌ.

کتبٌ: جمع غير عاقل ، موصوف

مفيدة: صفت ، مفرد مونث

عربي 1و2 ، دوره پيش دانشگاهي رشته علوم انساني

عربي 1و2 ، دوره پيش دانشگاهي رشته علوم انساني

 

1. السؤال الاول : للترجمة
الف: لا يؤخَدُ اَحَدٌ بجرم غيره و لا يُثابُ علي طاعة غيره .
ب : و ما التّواضع الاّ الأدبَ و لا التكبّر الاسوءُ الادَبِ .
پ : لا تحزني يا اُمُّ ! نحنُ نعطيك نعجة بدلها
ت : لا عاشَ شخصٌ لا يُريد هناءَنا
ث : أرني رجلكَ اشفعيك َ من الجُرحِ الرّعيب .

  2 – السؤال الثّاني :‌الكتُب معني الكمتين :

الزنزانة (بالفارسية) = فشار (بالعربية )

  3 – السؤال الثالث – اعرب ما تحته خطّ :

في ذلك المساء كانت طفلة تسيرُ في الشوارع حافية القدمين.  

  4 – السؤال الرابع – للتعريب :

الف) تلاش ابزار پيشرفت افراد است
ب) مسلمانان خون را مقدس مي شمارند
ج) اين مسأله براي من درسي است  

  5 – السؤال الخامس : الف) عيّن الصحيح للفراغ :

1. كايّن من ...نَجحَ في الامتحان (التلاميذ – تلاميذً – تلميذٍ)
2. بدأ انصربٌ ........بفصل عد المسلمين (تقّدم – يتقدّمُ – يتقدّمَ)
ب) واجعل ما بين القوسين علي وزنٍ علي وزنٍ طلبَ منك :
«ش د د » علي وزن «يفعل» «أم ر» علي وزن «مُفعتلَ»  

  6 – اعرب ما اشيراليه بخطّ

يجعلونَ اصابعهم في آذانهم من الصّواعق حذرَ الموتِ . تعلّمْ فلين المرءُ يولَدُ عالماًٌٍ.  

  7 – صحّح الخطاء مع بيان السّبب :

كاد الفقرَ أن يكونَ كفرٌ . (خطأين)
لا تتوقّعوا أنْ تَقِفُ الاعداءٌ امامكم هامتون (خطأين)  

  8 – للتعريب :

الف) يكي از پادشاهان ، معلمي براي تربيت فرزندش گرفت. ب) دوست دارم در كتابخانه درس را بنويسم  

  9 – املا الفراغ مما بين القوسين :

الف – ما طلبتُ منك َ .......الاجتهادِ (غيرٌٍ – غيرَ – غيرِ)
ب – انتَ اجتهدَتَ .......يرضا الله ( شوقٌ – شوقٍ – شوقاً)
ج – الهي ....حاجتي (نهي من «ردّ» -ُ للمخاطب)
د – التَهَتْ الي ربّها ......(مفعول مطلق مناسب)

  10 – فعل امر من «تُوقي» و وزن «أفعلَ » من «ح ق ق »

  11. للتحليل الصرفي : انّ الذّين آمنوا و عملو الصالحات يهديهم ربّهم بايمانهم .

حروف عطف

 

حروف عطف :

این حروف به سه دسته تقسیم می شوند

1- حروفی که دو کلمه عطف شده را تحت حکمی واحد در می آورند منظور از حکم واحد این است که هر دو طرف در آن حکم شرکت دارند مثلاً جاء علی و فاطمة . علی و فاطمه آمدند ( با هم ) .( و - فَ - ثم ّ ) از این حروفند .

نکته : واو برای جمع بین دو متعاطف در یک زمان و با هم است .

فَ : معنای ترتیب و تعقیب دارد مثال: علی آمد سپس فاطمه ( بلافاصله ) پشت سرش آمد

ثمّ : ترتیب با فاصله زمانی  زیاد یا کم را می رساند مثال : نزل القوم ُ ثمّ ارتحلوا . قوم آمدند سپس کوچ کردند ( توقف بین نزول و کوچ می تواند کم یا زیاد بوده باشد مهم این است که ابتدا فرود آمدند و سپس کوچ کردند )

 2- حروف دسته دوم ( بل- لکن – لا ) حکم را به یکی از دو کلمه عطف شده می دهد و دقیقاً آن کلمه را معلوم می سازد مثلاً : ما جاء علیٌ بل محمد ٌ . در این مثال حکم به آمدن محمد شده نه علی  ویا این مثال : أنا معلم لا طبیب . من معلمم نه پزشک حکم به معلم نسبت داده شده نه پزشک .

 3- ( أم و أو ) حکم را به یکی از طرفین نسبت می دهد با این تفاوت که طرفی که حکم به او نسبت داده شده مبهم است ومثل مورد دوم مشخص و معین نیست . مثال:أفی الدار أخی أم فی المدرسة ؟ برادرم در خانه است یا در مدرسه ؟   جالس العلماء أو الزهادَ . با علما یا با پرهیزگاران  همنشینی کن

نکته : اگر در ابتدای جمله همزه تسویه یا استفهام بود از أم استفاده می کنیم نه أو : سواءٌ علیهم أأنذرتهم أم لا تنذرهم ( همزه تسویه است : یکسان است برای آنها که هشدارشان  بدهی یا ندهی)

أضربتَ زیداً أم عمراً . زید را زدی یا عمر را ؟ ( این همزه استفهام است ).

آزمون عربي 3 انساني نوبت اول دي‌ماه 1383

بسمه تعالي

   رديف    نام و نام خانوادگي :                         دبيرستان : مورخ :  .../ 10 / 1383    

           آزمون عربي 3 انساني نوبت اول  دي‌ماه 1383                     زمان : 80 دقيقه                                     بارم

 

1                تَرْجِم العباراتِ التاليةِ بِالفارسيّة :                                                                                             3

1.       وَ مَنْ يَتَوكَّلْ عَلَي اللّهِ فَهوَ حَسْبُهُ .

2.       قالَ أ راغِبٌ أنتَ عَنْ آلِهَتي يا ابراهيمُ ؟

3.       لَقَدْ ذَوَّقَكُم ابْنُ أبي طالبٍ الجُرأةَ .

4.       وَ مَنْ قَصَدَ البحرَ اسْتَقَلَّ السّواقيا .

5.       لايَرَي جمالَ الحَقيقةِ مَنْ تَدَنَّسَ قَلْبُهُ .

6.       فَعَلامَ أخْشَي السَّيْرَ في الظَّلماءِ .

 

   2      عَيِّن الصّحيحَ :                                                                                                                      2

           1.مَنْ خافَ العِقابَ ، انْصَرَفَ عَنِ السَّيئاتِ :

           الف) هركه از كيفر بترسد ، از بديها روي مي‌گرداند         ب) كسي كه از كيفر ترسيد ، از بديهايش روي گرداند

            2. فَأمّا الّذينَ كَفَروا فَأُعَذِّبُهُم عَذاباً شديداً : « امّا كساني كه كافر شدند ……….

           الف) به سختي عذاب خواهند شد            ب) براي آنان است مجازاتي دردناك               ج) به سختي عذابشان مي‌كنم

            3. يَعيشُ البَخيلُ في الدّنيا عيشَ الفقراءِ :

           الف) بخيل در دنيا زندگي مي‌كند زندگي فقيرانه        ب) بخيل در دنيا همچون فقراء زندگي مي‌كند         ج) زندگي بخيل در دنيا فقيرانه است

             4. أنا مَحبوسٌ مُحْتَقَرٌ مَعَ أنّي ناطقٌ مُغَرَّدُ : « من زنداني ……… هستم با وجود اينكه سخنگوي …….. هستم »

             الف) تحقير كننده ـ آواز كننده             ب) تحقير شده ـ آواز خوان                   ج) تحقير ـ مغرور

 

  3      تَرْجِم اللُّغات :  بِالفارسيّة : ( النّحاس ) ………. ( باسمة ) ………..  بِالعربيّة‌ : ( مهربان )…..….. ( خاك ) …..…        1

   

  4      لِلتَّعريبِ :  1. مؤمن خدا را بخاطر عشق به او عبادت مي‌كند       2. عسل غذايي مفيد و انرژي بخش است .                      1  

4           تَرْجِم النَّصَ ثُمَّ أجِبْ عَنِ الاسئلةِ :                                                                                             2

       « بَعْدَ نزولِ القرآنِ بِاللّغةِ العربيّةِ خَرَجَتْ هذهِ اللّغة عَنْ حدودِ شبهِ الجَزيرةِ‌ العربيّةِ‌ وَ أصْبَحَتْ لغة عالميّةً يَنْتَمي إليها

        كلُّ مَنْ أسْلَمَ وَ آمنَ بِاللّهِ ، وَ لِهذا نَرَي أنَّ الايرانيينَ بعدَ إسْلامِهِم حاوَلوا كَثيراً لِتَدوينِ قواعدِ اللّغةِ العربيّةِ وَ تَبويبِها »

 1.مَنْ يَنْتَمي إلي اللّغةِ العربيّة‌ِ ؟

             2. ماذا عَمِلَ الإيرانيونَ حولَ اللّغةِ العربيّة ؟

             3. عيِّن اسماً ممنوعاً مِنَ الصرف وَ مفعولاً فيهِ.                                                        

             4. شَكِّلْ ما تَحْتَه خَطٌّ :

 

 

5           عَيِّن« المفعولَ المطلق وَ نوعَه وَ البَدَل وَ المبدل مِنْه وَ التوكيد » في العباراتِ التاليةِ :                25/1

         إهْدِنا الصِّراطَ المُسْتقيمَ صراطَ الّذينَ أنْعَمْتَ عَلَيْهِم   ـ   لِيسأَلْ أحَدُكُم رَبَّهُ حاجَتَهُ كُلَّها   ـ   أكْرِمْ صَديقَك إكرامَ الأخِ .

 

 

    7   عيِّن الفعلَ المُعتلَّ وَ اذْكُرْ نوعَهُ :                                                                                              5/1

               1. هَبْ لَنا مِنْ لَدنك رَحْمةً .                                   2. اَجابَ الرّجلُ : أنا أبْكي عَلَي حالِك .

 

 

    8      صَحِّح الاخْطاءَ مَعَ بيانِ السَّبَبِ :                                                                                              2

             1. اللّهُمَّ أغْنِيْ  كُلُّ فَقيرٍ ( خَطانِ )                           2. إنَّ  إضاعَةُ الوَقْتِ تَقْطَعَك عَنِ اللّهِ . ( خَطانِ )

 

9                أكْمِل الفراغَ ممّا بينَ القَوْسينِ :                                                                                                 1

         1. صَديقُك مَنْ صَدَقَك .............. مَنْ صَدَّقَك . ( وَ  ـ  لا  ـ  أمْ  )      

          2. أشْرَفُ الغِني .................... المُني . ( تَرْكُ  ـ  تْركٌ   ـ  تَرْكِ  )

          3. إذا كُنْتَ ................... رأيٍ ، فَكُنْ ……….. عَزيمةٍ . ( ذو ، ذو  ـ  ذا ، ذو  ـ  ذا ، ذا  )

          4. هيَ .................... . ( اهْتَدَينَ  ـ  اهْتَدَتْ  ـ  اِ هْتَدَيَتْ  )

 

     10   الف) هاتِ مَصادرَ الافعالِ :  ( ناجَي ) : ......            ( أقامَ ) : ...........                                                        5/.

           ب) صُغِ الامرَ :  ( تَسْتَطيعُ ) : ......               ( تَنْقَضِي ) : .................                                                                     5/.

 

10               أكْمِل الجَدولَ التالي :                  الماضي ( للمخاطب)      المضارع ( لِلغائبينَ )              الامر                         5/1

                                                                     سارَ ــِـ                              يَنْهَي                         تَدْعُو

                                                                 ...............            .......................            .......................

 

12     لِلاعْرابِ ما تَحْتَهُ خَطٌّ :                                                                                                        75/1

          1. إنّما المَسيحُ عيسي بْنُ مَريمَ رَسولُ اللّهِ .     2. خَيرُ العِبادةِ‌ هيَ الّتي نَفْعَلُها حُبّاً لِلّهِ تَعالَي .     3. لوْ كانَ حُبُّك صادقاً لَأطَعْتَــه .

 

 

 13  لِلتَّحليلِ الصَّرفيِّ ما تَحْتَهُ‌خَطٌّ :   « عِبادُ الرّحمنِ الّذينَ يَمْشونَ عَلَي الأرضِ هَوْناً  »                                          1

        

                                                                                    «

آزمون عربي (2) پيش دانشگاهي

نام و نام خانوادگي :		(جبراني )
مركز پيش دانشگاهي :ن		خرداد 85	مورخ : ..../3/ 85
منطقه : گاليكش	وقت امتحان : 80 دقيقه	آزمون : ( 20) نمره اي	رشته : علوم انساني

 

رديف

سؤالات

بارم

 

1	لِلتّرجمه :  الف) هل تنتظرونَ أن أفرشَ لكم الطريقَ بِالوردِ .    ب) الحذاءُ لم‌يَكنْ يَقي قدمَيْها من الثلجِ وَ البردِ .    ج) قَد تَذكَّر أنَّ سجّانَ حرّمَه مِن الماء .    د) تُوقَدُ حولَكَ النيرانُ ليلاً        كذلك كُنتَ أيّامَ الحياهِ .    ه) لاتَبتلينّي بِالكبرِ وَ عبّدني لك .	5
2	اُكْتُب معني الكلمات : ( بِالفارسيّه ) :  الزنزانه                التّعذيب                    ( بِالعربيّه ) : ستون                        باد	1
3	أعرِبْ ما تحتَه خطٌّ :   تُوقَدُ حولَكَ النيرانُ ليلاً        كذلك كُنتَ أيّامَ الحياهِ .	1
4	صحّح الأخطاء وَ اذْكُرْ سببَ الخطأ :  1- جعَلَ الطفلَ سَلَّمَ عَلَي الآخرونَ  .	5/1
5	إقْرأ النّصّ ثمَّ أجِبْ عَنِ الأسئلهِ : مرّ الصّديقينِ شيخ عجوز منحني الظهرِ يتّكيءُ علي عصاهُ . فقالَ أحدُهما : اُنظرْ إنَّه يُشبِهُ القوس تماماً . فقالَ صديقه لاتسْخَر مِن الآخرينَ .ولكن لم‌يلتفت صديقه و سألَ الشيخَ : أيُْها الشيخُ بِكم اِشتريتَ هذا القوسَ . 1-  كيفَ كانَ الشيخُ ؟ 2-  بِما يُشبِه الشّيخُ ؟ 3-  ميّز في النصّ مفعولاً  فيه و المنادي . 4-  شكّل ما تحتَه خطّ .	2
6	لِلتّعريبِ : 1-  چرا مرا بدون علت زدي ؟   2-  نماز ستون دين است .   3-  مسلمانان خون را مقدس مي‌شمارند.	5/1
7	ضَعْ الكلمه التاليه في جمله مفيده :     ( اللّغه العربيّه ) =   ( القرآن ) =	1
8	عيّن اسلوبَ هاتينِ الجملتينِ :   1-  نِعمَ القولُ قولُك .                                       2-  ما أجمَلَ الطبيعهَ في الربيعِ .	5/.
9	الف) صحّح الأخطاء الإملائيّه :  « مَئوي » :         يَئس :          « رئوس » :            مُأ‌تَمر:   ب) 1- مضارع مِن « م د د » عَلَي وزن « يَفْعُلُ » .    2- الماضي من « ح ح ق » علي وزن استفعلَ .	1       1
10	عيّن في العبارات التاليهِ ( المفعول المطلق و نوعَه - الحال – المنادي  – التمييز– المستثني – المستغاث لأجله ): لاتَعبدوا إلاّ اللّهَ   -  يا لَلّهِ لِليَتامَي   -  إمتلأَ قَلبي إيماناً - أيُّها الشيخُ بِكَم اشْتريتَ هذا القَوسَ -      هو يَخدمُ الوطنَ خدمهً صادقهً – خُلِقَ الإنسانُ ضَعيفاً	75/1
11	عيّن الصحيحَ لِلفراغِ : 1-  كأيّن مِنْ ................. قاتَلَ معه ربِيون كثيرون . ( نبيٍّ – نبيٌّ - نبيّاً ) 2-  بدأَ التلميذُ ........... القرآنَ . ( قرأَ – يقرأُ – تَقرأُ ) 3-  فازَ الطّلابُ .............. واحدٍ منهم . ( غيرَ – غيرُ – غيرِ  )	75/.
12	اِجْعَل « غير » بدلَ إلاّ و عيّر ما يلزم تغيرُه :      دَخَلَ الطّلاّبُ الصّفَ إلاّ واحداً  .	5/.
13	لِلإعراب وَ التّحليلِ الصرفي ما تحتَه خطٌّ :   هو يَخدمُ الوطنَ خدمهً صادقهً	5/1
	« بمنّه و توفيقه »                      پسرك‌لو                             جمع نمرات	20

آزمون عربي (1) پيش دانشگاهي

رديف	بسمه تعالي نام و نام خانوادگي :                 شماره دانش آموزي :            كلاس :            آزمون عربي (1) پيش دانشگاهي       مورخه : …/10/83     مدت امتحان : 75 دقيقه	بارم
1	لِلتّرجمةِ : 1.      أمْضي إذا نَزَلَ الظّلامُ فَأخْطَفُ الأطفالَ . 2.      أنتَ تَحْتاجُ إلي نفسٍ أبيّةٍ وَ همّةٍ عاليةٍ . 3.      لايُبْلَغُ السُؤلُ إلاّ بعدَ مُؤلمةٍ . 4.      أنتَ سَرِقْتَ نعاجي الأرْبع وَ أنا نائمةٌ . 5.      قَدْ أصابُ الشّوكُ رِجْلي .	5/2
2	تَرْجِم اللّغاتِ : بِالفارسيّة ( الرّخيص ) …………  بِالعربيّة ( داروسازي ) ………….	5/.
3	أعْرِبْ ما تَحْتَهُ خَطٌّ :    1. خرجِ رجلً عالم الي الصحرا’ .     2. وَلْنَنْظُر الآنَ بَعدَ ذلك نَظْرَةً خاطفةً إلي العلومِ الّتي نَبَغَ فيها المُسلمونَ .	1
4	صَحِّح الاخْطاءَ مَعَ بيانِ السَّببِ :     « العلماءَ هوَ الّذينَ يُنيرُ العالَمَ بِــعلْمِهِم »	5/1
5	الف) أجِبْ بِالعربيّةِ عَنْ هذا السّؤال :     السؤال             أيّ فرعٍ تُحِبُّ ؟                        الجواب   ب) إقْرأْ هذه العباراتِ ثُمَّ أجِبْ :      عندَما أرادَ الغربيونَ إلقاءَ رداءِ الجَهلِ عَنْ أكْتافِهِم اِتَّجَهوا إلي المُسلمينَ تَتَعَلَّمونَ مِنْهُم لِأنَّهم      لَمْ يَجِدوا غيرَهم نِبْراساً لِعلومٍ يُسْتَضاءُ بِهِ .    1. مَيِّزْ جمعاً تَكسيراً وَاذْكُرْ إعرابَه .                2. مَيِّزْ الفعلَ المَبنيّ لِلمَجهول وَ نائب الفاعل .         3. ماذا فَعَلَ الغربيونَ عندما أرادوا إلقاءَ رداءِ الجَهلِ ؟	5/.   5/1
6	شَكِّلْ ما تَحْتَه خَطّ : « المتنزّهات في ايران كَثيرةٌ  »	5/.
7	عَرِّبْ هذهِ العباراتِ :	5/1
8	إجْعَلْ هذهِ الكلمةَ في جملةٍ مفيدةٍ :  (المسلم )	5/.
9	الف) مَيِّزْ كلمةً إعرابها فرعيّة وَ اذْكُرْ إعرابَها :    « الرُّحماءُ يَمُدّونَ يدَ المَعونةِ إلي البؤَساءِ »   ب) عيِّنْ‌ سببَ الجزمِ في ( أسْتَجِبْ ) :     « فرّق تسس »   ج) صُغْ اسمَ التفضيلِ مِنْ :     « أصْلَحَ »    د) ميِّزْ الصلةَ وَ عائدَ‌ها :     « اُكْتُبْ المقالةَ الّتي طَلَبْتُها مِنْك »   ح) اُذْكُرْ أنواعَ المَعارفِ فيما تحتَه خَطٌّ :     « خَيرُ الأُمورِ أوْسَطُـها »   و) اِجْمَعْ هاتينِ الكلمتينِ :     « الصالحة » ………….. « السيف » …………   ه) اِجْعَل الفاعلَ مُبتدأً وَ غيِّرْ مايَلْزَم تَغييرُهُ :     « ينجحون المسلمون في امورهم »   ر) عيِّن ضميرَ الفصل وَ نوعَ الخبرِ :     « النّبيُ هوَ المعلّم عَلَي النّاسِ »	5/.   5/.   5/.   5/.   5/.   5/.   5/.   5/.
10	لِلتّحليلِ الصَّرفيِّ ما تَحْتَه خَطٌّ :     « المرأةُ الّتي تَهُزُّ المَهْدَ بِيَمينِـها تَهُزُّ العالمَ بِــيَسارِها »                                                                                     بِمنّه و توفيقه           جمع	1       15
	نمره با عدد :                                        نمره تجديد نظر :       با عدد :  نمره با حروف :                                                              با حروف :

 

آزمون عربي (2) پيش دانشگاهي

بسمه تعالي

نام و نام خانوادگي :		آزمون عربي (2) پيش دانشگاهي (جبراني )
مركز پيش دانشگاهي :		خرداد 85	مورخ : ..../3/ 85
منطقه : گاليكش	وقت امتحان : 80 دقيقه	آزمون : ( 20) نمره اي	رشته : علوم انساني

 

رديف

سؤالات

بارم

 

1	لِلتّرجمه :  الف) هل تنتظرونَ أن أفرشَ لكم الطريقَ بِالوردِ .    ب) الحذاءُ لم‌يَكنْ يَقي قدمَيْها من الثلجِ وَ البردِ .    ج) قَد تَذكَّر أنَّ سجّانَ حرّمَه مِن الماء .    د) تُوقَدُ حولَكَ النيرانُ ليلاً        كذلك كُنتَ أيّامَ الحياهِ .    ه) لاتَبتلينّي بِالكبرِ وَ عبّدني لك .	5
2	اُكْتُب معني الكلمات : ( بِالفارسيّه ) :  الزنزانه                التّعذيب                    ( بِالعربيّه ) : ستون                        باد	1
3	أعرِبْ ما تحتَه خطٌّ :   تُوقَدُ حولَكَ النيرانُ ليلاً        كذلك كُنتَ أيّامَ الحياهِ .	1
4	صحّح الأخطاء وَ اذْكُرْ سببَ الخطأ :  1- جعَلَ الطفلَ سَلَّمَ عَلَي الآخرونَ  .	5/1
5	إقْرأ النّصّ ثمَّ أجِبْ عَنِ الأسئلهِ : مرّ الصّديقينِ شيخ عجوز منحني الظهرِ يتّكيءُ علي عصاهُ . فقالَ أحدُهما : اُنظرْ إنَّه يُشبِهُ القوس تماماً . فقالَ صديقه لاتسْخَر مِن الآخرينَ .ولكن لم‌يلتفت صديقه و سألَ الشيخَ : أيُْها الشيخُ بِكم اِشتريتَ هذا القوسَ . 1-  كيفَ كانَ الشيخُ ؟ 2-  بِما يُشبِه الشّيخُ ؟ 3-  ميّز في النصّ مفعولاً  فيه و المنادي . 4-  شكّل ما تحتَه خطّ .	2
6	لِلتّعريبِ : 1-  چرا مرا بدون علت زدي ؟   2-  نماز ستون دين است .   3-  مسلمانان خون را مقدس مي‌شمارند.	5/1
7	ضَعْ الكلمه التاليه في جمله مفيده :     ( اللّغه العربيّه ) =   ( القرآن ) =	1
8	عيّن اسلوبَ هاتينِ الجملتينِ :   1-  نِعمَ القولُ قولُك .                                       2-  ما أجمَلَ الطبيعهَ في الربيعِ .	5/.
9	الف) صحّح الأخطاء الإملائيّه :  « مَئوي » :         يَئس :          « رئوس » :            مُأ‌تَمر:   ب) 1- مضارع مِن « م د د » عَلَي وزن « يَفْعُلُ » .    2- الماضي من « ح ح ق » علي وزن استفعلَ .	1       1
10	عيّن في العبارات التاليهِ ( المفعول المطلق و نوعَه - الحال – المنادي  – التمييز– المستثني – المستغاث لأجله ): لاتَعبدوا إلاّ اللّهَ   -  يا لَلّهِ لِليَتامَي   -  إمتلأَ قَلبي إيماناً - أيُّها الشيخُ بِكَم اشْتريتَ هذا القَوسَ -      هو يَخدمُ الوطنَ خدمهً صادقهً – خُلِقَ الإنسانُ ضَعيفاً	75/1
11	عيّن الصحيحَ لِلفراغِ : 1-  كأيّن مِنْ ................. قاتَلَ معه ربِيون كثيرون . ( نبيٍّ – نبيٌّ - نبيّاً ) 2-  بدأَ التلميذُ ........... القرآنَ . ( قرأَ – يقرأُ – تَقرأُ ) 3-  فازَ الطّلابُ .............. واحدٍ منهم . ( غيرَ – غيرُ – غيرِ  )	75/.
12	اِجْعَل « غير » بدلَ إلاّ و عيّر ما يلزم تغيرُه :      دَخَلَ الطّلاّبُ الصّفَ إلاّ واحداً  .	5/.
13	لِلإعراب وَ التّحليلِ الصرفي ما تحتَه خطٌّ :   هو يَخدمُ الوطنَ خدمهً صادقهً	5/1
	« بمنّه و توفيقه »                                                  جمع نمرات	20

امتحان عربي2/2

ونام خانوادگی                               با سمه تعالی                                    تعداد سوال:13   نام دبیر                 هنرستان کارودانش شهید بهشتی                                             تاریخ: کلاس:                                             امتحان عربي2/2                          مدت : 60 دقيقه
1	ترجم العبارات التالية:   - يا عَقيلُ ! اِنْهَضْ ...لاشـﻰءَ فـﻰ الْبَيتِ   - ليلةَ أمْسِ كانت حَفْلةُ عُرْسِه!   - لَمّا جلَسوا علـي الْمائدةِ لِيَتَناوَلوا الْعَشاءَ ، ما وَجَدَ عقيلٌ شيئاً إلا الْخُبْزَ و الْمِلْحَ !   - طُيورُ الأبابيلِ مِنْ كُلِّ صَوبْ           تَصُبُّ الْحِجارَ علـي اْلغاصِبيـنْ   - هَوِّنْ  عليكَ... سَنَحتَفِظُ بِمُلْكِنا  و جاهِنا .... لـى خُطَّةٌ لايُدرِكُها  أحدٌ حتّي الشَّيطانُ!   - ماذا نَفْعَلُ بِهؤلاءِ الشَّبابِ؟ قد غُسِلَتْ عُقولُـهُم	5/. 5/.   1     1   25/1   75/.
2	ترجم الغات التالية: لا يُؤيَّدُ(                  ) هيَّنْ(                ) حقوق(               ) نمايشنامه(               )	1
3	اكمل الترجمة العبارات التالية: ( ترجمه عبارتهاي زير را كامل كنيد)   -الف: اِذْهَبْ إلَيْهِ لِتَحْصُلَ علـي شـﻰءٍ  مِنَ الْمالِ! - به  سوي او برو تا چيزي از مال .............0   -ب: فاذْهَبْ إلـي السّوقِ ، فَا كْسِرْ أقفالَ الصَّناديقِ ! - پس به بازار برو و ......... صندوق ها را بشكن!	1
4	ترجم بالعربية( عبارت زير را به عربي ترجمه كنيد)   : قدرت ما سلب شده چه كار كنيم؟ ....................................................	1
5	عيّن الترجمة الصحيحة: ترجمه صحيح را مشخص كنيد:   -الف:سَنَذْهَبُ مع محمّدٍ إلـي الْقِتالِ ... و نَتْرُ كُهُ فـﻰ الْوقتِ الْحَرِجِ....! -با محمّد به جنگ مي رويم و او را در موقع بحراني ترك مي كنيم.... ! -با محمّد  مبارزه كرده و او را در موقع بحراني ترك مي كنيم.... !     -ب: قد اُسْتُشْهِدَ عَدَدٌ من خِيَرَةِ صَحابةِ رسولِ اللّهِ - عدّه اي از بهترين صحابه ي رسول خدا شهيد شده اند - عدّه اي از بهترين ياران رسول خدا شهيد خواهند شد	1
6	عَيِّن المعنيَ الصَّحيح:   الف: لِيُحاوِلْ                       تلاش كن                          بايد تلاش كند ب: لم يَسألا                       نپرسيدند                           هرگز نخواهند پرسيد	1
7	چهار مورد از حروف ناصبه وچهار مورد از حروف جازمه را نام ببريد:	2
8	بر سر فعلهاي مضارع رير  حروف خواسته  شده را قرار داده وتغيرات لازم را انجام دهيد:   يُقصِّرون(لمْ)..................                       يُقْرِضانِ( إنْ)....................         تكتبينَ(حتّي).................                       تَجْتَهِدْنَ ( إنْ)................... .....	1
9	عيِّن افعال المّضارعة وعين نوع اعرابها(فعلهاي مضارع ونوع اعراب ان را مشخص كنيد)   قالَت الأعرابُ آمَنّا قُلْ لَم تُؤمنوا ولِكنْ قولوا أسْلَمْنا ﴾           ( إنْ تُقرِضُوا اللهَ قَرْضَاً حَسَناً يُضاعِفْهُ لَكُم)     نحن لم نتكاسَلْ فـﻰ أداءِ واجباتِنا.	2
10	در جاي خالي كلمه مناسب قرار دهيد:   الف:نحن ........ بِحَمدكَ وَنُقدِّسُ لَكَ     (يُسَبِّحُ- تُسَبِّحُ- نُسَبِّحُ)   ب: أُحِبُّ أَنْ....... اللغَةَ  العَربيَّةَ         (أَتَعَلَّمُ-أَتَعَلَّمَ- أتَعَلَّمْ)   ج: لَنْ ........إمْرِءٌ عَرَفَ قَدْرَ نَفْسَهُ  0 (يَهْلَكُ- يَهْلَكَ- يَهْلَكْ)   ح:إنْ تَجْتَهِدْنَ في أعْمالِكُنَّ..........0 (تَنْجَهُوا – تَنْجَهْنَ -  يَنْجَهْنَ)   د: الكُفّارُ لَمْ......... بِما أنْزَلَ اللهُ.   ( يُؤمِنُوا – يُؤمِنُونَ- يُؤمِنانِ)	5/2
11	عَيِّن المضارعَ المجزوم  فـﻰ العباراتِ التّالية:( كدام گزينه مضارع مجزوم است)   الف: نحن لم نتكاسَلْ فـﻰ أداءِ واجباتِنا.                ب:  لا يَقنَطْ كُلُّ مَنْ يَعتَقِد بِالله	5/.
12	عَيِّن الصَّحيحَ فـﻰ التَّحليلِ الصَّرفـﻰّ و الإعراب   )تجزيه وتركيب صحيح را مشخص كنيد:))      ﴿ إنْ تَنْصُروا اللهَ يَنْصُرْكُمْ﴾   إن (التحليل الصرفـﻰ) تجزيه الف: حرف شرط، عامل جزم، مبنـىّ علي السكون ب: حرف شرط، عامل نصب، مبنـىّ علي السكون   تنصروا: (التحليل الصرفـﻰ) تجزيه الف: فعل مضارع، للمخاطبين، مجرد ثلاثىّ، متعدٍّ ، معرب ب: فعلٌ، مزيد ثلاثىّ، لازم، مبنـﻰ، للمخاطب   تنصروا: (الإعراب) نقش الف: فعل منصوب بحذف نون الإعراب و فاعله أنتم و الجملة فعليّة و شرطيّة  ب: فعل مجزومٌ بحذف نون الإعراب و فاعلُهُ ضمير < و>   الله: (التحليل الصرفـﻰ) تجزيه  الف:اسم، مفرد، معرفة، عَلم، معرب  ب:اسم، مفرد، معرّف بال، مبنـﻰ   :الله: (الإعراب)( نقش) ب: مفعول به و منصوب محلاً  مفعول به و منصوب ظاهراً

شعر

من که رفتم بنویسید دمش گرم نبود

بنویسید صدا بود ولی نرم نبود

 خانه در خاک خدا داشت تماشایی بود

 بنویسیدکه با ماه کبوتر می چید

از لب زاغچه ها بوسه ی باور می چید

 بنویسید که با چلچله ها الفت داشت

اهل دل بود و با فاصله ها نسبت داشت

 دلش از زمزمه ی نور عطش می بارید

ریشه در ماه ولی روی زمین می جوشید

 بنویسید زبان داشت ولی لال نشد

بنویسید پوسید ولی کال نشد

 پر طوفان غزل بود ولی سیل نداشت

 پنجه بر پنجره ی روشن فردا می زد

وسعت حوصله اش طعنه به دریا می زد

 بنویسید به قانون عطش اب نداد

و کسی کودک احساسش را تاب نداد

 سرد و سرما زده از سمت کویر امده بود

کودکی بود که در هیئت پیر امده بود

 تا صدای دل خود چند تپش فاصله داشت

گاه با فلسفه ی عشق کمی فاصله داشت...

1

چارلی چاپلین به دخترش : تا وقتی قلب عریان كسی را ندیدی بدن عریانت را نشانش نده ! هیچ گاه چشمانت را برای كسی كه معنی نگاهت را نمیفهمد گریان مكن ، قلبت را خالی نگه دار اگر هم یه روزی خواستی كسی را در قلبت جای دهی سعی كن كه فقط یك نفر باشد و به او بگو كه تو را بیشتر از خودم و كمتر از خدا دوست دارم زیرا به خدا اعتقاد دارم و به تو نیاز دارم.

 

 

افلاطون: اگه با دلت چیزی یا کسی رو دوست داری زیاد جدی نگیرش، چون ارزشینداره، چون کار دل دوست داشتنه، مثل کار چشم که دیدنه، اما اگه یه روز با عقلت کسی رو دوست داشتی، اگه عقلت عاشق شد، بدون که داری چیزی رو تجربه می کنی که اسمش عشق واقعیه.

 

 

تولستوی : عشق و محبت گوهری است گرانبها اگر با عفت توام باشد.

 

 

ناپلئون :حرفی رو بزن كه بتونی بنویسی چیزی رو بنویس كه بتونی پاشو امضاء كنی چیزی رو امضاء كن كه بتونی پاش بایستی ...  

 

 

شكسپیر: تو زندگی دنبال كسی نباش كه بتونی باهاش زندگی كنی  به دنبال كسی باش كه بدون اون نتونی زندگی كنی .

 

 

دكتر علی شریعتی : كاش در دنیا 3 چیز وجود نداشت : غرور دروغ عشق . انسان با غرور می تازد با دروغ می بازد و با عشق می سوزد.

 

 

 زرتشت: عاشق عاشقی باش و دوست داشتن را دوست بدار ، از تنفر متنفر باش، به مهربانی مهر بورز با آشتی آشتی کن و از جدایی جدا باش.

 

برو با خيال راحت....

 

زندگی نقطه سر خط بی وفایی شده عادت

تو نوشته بودی دیدار سه تا نقطه به قیامت

زندگی نقطه سر خط تلگرافی شده نامه ات

قلبم و مچاله کردی لای نقطه چین نامه ات

عزیزم نقطه ته خط برو با خیال راحت

به تو تقدیم این ترانه عوض جواب نامه ات

زندگی نقطه سر خط برو با خیال راحت

به تو تقدیم این ترانه عوض جواب نامه ات

 

با سی و دو حرف دلگیر مختصر مفید و ساده

گفتی که سایه ی عشقت از سرم خیلی زیاده

زیر درد خط کشیدی ضربدر زدی رو اسمم

تا بدونم که به عشقت تا که جون دارم طلسمم

عزیزم نقطه ته خط برو با خیال راحت

به تو تقدیم این ترانه عوض جواب نامه ات

 

توی یک کاغذ بی خط حرف ها خسته به نوبت

توی سرزمین نامه ات حرف ت کرده قیامت

ت مثل تو مثل تردید ت مثل آخر طاقت

مثل تنهایی مثل تب مثل آخر خیانت

عزیزم نقطه ته خط برو با خیال راحت

به تو تقدیم این ترانه عوض جواب نامه ات

فرقي نيست؟

نه کسی منتظر است ،

نه کسی چشم براه

نه خیال گذر

 از کوچه ما دارد ماه

بین عاشق شدن و مرگ ،

 مگر فرقی هست

وقتی از عشق

 نصیبی نبری غیر از آه.

به چه دل خوش کند

آن خسته پلنگی که فقط

حاصلش زخم شد

 از پنجه کشیدن در ماه

به امید گذر قافله

هر که در اید از چاه

شبي باراني

 

دلم گرفته براي شبي که بارانيست

براي غربت قلبي که رو به ويرانيست

دلم گرفته براي نبودن خورشيد

چرا براي دل من هوا زمستانيست

کجاست خلوتي از جنس يک حضور سبز

که در شلوغي دنيا پر از پريشانيست

هميشه فصل بهارم به رنگ پاييز است

وعشق سرخ خزانم قشنگ و عرفا نيست

صداي بودن تو در خيال من جاريست

اميد ديدن تو انتظار روحانيست

کجايي اي شب باران که بي تو مي گويم

دلم گرفته براي شبي که بارانيست

مرا.............؟

مرا می خواستی تا شاعری را

ببینی روز و شب دیوانه ی خویش

مرا می خواستی تا در همه شهر

ز هر کس بشنوی افسانه ی خویش

مرا می خواستی تا از دل من

بر انگیزی نوای بی نوایی

به صد افسون دهی هر دم فریبم

به دل سختی کنی بر من خدایی

مرا می خواستی تا در غزل ها

تو را زیباتر از مهتاب گویم

تنت را در میان چشمه ی نور

شبانگاهان مهتابی بشویم

مرا می خواستی تا نزد مردم

تو را الهام بخش خویش خوانم

به بال نغمه های آسمانی

به بام آسمان هایت نشانم

مرا می خواستی تا از سر ناز

ببینی پیش پایت زاریم را

بخوانی هر زمان در دفتر من

غم شب تا سحر بیداریم را

تو را می خواستم تا در جوانی

نمیرم از غم بی همزبانی

غم بی هم زبانی سوخت جانم

چه می خواهم دگر زین زندگانی؟

قلک

قلک بغض هایم را که بشکنم

باز

ناز تو را خواهم خرید و

یک بسته مدادرنگی

و با هر رنگش

باز

ناز تو را خواهم کشید

 

ف.م

 .

 

 

(1)

با من شدند روح درختان سربلند

این دلبران شاد شکر خورده لوند!

دارم برای مرگ خودم نقشه می کشم

رو به نگاه منتظر آبی بلند

دارم برای مرگ خودم نقشه می کشم

تا می  روم به سمت رها می خورم به بند

من را بگیر در بغلت ای خدای من

من را بمیر تا برهانی ام از گزند

من را بریز در غم افسانه های شهر

اقدام کن دوباره به کاری خداپسند

تلخ است قهوه ای که مرا نوش می کند

در فال من همیشه نیفتاده حبه قند

دیگرنمی خورند به درد من وشما

تقویم های مفسدهر ساله چرند

اینگونه است حال جهانی که در من است

انسان عصر تکنولوژی، عصر گوسفند

وارونه گشت هر چه تصور کنی ،ببین!

شیران سرشکسته و کفتار ارجمند

گوشم پر است از خودم و به که بس کنید

لعنت به هر چه موعظه، لعنت به هر چه پند

حالا که دلخوشم به یکی آسمان درخت

قدری مرا پرنده کن، قدری مرا بخند

من را بگیر در بغلت  ای خدای من

من بمیر تا برهانی ام از گزند

(2)

ریل و قطار و پنجره و من، بدون تو

ته مانده ابهت یک زن، بدون تو

با چشمهای تو به رسیدن؟... نمی شود

دنبال یک دریچه به دیدن، بدون تو

یک بار مرگ را به خودم میپذیرم و

یک دفعه میشوم خود شیون ،بدون تو

ترجیح می دهم که فراموشتان کنم

آغوش وا کنم به پریدن، بدون تو

بیهوده است دل به تو بستن و می روم

سمت خودم ،همیشه روشن، بدون تو

میخواهم آسمان بشوم در پرنده ای

حتی به قدر یک سر سوزن، بدون تو

سهراب می شوم غم این اتفاق را

هی فکر میکنم به تهمتن، بدون تو

حالا قطار پاره به مقصد رسیده است

تا می رود پیاده شود"زن" بدون تو

می بیند از همیشه به ...نزدیکتر شدی

یعنی نمی تواند او اصلا بدون تو!

 

 

 

|

 

 

(۱)

اولین بلوز زمستانه ام را

ازاتفاقهای دست نخورده

 بیرون کشیدی

اما اسماعیل!

به سرمای هاجرانه ام

غزل های گرم بفرست

تا

چاقوی ابراهیمی ام را

احتمال وقوع معجزه بیشتر شود.

 

 

(۲)

شاید امسال قراراست که  شاعربشود

پای مهمانی احساس  تو حاضر بشود

گوش کن، حرف بدی نیست،خودش می گوید

دوست میداشت که درکوی تو عابربشود

به خودش گفت: ببین! حس قشنگی دارد

شب شعری که در این دلهره دایربشود

آرزو کرد که موسای پریشان تو را

درشب وحشت این دهکده ساحربشود

توی  بازار مسلمانی  او مرد  نبود

وبدین شکل  بر آن بود که کافر بشود

روی تردیدِ که، یامنتظرش می ماند-

-یا به  قافیه  این   شعر " مسافر " بشود

رفت درخلوت باران به دلش سیلی زد

گفت مرفین بزنیدَم که "ترا" سِربشود

حیف قسمت نشد آیینه بدستش بدهی

دور پروانه ترین حس  تو زائربشود

 

|

 

 

 

 

(غزل)                      

انگارپراز بهار شد آبادي، انگار به اين منطقه عيد آوردند

باران دل ترسوي مرا روشن كن، گمنام تر از هرچه شهيد آوردند

انگار شب ازخانه اين مردم رفت، امروزدل عجيب اين آدمها

خالي شده بود از پر پروازولي، يك سوژه بسيار جديد آوردند!

فرياد زدند وروي دوشش بردندگفتند غريبي ي ترا مي فهميم

احساس نكن غريب هستي آقا،جان تو براي ما اميد آوردند

احساس قشنگ بوم نقاشي كو؟ فرياد بزن مداد رنگيها را

يك لحظه فقط آبي آبي آبي، يك فصل فقط دل سپيد آوردند

احساس بيا، بيا وهمراهي كن، احساس، بگو كدامشان را بكشم

اين راكه به شوق شعراوآمده است،اورا كه پرازهرچه كشيد آوردند

اسپند بيار آي زن آبادي  من بعدبرادرعزيزي داري

شيون بكش اي واي شهيد، آي شهيد، آي شهيد... آوردند

        

---

                                        (غزل مثنوی)                                                                      

كاغذ كه  برميداري از خودكار مي افتد

قالي يِ  شعري ،بيهوا  بردار مي افتد

دنبال نقشي تازه مي گردد ،كمد، انبار ؟

قابي فديمي  از تو بر ديوار  مي افتد

تصميم يك تصوير بكري از تو را دارد

تامي رود سمتت قلم ، ازكار مي افتد

شايد كه شاعر فن نقاشي بلد؟...نه، نه هست

شايد كه دارد  اتفاق  اين بار مي افتد

عكس رئال از مادري را دل ورق زد هي

در يك پلان از زندگي در سخت دشوارش!

برپاي فرزندي خميده سر به بالا داشت

پوتين جنگي واكس ميزد سرو رعنارا

اين چا چرابازي درآوردي قوافي را؟

بگذاربر گردم عقب اينبارميافتد:

يك اتفاقي تازه، نه

                                                           ! هی »                   

                                                        من                                     

                              نميتونم »

درسرنوشتم مادري هربارمي افتد

احساس هي در ميزند نقاش شاعرهم

درفكراو، سرگيچه ، دا دا دار مي افتد

روي سر دردي كه، كه، كه حالا بيشتردارم!

من از خدايي تازگي در خود خبر دارم

من پوكه را من پوكه راپوكم كه برگردي

كو كو ببين كوكو بگو كوكم كه بر گردي

من با سكوتي كهنه  اماپا به زا هستم

اين شعرراهر لحلظه درشكلي رهاهستم

شلوار شعر كودكي هارااتو كردي

سوزن گرفتي زخم بابا را رفو كردي

مادر تورا در شال كفتر ها بزرگت كرد

غيرت به جرم بيقراري سهم گرگت كرد

اصلا چرارفتي كه حالا اينچنين باشد ؟

بين دل ما مانده ها ديوار چين باشد

ما ازشما ،مااز خدا ،از عيد برگشتيم

ما از قشنگيها ي يك خورشيد بر گشتيم

***********

حالا برو بگذار من آسوده تر باشم

يك شاعر نقاش گيج ودربه در باشم

حالا برو اين ماجرا بد شيميايي شد

قاب قديمي توحالا موميايي شد

*********

كاغذ تمنا كرده از خودكار مي افتد

قالي شعري بي هوا بر دار مي افتد

 

 

 

 

             

 

 

 

من ميوه ي سبزو زخمي وكال شما

هر قدرغزل سروده ام مال شما

گفتم كه به ديدار شما مي آيم

حال آمده ام سلام! احوال شما

 

 

من خيره روي عقربه هايي كه نيستي

مي پرسم ازخودم كه كجايي؟ كه نيستي؟

يك ذره روي عاشقي من حساب كن

پلكي بهم بزن به فضايي كه نيستي

دارد دوباره مي كشد آخر، قبول كن

سلولهاي سم هوايي كه نيستي

بعدش اتاق جسم مرا در مراسمي

تحويل مي دهد به شمايي كه نيستي

بعدش اتاق روي تنم گريه مي كند

هي زجه مي كشد كه كجايي؟، كه نيستي؟

اما نه مثل اينكه نفس ميكشم هنوز

اما تو فكر اينكه بيايي، كه نيستي

هرهفته مي رود، سر ماهي كه نيستي

من سالهاست خيره به راهي كه نيستي

شاتوتهاي روي لبم را چه كرده ام

حتا به فرض اينكه بخاهي كه نيستي

ازنردبان حوصله بالا نمي روم

از نردبان حوصله گاهي كه نيستي

يوسف درون پيرهنم جاگذاشتي ...

 

 

 

 

 

ظهر است و بی بهانه دلش شور میزند

اما چه عاشقانه دلش شور   میزند

هی سعی میکند که  نبیند   رقیه را

دریای  بی کرانه  دلش  شور  میزند

عباس بر نگشته عطش سر به زیر نیست

مشکی به روی شانه دلش شور میزند

گهواره روی دست زمین باد کرده است

ام  البنین  خانه  دلش  شور  میزند

از خیمه های  رو  به  تماشای  آفتاب

شب میکشد زبانه دلش شور میزند

از او  نپرس  بعد  برادر  چه  میکنی؟

وقتی که خواهرانه دلش شور میزند

در او دلی ست از دل من ذوالجناح تر

با  رقص  تازیانه  دلش  شور  میزند

چندین شب است ذهن پر آشوب نیزه ای

با   اولین   نشانه   دلش  شور  میزند

حالا هزار و سیصد و اندی گذشته است

حالا غزل غزل تانه دلش شور  میزند.

همینطوری

 

روزي كه آمدي،

باران

حالا كه مي روي،

باران

تو  خيس ترين بانوي دنيايي

اما،

 چشمهايت آبي نيست

نه

یک لحظه چشم های تو را دیدم

عجب تماشایی

وسر شاخه های دلم

سبزشد

جوانه زد

قلم برداشتم که . . .

 

نه

من این سیب سرخ را

با هیچ کس قسمت نخواهم کرد       

روز ناگزیر

 

این روزها که می گذرد ، هر روز
 احساس می کنم که کسی در باد
 فریاد می زند
 احساس می کنم که مرا
 از عمق جاده های مه آلود
 یک آشنای دور صدا می زند
 آهنگ آشنای صدای او
 مثل عبور نور
مثل عبور نوروز
مثل صدای آمدن روز است
آن روز ناگزیر که می آید
 روزی که عابران خمیده
 یک لحظه وقت داشته باشند
 تا سربلند باشند
و آفتاب را
در آسمان ببینند
روزی که این قطار قدیمی
 در بستر موازی تکرار
یک لحظه بی بهانه توقف کند
تا چشم های خسته ی خواب آلود
از پشت پنجره
تصویر ابرها را در قاب
 و طرح واژگونه ی جنگل را
 در آب بنگرند
آن روز
 پرواز دستهای صمیمی
در جستجوی دوست
 آغاز می شود
 روزی که روز تازه ی پرواز
روزی که نامه ها همه باز است
روزی که جای نامه و مهر و تمبر
 بال کبوتری را
 امضا کنیم
 و مثل نامه ای بفرستیم
صندوقهای پستی
آن روز آشیان کبوترهاست
روزی که دست خواهش ، کوتاه
روزی که التماس گناه است
و فطرت خدا
 در زیر پای رهگذران پیاده رو
 بر روی روزنامه نخوابد
و خواب نان تازه نبیند
 روزی که روی درها
 با خط ساده ای بنویسند :
 " تنها ورود گردن کج ، ممنوع ! "
و زانوان خسته ی مغرور
 جز پیش پای عشق
با خاک آشنا نشود
 و قصه های واقعی امروز
خواب و خیال باشند
و مثل قصه های قدیمی
 پایان خوب داشته باشند
 روز وفور لبخند
 لبخند بی دریغ
 لبخند بی مضایقه ی چشم ها
آن روز
بی چشمداشت بودن ِ لبخند
 قانون مهربانی است
 روزی که شاعران
 ناچار نیستند
 در حجره های تنگ قوافی
لبخند خویش را بفروشند
 روزی که روی قیمت احساس
مثل لباس
صحبت نمی کنند
 پروانه های خشک شده ، آن روز
 از لای برگ های کتاب شعر
پرواز می کنند
 و خواب در دهان مسلسلها
 خمیازه می کشد
 و کفشهای کهنه ی سربازی
 در کنج موزه های قدیمی
با تار عنکبوت گره می خورند
 در دست کودکان
 از باد پر شوند
 روزی که سبز ، زرد نباشد
 گلها اجازه داشته باشند
 هر جا که دوست داشته باشند
 بشکفند
 دلها اجازه داشته باشند
 هر جا نیاز داشته باشند
 بشکنند
آیینه حق نداشته باشد
 با چشم ها دروغ بگوید
دیوار حق نداشته باشد
 بی پنجره بروید
 آن روز
 دیوار باغ و مدرسه کوتاه است
 تنها
 پرچینی از خیال
 در دوردست حاشیه ی باغ می کشند
که می توان به سادگی از روی آن پرید
روز طلوع خورشید
 از جیب کودکان دبستانی
روزی که باغ سبز الفبا
روزی که مشق آب ، عمومی است
 دریا و آفتاب
 در انحصار چشم کسی نیست
روزی که آسمان
 در حسرت ستاره نباشد
 روزی که آرزوی چنین روزی
محتاج استعاره نباشد
 ای روزهای خوب که در راهید!
ای جاده های گمشده در مه !
 ای روزهای سخت ادامه !
 از پشت لحظه ها به در آیید !
 ای روز آفتابی !
ای مثل چشم های خدا آبی !
ای روز آمدن !
ای مثل روز ، آمدنت روشن !
این روزها که می گذرد ، هر روز
 در انتظار آمدنت هستم !
 اما
با من بگو که آیا ، من نیز
 در روزگار آمدنت هستم ؟
 

روزي ما..........

روزی ما دوباره كبوترهایمان را پیدا خواهیم كرد,
و مهربانی دست زیبایی را خواهد گرفت
روزی كه كمترین سرود
بوسه است.
و هر انسان
برای هر انسان
برادری ست.
روزی كه دیگر درهای خانه شان را نمی بندند
قفل افسانه ایست
و قلب
برای زندگی بس است.
روزی كه معنای هر سخن دوست داشتن است
تا تو به خاطر آخرین حرف دنبال سخن نگردی.
روزی كه آهنگ هر حرف، زندگی ست
تا من به خاطر آخرین شعر رنج جستجوی قافله
نبرم.
روزی كه هر لب، ترانه نیست
تا كمترین سرود، بوسه باشد.
روزی كه تو بیایی، برای همیشه بیایی
و مهربانی با زیبایی یكسان شود.
روزی كه ما دوباره برای كبوترهایمان دانه بریزیم. . .

و من آن روز را انتظار می كشم
حتی روزی
كه دیگر
نباشم.               احمد شاملو

11

می روی و دل اگر زنده بمانم با توست

ور نمانم ، همه جا روح و توانم با توست

 

چون چراغی که فرا راه تو سوزد همه شب

به سلامت برو ای دوست که جانم با توست

 

چشمم ار خاک شود باز تو را می نگرد

کز دل خاک ، نگاه نگرانم با توست

 

تا تو را جلوه ، بهارا! ز قیاس افزاید

دل پژمرده ی چون برگ خزانم با توست

 

تا طراوت دهد ای گل چمن حسن تو را ،

ابر چشم همه شب اشک فشانم با توست

 

نه مگر مرگ سکون است و مگر نه که همه

پای رفتارم و بال طیرانم با توست؟

 

مرگ من در کف تو زندگی ام در کف توست

تا کجاییم بکشانی که عنانم با توست...

 

 

حسین منزوی؛ مجموعه غزل" از شوکران و شکر

 

س

پیراهن جهيزيه ی مادرم تنم سرمه کشيده‌اند به چشمان روشنم آن زن که توی آينه غمگين نشسته‌است وقتی دقيق می‌شوم٬ آری خود منم امشب برای شادی من ساز می‌زنند اما ببين چقدر بلنداست شيونم از ترس اينکه چشم نيفتد به چشمتان خيره شدم مدام به گل های دامنم داری مقابل دل من رژه می روی می‌لرزد از صدای قدمهايتان تنم حالا صدای هلهله نزديک می‌شود حس می‌کنم که تند شده نبض گردنم با اين که ديگر از دلتان می‌روم ولی خوشحال می‌شوم که بياييد ديدنم         تکان نخورد خيابان ٬ چراغ قرمزشد و سبز پشت ترافيک لحظه‌ها گنديد سکون شديم و به فرمان ايست تن داديم٬ و از سکونت ما طرح رد پا گنديد تمام مزرعه ها را مترسکان خوردند٬ پرنده‌ها به قفس‌ها پناه‌آوردند به دادمان نرسيد اشک٬آخرين باور٬و بغض پشت گلو ماند و ماند تا گنديد تکان نخورد خيابان و زندگی جازد٬تمام عقربه ها روی خاک افتادند و شهر زير سکوتی مهيب مدفون شد ٬ کسی نخواند و نپرسيد تا صدا گنديد ته تمامی تقويم‌ها که تازه نشد٬ و در هجوم زمستان بهار هم گم شد کسی برای نبود بنفشه گريه نکرد٬ بهار در ته اسفندهای ما گنديد کسی به خاطر حتی خودش نمی خواند٬ ازاين سکوت غم انگيز خسته ام ديگر از اين که باز دوباره دلم به تنهايی ٬ شکست و زير نگاه غريبه ها گنديد

سؤالات امتحان نهايی درس عربی (3) رشته ی ادبيات و علوم انسانی خرداد ماه 84

 

 

1- ترجم العبارات التالیة الی الفارسیة :

¯ ذَهَبْتُ يوماً لِأشکُوَ إليهِ أحَدَ عُمّالِهِ .

¯ « يا ايُّها الناسُ اُعبدوا ربَّکم الذی خَلَقـَکُم . »

¯ لاتبکِ يا صديقي ! اِنّی سَاُعاقِبُ الخدمَ .

¯ کان بِشرٌ قـَد سَمِـعَ الحوارَ فأسْرَعَ إلی البابِ حافياً .

¯ قـَصِّرِ الآمالَ فی الدُّنيا تَفُزْ .

 ¯العِلْمُ نُوْرٌ فَکُنْ بـِالعلمِ مُعْتـَصِماً .

 

2- أجب :

      الطّاقَة (بالفارسية) :                                 چرم (بالعربية) :

      سَيِّئات (متضاد) :                                    ألْجَوْر ( مترادف) :

 

3- للتعریب :

 ¬ هر کس تلاش کند ، موفق می شود .

 ¬ او با عجله به مدرسه می رود .

 

4- إنتخب الترجمة الصحیحة :

¯  اللّونُ الأخضَرُ هو اللّونُ المفَضَّلُ فی القرآنِ .

الف) رنگ سبز همان رنگ برتر در قرآن است . ¨

 ب) رنگ سبز در قرآن کریم برتری دارد . ¨

 ج) رنگی که در قرآن برتری داردسبز است . ¨

  ¯ « أتأمرونَ النّاسَ بالبِرِّ و تَنسَونَ أنفسَکم . »

الف) آيا مردم را به نيکی فرمان می دهند و شما را فراموش می کنند ؟ ¨

 ب) آيا مردم را به نيکی فرمان می دهيد و خود را فراموش می کنيد ؟ ¨

 ج) آيا نيکی را به مردم دستور می دهيد و خود را فراموش کرده ايد ؟ ¨

  ¯  بِقَدْرِ الکدّ تُکْتَسَبُ المَعالی .

الف) هر مقدار کوشش کنی ، بزرگی ها را بدست می آوری . ¨

 ب) به مقدار تلاش ، بزرگی را کسب می کنی . ¨

 ج) به مقدار تلاش ، بزرگی ها کسب می شود . ¨

 

5-  صَحِّح الاخطاء في الترجمه :

¯ يَعيشُ البخيلُ فی الدّنيا عيشَ الفقراء .

    بخيل در دنيا فقير زندگی می کند .

¯ مَنْ ذاقَ حُلوَ الحياةِ و مُرَّها لايَستَسلِمُ للصُّعوباتِ .  

    اگرتلخ وشيرينی زندگی را بچشد در مقابل سختی ها تسليم می شود.

¯ يَندَفِعُ شَعْبُنا کی يَصونَ الحريّةَ .

    مردم روانه می شدند تا آزادی را حفظ کنند .

 

6- إملأ الفراغ مما بین القواسین :

 الف) يا .......... الازهارِ فی الربُوعِ . ( بسمةً _ بسمةُ _ بسمةَ )

 ب) بئسَ الزادُ ألی المعادِ ...........عَلی الْعِبادِ . ( العُدوانَ _ العُدوانُ _ العُدوانِ )

 ج) کانَ رسولُ اللهِ أجْوَدَ النّاسِ ............. . ( کَفّاً _ کَفٍّ _ کَفٌّ )

  د) لايَخافُ اللهَ إلّا ............ . (المؤمنونَ _ المؤمنينَ _ المؤمنَينِ )

 

7- مَیِّز ، المفعول له ، التمييز ، المفعول المطلق ، المنادی و نوعه ، المستثنی ،

      عطف البیان ، بدل ، فعل الشرط وجوابه فی العبارات التالیة :

¬ حَضَرَت الطالباتُ فی المدرسة الّا واحدةً مِنْهُنَّ .     ¬ « يوسفُ ! اَعْرِضْ عَنْ هذا .»

¬ « فمَنْ يَعْمَلْ مثقالَ ذرّةٍ خيراً يَرَه .» ¬   « إنّما المسيحُ بنُ مريمَ رَسولُ اللهِ .»

¬ شکراً لله الّذی جَعَلَنا من المؤمنينَ .   ¬ اُطيعُ أُمّی إکراماً لها .

 

8- اِجعل الجملةَ التالیةَ وَفق أسلوب التعجّب :

   «المؤمنونَ بَعيدونَ عن الغيبةِ .

 

9- الف) عيِّن نوعَ الفعل المعتلّ فی العبارة التالية .

«  أجابَ الرَّجُلُ : أنا لاأبکی علی حالِکَ .

     ب) اُکتب الجوابَ المناسبَ :

  أَعطَی ( امر للمخاطب) : ß              يَفوزُ ( مجزوم بـ « لَمْ ») : ß                        

  اِستَطاع ( مصدر) : ß                   خَشِیَ ( مضارع للغائبينَ ) : ß

 

10- صَحِّحِ  الْخطأين اللتين أشيرَ اليهما بخطٍ .

 ¬  إِنَّ المُحِبُّ لِمَنْ يُحِبَّ مطيعٌ .

 

11- شَکّلْ ما اُشير إليه بخطّ .

 ¬ فی إصفهان أشهر المعالم الاثريّة حسنا و جمالا .

 

12- أجب عَن الاسئلة التالية :

الف) عيّن السّجعَ : الشَّرَفُ بالعقلِ و الأَدَبَ لا بالمالِ و الحَسَبِ .

 ب) عيّن المشبَّهَ و وجه الشّبه : کانَ رسولُ اللهِ کالبَحْرِ فی الجودِ و الکَرَمِ .

 ج) عيّن نوع الجناسِ : « وجوهٌ يومَئذٍ ناضرةٌ  إلی رَبّهاناظرةٌ .»

 

13- عيّن  الاعراب  و  التحلیل الصرفی  لما اُشير إليه بخطّ:

     « و بَشِّرِ المؤمنينَ بأَنَّ لَهم مِنْ اللهِ فَضْلاً  کبيراً .»

 

14- اقرأ النّصّ ثم أجب عَن الاسئلة :

« يُلَقَّبُ الجَمَلُ بسفينةِ الصحراءِ و هو حَيَوانٌ قد تَکيَّفَ مع بيئتهِ و لَعَلَّ وجودَ السَّنامِ مَظهَرٌ من مظاهِر

   التّکيّفِ فإنَّه يُساعِدُ الجملَ علی السِّيرِ لمدّةِ أيامٍ بَلْ أسابيعَ من دونِ طعامٍ أوْ ماءٍ .»

الف) کم مدةً يَقدِرُ الجَملُ أن يَعيشَ دونَ طعامٍ ؟

 ب) ما هو مساعِدُ الجملِ علی السَّير فی الصَّحراءِ ؟

 ج) اِسْتخرِج الفعل المجهول و نائبه .

 د) أعرِبْ الکلمتينِ « وُجودَ » و « أسابيعَ » .

ترجمه و قواعد در وس عربـي 2

سال دوم دبيرستان



ترجمـه درس اول
پروردگارا،
پروردگارا سينه ام را براي من بگشا.
و كارم را براي من آسان گردان.
و گره را از زبان من بگشا.
تا سخنم را بفهمند.
خداوندا، مرا از تاريكيهاي خيال بيرون بياور.
و مرا با نور فهم و دانش گرامي بدار.
خداوندا، درهاي رحمتت را بر ما بگشا.
و گنجينه هاي علومت را بر ما بگستران.
پروردگارا،
پروردگارا، آسان بگير و سخت مگير.
خداوندا دلم را شاد گردان.
خداوندا براي من بسوي محبت خودت راهي آسان نشان بده.
خداوندا، در عقل من براي شيطان راهي، و در كار من براي باطل راهنمايي قرار مده.
خداوندا اطاعت كردن خودت را به ما الهام كن و ما را از نافرماني نسبت به خودت دور كن.
به رحمت خودت اي مهربانترين مهربانان.
قواعد درس اول:
اسم نكره: به اسمهايي گفته مي شود كه براي ما ناشناخته و نا آشنا باشند و علامت آن معمولاً تنوين است. تنويــن ــــــــ . مثال: رجل - ‌إمرأه‌ - كتاباً‌ - شجره‌ .
نكته ا- در اسمهاي مثني و جمع سالم مذكر كه تنوين نمي گيرند هر گاه «ال» نداشته باشند و «ن» آنها حذف نشده باشدوبه اسم معرفه اضافه نشده باشند نكره مي باشد. مثال: رجلان – رجلين- معلمون – معلمين .
نكته 2- بعضي از اسمهاي اشخاص مذكر تنوين مي گيرند ولي نكره نيستند و معرفه مي باشند.
مثال : محمــد – علياً – سعيد .
نكته3- اسم غير منصرف با شرطي نكره هستندكه :
1= مضاف به معرفه نباشد 2 = اسم علم نباشد 3 = الـ نداشته باشنـد
اسم معرفه: به اسمهايي كه براي ما شناخته شده و آشنا باشند و به شش دسته تقسيم مي شوند.
اقسام معارف:
1- اسم علم 2 ـ ضمير 3 ـ اسم اشاره
4 ـاسم موصول 5 ـ معرفه به ال (ذواللام) 6 ـ معرفه به اضافه
معارف شش بود، مضمر. اضافه علم، ذواللام، موصول. اشاره.
اسم علـم: به اسمهايي گفته مي شودكه مخصوص يك شخص يا يك مكان و يا يك شيء بخصوص باشد. مانند :
محمد‌ - فاطمه – ايران- اصفهان- كارون-
منصرف غير منصرف

نكته ا- به اسمهايي که مي توانند تنويــن بگيرندمنصرف وبه اسمهايي كه هيچگاه تنوين
نمي گيرندغيرمنصرف گفته مي شود .) در درس سوم درباره اسم غيـر منصرف بطور کامل می خوانيم .)
نكته2-دربين اسمهاي علم فقط بعضي ازاسمهاي اشخاص مذكركه حروف اصلي عربي دارندتنوين ميگيرندوبقيه اسمهاي علم تنوين نمي گيرند.
نكته 3- اسم علم به دو شكل بكار مي رود:
الف) اسم علم مفرد: به اسمهايي گفته مي شود كه از يك جزء تشكيل مي شوند.
مثال: مريم- دمشق
ب) اسم علم مركب: به اسمهايي گفته مي شود كه از دو جزء تشكيل مي شوند.
مثال: عبدالله : عبد + الله ابوطالب: ابو +طالب === مركب اضافي
مضاف مضاف اليه مضاف مضاف اليه
الحجــر الاسـود مركب وصفی
موصوف صفت
2- ضمير:
ضمير به دو شكل به كار مي رود:
1- ضمير منفصل 2- ضمير متصل.
1- ضمير منفصل: اين ضمير خود نيز به دو شكل تقسيم مي شود:
الف) ضمير منفصل رفعي (مرفوع): ضميرهايي هستند كه در اول جمله قرار مي گيرند و مبتداي جمله مي باشند و چون مبتدا مرفوع است به اين ضميرها نيز رفعي (مرفوع) گفته مي شوند.

ضمير منفصل رفعي عبارتنداز:
غائب مخاطب متکلـم
مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده
مفرد هــو هـــی أنت أنت أنا
مثنـی هما هما انتما انتما متکلـم مع الغير
جمـع هم هــن انتم انتن نحـن
نكته : هرگاه مبتدا و خبر معرفه باشند معمولا بين آنها ضمير منفصلي قرار مي گيرد كه به آن ضمير فصل يا عماد گفته مي شود و محلي از اعراب ندارد . مانند : الله هــو السميع اولئك هــم المفلحون
ب) ضمير منفصل نصبي (منصوب): ضميرهايي هستند كه در جمله مفعول به مي باشند و چون مفعول به منصوب است به اين ضميرها نيز نصبي يا منصوب گفته مي شود و عبارتند از :
غائب مخاطب متکلـم
مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده
مفرد اياه‌ اياهـا اياک اياك ايای
مثنـی اياهما اياهما اياكما اياكما متکلـم مع الغير
جمـع اياهم اياهن‌ اياكم اياكن ايانـا
2- ضمير متصل: ضميرهاي متصل نيز به دو شكل به كار مي روند:
الف) ضمير متصل رفعي (مرفوع): ضميرهايي هستند كه فقط به فعل اضافه مي شوند و جزء فعل مي باشند و نشان دهنده ي صيغه ي فعل هستند كه به آنها ضمير متصل فاعلي يا بارز يا متصل رفعي گفته مي شود.و عبارتنداز:
فعل ماضي ا- و- ن- ت – تما- تم – ت –تن - ت – تا
فعل مضارع و امر ا- و- ن- ي-
مثال: ذهبا – ذهبــوا- ذهبنـا فعل ماضي
مثال: يذهبان – يذهبـــون – تذهبيــن –تذهبـن فعل مضارع
مثال : إذهبــا ـ إذهبــوا ـ إذهبــی ـ إ ذهبــن == امر
نكته 1- «نون» در صيغه هاي مثني و جمع مذكرو مفرد مؤنث مخاطب علامت مرفوع بودن فعل مضارع
مي باشد و ضمير بشمار نمي رود .
ب) ضمير متصل نصبي و جرّي كه عبارتند از :
غائب مخاطب متکلـم
مذکر مونث مذکر مونث متکلم وحده
مفرد ه‌ هـا ک ك ی
مثنـی هما هما كما كما متکلـم مع الغير
جمـع هم هن كم كن نـا
نكته 1- هر گاه اين ضميرها به آخر فعل و حروف مشبهه بالفعل اضافه شوند ضمير متصل نصبي هستند اگر به فعل اضافه شوندمفعولاً‌ به و محلاً منصوب هستند واگر به حروف مشبهه اضافه شوند اسم حروف مشبهه و محلا منصوب مي باشند .
مثال: اَعْرفِــک شاهد نا
فعل مفعولاً به و محلاً منصوب (ضمير متصل نصبي)
نكته 2- هر گاه اين ضميرها به آخر اسم و يا حرف جر اضافه شوند ضمير متصل جرّي مي باشند. اگر به اسم اضافه شوند مضاف اليه و اگر به حرف جر اضافه شوند محلاً مجرور به حرف جر مي باشند.
حروف جر: في- من – الي- علي – بــ - لـِ – عن – ك – حتّــي – حاشا – كلا - واو قسـم .........
واو قسم مثل: و العصر - و التين و الزيتون منك: من ك

حرف جر مجرور به حرف جر حرف جر مجرور به حرف جر
جار و مجرور جار و مجرور
3- اسم اشاره: به دو شكل به كار مي رود.
الف) اسم اشاره به دور:
مذكر مونث معني
مبني مفرد ذلك تلك آن
معرب مثني ذانك-ذينك تانك-تينك آندو
مبني جمع اولئك اولئك آنان-آنها



ب) اسم اشار ه به نزديك:
مذكر مونث معني
مبني مفرد هذا هذه اين
معرب منثي هذان- هذين هاتان- هاتين ايندو
مبني جمع هولاء هولاء اينان- اينها
نكته 1- اسمهاي اشاره هولاء و اولئك فقط براي جمعهاي عاقل (انسانها) به كار برده مي شوند و براي جمعهاي غير عاقل (غير انسانها) از هذه و تلك استفاده مي شود. (براي جمعهاي غير عاقل يا غير انسانها از قواعد مفرد و مونث استفاده مي كنند. يعني، ضمير، فعل، اسم اشاره، اسم موصول، مفرد و مونث به كار برده مي شود.) مثال:
تلاميذ – معلمون – معلمات
هولاء – هولاء – هولاء (جمع عاقل، انسانها)
اولئك – اولئك – اولئك
نكته 2 - اسم( الـ ) دار بعد از اسم اشاره اگر جامد باشد عطف بيان و اگر مشتق باشد صفت مفرد مي باشد
هولاء التالميذ (عطف بيان ) هولاء المعلمون (صفت مفرد )
4- موصول: به دو شكل به كار مي رود:
الف) اسم موصول خاص كه عبارتند از:
مذكر مونث
مبني مفرد الذي التي كسي كه
معرب مثني الذان- الذين التان – التين كساني كه
مبني جمع الذين الّاتي كساني كه
ب) اسم موصول عام (مشترك) : براي عاقل (انسانها)، مــن كسي كه، آنكه
براي غير عاقل (غير انسان)، ما چيزي كه، آنچه
نكته ا- به جمله اي كه بعد از اسم موصول قرار مي گيرد، جمله ي صله (صله ي موصول) گفته مي شود.
در جمله صله ضمير ي بكار برده مي شود كه به اسم موصول برمي گردد و به آن ضمير عائد
گفته مي شود . مانند: الله هو ا لــذي ارسـل رسوله با لهدي
اسم موصول صله ( صله ي موصول)

نكته 2= اسم موصول بعد از اسم الـ دار اگر به معني ( كه ) باشد صفت مفرد مي باشد .
هذا هـو الظبــي الــذي فتشت عنـه طـول النهـار .
5- معرفه به الـ (ذواللام): هر گاه نكره اي با «ال» به كار برده شود به معرفه تبديل مي شود كه به آن معرفه به ال (ذواللام) گفته مي شود و هيچگاه تنوين نمي گيرند. مثال: ال+ كتاب‌ = الكتاب الرجل ، الشجره و … يعني اگر ال را برداريم نكره مي شود.
6 ـ معرفه به اضافه: هر گاه اسم نكره اي به اسم معرفه اي اضافه شود اسم نكره به معرفه تبديل
مي شود كه به آن معرفه به اضافه گفته مي شود . مثال:
كتاب + التلميذ كتــاب التلميــــذ
معرفه به اضافه معرفه به ال (مضاف و مضاف اليه)
نكته ا: معرفه به اضافه يا مضاف ، هيچگاه ال- تنوين- نون مثني و نون جمع مذكر سالم نمي گيرد. مثال:
اخوانِ + كم اخـواكـم
اخوينِ‌ + كم اخويـكم
معلمون + المدرسه معلمـو المدرسه
معرفه به اضافه معرفه به ال (مضاف و مضاف اليه)
( مضـاف در معرفه و نکــره بودن از مضـاف اليــه پيــروی دارد به اين صورت که اگـر مضاف اليـه معـرفه باشد مضاف هم معـرفه و اکـر مضاف اليـه نکــره باشــد مضاف هــم نکــره می باشد .)
کتاب معلــم کتاب المعلــــم











ترجمــه درس دوم:
در خدمت نيازمندان
هوا گرم است و مردم در خانه هايشان هستند. علي (ع) سوي بازار خارج شد. اكنون خارج مشو . آفتاب سوزان است. نه… شايد نيازمندي كمك بخواهد. و در راه …
سنگين است… سنگين است. ولي چاره اي نيست. … كودكان گرسنه هستند. تشنه هستند. چه كار كنم. پس علي (ع) به او نگاه كرد. پس آمد و مشك را از او گرفت. پس آن را به خانه اش برد… و از او درباره ي (وضعش) حالش سؤال كرد. علي بن ابي طالب همسرم را به سوي مرزها فرستاد. و بعد از چند روز خبر وفات او را شنيديم! و من و كودكان يتيمي دارم و چيزي ندارم. پس نياز و ضرورت مرا به كار كردن براي مردم وادار كرده است.
علي (ع) با ناراحتي سوي دارالحكومه (مركز خلافت) رفت و سبدي برداشت كه در آن غذايي بود. پس برگشت و در زد…
-چه كسي در را مي كوبد؟
- من همان بنده هستم كه مشك را با تو آورد، در را باز كن. همانا همراه خودم چيزي براي كودكان دارم.
- خداوندا تو راضي باش بين من و بين علي بن ابي طالب قضاوت كن.
علي (ع) وارد شد و گفت: همانا من بدست آوردن ثواب را دوست دارم. پس از بين اين دو كار انتخاب كن: آماده كردن نان يا بازي با كودكان.
- من براي تهيه نان از تو توانا ترم. پس تو با كودكان بازي كن.
پس علي (ع) به سوي دو كودك كوچك رفت و بين آن دو قرار گرفت و خرما را در دهان آن دو مي گذاشت در حاليكه به هر يك از آندو مي گفت:
-اي پسرم! علي ابن ابي طالب را به خاطر آنچه در كارت گذشته است حلال كن.
-برادرم، تنور را روشن كن. خداوندا خير و ثواب خودت را بر اين مرد فرو ريز ، واي، علي ابن ابي طالب ، چگونه؟!
او به وضع محرومين توجه نمي كند… ما محروم هستيم ولي او … !
پس علي (ع) اقدام به روشن كردن آن كرد. پس هنگامي كه آنرا روشن كرد گفت:
-اي علي بچش! اين است پاداش كسي كه بيچارگان و يتيمان را فراموش مي كند.
در آن لحظه زني آمد و خليفه مسلمانان را ديد و تعجب كرد!
-واي بر تو، آيا مي داني او كيست؟ او امير مؤمنين است.
-واي بر من، چه كار كنم؟
پس به سوي او رفت در حالي كه عذرخواهي مي كرد.
- شرمنده ام، شرمنده ام. ببخشيد، معذرت مي خواهم، اي امير مؤمنين. ببخشيد.
- نه، نه. بلكه من از تو شرمنده هستم، به خاطر آنچه در كارت كوتاهي كرده ام.



















قواعد درس دوم:
اعراب: به حركت حرف (كلمات) آخر كلمات معرب، اعراب گفته مي شود.
معرب: به كلماتي گفته مي شود كه حركت حرف آخر آنها در شرايط مختلف تغيير مي كند.
اعراب به سه شكل به كار برده مي شود:
1 ـ اعراب محلي 2 ـ اعراب ظاهري 3 ـ اعراب تقديري
1- اعراب محلي : در كلمات مبني كه حركت حرف آخر كلمه تغيير نمي كند اعراب محلي مي باشد. اعراب محلي در موارد زير به كار برده مي شود:
الف) كلمات مبني
ب) جمله ( خبر جمله - حال جمله - صفت جمله وصفيه )
ج) خبر شبه جمله (جار و مجرور و ظـرف زمان و مکان ) . جمله و شبه جمله مبني به شمار مي رود.
مانند:
هولاء تلميذات: هولاء (مبتدا، محلاً مرفوع)، تلميذات‌ (خبر، مفردو مرفوع به ضمه اصلي، اعراب ظاهري)
جاء اولئك: اولئك (فاعل، محلاً مرفوع)
الله ارسل رسوله انتِ في الصّف
مبتداو مرفوع خبر جمله فعليه مبتدا خبر شبه جمله(جارو مجرور)
اعراب ظاهري محلاً مرفوع محلاً مرفوع محلاً مرفوع
رأيتها: رأي(فعل)، تَ (فاعل، ضمير، محلاً مرفوع)، ها (مفعول به، محلاً منصوب)

حروف جر: في- من – الي- علي – بــ - لـِ – عن – ك – حتّــي – واو قسـم.
عليــك : علــي (حرف جر)، ك (محلاً مجرور)
الكتاب فـوق المنضــده: الكتـاب (مبتـدا، محلاً مرفوع)، فــوق المنضــده (خبر شبه جمله، محلاً مرفوع)
2- اعراب ظاهري: هر گاه علامت اعراب در آخر كلمات معرب ظاهر و آشكار باشد آن را اعراب ظاهري مي نامند و به دو شكل به كار برده مي شود.
الف) اعراب اصلي ب) اعراب فرعي (نيابي)



الف) اعراب اصلي :هر گاه كلمه اي در حالت رفع (ضمه ُ‌ ٌ ) و در حالت نصب (فتحه َ‌‌ ً ) و در حالت جر ( كسره ِ ٍ ) و در حالت جزم ( سكون ْ ) داشته باشد داراي اعراب اصلي مي باشد.
رفع، ضمه ، ُ ٌ‌ مشترك بين اسم و فعل مضارع
نصب، فتحه َ ً
علامت اعراب اصلي جر، كسره ، ِ ٍ فقط اسم
جزم، سكون ، ْ فقط فعل مضارع
مانند: لـم يكْتُبْ التلميــذُ الدرس في البيت.
لم يكتب (فعل مضارع و مجزوم به سكون «حذف ضمه»، اعراب اصلي)
التلميذ (فاعل و مرفوع به ضمه اصلي ) الدرس: (مفعول به و منصوب به فتحه اصلي)

في البيت: (مجرور به كسره اصلي) لا تقـــل الكـــذب. لا تقــل: (فعل مضارع مجزوم به سكون «حذف ضمه» اعراب اصلي)الكــذب: (مفعول به و منصوب به فتحه اصلي)
نكتــه : در فعلهاي مبني براي مشخص كردن نوع مبني به سومين حرف اصلي فعل نگاه مي كنيم و با توجه به علامت سومين حرف اصلي نوع مبني آنها را مشخص مي كنيم .
مبني بر سكون : ذهبتَ – يذهبن – ذهبْتِ

ب) اعراب فرعي يا نيابي: هر گاه كلمه اي در حالت رفع، نصب، جر و جزم به جاي علامات اعراب اصلي از حروف يا حركات ديگري استفاده كند داراي اعراب فرعي يا نيابي مي باشد و شامل موارد زير مي باشد.
1 ـ اسم مثني
2 ـ اسم جمع سالم مذكر
3 ـ اسماء خمسـه
4 ـ اسماء جمع سالم مؤنث
5 ـ اسم غير منصرف
اسم مثني: به اسمهايي گفته مي شود كه بر دو تا دلالت داشته باشند و با اضافه كردن «ان-ين» ساخته مي شوند و هميشه داراي اعراب فرعي يا نيابي مي باشند. به اين صورت كه در حالت رفع ( الف) و در حالت نصب و جر ( ياء) مي گيرند.
نكته 1- «ن» در اسمهاي مثني علامت اعراب نمي باشد و هنگام مضاف واقع شدن «ن» مثني حذف مي شود. مانند: جاء التلميذان (فاعل و مرفوع به الف نيابي)
رأيت التلميذين ( مفعول به و منصوب به ياء نيابي)
سمعت من التلميذين( مجرور به ياء نيابي)
جاء اخواك (فاعل و مرفوع به الف نيابي)
نكته2- ياء درصورتی علامت نصب است كه قبل از آن اسم حرف جربه كار نرفته باشدوآن اسم مضاف اليه نباشد ياء در صورتي علامت جراست كه قبل از آن حرف جر به كار رفته باشدو مضاف اليه باشد.
2-اسم جمع سالم مذكر: جمعهايي كه با اضافه كردن (ون‌ ـ ين ) ساخته مي شوند و هميشه داراي اعراب فرعي يا نيابي هستند يعني در حالت رفع (واو) و در حالت نصب و جر (ياء) مي گيرند.
جاء المعلمون (فاعل و مرفوع به واو نيابي)
رايت المعلمين ( مفعول به و منصوب به ياء نيابي)
سمعت من المعلمين (مجرور به ياء نيابي)
نكته: «ن» در جمع سالم مذكر علامت اعراب نمي باشد و هنگام مضاف واقع شدن حذف مي شود.
جاء معلموهم (فاعل و مرفوع به واو نيابي)
المعلمون + هم معلموهم

3- اسماء خمسـه: عبارتند از: أب، أخ، ذو، فـــو، حــم.
چون اين اسمها در اعراب مانند هم به كار مي روند و علامت اعرابشان يكسان است اسماء خمسه ناميده مي شوندومعمولاً‌ درجمله به اسم ديگري اضافه مي شونديعني مضاف واقع مي شوندو داراي اعراب فرعي يا نيابي هستند. به اين صورت كه در حالت رفع، (واو) و در حالت نصب (الف) و در حالت جر (ياء) مي گيرند. مانند: جاء أبــوك (فاعل و مرفوع به واو نيابي) رأ‌يتُ أبـاك (مفعول به و منصوب به الف نيابي)
سمعت من أبيـك (مجرور به ياء نيابي)
نكته 1 = هرگاه اسماء خمسـه مضاف به ضمير متكلم وحده در هر سه حالت (رفع – نصب – جـر ) اعراب تقديري
دارند : جاء أبــي رأيت أبـــي سلمت علي أبـــي

نكته 2: دراسمهاي مثني وجمع سالم مذكرواسماء خمسه چون علامت اعراب آنها حروف مي باشدبه آنها اعراب به حروف گفته مي شود ولي در اسمهاي جمع سالم مؤنث و اسم ضمير منصرف چون علامت اعراب حركت مي باشد به آنها اعراب به حركت گفته مي شود.

معني درس سوم : كتاب زندگي
علم و دين براي انسان دو بال هستند كه جز توسط آن دو نمي تواند پرواز كند و امت اسلامي همان امتي است كه به سوي كمال و رشد حركت مي كند و او به اين دو بال احتياج دارد.
و اسلام از زمان ظهورش مسلمانان را به انديشيدن و آموختن تشويق كرده است به خاطر اين مسلمانان مقاله ها و كتابهاي متعددي در تمام زمينه هاي فكري و علمي مانند ادبيات و فلسفه و پزشكي و رياضيات و فيزيك و كشاورزي و داروسازي و … تأليف كرده اند.
و قرآن قانوني است براي زندگي روزانه ي ما و كتابي نيست كه درباره ي علمها به طور كامل صحبت كند ولي در آن بعضي اشارات علمي وجود دارد كه علم بشر تاكنون بعضي از آنها را كشف كرده است.
و اكنون بعضي از اين نشانه ها (آيات) را فرا بگير.
اصل جهان:
همانا آسمانها و زمين بسته بودند پس آن دو را گشوديم.
اصل جهان رازي پيچيده است و آيه درباره ي حقيقت اين كار را در ميان سخنان مختصر و مفيد به جهانيان خبر مي دهد. آسمانها و زمين به هم پيوسته بودند سپس خداوند بين آن دو را جدا كرده است.
محققان در علم نجوم در قرن بيستم به نظريه اي رسيدند كه خلاصه ي آن اين است كه ماده ي اوليه ي جهان جامد بود. سپس انفجار شديدي در آن روي داد و اجزاء آن ماده جدا شد و آسمانها و زمين شكل گرفت.

خورشيد و ماه
و در آنها (آسمانها) ماه را به صورت نوري و خورشيد را چراغي قرار داد.
كلمه ي سراج (چراغ) به چيزي گفته مي شود كه داراي نور و حرارتي از خودش باشد و كلمه نور به تنها نوري كه در آن حرارتي نيست گفته مي شود.
و آيه مي گويد «همانا ماه نوري را از منبعي غير خودش كه در آن حرارتي نيست ايجاد مي كند. اما خورشيد نوري ذاتي است (فروزان است) پس منبعي براي نور و حرارت مي باشد.
و انسان حقيقت ماه را نمي شناخت بجز در قرن بيستم (بعد از فرود آمدن اولين انسان بر سطح آن و اكتشاف آن به اينكه آن تنها سياره ي سرد و خاموش است) كه در آن اثري از آب و زندگي نيست و آن نور خورشيد را منعكس مي كند.
چرخش زمين:
و كوهها را مي بيني و آنها را جامد مي شمري در حاليكه آنها مانند ابر مي گذرند.
اگر تو به كوهها نگاه كني گمان مي كني كه آنها ثابت هستند ولي حقيقت غير از آن است.
كوهها از مقابل تو مي گذرند همانطوركه ابرها مي گذرندوعلت آن چرخش زمين و حركت آن مي باشد.
حركت زمين در دوره ي ما بر كسي پوشيده نيست ولي آن حتي قرنهاي اخير بر انسان پوشيده بود.
و داستان مشهور گاليله در اين زمينه است.
اين بعضي اشارات علمي در قرآن كريم بود كه علم تاكنون حقيقت آن را كشف كرده است.
و مي دانيم كه اشارات علمي در ايات قرآن كريم حرفي به خودي خود نيست.
بلكه آنها نشانه هايي است كه راستي ادعاي نزول قرآن از جانب خداوند بزرگ و بلند مرتبه را براي ما ثابت مي كند.
همانا در آن (قرآن) نشانه هايي است براي گروهي كه مي انديشند.






















قواعد درس سوم:
1- جمع مونث سالم: به جمع هايي گفته مي شود كه با اضافه كردن (ات) ساخته مي شود. مانند: مؤمنات، تلميذات، آيات، كلمات، مسلمات، صالحات، فراشات.
جمع مونث سالم در حالت رفع و جر اعراب اصلي دارند
يعني در حالت رفع ُ ٌ و در حالت جر ِ‌ ٍ مي گيرند. ولي در حالت نصب اعراب فرعي يا نيابي دارند. يعني در حالت نصب به جاي فتحه، كسره مي گيرند.

نكته: جمعهاي سالم مؤنث هيچگاه فتحه نمي گيرند.
ضمه ( رفع ) ـــ
(اعراب اصلي)، جارت المعلمات (فاعل و مرفوع به ضمه اصلي)
كسره (جر ) ــــ
كسره (نصب) ـــــ (اعراب فرعي يا نيابي)، رأيت المعلماتِ (مفعول به و منصوب به كسره فرعي يا نيابي)
الحسنات يذهبن السيئاتِ : الحسنات (مبتدا و مرفوع به ضمه اصلي)، يذهبن (خبر جمله فعليه محلاً مرفوع)، السيئاتِ (مفعول به و منصوب به كسره فرعي)
سمعتُ من المعلماتِ (مجرور به كسره اصلي)
مضاف اليه فاعل
مجرور مرفوع مبتدا
مجرور به حرف جر خبر

منصوب مفعول به
مجزوم فعل مضارع مجزوم (نهي)
2- اسم غير منصرف: به اسمهايي گفته مي شود كه هيچگاه تنوين نمي گيرند و در حالت رفع و نصب اعراب اصلي دارند. يعني در حالت رفع ُ (ضمه) و در حالت نصب َ‌ (فتحه) مي گيرند. ولي در حالت جر، اعراب فرعي يا نيابي دارند. يعني در حالت جر به جاي كسره (فتحه) مي گيرند.
جاءتْ فاطمه (فاعل و مرفوع به ضمه اصلي)
رأيتُ فاطمه( مفعول به و منصوب به فتحه اصلي)
سمعتُ مِن فاطمه(مجرور به فتحه فرعي «نيابي»)
رفع، ضمه، ُ
اعراب اصلي جر، فتحه، َ اعراب فرعي(نيابي)
نصب، فتحه َ

نكته: اسمهاي غير منصرف عبارتند از:
1- اسم علم مؤنث مانند: فاطمه، مريم ، زينب
2- اسم شهرها و كشورها و رودها (خاص) مانند: اصفهان، ايران، كارون
3- اسم غير عربي (عجم) مانند: ابراهيم، اسماعيل، يعقوب، يوسف، فرعون، اسحاق
4- اسمهايي كه بروزن(افعـل، فعلي، فعـلاء، فعـلان)باشندمانند:اكرم، عطشــی، زهراء ، خضراء- عطشان، سلمان
5- جمعهاي مكسري كه بر وزن مفاعل و مفاعيل و شبيه آندو باشد( جمع هاي مكسري كه حرف سوم آن الف باشد وبعد از آن بيش از يك حرف به كار رفته باشد).
مانند: مساجد، موازين، معابد. شبيه آن، قواعد، حوادث
مفاعِيــل، مفاتيــح، محاريـب شبيـه آن، تفاسير، تواريخ، تلاميذ
6- جمعهاي مكسري كه به الف ممدود (اء) ختم شده باشد. مانند : اشياء، اسماء، علماء، اولياء، فضلاء.
نكته: اسمهاي غير منصرف با دو شرط در حالت جر، كسره مي گيرند و اعراب اصلي دارند :
1- مضاف باشد. 2- ال داشته باشد.
ذهبتُ الي مسـاجد (مجرور به فتحه نيابي «فرعي»)
ذهبتُ الي المسـاجدِ (مجرور به كسره اصلي)
ذهبتُ الي المسـاجد المدينـه. المساجد( مجرور به كسره اصلي و مضاف) المدينه (مضاف اليه و مجرور به كسره اصلي)
پيامبراني كه حرف اول اسم آنها يكي ازاين حروف باشد اسم آنها منصرف است و غير از اينها
غير منصرف مي شوند:
شش صلمنـه (شيث، شعيب، صالح، لوط، محمد، نوح، هود)




معني درس چهارم:
زيبايي علم
از ترانه سرايي و بيهوده گويي بپرهيز
و سخن راست و درست (حق) بگو و از كسي كه بيهوده گويي مي كند دوري كن.
تقواي الهي پيشه كن زيرا تقواي الهي
به دل كسي نزديك نمي شود مگر اينكه او به تقواي الهي رسيده باشد.
كسي كه راه زني مي كند قهرمان نيست همانا كسي كه تقواي الهي پيشه مي كند قهرمان است.
نمرود و كنعان و كساني كه در زمين فرمانروايي مي كردند وعزل و نصب مي كردند كجا هستند.
علم را فرا بگير و تنبلي مكن زيرا خير و نيكي از افراد تنبل بسيار دور است.
از خواب و خيال بپرهيز و علم را فرا بگير زيرا كسي كه
هدف مطلوب را مي شناسد هر آنچه را كه از دست بدهد كوچك مي شمرد.
با زياد شدن علم، دشمن خار و پست مي شود. زيبايي علم به اصلاح كردن عمل بستگي دارد.
هرگز از اصل و نسب خود سخن مگو
همانا اصل جوانمردي در چيزي است كه بدست آورده است
ارزش انسان به چيزي است كه او را نيكو مي گرداند.
و انسان از آن كم و بيش بدست مي آورد.
در دنيا آرزوهاي خود را كم كن تا موفق شوي
زيرا دليل و نشانه ي عقل، كم كردن آرزوهاست.










ترجمه و قواعد عربـي 2 رشته تجربـي و رياضي

قواعد درس چهارم:
اقسام اسم معرب: اسم معرب به چهار شكل به كار برده مي شود.
1- اسم مقصور: اسمي است كه به الف مقصوره ( ي-ا) ختم شده باشد. مثال: الهدي- الفتي- مستشفي- الدنيا- موسي و …
2- اسم منقوص: اسمي است كه به ياء ساكن ماقبل مكسور (يعني قبلش كسره باشد) ختم شده باشد. مثال: القاضِي- الباقِي- الماضِي- الليالِي و …
3- اسم ممدود: اسمي است كه به الف ممدوده (اء) ختم شده باشد. مثل: زهراء- خضراء- ماء- دعاء- سماء- انبياء.
4- اسم صحيح الاخر: اسمي است كه به الف مقصوره و ياء ساكن و الف ممدود ختم نشده باشد. مثل: كتاب، مدرسه، تلميذ، فاطمه، مريم.
اعراب تقديري: هرگاه در اسم معربي علامت اعراب ظاهر نشود يعني نتوانيم علامت اعراب به آخر آن اضافه كنيم آن كلمه اعراب تقديري دارد.
كلماتي كه در مواردي كه اعراب تقديري دارند عبارتند از:
1- اسم مقصور: اسمهاي مقصور در هر سه حالت، رفع، نصب و جر اعراب تقديري د ارد يعني علامت اعراب نمي پذيرند.
رفع
اسم مقصور نصب اعراب تقديري
جر
الدنيا مزرعه الآخره: الدنيا(مبتدا و تقديراً مرفوع)، مزرعه(خبرو مرفوع به ضمه اصلي)
الآخره (مضاف اليه و مجرور به كسره اصلي)
جاء الفتي (فاعل و تقديراً مرفوع) رأيتُ الفتي (مفعول به و تقديراً منصوب)
سمت مِن الفتي (تقديراً مجرور)
نكته: هر گاه اسم مقصور نكره و يا بدون ال باشد در هر سه حالت رفع و نصب و جر الف مقصوره (ي) آن حذف مي شود و به جاي آن تنوين نصب ــــًــــ مي گيرد.
مثال: هـدي – فتي – جاء فتي (فاعل و تقديراً مرفوع)
رأيتُ فتي (مفعول به و ظاهراً منصوب به فتحه اصلي) سمعتُ من فتي ( تقديراً مجرور)
2-اسم منقوص: اسمهاي منقوص در حالت رفع و جر اعراب تقديري دارند ولي در حالت نصب اعراب ظاهري و اصلي دارند يعني در حالت نصب فتحه مي گيرند.
رفع
اسم منقوص جر اعراب تقديري
نصب اعراب ظاهري و اصلي
جاء القاضِي (فاعل و تقديراً مرفوع) رأيتُ القاضِي (مفعول به و منصوب ظاهراً به فتحه اصلي
سمعت من القاضِي (تقديراً مجرور)
نكته: هر گاه اسم منقوص بدون ال و يا نكره باشد و در حالت رفع و جر ياء ساكن آن حذف مي شود و به جاي آن تنوين جر مي گيرد ولي اعرابش تقديري است. ولي در حالت نصب ياء آن حذف نمي شود و اعراب اصلي و ظاهري دارند.
معرفه نكره
القاضِي قاضٍ
الباقِي باقٍ
مانند: جاء قاضٍ (فاعل و تقديراً مرفوع) رأيتُ قاضياً (مفعول به و ظاهراً منصوب به فتحه اصلي)
سمعتُ من قاضٍ (تقديراً مجرور)
3-اسمي كه به ضمير متصل متكلم وحده (ي) اضافه شده باشد. در هر سه حالت رفع و نصب و جر داراي اعراب تقديري مي باشند.مانند:
جاء معلمي (معلم: فاعل و تقديراً مرفوع، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)
رأيت معلمي (معلم: مفعول به و تقديراً منصوب، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)
قلتُ لمعلمي ( معلم: تقديراً مجرور، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)
نكته: هر گاه اسماء خمسه به ضمير متصل متكلم وحده (ي) اضافه شده باشد در هر سه حالت رفع و نصب و جر اعراب تقديري دارد. مثال:
رجع ابي إلي المدينهِ : (أب: فاعل و تقديراً مرفوع، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)
سمِعتُ من أبي : (أب: تقديراً مجرور، ي: مضاف اليه و محلاً مجرور)




ترجمـه درس پنجم:
آهو و ماه
من شكارچي هستم. به مناطق مختلفي براي صيد حيوانات كمياب سفر مي كنم. در يكي از اين سفرها يك هفته كامل در يكي از جزيره هاي استوايي گذراندم. به دنبال آثار آهويي با شاخهاي زيبا مي گشتم كه در اين منطقه زندگي مي كرد.
در اين صيد يكي ازساكنان جزيره به من كمك مي كرد درحالي كه او به راههاي جنگلهايش آگاه بود.
هنگامي كه خورشيد غروب كرد، زير درختي مشرف به تپه شني نشستيم. …………. نقره اي رنگ ماه ظاهر شد و منظره ي خيلي زيبا و دلنشين دلها را مي ربود.
در آن لحظه يك آهو را ديدم كه به آرامي روي شن راه مي رفت تا اينكه به روي يكي از تپه ها رسيد و سپس نشست.
- نگاه كن … نگاه كن… اين همان آهو است كه در طول روز دنبال او مي گشتم.به شاخهاي زيبا و گرانبهايش نگاه كن كه مانند نقرهي براق در نور ماه ظاهر شده است.
آهو به وجود ما پي نبرد. پس در نقطه اي ايستاد در حالي كه با تعجب و دقت به ما نگاه مي كرد. پس سلاحم را برداشتم … ولي … دستم نمي پذيرفت… چگونه آهويي را مي كشي كه عاشق زيبايي است همانطور كه تو عاشق آن هستي؟! آهو پناهگاهش را در بين درختان ترك كرد تا اينكه ماه را ببيند و با آن راز و نياز كند سلاح را روي زمين گذاشتم و به دوستم گفتم: نه … اين آهو را نمي كشم. نظر تو چيست؟ پس جواب داد:آفرين بر تو … حق با تو است …
همانا او حيواني با احساس است كه زيبايي را دوست دارد!












قواعد درس پنجم:
صفت: كلماتي هستند كه درباره ي اسم توضيح مي دهند و در عربي به آنها نَعت گفته مي شود.
موصوف: به اسمي گفته مي شود كه صفت در باره ي آن توضيح مي دهد و به آن منْعوت گفته مي شود.
صفت به دو شكل به كار برده مي شود:
1- صفت مفرد 2 ـ صفت جمله و صفيه
صفت مفرد: هر گاه صفت يك اسم باشد آن را صفت مفرد مي ناميم و در چهار مورد از موصوف خود پيروي مي كند.
موارد تبعيت صفت مفرد از موصوف:
الف) در جنس (مذكر و مونث بودن)
ب) در معرفه و نكره بودن
ج) در عدد ( مفرد و مثني و جمع بودن)
د) در اعراب ( رفع و نصب و جر)
مانند: رجل مومن ( رجلٌ : موصوف، مومن : صفت مفرد)
الرجال المؤمنون: ( الرجال: موصوف، المومنون: صفت مفرد)
تلميذاتٌ مومناتٌ : ( تلميذاتٌ : موصوف، مومناتٌ : صفت مفرد)
المعلمين المومنين : ( المعلمين : موصوف، المومنين: صفت مفرد)
شجرهً‌ جميلهً‌: (شجرهً : موصوف، جميلهً : صفت مفرد)
نكته1 : اسم موصول بعد از اسم الـ دار معمولا صفت مفرد مي باشد ومعني ( كه ) دارد .
انا ذلك العبد الـذي حمل معك القربه .
نكته2 : اسم مشتق الـ دار بعد از اسم اشاره صفت مفرد بشمار مي رود .
هؤلاء المسلمات مجاهدات في سبيل الله .
نكته3: اسماءخمسه ذو ـ ذات هرگاه بين دو اسم نكره قرار بگيرند صفت مفرد مي باشند .
هو رجل ذ و علم
نكته 4: هر گاه موصوف جمع غير عاقل (غير انسان) باشد صفت براي آن مفرد مونث به كار برده مي شود. اگر موصوف جمع غير قابل صفت فقط در معرفه و نكره بودن و اعراب از او پيروي مي كند.
مثال :
الأعمالُ‌ الصالِحه ( الأعمال: موصوف جمع غير عاقل، الصالحه: صفت مفرد مونث)
كُتُب مفيده: ( كتب: موصوف جمع غير عاقل، مفيده: صفت مفرد مونث)
كلماتٌ جديدهٌ: ( كلماتٌ : موصوف جمع غير عاقل، جديده : صفت مفرد مونث)
2-صفت جمله وصفيـه: به جمله اي گفته مي شود كه بعد از اسم نكره قرار مي گيرد و درباره ي اسم نكره توضيح مي دهد و چون جمله مبني به شمار مي رود اعراب محلي دارد و جمله وصفيه در اعراب از اسم نكره پيروي مي كند.
الساعه كنْزٌ لا ينفـد: (الساعه مبتدا و مرفوع، كنزٌ : اسم نكره و موصوف، خبر، مرفوع-
لاينفــد : صفت جمله و صفيه، محلاً‌ مرفوع)
رأيتُ تلميذاً‌ يقرأُ‌ كتابه‌ : ( رأيت: فعل ماضي، تلميذاً: اسم نكره- موصوف- مفعول به و منصوب،
يقرأ كتابه : صفت جمله وصفيه- محلاً منصوب)
نكته: هر گاه فعل مضارع در يك جمله بعد از فعل ماضي قرار بگيرد فعل مضارع به صورت ماضي استمراري ترجمه مي شود.
رأيتُ رجلاً يهْتِف بِشره : (رأيتُ:فعل ماضي، رجلاً: موصوف، يهتف بشره: صفت جمله وصفيه، محلاً منصوب)

مضاف و مضاف اليه: هر گاه دو اسم در كنار هم قرار بگيرند به طوري كه اسم اول به اسم دوم اضافه شده باشد يعني اسم اول متعلق يا مختص اسم دوم باشد به اسم اول مضاف و به اسم دوم مضاف اليه گفته
مي شود. مضاف هيچگاه ال، تنوين، نون مثني و جمع سالم مذكر نمي گيرد.
نكته 1: مضاف هيچگاه ال، تنوين، نون مثني، نون جمع سالم مذكر نمي گيرد.
باب‌ الصف (مضاف و مضاف اليه) معلّمو المدرسهِ ( مضاف و مضاف اليه)
نكته2: مضاف اليه هميشه مجرور مي باشد. ( كل مضاف اليه مجرورٌ)
بايد توجه داشت كه مضاف در معرفه و نكره بودن از مضاف اليه پيروي مي كند يعني اگر مضاف اليه معرفه باشد مضاف هم معرفه و اگر مضاف اليه نكره باشد مضاف هم نكره به شمار مي رود.
كتاب تلميذٍ ( مضاف و مضاف اليه نكره)
كتاب التلميذِ (مضاف و مضاف اليه معرفه)
نكته3: گاهي براي يك اسم مضاف اليه و صفت و هر دو با هم به كار برده مي شود كه در آن صورت در فارسي اول صفت و بعد مضاف اليه قرار مي گيرد ولي در عربي اول مضاف اليه و بعد صفت به كار برده مي شود. در بزرگ مدرسه : (مضاف و موصوف- صفت- مضاف اليه)
باب المدرسهِ الكبير: ( مضاف و موصوف- مضاف اليه – صفت)
معني درس ششم:
حقوق مردم
اي عقيل، برخيز، چيزي در خانه نيست.
برادرت خليفه ي مسلمانان و رئيس حكومت است.
به سوي او برو تا چيزي از مال بدست آوري.
عقيل برخاست و به سوي دارالحكومه رفت. در راه..
- برادرم امير كشور است … مال و مقامي بدست خواهم آورد.و جز با كيسه هاي پر بر نخواهم گشت… حتماً… شكي در آن نيست.
در دارالحكومه:
-سلام بر تو اي برادرم اي امير مومنين
- و بر شما سلام و رحمت خداوند باد.
- اي علي به سوي تو آمده ام تا اينكه پيرامون مشكلاتم در زندگي صحبت كنم ، در زمان شام.
- اي پسرم! اي حسن، به عمويت لباسي بپوشان.
پس حسن از لباس خودش به او پوشاند
و در زمان شام هنگامي كه بر سر سفره نشسته تا شام را تناول كنند (بخورند) عقيل چيزي جز نان و نمك نيست. پس خيلي تعجب كرد.
- اي علي آيا اين سفره امير كشور است؟ آيا اين چنين به ما غذا مي دهي؟
- آيا اين از نعمتهاي خدا نيست؟
- بله ! .. اما!
- پس حمد و ستايش مخصوص خداست.
- اي علي! من بدهكارم و خانواده ام به كمك احتياج دارند. همانا آنها مرا سوي تو فرستاده اند تا اينكه با خبرهاي مسرت انگيز (شاد) به سوي آنها برگردم.
- بدهي تو چقدر است؟
- هزاران درهم!
- اين مقدار ندارم ولي صبر كن تا حقوقم را از بيت المال بگيرم و مقداري از آن را به تو كمك كنم.
- بيت المال در دست توست و تو از حقوقت صحبت مي كني؟ … حقوق تو چقدر است؟
- بين من و بين ديگران در بيت المال فرقي نيست.
- مثل اينكه نمي پذيري (قبول نداري)؟… عيبي ندارد (اشكالي ندارد.
- پس به سوي بازار برو و قفل صندوقها را بشكن.
- چه چيز در صندوقهاست؟ اموال تاجران؟
- آيا به من فرمان مي دهي كه صندوقهاي ملتي را بشكنم كه به خداوند توكل كرده اند و اموالشان را در آن گذاشته اند؟ آيا به من فرمان مي دهي كه دزدي (سرقت) كنم؟!
- پس تو چگونه به من فرمان مي دهي كه بيت المال مسلمانان را بگشايم و اموال آنها را به تو بدهم؟
- در حالي كه آنها به خدا توكل كرده اند! … آيا دزدي از يك شخص بهتر از دزدي از تمام مسلمانان نيست؟! …
عقيل خجالت كشيد و از درخواست خودش پشيمان شد.























قواعد درس ششم:
اقسام فعل مضارع: 1 ـ مضارع مرفوع 2 ـ مضارع منصوب 3 ـ مضارع مجزوم
1= مضارع مرفوع: هر گاه فعل مضارع بدون حروف ناصبه يا حروف جازمه بكار رفته باشد مرفوع مي باشد. به عبارت ديگر فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است و علامت مرفوع بدون فعل مضارع عبارتند از:
1- ضمه ي حرف آخر ُ در صيغه هايي كه ضمير بارز ندارند ( 1- 4- 7- 13- 14) علامت اعراب ضمه ي حرف آخر مي باشد و اعراب آنها ظاهري و اصلي و اعراب به حركت مي باشد. مانند:
يذهب – تذهب – اجلس – نجلس ( همه ي اين افعال مضارع و مرفوع به ضمه ي اصلي و اعراب به حركت هستند)
2-ثبوت نون رفع: در صيغه هايي كه ضمير بارز (الف- واو – ياء) دارند يعني صيغه هاي مثني و جمعهاي مذكر غائب و مخاطب و مفرد مونث مخاطب علامت اعراب رفع، نون مي باشد. و اعراب آنها فرعي يا نيابي و اعراب به حرف دارند. مانند:
يذهبانِ – تذهبانِ
يذهبون – تذهبون مضارع و مرفوع به ثبوت نون فرعي (نيابي) (اعراب به حروف)
تذهبين
نكته: در صيغه هاي جمع مونث (6-12) چون فعل مبني مي باشد اعراب آنها محلي مي باشد. يعني محلاً‌ مرفوع هستند و نون در آن در صيغه ضمير بارز است و علامت اعراب نمي باشد. مانند:
يذهبن – تذهبن مضارع ، محلاً مرفوع، و مبني بر سكون

2 ـ مضارع منصوب: هرگاه يكي ازحروف ناصبه قبل ازفعل مضارع قراربگيردفعل مضارع منصوب
مي گردد. يعني در صيغه هايي كه ضمير بارز ندارند، ضمه ي حرف آخر به فتحه تبديل مي شود
و درصيغه هايي كه نون رفع دارند، هنگام منصوب شدن نون آنها حذف مي شود
وحرف ناصبه عبارتند از: أن (كه – تا)، لَن(هرگز نه)، كَي ـ لکی(تا اينكه)، إذَن (در صورتي كه) ، حتّي(تا اينكه) لـِ (براي اينكه)
ترجمه و قواعد عربـي 2 رشته تجربـي و رياضي تهيه وتنظيم : خسرو بهمني



علامات مضارع منصوب (علامت نصب فعل مضارع):
1-فتحه ي حرف آخر. در صيغه هايي كه ضمير بارز ندارند ( 1- 4- 7- 13- 14) هنگام منصوب شدن فعل ضمه به فتحه تبديل مي شود و اعراب ظاهري و اصلي دارند و اعرابشان به حركت مي باشد. مانند:
أن يذهب – لن تذهب – كَي أجلس – لنجلس (مضارع و منصوب به فتحه ي اصلي «اعراب به حركت»)
2-حذف نون رفع: در صيغه هايي كه ضمير بارز (الف- واو- ياء) دارند هنگام منصوب شدن فعل، نون آنها حذف مي شود و منصوب به حذف نون فرعي يا نيابي مي باشند و اعرابشان به حروف مي باشد. مانند:
أن يذهبا – لن تذهبا
كي يذهبوا- كي تذهبوا مضارع و منصوب به حذف نون فرعي (اعراب به حروف)
حتّي تذهبي
نكته 1- در صيغه هاي جمع مونث (6- 12) چون نون ضمير بارز است و علامت اعراب نمي باشد، پس هنگام منصوب شدن فعل، نون حذف نمي شود و فعل مبني بر سكون و اعراب محلي دارد و محلاً منصوب مي باشد. أن يذهبن
لن تذهبن مضارع محلاً منصوب (مبني بر سكون)
نكته 2- هر گاه لَن قبل از فعل مضارع قرار بگيرد فعل مضارع به صورت مستقبل منفي ترجمه مي شود.: لن + مضارع منصوب = مستقبل منفي
لن نذهب = هرگز نخواهيم رفت
لن يرجعوا = هرگز بر نخواهند گشت
نكته 3- هر گاه حروف ناصبه (بجز لن) با فعل مضارع به كار برده شوند، فعل مضارع به صورت مضارع التزامي ترجمه مي شود.
أن يكتبوا = تا بنويسند (مضارع التزامي)
أذهب = مي روم (مضارع اخباري)
أن أذهب = تا بروم (مضارع التزامي)







اعداد: به دو دسته تقسيم مي شوند:
1-اعداد ترتيبي 2-اعداد اصلي (شمارشي)
1-اعداد ترتيبي: به عددهايي گفته مي شود كه رتبه و رديف را مشخص مي كند و بر وزن فاعل به كار مي رود و در جمله بعد از اسم قرار مي گيرند و مانند صفت مفرد از موصوف خود پيروي مي كنند و در فارسي با پسوند ُم يا ُ مين به كار مي روند.
اعداد ترتيبي: الاول- الثاني- الثالث- الرابع و ….
الدرس الثالثُ الامام الثامن
موصوف صفت مفرد موصوف صفت مفرد
2-اعدادشمارشي(اصلي):كه شماره تعدادچيزي رادرجمله مشخص مي كنندوبه اين صورت به كار برده مي شود:
الف) عدد 1 و 2 : عدد يك و دو بعد از اسم قرار مي گيرد و صفت مفرد به شمار مي رود و در جنس و اعراب و نكره و معرفه و عدد از موصوف خود پيروي مي كند و به اين صورت به كار مي رود. مذكر و مونث. در عدد يك 1 اعراب اصلي و در عدد دو2 اعراب فرعي يا نيابي به كار مي رود به اين صورت :
مذكر مونث
عدد يك، واحد واحده
(درحالت رفع) عدد دو، اثنانِ اثنتانِ
(درحالت نصب و جر)، اثنينِ اثنتينِ

كتاب واحد شجره واحده
موصوف صفت مفرد موصوف صفت مفرد
تلميذانِ اثنانِ «مذكر» تلميذتانِ اثنتانِ «مونث»
موصوف صفت مفرد موصوف صفت مفرد
ب) اعداد 3 تا 10 : به عددهاي 3 تا 10 كه از يك جزء تشكيل شده اند اعداد مفرد مي ناميم و قبل از اسم به كار مي روند و در جنس با اسم بعد از خود مخالف هستند. يعني براي مذكر به صورت مونث و براي مونث به صورت مذكر به كار برده مي شوند. به اسم بعد از عدد معدود گفته مي شود و معدود عددهاي 3 تا 10 هميشه جمع و مجرور مي باشد. و عبارتند از:


مذكر: ثلاث، اربع، خمس، ستّ، سبع، ثماني، تسع، عشر
اعداد 3 تا 10 مونث: ثلاثه، اربعه، خمسه، ستّه، سبعه‌، ثمانيه، تسعه، عشره
5 آيه : خمس آياتٍ (عدد و معدود)
مذكر: اربعه معلمين (عدد و معدود)
4 معلم مونث: اربع معلماتٍ (عدد و معدود)
ج) اعداد 11 و 12: به عدد 11 و 12 چون از دو جزء تشكيل مي شود اعداد مركب مي گويند و قبل از اسم قرار مي گيرد و در جنس از اسم بعد از خود پيروي مي كنند و اسم بعد از عدد 11 و 12 هميشه مفرد و منصوب مي باشد. در عدد 11 هر دو جزء مبني مي باشد و در عدد 12 جزء اول معرب و اعراب فرعي (مانند مثني) دارند و جزء دوم آن مبني بر فتحه مي باشد و عبارتند از:
مذكر مونث
عدد 11 احد عشَر اِحْدي عشره
(در حالت رفع ) عدد 12 إثنا عشر إثنتا عشره
(در حالت نصب و جر) عدد 12 إثني عشر إثنتي عشره
11 ستاره: احد عشر كوكباً

انواع اعراب

عراب به سه دسته كلي تقسيم مي شود . 1- ظاهري (اصلي ، فرعي ) 2- محلي    3- تقديري

اعراب ظاهري : مخصوص كلمات معرب است كه علامت اعراب درظاهر آنها مشخص ومعلوم باشد .( العلم ُ  مفيدٌ  (العلم  مبتدا به اعراب ظاهري مرفوع    مفيدٌ خبر به اعراب ظاهري مرفوع )

اعراب ظاهري خود به دو دسته تقسيم مي شود

الف - ظاهري اصلي (لفظي): مخصوص كلمات معرب است كه ، حركات اصلي اعراب (ـــَـًــِــٍـــُــٌ  وساكن   ــْــ )رادر جاي خودش بپذيرد.  الرجلُ  عالمٌ (الرجل  مبتدا به اعراب ظاهري اصلي مرفوع   عالم  خبر اعراب ظاهري اصلي مرفوع )

ب- ظاهري فرعي (نيابي ) :مخصوص كلمات معرب كه بجاي حركات اصلي اعراب يك حرف يا يك حركت ديگر ، جانشين آنها گردد. موارد اعراب فرعي عبارتند از : 

1- اسم مثنی : (انِ) درحالت رفعي   و(ين ِ) درحالت نصب وجر

  مثال   الرجلان ِ مؤدبان ِ             مررت علی الرجلين ِ                          رأيت الرجلين ِ

 مبتدا به اعراب ظاهري فرعي مرفوع / خبر به اعراب فرعي مرفوع   مجرور به حرف جر( فرعي)              مفعول و منصوب( فرعي )

2- جمع مذكر سالم : (ونَ)  درحالت رفعي و(ينَ) در حالت نصب وجر

 المسلمون  هادفون َ          سلمت علی المومنينَ              رأيت المومنين َ

 مبتدا مرفوع (فرعي)    خبر مرفوع (فرعي)           مجرور به حرف جر (فرعي )           مفعول منصوب(فرعي)

 

3- اسماء خمسه :( اب – اخ – ذو – فو – حم )اين اسماء هرگاه مفرد باشند ومضاف واقع شوند  ومضاف اليه انها (ي)  متكلم نباشد  در اينصورت اعراب آنها فرعي است يعني  در حالت رفعي با (و) ودر حالت نصبي با (ا) ودر حالت جري با (ي) مي آيد .

خرج  ابوالفضل     سلمت علی ابيك                          رأيت اباك

     فاعل مرفوع (فرعي)         مجرور به حرف جر (فرعي )                       مفعول  منصوب (فرعي )

تذكر: در موارد 4و5 مواردي است كه حركت به جاي حركت ديگر مي آيد .

4- جمع مؤنث سالم :  فقط در حالت نصب اعراب آن فرعي است  يعني زمانيكه بجاي فتحه كسره مي گيرد .  رأيت التلميذات ِ         التلميذاتُ مجتهدات ٌ .     سلمت علی المعلمات ِ

                  مفعول  منصوب (فرعي)      مبتدا مرفوع (اصلي)                                        مجرور به حرف جر(اصلي)

5- اسامي غير منصرف : فقط در حالت جر  اعراب آن فرعي است  يعني زمانيكه بجاي كسره فتحه مي گيرد. سافرت الی   مشهدَ       هي فا طمةُ      

                 مجرور به حرف جر (فرعي )     خبر به اعراب اصلي مرفوع

6- مضارع مرفوع : زمانيكه بجاي ضمه (ن) مي گيرد (صيغه هاي 5 گانه ) اعراب آن فرعي است  يذهبان   -  تذهبان  

7- مضارع منصوب و مجزوم : در صيغه هاي 5گانه زمانيكه  (ن) آنها حذف مي شود اعراب آن فرعي است .تذكر : در مضارع مجزوم زمانيكه حرف عله ناقص حذف مي شود اعراب آن نيز فرعي است .  ان يكتبا ( به اعراب فرعي منصوب )  لم ْ يكتبا ( به اعراب فرعي مجزوم )

لم يدعُ (مضارع مجزوم به اعراب فرعي مجزوم )

اعراب محلي : مخصوص كلمات مبني وجمله وشبه جمله اي  كه نقش پذير است، كه علامت            ا عراب درظا هر انها مشخص ومعلوم نيست .

هوَ عالم ٌ                   الرجل  خرج من البيتِ                      التلميذ في الصفِّ     

مبتدا محلاً مرفوع                           خبر جمله فعليه محلا ٌ مرفوع                                خبراز نوع شبه جمله محلا ً مرفوع

                                      

اعراب تقديري : مخصوص كلمات معرب ، كه به دلايلي اعراب آنها ظاهر نمي شود . موارد اعراب تقديري عبارتند از :

1- اسم مقصور : درهرسه حالت رفع ونصب وجر اعراب آن تقديري است                                                          جاءَ الفتی                رأيت الفتی                          مررت علی الفتی         

   فاعل مرفوع (تقديراً)                مفعول منصوب( تقديرا ً )                                         مجرور به حرف جر (تقديرا ً)

2- اسم منقوص : فقط در حالت رفع وجر اعراب آن تقديري است در حالت نصبي اعراب آن اصلي مي باشد .  جاء  القاضي         سلمت علی القاضي                  رأيت القاضيَ

                               فاعل مرفوع( تقديراً)                          مجرور به حرف جر (تقديرا ً)           مفعول به اعراب اصلي منصوب

3- اسمي كه به ضمير (ي) متكلم متصل شود در هر سه حالت نصب وجر ورفع اعراب آن تقديري است 

هذا كتابي  

    خبر مرفوع (تقديراً)                  

 رأيت ابي                                    

مفعول منصوب تقديراً          

  سلمت علی  ابی  

  تقديرا مجرور به حرف جر                                      

                            ً

4- فعل مضارع مرفوع ناقص در صيغه هاي 4گانه اعراب انها تقديري مي باشد وهمچنين مضارع منصوب ناقص  در صيغه هاي 4گانه زمانيكه به (ی) ختم مي شود اعراب آن تقديري مي باشد .يا به عبارت ديگر فعل مضارع نا قص زماني كه به (ي- وْ - ي) ختم شود اعراب آن تقديري است . يدعو- يرمي- ان يخشی   - ان تخشی .....

تذكر 1: فعل مضارع مرفوع زمانيكه ضمه مي گيرد ومضارع منصوب زمانيكه فتحه مي گيرد ومضارع مجزوم  زمانيكه ساكن مي شود ، اعراب آن اصلي است .

تذكر 2- اسم مثنی وجمع مذكر سالم هرگاه به ضمير (ي) متكلم متصل شود همچنان اعراب آن فرعي است .  هذان ِ كتاباي          (كتابا       (خبر به اعراب فرعي مرفوع )

چرا زبان عربي را بايد آموخت ؟

   

       سؤال جدي و هميشگي بسياري از دانش پژوهان اين است كه چرا ما ايرانيان بايد زبان عربي را با همه دشواري هايش بخوانيم ؟ چه لزومي دارد ساعت هاي زيادي را صرف آموختن اين زبان كنيم ؟ پاسخي را كه بناست داده شود از دو منظر مي باشد .

الف)برون ديني:

 1- يادگيري زبان خود يك هنر مي باشد .

2- زبان مانند بسياري از مسائل فرهنگي و علمي منحصر به قومي نيست تا از يادگيريش پرهيز شود .

3-زبان عربي يكي از زبان هاي زنده و بين المللي مي باشد .

4-دانشمندان ايراني بسياري از كتاب هاي علمي خود را به اين زبان نگاشته اند .

5-درك شيرين زبان و ادبيات فارسي بدون دانستن زبان عربي ميسر نيست .كافي است كه به كتاب هاي گرانسنگ ديوان حافظ – مثنوي – گلستان و بوستان و ...نگاهي شود تا اين كلام بهتر پذيرفته شود .

6-اهتمام به زبان عربي ، اهتمام به احياي فرهنگ غني ايراني است .

7- جهت ارتباط با جوامعي كه عرب زبان هستند .

8- استفاده از سايت هاي اينترنتي كه به زبان عربي مي باشد .

9- استفاده تجارتي در سفرهاي سياحتي به كشورهاي عربي .

10-بهره مندي از كانال هاي تلويزيوني ، مطبوعات و ...بلاد عربي .

11- متخصصين فن ، آن را بهترين زبان مي دانند .

12- زبان عربي غير از عرب ها است كه بعضي ها به آن ها حساسيت دارند .

ب)درون ديني :

1-زبان قرآن است ،انا انزلناه قراناً عربياً ....

2- كليد فهم اسلام است .

3-امامان و بزرگان دين بر يادگيري اين زبان تاكيد كردند .

4- زبان مشترك امت اسلامي است .

5- درك اسرار پيام الهي و سخنان پيشوايان ، با يادگيري اين زبان ميسر است .

6- گستردگي آن از زمان تولد با گفتن اذان و اقامه تا مرگ براي ما با خواندن نماز ميت و تفهيم تلقين خاص ، مي باشد .

7-در سفرهاي زيارتي به عتبات عاليات و مكه مكرمه و مدينه منوره استفاده كافي از خواندن ادعيه – زيارات – قرآن خواهد بود .

8- در سنين بالاتر و ايامي كه فراغتي بيشتر حاصل مي شود انسان دوست دارد با خالق خويش ارتباطي زيادتر داشته باشد ، ياد داشتن اين زبان باعث مي شود تا از ادعيه مأثوره و قرآن بهره خوبي ببرد.

9- زبان عربي پيوند دهنده نسل كنوني با گذشته پربار قرن اسلامي است .

10-با يادگيري اين زبان در ايام حج كه فرصت زيادي براي حجاج است مي تواند اعتقادات صحيح شيعه را معرفي كند و زمينه ترويج حقايق دين را فراهم كند .

11-خداوند اين زبان را براي دين خاتم برگزيده است .

12-زمينه تعقل را در كلام وحي بيشتر فراهم كرده است .

اميد كه علاقه ما به يادگيري اين زبان بيشتر شود و در زندگي از آن استفاده كن

« لام » مُزَحلقة :

 

     مزحلقة به معنی « کنار زده شده ، دور افتاده و . . » است . و آن همان لام ابتداء است که برای تأکيد پس از « إنَّ » می آيد . وجه تسميه ی آن به اين خاطر است که از صدر جمله کنار زده شده است تا از شروع جمله با دو نوع تأکيد ( إنَّ ، لام ) جلوگيری شود .

« لام »مزحلقة در موارد ذيل می آيد :

الف ) همراه خبر « إنَّ » بشرطی که خبر مقترن به ادات شرط يا نفی و همچنين فعل ماضی متصرف بدون « قَد » نباشد ، که در اين حالت واجب است متأخر از اسم باشد ، مانند :

﴿ إنَّ مُحمّداً لَرسولُ الله ﴾ ، ﴿ إنَّ ربَّک لَيَحکم بينهم ﴾ ،  ﴿ إنَّک لَعلی خُلُقٍ عظيم ﴾

ب ) همراه ضمير فصل بدون شرط ، مانند : ﴿ إنَّ هذا لَهوَ القصص الحقّ ﴾

ج ) همراه اسم « إنَّ » هنگامی که مؤخر باشد ، مانند :

﴿ إنَّ في ذلک لَعبرةً ﴾

د ) همراه معمول خبر « إنَّ » بشرط اينکه معمول بر خبر مقدم شده باشد و خبرصلاحيت گرفتن اين « لام » را داشته باشد ، مانند:« إنَّک لَوطنَک تُحبُّ »

توضيح : « وطن » مفعول به برای « تُحبُّ » است .

 

نام درس : عربی موضوع درس : حال

باسمه تعالی

مشخصات طرح درس	نام دبير : بهبود ناصری پايه تحصيلی : پيش دانشگاهی       شماره طرح درس : 9 رشته  : علوم انسانی          تاريخ تدريس : 5/12/1385 تعداد دانش آموزان : 31نفر نام کلاس:پيش دانشگاهی  مدت جلسه آموزش :  60 دقيفه  مدت کلاس : 80 دقيقه نام ناحيه : ناحيه 3 کرمانشاه  نام آموزشگاه : : پيش دانشگاهی علی ابن ابيطالب (ع )
هدف های درس	اهداف کلی : 1-  آشنايی با حال و انواع آن 2-  آشنايی با واژه های جديد و قرائت و درک مطلب
	اهداف جزيی : از فراگير انتظار می رود پس از پايان اين درس : 1-  حال مفرده را بشناسد . 2-  جمله ی حاليه را بشناسد . 3-  صاحب حال ( ذو الحال ) را بشناسد . 4-  مطابقت حال با صاحب حال را بداند . 5-  اعراب حال مفرده رابداند . 6-  اعراب جمله ی حاليه را بداند . 7-  واژه های جديد درس را بشناسد و با خواندن متن معنای آن را بفهمد .
	اهداف رفتاری : فراگير در پايان يا ضمن تدريس بتواند :                1 – حال را تعريف کند . ( حيطه شناختى – طبقه ى دانش )                2 – يک جمله که در آن حال به کار رفته باشد ، مثال بزند . ( حيطه شناختى – طبقه ى درك و                                               فهم )                3 – حال مفرده را تعريف کند . ( حيطه شناختى – طبقه ى دانش )                4- جمله ی حاليه را تعريف کند . ( حيطه شناختى – طبقه ى دانش )                5 – در متن درس حال های مفرده را تشخيص دهد . ( حيطه شناختى – طبقه ى تجزيه و تحليل )                6 - در متن درس جملات حاليه را تشخيص دهد . ( حيطه شناختى – طبقه ى تجزيه و تحليل )                7 – در جملاتی که معلم بيان کند ، حال و انواع حال را مشخص کند . ( حيطه شناختى – طبقه ى درك و فهم )                8 – دو جمله ذکر کند که در آن اقسام حال وجود داشته باشد .(حيطه شناختى – طبقه ى تجزيه و تحليل و تركيب )                9 – جملاتی که اعراب حال مفرده در آن غلط است ، تصحيح کند.(حيطه شناختى – طبقه ى تجزيه و تحليل ، تركيب ، ارزشيابى )                10 – حال مفرده را به جمله ی حاليه تبديل کند . (حيطه شناختى – طبقه ى تجزيه و تحليل ، تركيب )                11 – جملاتی که از جهت مطابقت حال با صاحب حال غلط است ، تصحيح کند . .(حيطه شناختى – طبقه ى ارزشيابى )                12 – متن درس را به صورت صحيح بخواند . .(حيطه شناختى – طبقه ى دانش )                13 – واژه های جديد را معنی و تقريباً بتواند متن درس را ترجمه کند . .(حيطه شناختى – طبقه ى ارزشيابى )
روش های تدريس	تلفيقی از روش های پرسش و پاسخ ، کار گروهی ( شاگرد محوری ) ، نمايشی و سخنرانی
رسانه های آموزشی	کتاب - تخته سياه يا وايت برد – تخته پاک کن – گچ سفيد و رنگی – ماژيک مشکی و رنگی - چارت
قبل از شروع درس	سلام و احوالپرسی – توجه به وضعيت جسمی و روحی فراگيران – توجه به وضعيت فيزيکی کلاس از قبيل : نور ، دما و . . . – حضور و غياب – بررسی تکاليف فراگيران .	5    دقيقه
ارزشيابی تشخيصی	1– فاعل و مفعول به و انواع آن ها را در جمله تشخيص دهد . 2 - مشتقات را تعريف کند . 3- از فعل های « أسرع ، سرَّ ، تعبَ » به ترتيب اسم فاعل ، اسم مفعول و صفت مشبهه بسازد . 4 – معرفه و نکره را تشخيص دهد .	10 دقيقه
آماده سازی	داستان  « حسنک کجايی ؟ »  که در کتاب فارسی دوره ابتدايی آمده است با تأکيد بر عبارت « حسنک دوان دوان آمد »  به عنوان آماده سازی و ورود به مبحث « قيد حالت » و « حال » مورد استفاده قرار می گيرد .	3 دقيقه
رؤوس مطالب	الف : قواعد ( تعريف حال ، تعريف ذوالحال ، اقسام حال ، مطابقت حال با صاحب حال ، واو حاليه ، تبديل حال مفرده به جمله حاليه ) ب : قرائت و ترجمه متن
ارائه ی درس جديد                                       ارائه ی درس جديد	الف : قواعد درس از فراگيران سؤال می شود : س 1 ) در جملات زير چه کلماتی به بيان و چگونگی حالت اسمِ قبل از خود پرداخته است ؟ الف ) يُصلِّي المؤمنُ متواضعاً .     ب ) رأيتُ المجتهدةَ مسرورةً . ج 1 ) متواضعاً ، مسرورةً . س 2 ) اين دو کلمه در چه ويژگی هايی با هم مشترکند ؟ ج 2 ) اسم ، مشتق ، نکره و منصوب بودن . نکته : اسمِ منصوب ونکره وغالباً مشتقی که حالت را بيان کند ، حال ناميده می شود . س 3 ) اين دوکلمه حالت چه کلماتی را بيان می کنند ؟ ج 3 ) المؤمن و المجتهدة . س 4 ) نقش اصلی آن ها چيست ؟ ج 4 ) به ترتيب فاعل و مفعول به . نکته : فاعل يا مفعول به جمله که حالت و چگونگی آن به وسيله حال بيان می شود ، صاحب حال ( ذوالحال ) ناميده می شود .   س 5 ) اين دو کلمه در چه ويژگی هايی با هم مشترکند ؟ ج 5 ) هر دو معرفه اند . نکته : صاحب حال غالباً معرفه است . اين عبارات را که از قبل به صورت خوش خط و خوانا آماده کرده ايم ، بر روی لوح آويزان می کنيم : الف ) جاء عليٌّ مسروراً . ب ) جاءت مريمُ مسرورةً . ج ) جاء المعلمون مسرورينَ .د) جاء ت المعلمات مسروراتٍ . سپس می پرسيم : س 6 ) حال و صاحب حال را در اين عبارات مشخص کنيد . ج 6 ) عليّ ، مريم ، المعلمون ، المعلمات صاحبِ حال و مسروراً ، مسرورة ، مسرورين ، مسرورات حال هستند. س7 ) حال وصاحب حال دراين جملات درچه مواردی باهم مشترکند ؟ ج ) مفرد و مثنی و جمع بودن ، مذکر و مؤنث بودن . نکته : حال در عدد و جنسيت از صاحب حال پيروی می کند . س8 ) دو عبارت زير از نظر معنی و مفهوم چه تفاوتی با هم دارند ؟ الف ) سعيد را خندان ديدم .   ب ) سعيد را در حالی که می خنديد ، ديدم . ج 8 ) تفاوتی با هم ندارند .  س 9) از نظر ظاهر چه تفاوتی دارند ؟ ج 9) در عبارت اول حالت سعيد به وسيله ی يک اسم بيان شده است ولی در عبارت دوم به وسيله يک جمله . نکته : اگر حالت صاحب حال به وسيله يک اسم بيان شود ، به آن « حال مفرده » و اگر به وسيله جمله بيان شود « جمله حاليه » گويند : « ذَهَبَ سعيدٌ ضاحکاً »   ،   « ذهبَ سعيدٌ يَضحکُ » سپس چارت زيرکه از قبل آماده شده است ، نمايش و توضيح داده می شود :                                                مثبت : همراه با « واو » و « قَد » می آيد : « نامَ التلميذُ و قَد کتَبَ درسَه »                                   ماضی                                                                                          منفی به « ما » : فقط با « واو » می آيد  : « نامَ التّلميذ و ما کتَبَ درسَه »                     فعليه                                                                          مثبت : به تنهايی می آيد : « رأيتُ امّي تَضحکُ »                                                                مضارع جمله حاليه                                                                              منفی به « لم و لمّا »: فقط با « واو » می آيد :« رأيتُ امّي وَ لَم تَضحک »                     اسميه : معمولاً همراه « و » می آيد : « رأيت امّي و هِيَ تَضحک » ، « رأيت امّي و هِيَ ضاحکةٌ »                    لازم است روش تبديل حال مفرده به جمله ی حاليه و روش ترجمه ی جمله حاليه مورد بحث قرارگيرد . ب : قرائت و ترجمه درس ا- شرح مختصری از حکايت متن توسط معلم 2- روخوانی متن درس توسط معلم 3 – آموزش واژه های جديد 4 – ترجمه ی بخشی از درس توسط گروه های دانش آموزی با راهنمايی معلم و ارائه ی بهترين ترجمه	30 دقيقه
ارزشيابی تکميلی	1 - رؤوس مطالب : خلاصه کردن درس – نمايش چارت – ياداشت نکات درس توسط فراگير – تمرين – سؤال شفاهی – تعيين تکليف 2 – فعاليت ها : الف ) خلاصه قواعد درس روی تخته نوشته می شود . ب ) نمايش چارت ج ) از دانش آموزان خواسته می شود نکات لازم را ياداشت و اگر سؤالی دارند مطرح کنند . د ) معلم چند جمله روی لوح می نويسد واز فراگيران می خواهد که حال وصاحب حال را مشخص کنند . ه )  معلم چند جمله که در اعراب و مطابقت دارای اشتباهاتی است ، روی لوح می نويسد واز فراگيران می خواهد که اشتباهات را با ذکر دليل اصلاح کنند . و ) از دانش آموزان خواسته می شود برای جلسه ی بعد تمرينات صفحه های 61 تا 64  را حل کنند . ز ) از دانش آموزان خواسته می شود برای جلسه ی بعد حال و صاحب حال هايی که در متن درس چهارم به کار رفته است ، مشخص کنند .	12 دقيقه
إنَّ الفرصة تَمُرُّ مَرَّ السّحابِ فرصت ها ابرهای آسمان زندگانی اند ، ببارند يا نبارند ، پراکنده خواهند شد ، بردامن اين ابرها بياويزيد.

سوالات عربی1

1- ترجم العبارات الی الفارسیة : ( سطح دانش ) (3)

الف- یا رب ھب لی حکماً .

ب- اکتب لنا فی هذه الدنیا حسنة .

ج-انزل الله سکینته علی رسوله .

د- فالله خیر حافظا و هو ارحم الراحمین .

2-اکمل الترجمة:  ( دانش)( 0/75نمره)

الف- لا تبحثوا عن عیوب الناس 

در ............. عیبهای مردم نباشید .

ب- جاء الحق و زهق الباطل . 

حــق .............و باطل از میان رفت .

ج- اخرج منها فانک رجیم .

از این مقام .......... که رانده شده ای.

3- عین الترجمة الصحیحة (5/1نمره)( دانش)

 الف- سیجعل الله بعد عسـر یسـراً .

= خداوند پس از سختی آسانی قرار داد .            

= خداوند بعد از سختی آسانی قرار خواهد داد

ب- الله یعلم و انتم لا تعلمون

= خداوند می دانست و شما نمی دانستید .             

= خداوند می داند و شما نمی دانید .

ج- لا تعبدوا الا الله .

= فقط خدا را عبادت کنید                   = خدا را عبادت نمی کنید

4- صحح الاغلاط فی الترجمة : ( درک و فهم) (5/)                

الف- انزل الله سکینته علی رسوله .

 خداوند سختی خویش را بر امام فرو می فرستد .

5- عین الجمع و اکتب نوعه (  درک و فهم)(5/1)

الف- المومناتْ یحفظن حجابهن عند الناس .    

ب- عدد المسلمین فی البلدان الاسلامیة کثیر ٌ .

6- اجعل فی الفراغ فعلاً مناسبا مما بین القوسین : ( درک و فهم ) ( 5/0نمره )

الف- .......... التلامیذ الی المدرسة . ( ذهبوا – ذهبت ـ ذهب )

ب- لماذا انتم ............  الی المدرسة .( تذهبون – ذهبوا – تذهبن)

ج- ایتها التلمیذات ................ حجابکنّ .(احفظوا – احفظن – احفظی)

7- اکمل الجدول : ( 2نمره)( کاربرد )

الماضی	الماضی المنفی	المضارع	المضارع المنفی	النهی
کتبتِ	................	..............	..............	..............
................	ما صرختنّ ‍‍	.............	...............	..........

8-عین الاخطاء و اذکر سببها ( کاربرد)(2نمره)

الف- ذهبت اویس ٍ الی مدینة النبی  .   ب- الطالبةُ کتب درسه .

9-ترجم العبارات الی العربیة . ( کاربرد) (1نمره)

الف- اویس نگران از جایش برخاست .       

ب- من درس عربی را دوست دارم .     

ج- آ یا مادرم در خانه است ؟                       

د- خانه دوست من کجاست ؟

10 -اکمل الجدول من الافعال المتفرقة و اکتب معناها ( کاربرد)

( 2 نمره)

لاتقنطوا – ضحکوا – ارحمی – تقدرن -

الماضی	المعنی	المضارع	المعنی	الامر	المعنی	النهی	المعنی

11-- حلل ما اشیر الیه بخط : (تجزیة کنید ) (تجزیه)(2نمره)

الف- ضرب الله الامثالَ للناس .                       

ب- هو تلمیذ مثالی فی مدرستنا .

12-عرب الکلمات التی اشیر الیها بخط : ( ترکیب کنید) ( تجزیه) (1نمره)

 الف- الله علیمٌ بالظالمین .        ب- یسمع الله نداء المظلومین .

13-رکب جملة صحیحة من الکلمات المتفرقة : ( ترکیب )(1)

الف- التلمیذ َ – رای – المعلمُ- المدرسةِ – فی .       

ب- تلمیذٌ – انت – المدرسةِ- فی-  هل .

 « التوفیق من الله »

                    ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 باسمه تعالی

نمونه سوال ترم اول ( دی ماه )

  1- ترجم العبارات الی الفارسیة : ( دانش )

الف – یا رب قو علی خدمتک جوارحی . ( 25/0)

ب- عفوا حبیبی ، ...اطلبُ زیارة ّ حبیبی رسول الله (ص)  (25/)

ج- الذی یجمع العمل و الدراسة یعرف قیمة الوقت . ( 5/0)

د-استیقظ قبل طلوع ِ الفجـــر و توضأ . ( 5/0)

هـ -امیر المومنین یشعر بالحرِّ الشدیدِ و هو یتروَّحُ بکمِّــه . ( 5/)

و- قال الامیر ، أ لیس فی المجلس اکبرُ منکَ ؟ (50/)

ح- فاستغفروا لـِذُ نُوبــِهم و مَن یغفرُ الذنوبَ الا الله .  (5/0)

ط- تعلّـموا القرآنَ فانَّـه احسنُ القلوبِ .(نهج البلاغه)(5/0)

ی- اکتب معنی الکلمات :(دانش ) ( 1 نمره)

 الف- الباهضُ.........    ب- لباسها ...........   

ج- کاروان .........         د- الجوانح ........

2- عیّن الصحیح فی الترجمة : ( دانش)(5/1 نمره)

الف- تسمع نداءّ المظلومین .

·        صدای ستم دیدگان را می شنوی .

·        ستم دیدگان صدای تورا می شنوند .

·        صدای ستم دیدگان شنیده شد .

·        ب- استقبله المدیرُ بحفاوةٍ .

     * مدیر را به گرمی پذیرفت .

     *  مدیر او را به گرمی پذیرفت .

     * با گرمی با مدیر بر خورد کرد .

ج-   هولاءِ وجدوا السعادةَ فی مساعدةِالآ خرین .

    * آنها خوشبختی را در همکاری با دیگران می یابند .

    * اینان خوشبختی را در کمک کردن به دیگران یافته اند.

     * اینان سعادة را در کمک به دیگران می یابند .

 د- سعید پیش آمد و مدیر به گرمی از او استقبال کرد .

* اقبل المدیر و استقبله سعید   * اقبل سعید و استقبل المدیر .

* اقبل سعید و استقبله المدیر .

هـ - اولئک یهربون من قراءة الدرس .

*آنها از نوشتن درس فرار می کنند .              

* اینها از درس خواندن فرار می کنند .

* آنان از خواندن درس فرار می کنند .

و- ما می دانیم وشما نمی دانید .

*نحن اعلم وانتم لا تعلمون .          * نحن نعلم و انتم لا تعلمون.

* نحن علمنا و انتم ما علمتم .

3- صحح الاغلاط فی الترجمةِ : (درک و فهم)(5/1 نمره)

 الف- انتم لا تشعرون بالضعف عند مواجهة المشا کل .

-آنها هنگام برخورد با دشمنان احساس ضعف نکردند .

ب- اتعلّـمُ حسن الاستماع کما تعلمتُ حسن الحدیثَ.

 – خوب شنیدن را بیاموز همان طور که خوب رفتار کردن  را آموختی.

4- اقرأ النص التالی ثمَّ اجب عن الاسئلة : (درک و فهم)(2نمره)

« قالت الفراشة ُ الصغیرة  : للوردة‌ ِ الحمراء رائحة ٌ طیّـبة ٌ .و للشجرة ِ الخضراء اوراق ٌ لطیفة ٌ و للشمس ِ فی الصباح ِ طلعة ٌ جمیلة ٌ فماذا ترکت ِ ایّـتُـها الطبیعة ُ للفراشة ِ ابنتک الصغیرة ِ؟ فقالت الطبیعة‌ ُ ، للفراشة ِ الحسن  و الجمال .»

الف-  ما هو نصیب الفراشة ِ من الطبیعة ؟           

ب- ما هو نصیب الشمس ؟

ج- عین اسمین مشتقین ؟                                    

د- ما قالت الطبیعة للفراشة ؟

5- اکمل الفراغ مما بین القوسین ( درک وفهم )( 1نمره )

الف- ......... تلمیذات یحاولن فی الدرس .(‌هــــم – هـــنّ – انتما )

ب- المومنان ....... المحتاج َ . ( ساعدوا – ساعد – تساعد ان )

ج- المعلمون ......... انفسهم فی سبیل تعلم الطلاب . ( اجهدوا – تجهدون – یجهدون )

د- انّ الله لا .... .....المیعادَ . ( المضارع للغائب من اخلفَ )

6-عین الافعال المزیدة ثم اکمل الجدول .(درک و فهم) ( 75/0)

( تـَنظرونَ – تـُقابلوا  – إفتحن – یستمعونَ –کـَتبتـُنّّ )

                                                                

الفعل المزید	بابــــــه

7- عین المشتقات و بین نوعها .(درک وفهم ) ( 2 نمره )

الف- العاملُ یعملُ بما هو مامورٌ بــه .

ب- اللهُ علیمٌ بذات الصدور .

ج- الله رب المشرق و المغرب . 

8- اکتب الخطأ فی الفراغ . ( درک و فهم)( 75/0 نمره)

الف- اسم المکان و الزمان .      ب-    اسم التفضیل      ج-  الصفة المشبهة

( مسکن – منصور – مدرسة )      ( حُسنی – علّام – افضل )    ( عظیم – احمر – صبور  )

9- اجعل فی الفراغ کلمة مناسبة : (درک و فهم)(1 نمره)

الف- انا لا اتعب .« من خسته ...........»  ( نشدم – نمی شوم – نخواهم شد )

ب- شــما نیکی کردید . « انتــم ..........»  ( أ حسنوا – أحسنتم – تحسنون)

ج- ما دراین موضوع مورد اعتماد هستیم

« نحن ......... فی هذا الموضوع » ( مُعتمَدون – مُعتمِدون – نعتمد )

د- انک ستشاهدُ جزاء عملک .

 « بدرستی که تو پاداش کارت را ......» (مشاهه می کنی – مشاهده خواهی کرد – مشاهده کردی)

10- اکمل الفراغ حسب ما بین القوسین :(درک و فهم) ( 5/0 نمره )

الف- دخل امیر المومنین السوق مع ........ـــه ( اسم الفاعل من خدم )

ب- الله ........ و یحب الجمال (الصفة المشبهة من « جـَـمُــلَ »)

11- للتعریب : ( کاربرد ) (1 نمره)

الف- اویس در ِ حبیب خود را زد .               

ب- چرا تو از درس فرار می کنی ؟

12- صحح الاخطاء فی التحلیل الصرفی :  ( تجزیه) ( 1 نمره)

  « نصر اللهُ المومنَ و المومنة  »

الف- نصر : فعل مضارع ، للغائب ، مزید ثلا ثی ،   ب- المومن : اسم ، مفرد ، مونث ، جامد

13- عین المبتدا و الفاعل ( تجزیه) (5/0 نمره ) )  یک مورد)

الف- الله ولیُّ الذین آمنوا .                             

ب- لماذا انتَ ما ذهبتّ الی المدرسة الیومَ؟

14—رکـِّب جملةً فعلیة کاملةً من الکلمات المتفرقة (ترکیب) (۱)

الف- - التجّــار ِ –مجلس ٍ – فی – امیر ٍ – وفدٌ – من – دخلَ –

.........................................................................

ب- الولد – المسکین – یساعدُ – کلّ – فی – حال ٍ .

..........................................................................

15-صحح الاخطاء و اذکر سببها : (ارزشیابی  ) (1نمره)

«  لمّـاعرف البائع ٌ الامامَ  ترک الاما مً المکان َ  و ذهبُ الی دکـّان ٍ  آخر َ  و انتخب الامامُ قمیصاً ارخص َ »       «  من الله التوفیق»

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

                                                      باســـــــــــــمه تعالی         

                     

          نمونه سوال   عربـــی یک                ترم دوم ماه خرداد 

    1-     ترجم العبارات التالیة الی الفارسیّــة ) دانش)

  الف-وهکذا ابتلعتــهُ الارضُ وذهبت الزینة ُ والموکب. (5/ )

  ب-ربنا افرغ علینا صــبــراً.   (25/0 )

  ج- لما سمع الحرُکلامَ الامام ِ اقبلَ علی القوم .(5/0)

  د- هو وطنی  الذی تولدتُ فوقَ ارضه وتنعمت بخیراته.(75/)

   ه- الرمانُ ضروریّ لتکوین الکریات ِالحمراء والبصلُ مفیدٌ لتطهیر ِ الفم ِمن الجراثیم.(5/0)

         و- کلکم یعرفُ انّی طا لبُ اصلاح ِ امــة  . (5/0)

 

    ز- ( نهج البلاغه) المومنُ بشرهُ فی وجهه وحزنُه فی قلبه. (5/0)

2- اكتب ما طلب منك  :( 1 نمره)(دانش)

الف – الي الفارسية: جَفَـّـفَ        (                  )      

ب-  پراکنده می کند (الي العربية) (                    )                                  

ج-  متضادالکافر .                    (                  )      

د-   مرادف   «الثوم »             (                    )

3-  عین الصحیح فی الترجمة: ( دانش)(5/1 نمره)

 الف – انتم علقوا لحم الخروف فی نا حیةٍ من المدینة:        

الف )شما گوشت گوسفند رادر ناحیه ای از شهرآویزان کردید.

 ب) شماگوشت گوسفند رادر ناحیه ای از شهر آویزان کنی

ب- تعلّم حسن الا ستماع کما تتعلم حسن الحدیث:

الف) خوب گوش کردن رامی آ موزی همان طور که خوب صحبت کردن راآموختی.

 ب) خوب گوش کردن رابیاموزهمان طورکه خوب صحبت کردن رامی آ موزی.

ج) احترام من هو اصغرمنک :

الف)  کسی را که از خودت کوچکتراست احترام بگذار.   

ب) کسی راکه از خودم کوچکتر است احترام می گذارم

د- العاجز من عــجز عن اکتساب الثواب .

الف) ناتوان از بدست آوردن ثواب عاجز شد .            

ب) ناتوان کسی است که از بدست آوردن ثواب عاجز باشد

هـ - فرعون اقلیدس را زندانی کرد .

الف) یَسجنُ فــرعونَ اقلیدسُ .          ب) سَجــنَ فــرعــونُ اقلیـــدس  

و- عقل اصلاح کنند ه ی هـــر چیــزی است .

الف) العقلُ مُــصـلحُ کــلَّ امـــر ٍ .   ب) العقــل ُ اصلاح کــلّ ِ شــی ءٍ .       

  4- اکمل الآیة مستعیناً من الترجمة ِ: ( من الاضواء القرانیة)(دانش )( 5/0)

  « یسبح ُ لــه .............  فی السماواتِ و الارض ِ .( من / الذی  /  التی )

     « حمد و ثنا میگوینداو را هر آن که در آسمان ها و زمین است»

   5-    اقرأ النص التالی ثمّ اجب عن الاسئلة التالیة : ( درک و فهم)(2 نمره)

      « کان مُحمّــَـد بن زکریا مُکتشِف الکحول . هو فکـّـرفی تعیین المکان المناسب لبناء المستشفی ذهب الرازی کـلّ یوم ٍ الی نواحی المدینة لیشاهدَ تغییرات ِ الحاصلة لقطع اللحـم ِ .»

     الف- ما اکتشف الرازی ّ ؟          ب-  فی ما فکّـر الرازی ؟

      ج- ما هو نوع المشتقین ِاللذین ِ تحتهما خط ؟          

   د- عین فعلاً مزیداً واذکر مصدره

    6-   صحح الاغلاط في الترجمة :( درك و فهم)

  الف- « ارسل رجل ولده الي الغابة لمشاهد ة الجمال َ في الطبيعة. (5/0)

 مردي فرزند را براي ديدن زيبايي د طبيعت به صحراء فرستا د .»

   ب- لمّـا سمع الحرُ كلامَ الامام اقبل علي القوم  .(5/0)

   وقتي حرّ سخن امام را  شنيد براي قوم خود قبول مي كند .»

 7-   اكمل الفراغ مما بين القوسين : (  ؛ الذين ؛ التي ؛ ما ؛ اللاتي ) ( درك و فهم )(1 نمره)

   الف- ...........  دخلوا بلادي ففي امنٍ و راحــة ٍ .      

  ب- المومنون يُـنفقون  ............  یحبّـونه في الحياة

6-    اكمل الفراغ حسب النموذج :  (درك وفهم)(1نمره)

  «    انتَ    تشكرُ  ربــكَ    كـلّ يوم ‌ٍ.»

   الف- انت ِ .......... ربــّ...... كل يوم ٍ .

   ب- نحن .............ربــّ .......كل يوم .

8-عين الافعال المزيدة‌ِ  و اذكــر مصادرها : ( درك و فهم)(1)

   الف- انتم عـلّقـوا كـلّ قسم في ناحية‌ٍ من المدينة‌ِ .      

   ب- المومن هو الذي يتوكّـل علي الله .                                                                                                                                                                      

9 -اجعل في الفراغ كلمةً مناسبةً من بين القوسين : (درک و فهم )(1نمره)

     الف- رايتُ الـ .............. في ساحة‌ِ المدرسة‌ِ .( اسم الفاعل من علم من باب تفعيل )

ب‌-    انّ‌َ الله ........... علي التائبين . ( اسم المبالغة من غـَفرَ ) 

10--    اكمل الجملة مستعيناً  بترجمتها) كاربرد)(5/0 نمره)

   به او حمله خواهيم           « سوف نهاجمـُ......... 

 شما فرصت را غنيمت شمريد . ............    اغتنموا  الفرصةَ .»

11-شکل ما اشیر الیه بخط ٍ : ( کاربرد) ( 1 نمره)

الف-یکتب التلمیذالتمارین فی المدرسة .   

ب- القرآن یشجـّـع الناس علی الاستفادة ِمن الطیّـبات

12-عین المعرب والمبنی من الکلمات التی اشیر الیها بخط: (درک و فهم )( 1 نمره)

معرب	مبنی

       الف) فی یوم من الایام شاهدت نحلة صیاداً.   

ب) هم وجدوا طریقةً لحل هذه المشکلة.ِ

 

 

 

 

 

13- ترجم الی العربیة : ( کاربرد )   ( 5/0 نمره)

امیرالمومنین (ع) احساس گرما میکند .                                                                                                                                              

14-اجعل الفاعل مبتداً والمبتدا ءَ فاعلاً . (کاربرد)(5/0نمره)

الف-یبشر الله المومن برحمته        

ب- التواضعُ یرفع قیمة  الانسان .                

  15- عین التحلیل الصرفی الصحیح؟ ( تجزیه) (1نمره) «علم الرجل الموضوع من کلام صدیقه. »

عَلِمَ: الف) فعل ماضٍ،مفرد،مذکر،ثلاثی مجرد

      ب) فعل مضارع،مفرد ،مونث،ثلاثی مزید

الرجل: الف) اسم،مذکر،مشتق،مثنی

         ب) اسم،مذکر،جامد،مفرد

الموضوع:الف)اسم،مفرد،مشتق،اسم مفعول 

            ب) اسم،مفرد،مشتق،اسم فاعل

مِن : الف-  حرف جر ، مبني علي كسر .

ب‌-       حرف جر، عامل ، مبني علي سكون.

16- میز (الخبر- الفاعل- الجارو المجرور –المفعول به)( تجزبه ) (1 نمره)

الف)یسمعُ الله نداء َ المظلومینَ.                    ب)العلم خیرٌ من المال.

17- رکـّب جملةً کاملةً من الکلمات المتفرقة ( ترکیب)(5/0)

الف-   عَلیٰ – القادرُ –طلبة‌َ -  الانسان –انت -       

ب- فلاحٌ – فی – شاهدَ – المزرعة ِ –ضفدعة‌ ًَ –الایام ِ- فی – یوم ٍ-

  18- عین الخطا واذکر سببه :  ( ارزشیابی ) ( 5/0)« نحن ُ نذهب ُ الی المدرسة ً لنتعلـّمَ »   

                                                        «  من الله التوفیق»

دردهاي من

دردهاي من
جامه نيستند
تا زتن درآورم
‹‹چامه وچكامه››نيستند
تا به ‹‹رشته سخن››درآورم
نعره نيستند
تا ز‹‹ناي جان››برآورم
دردهاي من نهفتني
دردهاي من نگفتني
دردهاي من
گرچه مثل دردهاي مردم زمانه نيست
درد مردم زمانه است
مردمي كه چين پوستينشان
مردمي كه رنگ روي آستينشان
مردمي كه نام هايشان
جلد كهنه شناسنامه هايشان
درد مي كند
من ولي تمام استخوان بودنم
لحظه هاي ساده سرودنم
درد مي كند
انحناي روح من
شانه هاي خسته غرور من
تكيه گاه بي پناهي دلم شكسته است
كتف گريه هاي بي بهانه ام
بازوان حس شاعرانه ام
زخم خورده است
دردهاي پوستي كجا؟
درد دوستي كجا؟
اين سماجت عجيب
پافشاري شگفت دردهاست
دردهاي آشنا
دردهاي بومي غريب
دردهاي خانگي
دردهاي كهنه لجوج
اولين قلم
حرف حرف درد را
در دلم نوشته است
دست سرنوشت
خون درد را
با گِلم سرشته است
پس چگونه سرنوشت ناگزير خويش را رها كنم؟
درد
رنگ وبوي غنچهً دل است
پس چگونه من
رنگ وبوي غنچه را زبرگ هاي تو به وتوي آن جدا كنم؟
دفتر مرا
دست درد ميزند ورق
شعر تازه مرا
درد گفته است
درد هم شنفته است
پس در اين ميانه من
از چه حرف مي زنم؟
درد،حرف نيست
درد،نام ديگر من است
من چگونه خويش را صدا كنم؟...

بیابرگردیم

راه دور است و پراز خار ، بیا برگردیم

سایه مان مانده به دیوار ، بیا برگردیم

هر زمانی که تو قصد سفر از من کردی

گریه ام را تو به یاد آر ، بیا برگردیم

این کبوتر که تو اینسان پر و بالش بستی

دل من بود وفادار ، بیا برگردیم

ترسم اینجا که بسوزد پر و بال عشقم

یا شود حاصل تکرار ، بیا برگردیم

یک غزل نذر نمودم که برایت گویم

گفتم آنرا شب دیدار ، بیا برگردیم

باز گفتی که برایم غزل از عشق بگو

یک غزل میخرم این بار ، بیا برگردیم

من که عشقم به دو چشم تو دخیلی بسته است

عشق من را مکن انکار ، بیا برگردیم

مفعول له

مفعول له مصدر ي است منصوب كه علت وقوع فعل را بيان مي كند. مانند/

نسجد شكرأ لله/ سجده ميكنيم براي شكر نسبت به خدا.

انزل الله القران رحمة للناس

نكته/ معمولا بعد از مفعول له ،ل يا جار و مجرور مي ايد . مانند/

ننحني خشوعأ لله و نسجد شكرأ للخالق.

نکته/ مفعول له بايد مصدر معنوي (قلبي= احساسي)باشد ،يعني كلماتي مانند/

كتابة،جلوس،أكل ... نمي توانند مفعول له واقع بشوند چون مصدر معنوي نمي باشند.

3.فرق مفعول له با مفعول مطلق در چيست؟

مفعول مطلق از جنس فعل خود جمله است . در حاليكه مفعول له چنين نيست در

ضمن از نظر معني و مفهوم نيز با هم  اختلاف دارند. به مثال هاي زير توجه كنيد:

انا فتحنا لك فتحنألك فتحأ مبين –ننحني خشوعأ لله .

نكته / كلمات زير(كه مصدر معنوي مي باشد ) در كتاب هاي درسي به عنوان مفعول   

له ((لا جله)) بكار مي رود

  خشوعأ=خاطر فروتني        مجازاة=به خاطر مجازات

تطهيرأ=خاطر پاكيزگي           حذرأ=به خاطر ترس

املأ=به خاطر اميد                  كراهة=به خاطر تنفر

حياء=به خاطر حيا وشرم           حبأ=خاطر عشق ومحبت

 تكرومأ=به خاطر گذشت            رهبة=به خاطر ترس

تفاخرأ=خاطر فخر ورزي               رغبة=بخاطر طمع

خشية=به خاطر ترس                خجلأ=به خاطر شرم

ابتغاء=خاطر بدست آوردن            جزاء=به عنوان پاداش

رياء=به خاطر رياوخودنمايي           تكبيرأ=خاطر تكبر

عزأ=به خاطر عزت وسر فرازي        طلبأ=به خاطر طلب

تفقهأ=به خاطر يادگيري           تكريمأ=به خاطر بزرگداشت

احترامأ=به خاطر احترام

 

نكات تكميلي

دليل كار اگر خواهي همان به

                      كه روي اري به مفعول لاجله

بياور مصدري با اين تناسب

                      بكن منصوب وعلت رت نشان ده

براي شاهد مطلب بيان كن

•                  خدمت الضيف تكريما لشانه 

             مصدر منصو بی که علت وقوع فعل را بیان میکند این

مصدر از افعال قلبی است (یعنی درونی وباطنی است نه برونی

و ظاهری و با چشم فیزیکی نمی توان دید و لمس کرد)          

مثل نساعد المساکین ایمانا بالله .به خاطر ایمان به خدا بیچارگان

کمک می کنیم.

اگر ندانستیم ایماﻨﺃ چه نقشی دارد ازمایش می کنیم ومی

پرسیم چرا به بیچارگان کمک می کنید.پاسخی که می دهیم

مفعول له است.

مفعول له "ال"  ندارد.و اگر دارای "ال"باشد و یا قلبی نباشد به

صورت جار و مجرور(ل+ال+مصدر)می اید.مانند:سافرت الی

المشهد للزیاره.

 

معمولاً بعد از مفعول له يك جار و مجرور مي‌آيد. مفعول‌له از

جنس فعل جمله نمي‌باشد. مفعول‌له حتما يك مصدر معنوي

يعني احساسي و قلبي است كه بعضي از آنها عبارتند از: حياءً  

تكريماً ، احتراماً ، مجازاةً ، كراهةً ، رغبةً ، حَباً ، ..... مفعول له در

جواب لِماذا يا لِمَ قرار مي‌گيرد.

مفعول مطلق عددي : مفعول مطلقي است كه عدد و دفعات

وقوع فعل را نشان مي‌دهد.

 

فعل جمله + مصدر از جنس فعل + عدد = طرقْتُ الباب طرقةً

واحدهُ (مفعول مطلق عددي)

فعل جمله + مصدر از جنس فعل به صورت مثني يا جمع =

طرقتُ البابَ طرقتينِ (مفعول مطلق عددي)

فعل جمله + مرةً يا مرتين يا مراتَ يا مِراراً = اصبتُ بالفشل

مراراً (مفعول مطلق عددي)

 

تست

فعل امر از « تُقِیمُ » كدام است ؟  الف)‌ قُمْ        ب) اُقُم     ج) أَقِمْ      د)  أَقِیمْ  

2- «هَبْ» چه نوع معتلی است ؟‌ الف )‌مثال   ب)‌اجوف ج)‌ناقص  د )‌ معتل نیست

3- فعل «مثال» چه نوع فعلی است ؟ الف )‌ عین الفعل عله باشد    ب)فاء الفعل عله باشد

                                             ج) لام الفعل عله باشد      د)‌دو حرف عله داشته باشد

4- در فعل « هَدَی » چه نوع اعلالی صورت گرفته ؟ الف)‌تبدیل ب)‌حذف ج ) قلب د)‌اسكان

5- … اصلُ الفتَی ما قَدْ حَصَلَ .    الف) لا       ب) إنَّ    ج) إنّما     د) كاد

6- اِشْتَركَ فی المسابقاتِ طالبة …    الف )‌ لُبْنانِیٌّ    ب)‌لُبْنانیّةٌ    ج)‌ من لُبْنانَ    د)‌ب و ج هر دو

7- الحسَنُ و الحُسَیْنُ (ع) … شبابِ أهْلِ الجنّةِ .الف) سیّدَا     ب) سیّدَی ج) سیّدانِ  د) سیّدَیْنِ

8- لَنْ … البرَّ حتّی تُنْفِق مِمّا تُحِبُّ .   الف) تنالَ    ب) تنالْ   ج) تنالُ    د) تَنَلْ

9- كدام ترجمه برای « أنْ یَخافَ » صحیح است ؟ الف)‌ كه می‎ترسد     ب)‌ كه بترسد

                                                              ج) همانا بترسد         د)‌ تا بترسد

10- كدام گزینه مجهول نیست ؟‌      الف)‌ یُفارَقُ    ب)‌ یُحْكِمُ     ج) أُنْزِلَ       د)‌ یُشْتَرَكُونَ

11- در جمله « إنّ الحسناتِ یُذْهِبْنَ السیِّئاتِ » چند اعراب فرعی وجوددارد؟

          الف)‌ 3                    ب)‌ 1            ج)‌ 2             د)‌اعراب فرعی وجود ندارد

12- كدام گزینه درست نیست ؟

  الف) انتمْ تَنْهَوْنَ       ب) إنْهَ (فعل امر)     ج) هُما خَشِیَتا        د) هِیَ نَهَیَتْ

13- اولین صیغه امر «تَسَلَّی» كدام است ؟

الف) سَلِّ        ب) تَسَلَّ         ج) إسَلِّی             د) تَسَلِّ

14- مفعول مطلق دارای كدام ویژگی نیست ؟

  الف) مصدر         ب) نصب         ج) از جنس فعل خود        د) مشتق  

15- نقش «شُكراً » در جمله چیست؟ « نَعْبُدُ اللهَ شُكراً عَلَی نَعمائِهِ »

  الف) حال           ب) تمییز        ج) مفعول له          د) مفعول مطلق

16- معنی كلمه « زاهرة» كدام است ؟

   الف) تاریك            ب) وحشتناك        ج) درخشان           د) زهرآلود

17- ترجمه جمله « ندعُو اللهَ أنْ یُوَفِّقَنا » كدام است ؟

الف) از خدا می‎خواهیم ما را موفق كند             ب) خدا را دعا می‎كنیم مرا موفق كند

ج) از خدا می‎خواهیم موفّق شویم                     د) دعا كنیم كه خدا موفقم كند

 

18 – حرف عطف مناسب جا خالی كدام است؟ « لاتُجالِس الجاهلَ … العالمَ »

   الف) أوْ         ب) بَلْ         ج) وَ               د) لا

19 – « إنّما المسیحُ عیسَی بْنُ مریمَ رَسولُ اللهِ » نقش دو كلمه « عیسی» و « ابن»  بترتیب كدام است؟

  الف) بدل – بدل     ب) عطف بیان-  بدل       ج) بدل – عطف بیان  د) عطف بیان –عطف بیان

20- ترجمه كلمه‎ی « أُمِّیّ » كدام است ؟ الف) مادر من    ب) بی‎سواد   ج) روستائی  د) أمین

21- نقش جمله ‎ی مشخص شده چیست ؟   « أتُسلّطُ النارَ علی وجُوهٍ خَرَّتْ لِعظمَتِكَ ساجِدَةً »

   الف) حال       ب) خبر       ج) صفت             د) تمیز

22- در كدام جمله نقش « حال » وجود ندارد ؟

 الف) یُعْجِبُنی الانسانُ یتحلّی بمكارمِ الاخلاقِ       ب) خُلِقَ الانسانُ ضعیفاً

 ج) جاء الانبیاءُ مُبَشِّرینَ .                            د) یُنْفِقُ المُؤمِنُ اموالَهُ قُربَةً الی اللهِ .

23- نقش كلمه‎ی «خیر» كدام است ؟  « فَمَنْ یَعْمَلْ مِثقالَ ذَرّةٍ خَیْراً یَرَهُ  »

  الف)‌مفعولٌ به           ب) حال        ج) تمییز            د) مفعولٌ له

24-  إنّ عدّةَ الشهورِ عندَ اللهِ … شَهْراً .   الف) اثنَی‎عشرَ   ب) اثناعشرَ  ج) اثنتاعشر  اثناعشرَةَ

25- ترجمه « انا اكثرُ مِنْكَ شُكراً » كدام است ؟

  الف) من سپاسگزارتر از تو هستم             ب)‌من از تو بسیار سپاسگزارم

  ج) من از تو متشكرم                           د) من از تو از نظر شكر بیشترم

26- در جاخالی «حال» مناسب قرار بدهید . «‌ نحن نستمع الی القرآن ...»

الف) خاشعونَ      ب) خاشعانِ        ج) خاشعاتٍ   د) خاشعاً

27- نقش كلمه «كلّ» در جمله چیست ؟     « رَأیْتُ المعلماتِ كُلَّهُنَّ »

  الف) بدل      ج) مفعولٌ به         د)‌ تاكید لفظی           د ) تاكید معنوی

28- در كدام گزینه مفعول مطلق به كار نرفته ؟

  الف)‌یعیشُ البخیلُ عیشَةَ الفُقراءِ               ب) حَمْداً للهِ علی نَعْمائِه

   ج) نَحْرِصُ علی مصاحبَةِ الأخیار حِرْصاً .    د) المؤمِنُ یَتْرُكُ المعْصِیةَ حیاءً مِن اللهِ .

29-         در كدام گزینه فعل معتل وجود ندارد ؟

   الف) و ما تلكَ بِیمینِكَ یا موسی               ب) سیَكونُ مِثْلَ الصّخْرةِ الصمّاء

    ج) قَصّر الآمال فی الدنیا تَفُزْ                     د) نَضَعُ الموازینَ القسطَ لیوم القیامةِ

30-         در دو جمله‎ی زیر چند اعراب تقدیری وجود دارد؟

         – مَنْ طَلبَ العُلَی سَهِرَ اللّیالِیَ – و إلَیك یا رَبِّ نَصَبْتُ وَجْهِی .

    الف) 3                  ب) 2            ج) 1                د) 4

                  عربی ۳ انسانی تا صفحه ۱۲۰

|

 

| عربی سوم انسانی ,

عربی سوم انسانی

۱) ترجم العبارات التالیةََ الی الفارسیّةِ : 

الف) عِظْ نفسَك‌قبل‌َ أنْ یَعِظَكَ الدهرُ .
ب) و مَن قَصدَ البحرَ استَقَلَّ السّواقیا .
ج)‌لا إكْراهَ فِی الدّینِ قَدْ تَبَیّنَ الرُّشدُ مِن الغیِّ‌ .
د) إنّ الموادَّ السّكّریّةَ الموجودةَ فی العسلِ سَهْلَةُ الهضمِ .
ه) إنّما العلمُ كَبحْرٍ زاخرٍ       فاتّخذْ مِن كلِّ شیءٍ احسنَه
و) مَا عَمِلَ علیّ (ع) حتّی صارَ‌ عندكِ‌ كذلكَ ؟ 

۲) للتعریب : 

الف) مؤمن خدا را به خاطر عشق به او عبادت می كند . (مؤنث )
ب) آیا از دوستت نصیحت می پذیری ؟ ( مذكر ) 

۳) اكتُب ما طُلِبَ منكَ : 

بالفارسیّة : تَكَیَّفَ :‌...    بالعربیّة : عینك ...  مترادف :‌الغَمام ... متضاد : العُسر : ... 

۴) إقرأ النصّ ثمّ أجِبْ عَن الاسئلة : 

كانَت سودةُ بنتُ عُمارةَ مِن المؤمناتِ المخلصاتِ فی ولاءِ امیرالمؤمنینَ(ع) و قد حَضرَتْ صفّینَ و هیّجت الابطالَ علَی قتالِ معاویة . و بَعد ما استُشهِدَ علیٌّ (ع) جاءت إلی معاویة لتشكوَ ممّا جری علیها مِن الجور .
1- ماذا كانت تفعلُ سودةُ فی صفّینَ ؟
2- ماذا فَعَلَتْ سودةُ بعدَ استشهادِ الامام (ع) ؟
3- كیفَ كانَت سودةُ فی ولائها لأمیر المؤمنینَ (ع) ؟
4- عیّن عطف بیانٍ و نائبَ فاعلٍ . 

۵) انتخب الترجمة الصحیحةَ : 

الف : ( فمَمن كانَ یَرجو لقاءَ ربّه فلْیَعْمَل عملاً صالحاً )
1- هر كس به دیدار خداوند امید دارد پس می تواند كار نیك انجام دهد .
2- هر كس به دیدار پروردگارش امیدوار است باید كار نیك انجام دهید .
3- هر كس امیدوار به دیدار خداوند است كار نیك را فراموش نكند .
ب : ( إنّ الارضَ یَرِثُها عبادیَ الصالحونَ )‌
1- زمین میراث بندگان شایسته است .
2- بندگان شایسته من زمین را به ارث می گذارند .
3- زمین را بندگان شایسته ی من به ارث می برند .
ج : ( إنما الشرفُ بالعقلِ و الادَبِ لا بالمال ِ و الحَسَبِ )
1- شرف و عقل و ادب فقط به ثروت و اصل و نسب نیست .
2- مسلما بزرگواری به خرد و ادب است نه به مال و ثروت و اصل و نسب
3- بزرگواری فقط با خرد سنجیده می شود نه با ثروت و نسب .

۶) صحّح الأخطاءَ فی ترجمةِ العبارة التالیة 

الف) إنّ التقدُّم و المَجدَ و العِزّةَ لاتنزِلُ‌مِن السماء جاهزةً و لاتَتحقَّقُ‌بالتّمنّی و الدُّعاء فقط .
پیشرفت و بزرگی و عزت از آسمان آماده وحی نمی شود و فقط با خواهش و دعا محقق نشده است .
ب) كان المقاتِلونَ یُرتّلونَ القرآنَ و الادعیَةَ فی الخنادقِ .
رزمندگان قرآن و دعاها را در بیابانها تلاوت كرده بودند .
ج) اللّون الّذی یَبعثُ‌السُّرورَ داخلَ النّفسِ هوَ اللّونُ الاخضَرُ .
رنگی كه درون انسان سرور و شادی پدید نمی آورد همان رنگ زرد است . 

۷) عیّن نوعَ المعتلّ فی العبارة التالیة :

« أجابَ الرّجلُ : أنا لا أبكی علی حالِكَ »

۸) أكْملِ الفراغَ :

الف) الماضی للغائبینَ مِن (( رَضِیَ )) : ...    ب) المضارع للمخاطبینَ من (( أقامَ ))

۹) میّز المخصوص بالذم ، نوع المنادی ، عطف البیان ، التمییز ، المفعول له 

ذا الحال ، الموكِّد ،‌المفعول المطلق فی العبارات التالیة : 

  إنّ هذا القرآنَ یهْدِی للّتی هی أقْوَمُ‌.  أُطیعُ أمّی إكراماً لها . بئْسَ الذلُّ الباطِلُ .
إحفَظْ صدیقكَ فی المواطنِ كلّها . یَمتازُ التلمیذ عن التلامیذ الآخرین علماً .

 جاء الانبیاءُ یُبَشّرونَ الناسَ .تُحبّونَ المال َ حُبّاً جمّاً . یا أخی ! قُمْ تَحَرَّرْ مِن توابیتِ الآسَی .
 ۱۰)املأ الفراغَ : 

الف) لایَخافُ المؤمنُ إلا ... (اللّهُ ، اللّهَ )ب) ما اَكثرَ ... اللهِ فی الطبیعةِ ( آیاتِ ، آیاتَ‌ )‌
ج)‌كأنك فی الدنیا غریبٌ أو ... سَبیلٍ . ( عابرَ ، عابرُ )
د) نحنُ نَستَمِعُ‌الی القرآنِ ... . ( خاشعونَ‌ ، خاشعانِ ، خاشعاتٍ )
هـ) عبادُ الرحمنِ ... یمشونَ‌علی الارضِ هوناً . ( اسم الموصول الخاص )
و) و انكَ لَتَهدی إلی صراطٍ مستقیمٍ ... اللهِ . ( صراطَ ، صراطِ ) 
۱۱) صحّح الخطأیْنِ

كلُ ذو نعمةٍ محسودٌ إلا صاحبُ التواضُعِ 

۱۲) شكّل ما اُشیرَ الیهِ بخطٍ : 

الف) یا كُمیل  ! العلم خیرٌ من المالِ .            ب)‌عَلِمتُ أنّ النّجاة فی الصدق

۱۳) عیّن :‌النعتَ و اسمَ لا النافیةِ للجنسِ : 

الف)‌ ذلك الكتاب لا ریب فیه هدی للمتّقینَ‌ ب) الایرانیونَ ألّفوا كتباً عدیدةً فی النّحو و الصّرفِ‌

۱۴)  اجب عن الاسئلة : 

  الف) عیّن نوعَ التشبیه :  العلمُ نورٌ .           

  ب) عین الجناسَ و نوعه :‌لابُدَّ من عَزْمٍ‌یُؤْ خَذُ بالحزمِ .
   ج) عیّن الطباق : یا من یختار الظّلام علی الضّوءِ . 

۱۵) أعرِبْ‌ما اُشیرَ الَیهِ بِخطٍّ : 

  الف) انّ عدَّةَ الشهورِ عندَ اللهِ اثنا عَشرَ شهراً .        

  ب ) ما اَحْسَنَ الصّدْقَ فی الدُّنیا لِقائلِه !

۱۶) لِلتّحلیلِ الصرفیّ : 

لا تَبخَسُوا النّاسَ أشیاءَهُمْ وَ لا تُفْسِدوا فی الأرْضِ . 

 

| عربی سوم انسانی ,

سوم ادبیات

۱) ایُ اجابة معربٌ:

الف: الذین                    ب: اللذان                  ج: اللاتی                       د: التی

۲)در عبارت لی اخٌ یحبُ المالعة کثیراً  نوع خبر چیست؟

الف: مفرد                    ب: جمله اسمیه        ج: جمله فعلیه               د: شبه جمله

۳)عین الصحیحة فی «لا » النافیة للجنس:

الف: لا لغیر الله سجدةَ                                                 ب:لا ثروةَ اعظم من القناعةِ 

ج:لا عاشَ من یظلمُ العباد                                              د:لا تنهَ عن خُلق و فیک مثلُه

۴)عین الصحیحه عن اعراب«حُزنآ»           یبکی أطفال فلسطین حُزنآلبلادهم

الف : تمییز                  ب: مفعول مطلق        ج:مفعول له         مفعول به

۵)ما هو المناسب للفراغ:  بعنا اربعةَ ..............

الف:مصباحٍ                   ب:مصباحآ                   ج:مصابیحَ                      د: مصابیحٍ

۶)ما هو المناسب للفراغ:   شربتُ کو بینِ............

الف :شایاّ                      ب:شایینِ                      ج) شایانِ                  د:شایینَ

۷) کدام کلمة برای تکمیل جمله « لم یحضرفی المدرسة الا.............» مناسب است

الف : أخوک                   ب::أخاک                      ج:أخیک                      د:أخُک

۸) إعرابُ أیِ الکلمة فرعی

الف: أخَوان                     ب:إخْوان                       ج:أخی                         د:إخوة

۹) ایُ الافعال تحتاج الی همزة الامر

الف:تَرجَمَ                      ب:تلا                              ج:خاف                        د:وَعَدَ

۱۰) عین الخطاء

 الف:لا تلمیذَ کسلانَ عندی                       ب: لا تو بیخَ تُفیدُ لَجوجَ

ب: عِشْ قانعآ تَکن ملکآ         

سؤالات عربي سال سوم رشته رياضي و تجربي اسفندماه ۱۳۸۵

 الله الرحمن الرحیم

 

- ما هی الترجمة الدقیقة للعبارة التالیة ؟               « انزَعَجَ المعلّم و عاتَبَ التلمیذ»

1) معلم غمگین شد و دانش آموز را تشویق کرد    2) معلم عصبانی شد و دانش آموز را نکوهش کرد

 3) معلم ناراحت می شود و دانش آموز را سرزنش می کند  4) معلم ناراحت شد و دانش آموز را ملامت کرد

 

2 - ما هوالتعریب الدقیق للعبارةالتالیة ؟

     « نادانی خطرناک ترین بیماری هاست و درمان آن مرکّب و قلم است»

1) الجهلة مرضٌ خطیر و دواؤ ه الحبرُ و المداد           2) الجهل امرضُ الاخطار والدّواءُ لَه الحبیر و المداد

3) اشذّ خطراً فی الامراض الجهل شفاؤُ ه بالحبر و القلم  4) اخطر الامراض هو الجهل و دواؤه الحِبرُ و القلم .

 

3- ما هو الصحیح عن فعلِ «دَع» فی العبارة التالیظ؟ «دَعِ التّکاسُلَ فی الخیرات»

1) فعل امر من«وَدَعَ»      2) فعل امر من «عَودَ»        3) فعل امر من « دَعَوَ»          4) فعل امر من «دَعا»

 

  ۴- ما هو الفعل المناسب للفراغ فی العبارة التالیة ؟ « یا مریمُ ! انتَ... کلمةَ الحقَّ و ان کانَ مُرّاً»

1) قُل              2) قولی            3) قالی                             4) قالَت

 

5- ماذا تحتاج العبارة التالیة« افضل الرّجال خلقاَ...»

1) الخبر                2) التمییز                3) المفعول به                  4) الفاعل

 

6- میز الایة الکریمة الّتی تتضمّنُ « اسلوب الحال»

1) انّا جعلناکَ خلیفةً    2) انّا ارسلناک شاهداً            3) انّا اعطیناک الکوثر              4) انّا جعلناهُ قرآناً عربیاٌ

 

7- عیّن المنتخب الذی ما جاء فی العبارة التالیة«و جاوؤا ابا هم عشاءً یبکون»

1)مبتدا          2) مفعول فیه        3) مفعول به         4) حال

 

8- ما هو الخطاء للفراغ لایجاد اسلوب الحال« هجم المسلمونَ علی الاعداء...»

1) مکبّرینَ                2) و هُم مکبّرینَ               3) یکبّرونَ                     4) و هم یکبّرونَ

 

9- عیّن الصحیح للفراغ: یَعیش المومنُ فی الدنیا.............. .

1) قناعةَ                   2) قانعٌ                       3) قانعاً                         4) اقناعاً

 

10- عیّن الخطاء للفراغ:« المسلمون یجاهدون فی سبیل الله...»

1) کثیراً          2) جهاداً حقیقیّاً            3) جهاداً                4) اجتهاداً

 

 11- أي جملـة تحتوي « التمييـز » .

  الف: ولو آمن اهـل الكتاب لكان خيـراً لهـم .              ب: لا خيـر َفي ود امـريء متلـون .

    ج:  الباقيات الصالحات خيـر عنـد ربـك ثواباً             د: أنـزل الله إليكـم الكتاب هادياً. 

 

   12- « لايستطيع أن يغوص في البحر أكثـر من عشـرين ………  .»

     الف: متـراً                ب: امتـارٍ                ج: متـرين َ               د: متـرٍ

 

13)عیّن التمییز:

1)کان أصدق الناس ِقولاً وأحسنهم عملاً               2)لیتَ ابی کانَ حیّا

3)ولوآمنَ اهل القری لکانَ خیرًا لهم                    5)لا خیرَ فی ودّ امریء متلوَّّن

 

14)عیّن السؤال المناسب للعبارة التالیة(بعث الله النبیین مبشرینَ)؟

1)لماذا بعث الله النبیین؟                                    2)کیفَ بعث الله النبیینَ؟

4)هل بَعثَ الله النبیین مبشرینَ؟                           4)متی بعث الله النبیینَ مبشرینَ؟

 

15)عیّن العبارةالتّی لایوجَدُفیها(الحال)؟       

1)یا اولادی!اسلمتم طائين وهاجرتُم مختارین           2)ألم نکُن متقدّمینَ فی القرون الاولی

3)ومَن قُتل مظلوماً                                          4)قطع الرّجل مسافةً ثمّ عادَ وهوَ مُعتذر

 

16)عیّن الخطا فی اعراب ما اشیر الیه بخطّ؟

1)آمنتُ برِبی ایماناً لا یزول عنّی:مفعول مطلق للنّوع 

2)ساعدتُ المسکینَ مومناً باالله:حال

3)امتلآ قلبی ایماناً بعد الاطلاع علی تضحیا تِ مقاتلی الاسلام: تمییز   

4)لم یِکُن فی قاعةالمدرسة مکان فی الجلوس:خبر کان و منصوب

 

امتحان عربی سال اول دبیرستا ن

نام ونام خانوادگی:                             با سمه تعا لی                                            تعداد سوال:

نام دبیر:                                                                کلاس:

  مدت :                                                                             تاریخ ازمون:

 

 

 

1-

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-

 

 

 

3-

 

 

 

 

 

 

 

4

 

 

 

 

 

5

 

 

 

 

 

 

 

 

6

 

ترجم العبارات التالیه:

n     ﴿...هَبْ لـﻰ حُكْماً وَ ألْحِقْنـﻰ بِالصَّالِحينَ﴾

n     هـﻰ لاتَسْمَحُ...عجوزٌ... محتاجهٌ إلي الرِّعايةِ.

n     اِنْتَخِبْ يا وَلَدﻯ! لاتُفَكِّرْ فـﻰ الثَّمَنِ!

n     ذهبَ الإمامُ علـﻰٌّ "عليه السَّلامُ" مع خادِمِهِ الشّابِّ إلَي السُّوقِ

n      

n      أخـﻰ! ما الفائدةُ فـﻰ ثَروةٍ وَراءَها لعنةِ النَّاسِ؟!

n     أمّاه! تَنْعَقِدُ حَفْلَةٌ فـﻰ الْمدرَسةِ

n     اَللّهُمَّ خَلِّصْنا مِن شرِّ هذا الطَّاغوتِ!

 

ترجم الغات التالیه:

 

الذّهَب ( .........   )   الْبائِع( .............. ) الوِسام (................ ) كلّمَتُ(..............  )

 

- اكمل ترجمه الجمل التالية : ترجمه جمله هاي زير را كامل كن

1. لا يَشْعُرُ المؤمن بالضعْفِ عندَ مواجهة المشاكل .
مؤمن به هنگام ........ با مشكلات ..............

2.اللُّهمَ ، نَوِّر قلوبَنا بِنورِ اِلايمان وَ اليقين .
خدايا ! ........ما را به نور ايمان و يقين ........

 

- ترجمه كدام گزينه صحيح نيست؟

الف) تكاسَلَ : تنبلي كرد

ب) الصُّحُف : روزنامه ها

ج) الرَّخيص : گران

د) المَسَرحيّه : نمايش نامه

 

 – عين الجواب الصحيح : جواب صحيح را تعيين كنيد

 

1. أَمر قارون َ بدفْعٍ دينارٍ لاولئكَ الرّجال ل..... قارون فرمان داد به آن مردان دينار بدهند براي .

الف) تحقيرهم

ج) تخويفهم

ب) مُساعدتهم

د) تبشيرهم

 

اكمل الفراغ مناسباً للضمير(در جای خالی فعل مضارع مناسب با ضمیر قرار دهید.

مضارع (جَلَسَ)	هم	هن	باب	انتما	انتم
	.............	.............	افعال	.............	.................

بارم

 

5/.

75/.

75/.

 

1

 

75/.

5/.

 

75/.

 

 

 

 

1

 

 

2

 

 

 

 

 

 

5/.

 

 

 

 

 

 

 

 

5/.

 

 

 

 

 

 

 

 

2

اعلال لفيف

 اعلال در فعل لفيف

تعريف:

لفيف فعلي است كه دو حرف از حروف اصلي آن حرف عله باشد. حال اگر آن دو حرف عله در كنار هم باشند (فاء الفعل وعين الفعل يا عين الفعل ولام الفعل) آنرا لفيف اعلال در فعل لفيف

تعريف:

لفيف فعلي است كه دو حرف از حروف اصلي آن حرف عله باشد. حال اگر آن دو حرف عله در كنار هم باشند (فاء الفعل وعين الفعل يا عين الفعل ولام الفعل) آنرا لفيف مقرون گويند. مانند: وَيَل / شَوَيَ

و چنانچه دو حرف عله آن در كنار هم نباشند (فاء الفعل و لام الفعل عله باشند) آنرا لفيف مفروق مي گويند مانند: وَقَيَ

نكته: اعلال لفيف تلفيقي از اعلال دو معتل از معتلات سه گانه (مثال و اجوف و ناقص) مي باشد. به اين معني كه مثلاً اگر لفيف، مقرون باشد يا اعلال مثال و اجوف را دارا خواهد بود (در صورتيكه فاء الفعل و عين الفعل آن عله باشد) و يا اعلال اجوف و ناقص را پيدا مي كند (در صورتيكه عين الفعل و لام الفعل آن عله باشد). و چنانچه لفيف، مفروق باشد اعلال مثال و ناقص را مي يابد. مانند: وَقَيَ ¬ تَقِي ¬ قِ (امر مخاطب).

رَوَيَ ¬ تَرْوي ¬ إِرْوِ (امر مخاطب).

 مقرون گويند. مانند: وَيَل / شَوَيَ

و چنانچه دو حرف عله آن در كنار هم نباشند (فاء الفعل و لام الفعل عله باشند) آنرا لفيف مفروق مي گويند مانند: وَقَيَ

نكته: اعلال لفيف تلفيقي از اعلال دو معتل از معتلات سه گانه (مثال و اجوف و ناقص) مي باشد. به اين معني كه مثلاً اگر لفيف، مقرون باشد يا اعلال مثال و اجوف را دارا خواهد بود (در صورتيكه فاء الفعل و عين الفعل آن عله باشد) و يا اعلال اجوف و ناقص را پيدا مي كند (در صورتيكه عين الفعل و لام الفعل آن عله باشد). و چنانچه لفيف، مفروق باشد اعلال مثال و ناقص را مي يابد. مانند: وَقَيَ ¬ تَقِي ¬ قِ (امر مخاطب).

رَوَيَ ¬ تَرْوي ¬ إِرْوِ (امر مخاطب).

معتلات

معتل:

کلمه ای که حروف اصلی آن یک یا چند حرف عله (وای)را داشته باشد.

انواع معتل:

مثال،اجوف،ناقص و لفیف.

نکته۱)این نوع تقسیم بندی دقیق نیست زیرا ممکن است کلمه ای هم معتل باشد هم مهموز(رأی)یا هم معتل باشد هم مضاعف(وسوس).

نکته۲)به این علت به آنها حرف عله گفته می شود که در صیغه های مختلف حالت ثابتی ندارند ممکن است یک یا دو اعلال در آنها روی دهد.

انواع اعلال:

۱)قلب:تبدیل شدن حرف عله به حرف عله دیگر.قَوَلَ---->قالَ

۲)حذف:حذف شدن حرف عله.قاْلْنَ---->قَلْنَ---->قُلْنَ

۳)اسکان:ساکن شدن حرف عله.یَقْوُلُ---->یَقُوْلُ

مثال:

اگر حرف عله در اول فعل بیاید.

معتل بر دو نوع است:واوی (وعد) و یایی (یَسَرَ).

«حرف عله سه بُوَد ای طلبه             واو،یاءُ،الف منقلبه»

 

نکات :

۱)فعل ماضی مثال مانند فعل صحیح صرف می شود و هیچ اعلالی در آن صورت نمی گیرد.

۲)هرگاه فعل مثال واوی،عین الفعل مضارع آن مکسور،با داشتن حرف حلقی مفتوح باشد در مضارع و امر این فعل حرف عله واو حذف میشود.

یَوْعِدُ---->(مضارع)یَعِدُ

ساخت امر مخاطب در فعل مثال واوی :

از ۶ صیغه ی مخاطب فعل مثال واوی استفاده می کنیم و روش امر را بر روی آن پیاده می کنیم.

تَعِدُ---->عِدْ

ساخت امر غائب و متکلم در فعل مثال:

برای ساخت این امر از ۶ صیغه ی غائب ودو صیغه ی متکلم مضارع بهره میگیریم بدین صورت که لام مکسوری را بر اول این صیغه ها وارد کرده وآخر آنها را مجزوم می کنیم.

یَعِدُ---->(امر)لیَعِدْ

نکته)حروف جازمه(لم ولما)که به انهاحروف جحدمی گوییم برچهارده صیغه مضارع وارد می شود و آنها را مجزوم می کند .

لای نهی نیز بر ۱۴ صیغه ی فعل مضارع وارد می شود و فعل را مجزوم میکند.

تَلَغْنَ---->لاتَلَغْنَ

«صیغه های جمع مؤنث نون آنها در هنگام جزم حذف نمی گردد.»

قواعدی در معتلات مزيد(فعل مثال):

۱)هرگاه فعل مثال واوی به افعال و استفعال برود فقط در مصدر آن حرف عله (و) به(ی)قلب میشود زیرا زمانی که حرف عله ساکن ماقبل مکسور باشد به (ی)تبدیل میشود.

وَجَزَ---->(افعال)أوْجَزَ---->(مضارع)یُوْجِزُ---->(مصدر)اِوْجاز(ایجاز)---->أوْجِزْ

۲)زمانی که فعل مثال واوی ویایی به افتعال برود در ماضی و مضارع و امر و مصدر حرف عله به (تاء)تبدیل میشود ودر(تاء)«افتعل»ادغام میگردد.

۳)هرگاه فعل مثال یایی در باب افعال به کار رود در فعل مضارع اسم فاعل ومفعول دچار اعلال به قلب می شود و حرف عله(یْ)ساکن ماقبل مضموم حرف عله به واو تبدیل میگردد. 

فعل اجوف بر ۳ وزن است:

۱)فَعَلَ ـ یَفْعُلُ (قَوَلَ ـ یَقْوُلُ)---->(قالَ ـ یَقولُ):

 مهمترین فعل هایی که بر این وزن هستند عبارتند از :«کانَ ـ یَکون / داسَ ـ یَدوسُ / و ....».

مضارع این وزن بر وزن یَفُولُ میباشد.

مهمترین قواعد اعلال در دو وزن(یَفعُلُ _ یَفعِلُ):

۱)در صرف فعل ماضی اجوف در ۵ صیغه ی اول چون حرف عله واو و یاء متحرک ماقبل مفتوح است حرف عله قلب به الف می گردد.(اعلال به قلب).

۲) در فعل ماضی اجوف از صیغه للغائبات تا للمتکلم مع الغیر (اعلال به حذف)روی می دهد.

۳)در فعل مضارع اجوف این دو وزن در ۱۲ صیغه(به غیر۶و۱۲)چون ضمه یا کسره بر واو ویاء ثقیل (سنگین)است ضمه یا کسره به ماقبل منتقل می شود و زمانی که حرف عله ساکن باشد اصطلاحاً(اعلال به اسکان)روی میدهد.       یَقْوُلُ---->(اعلال به اسکان)یَقُوْلُ

۴)در دو صیغه للغائبات و للمخاطبات فعل مضارع چون ضمه یا کسره بر(و) و(ی)سنگینی میکند .این حرکات به ماقبل منتقل می شوند چون دو ساکن کنار هم جمع می شوند به سبب التغای ساکنین حرف عله حذف می شود (اعلال به حذف)    یَقْوُلْنَ---->یَقُوْلْنَ---->(اعلال به حذف)یَقُلْنَ

۵)حروف جازمه (لَمْ و لمّا و لام امر و لاءنهی)وقتی بر سر فعل مضارع اجوفی که ضمیر بارز نداشته باشند(للغائب / للغائبة / للمخاطب / للمتکلم وحده / للمتکلم مع الغیر)بیایند علاوه بر این که آخر آنها مجزوم می شود حرف عله نیز حذف میشود.   تَبِیْعُ---->(مجزوم به لا)لا تَبِعْ

نکته)در فعل مضارع (کان)استثناءً در همان صیغه هایی که ضمیر بارز ندارند در هنگام جزم دو وجه جایز است.

۱-حذف حرف عله و ساکن کردن آخر آنها:لَمْ تَکونُ---->لَمْ تَکُنْ

۲-حذف حرف عله ونون:لَمْ+تَکُونُ---->لَمْ تَکُ.

۲)وزن (فَعَلَ _ یَفعِلُ)(باع(بَیَعَ)یَبیِعُ(یَبِیعُ)):مضارع این وزن بر وزن (یَفیِلُ) می

باشد مهمترین فعل های بر این وزن عبارتند از:(سار و عاش و طار و ...).

نکته)همان اعلال هایی که در وزن (یَفُولُ)روی میدهددراین نیز روی میگیرد.

 ۳)وزن(فَعَلَ _ یَفعِلُ )(خاف(خَوِفَ) ـ یخافُ(یَخْوَفُ): مضارع این وزن بر وزن

(یَفالُ)می باشد.

ماضی آن حرف عله متحرک ماقبل مفتوح حرف عله تبدیل به الف می شود.

 درمضارع آن حرف عله مفتوح ماقبل ساکن جابجایی درحرکات جابجایی در

حرکات صورت می گیرد  ودر زمانی که حرف عله ساکن ماقبل مفتوح گردید

 حرف عله تبدیل به الف می شود.مهمترین فعل های بر این وزن عبارتند از:(خاف ـ یَخافُ / هاب ـ یَهابُ / نال  ـ یَنالُ / نام ـ یَنامُ) که مضارع آنها دارای الف است.

یَخْوَفُ---->یَخَوْفُ---->(اعلال به قلب)یَخَافُ.

خَوِفَ---->(اعلال به قلب)خاف

فعل اجوف:

هرگاه حروف عله در وسط فعل باشد به آن اجوف می گویند .

نکته:هرفعلی که بروزن (فال) باشد و مجهول آن بر وزن (فیل) می باشد. 

قالَ---->(مجهول)قیل

تغییراتی که در فعل اجوف روی میدهد:

۱)هرگاه حروف عله متحرک ماقبل مفتوح حرف عله به الف تبدیل می شود.

قوَل---->قال

۲)هرگاه حروف عله ساکن ماقبل مکسور حروف عله به (ی)قلب می شود.

وَجَدَ---->(مصدر افعال)اِوْجاد---->(اعلال به قلب)ایجاد.

۳)زمانی که حروف عله مفتوح ماقبل ساکن باشد جابه جایی در حرکات صورت می گیرد و زمانی که حرف عله ساکن ماقبل مفتوح باشد حرف عله به الف تبدیل میگردد.

۴)هرگاه دو ساکن کنار هم دیگر جمع شوند به سبب التقای ساکنین حرف عله حذف می شود.

بَاْعْنَ---->بَعْنَ---->بِعْنَ

۵)هرگاه حرف عله مضموم یا مکسور باشد ماقبل ساکن جابه جایی در حرکت صورت میگیرد و حرف عله ساکن میگردد.

یَبْیِعُ---->یَبِیْعُ

نکات اعلال:

۱)در این وزن که عین الفعل آن مفتوح است مانند دو وزن قبلی صیغه ۶و۱۲

 مضارع(اعلال به حذف)روی میدهد.

یَخَاْفْنَ---->(اعلال به حذف)یَخَفْنَ

۲)در ۱۲ صیغه دیگر مضارع این وزن (اعلال به قلب)صورت می گیرد زیرا

وقتی حرف عله ساکن ماقبل مفتوح باشد حرف عله قلب به الف می گردد

 (بر خلاف دو وزن قبلی که در ۱۲ صیغه ی مضارع اعلال به اسکان روی

می داد).

یَخْوَفانِ---->یَخَوْفانِ---->(اعلال به قلب)یَخافان

۳)در ماضی این وزن مانند دو وزن قبل در ۵ صیغه(۱و۲و۳و۴و۵)(اعلال به

قلب)روی می دهد ودر ۹ صیغه ی بعدی(اعلال به حذف)روی می دهد با

این تفاوت که فاءالفعل در وزن اول مضموم ودر وزن دوم و سوم مکسور می

باشد.قُلْنَ / بِعْنَ / خِفْنَ.

۴)ماضی للغائبات در این وزن با امر للمخاطبات از لحاظ اعراب فاءالفعل تفاوت

 دارند .

(ماضی للغائبات):خِفْنَ          (امر للمخاطبات):خَفْنَ

درحالی که در دو وزن قبلی (ماضی للغائبات و امر للمخاطبات)فاءالفعل آنها

از لحاظ اعراب شبیه هم هستند.

(ماضی للغائبات):قُلْنَ ـ بِعْنَ         (امر للمخاطبات):قُلْنَ ـ بِعْنَ 

۵)در ۵ صیغه(۱و۴و۷و۱۳و۱۴)در هنگام جزم به علت نداشتن ضمیر بارز مانند

دو وزن قبل حرف عله آنها حذف می گردد.

یَخافُ---->(مجزوم به لَمْ)لَمْ یَخَفْ       أخافُ---->(مجزوم به لمّا)لمّا أخَفْ

۶)فعل امر برخی فعل های اجوف ممکن است با فعل مثال اشتباه شود.

مثال:وَعَدَ---->(مضارع)یَعِدُ---->(امر مخاطب)عِدْ/عدا/عِدوا/عِدی/عدا/عِدْنَ

اجوف:عاد(عَوَدَ)---->(مضارع)یَعُودُ---->(امر مخاطب)عُدْ/عُوُدا/عُوُدوا/عُودی/

عُودا/عُدْنَ.

مشخصات صرف معتلات

مشخصات صرف معتلات

مثال:

ماضي: مانند فعل صحيح صرف مي‌شود.

مضارع: حرف عله در تمام صيغه‌ها حذف مي‌شود.

امر: حرف عله در تمام صيغه‌ها حذف مي‌شود.

اجوف:

ماضي: از صيغه مونث غايب تا آخر (9 صيغه) حرف عله حذف مي‌شود.

مضارع: در 2 صيغه جمع مونث غايب و جمع مونث مخاطب حرف عله حذف مي‌شود.

امر: در 2 صيغه مفرد مذکر و جمع مخاطب حرف عله حذف مي‌شود.

ناقص:

ماضي: در صيغه مفرد مونث غايب و جمع مذکر غايب و مثني مونث غايب حرف عله حذف مي‌شود.

مضارع: در صيغه جمع مذكر غايب و مفرد مونث مخاطب و مفرد مونث مخاطب حرف عله حذف مي‌شود.

امر: در صيغه مفرد مونث مخاطب و مفرد مذکر مخاطب و جمع مذکر مخاطب حرف عله حذف مي‌شود.

تست معتلات کنکور

*تست-ويژه درس ۱و۲(عربي۳)

 

۱-عيِّن الخطأ: (سراسري۸۳-تجربي)

 

۱-أنتنّ تَخافين من عاقبة التكاسل!                              ۲-لم أتلُ آيةً فلن أعفو نفسي!

۳-هنّ لم يَخشيْنَ أحداً ولم يَرجونَه!                           ۴-دَع الكذبَ وادعُ إلي الصّداقة في الحياة!

 

۲-عيّن الصحيح في المعتلات: (سراسري۸۳-رياضي)

 

۱-هُنّ ماخِفنَ من المصائب!                                     ۲-تركتَ الطفلَ ولم ترجُوهدايته!

 ۳-إنّكَ علي الحقّ،فلاتَخافْ!                                      ۴-ياطالبة،لاتَنسَ الذّهاب الي المدرسة! 

۳-ميِّزالخطأ علي حسب ماقرأتَ في قواعدالاعلال من فعل«خَشِيَ-يَخْشَي»   (داعي نژاد)

 

۱-أنتُنَّ تخشَونَ.      ۲-أنتِ تخشَينَ.       ۳-هم يخشَونَ.      ۴-هنَّ يخشَينَ. 

           

   (پـاسخ تستهابصورت تشريحی دربخش پاسخنامه داده شده است) 

 

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر» 

  علامت هاي جزم در فعل مضارع : 

 

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي - حذف نون اعراب)

 

  جمله شرطي چيست؟ 

 

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط : 

 

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط: 

 

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري : 

 

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و ...) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي ---> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي --> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به 

 

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم 

 

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟ 

 

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

 

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ. 

 

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد. 

 

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن .... مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ - يَعْملْ 

 

جواب يَعْمََل مي باشد

 

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خوانديد كه برخي كلمات معرب هستند و برخي مبني از جمله كلمات مبني مي توان به ضماير اشاره نمود. بيش تر اسم ها نظير المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظري داريد ؟ آيا معرب هستند يا مبني ؟

  فعل ها :

ماضي : مبني
مضارع : هستند : معرب ( به جز دو صيغه جمع مؤنث)
امر : مبني  

  اعراب فعل مضارع سه نوع مي باشد

1. مضارع مرفوع
2. مضارع منصوب
3. مضارع مجزوم  

  1 – مضارع مرفوع و علامت هاي آن
فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است. صيغه هاي اين فعل عبارتند از :

يکتبُ تکتبُ اکتبُ نکتبُ	يکتبان ِ تکتبان ِ يکتبونَ تکتبونَ تکتبينَ
↓	↓
آخر اين فعل ها ضمه دارد و ضمه علامت رفع است	اين فعل ها بعد از ضماير (( ا – و – ي )) دارای (( نون اعراب )) هستند و ثبوت نون اعراب نيز علامت رفع است. (( نون اعراب ))علامت فرعی رفع است

  پس نتيجه گيري مي كنيم كه رفع مضارع يكي از دو علامت زير نشان داده مي شود:
اصلي ( _ُ ) يذهبُ – تذهبُ
فرعي « ثبوت نون اعراب» : يذهبانِ – تذهبونَ – تذهبينَ

2 – مضارع منصوب و علامت هاي آن

فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است ، مگر اين كه بعد از عوامل خاصي قرار بگيرد.
هر گاه حروفي مثل :
«انْ – لَن – كي – حتّي – كِ»«كه – هرگز – تا اينكه – تا – براي ، براي اينكه» قبل از فعل مضارع وارد شوند، فعل مضارع را منصوب مي سازند.
مثال :
يذهبُ —> ان يذهَبَ
تذهبُ —> لن تذهبَ
اَذهبُ —> حتي اَذْهبَ
تذهبُ —> لِنذْهبَ
با آمدن حروف ناصبه ، ضمه به فتحه تبدل مي شود.
فتحه علامت اصلي نصب است.

يذهبانِ —> انْ يذهبا
تذهبانِ —> لن تذهبا
يذهبونَ —> لن يذهبوا
تذهبونَ —> حتي تذهبوا
تذهبينَ —> لتذْهبي
با آمدن حروف ناصبه علامت رفع «نون اعراب» حذف شد. حذف نون اعراب علامت فرعي نصب است.  

  حروف ناصبه : به حروفي كه با آمدن خود فعل مضارع را منصوب مي كنند، حروف ناصبه گفته مي شود.

علامت هاي نصب در فعل مضارع :
1 – اصلي _َ : اَن يَذْهبَ ، لن تذهَبَ
2 – فرعي «حذف نون اعراب» : اَن يذْهبا ، لن تذْهبوا  

  تمرين هاي درس ششم
1 – افعال داخل پرانتز را ابتدا به صورت مضارع درآورد و سپس در جاي خالي قرار دهيد :
- المؤمنون ……في لأكْلِ و الشُّرب . (هرگز اسراف نمي كنند – اَسرَفَ)

مضارع فعل اسرَفَ از باب افعال است و مضارع اين فعل بر وزن يُفعِلُ مي باشد.
جواب صحيح : لَنْ يُسرفونَ (چون لن حرف ناصبه است) : لن يُسرفوا جواب مي باشد.  

  2 – در دسته ي فعل هاي زير ، يك فعل با بقيه تفاوت دارد آن را مشخص كنيد:
(اَن يُجاهِدَ) / (حتّي تعْلموا) / ( ينظرونَ) / (لَنْ تجلسا)

جواب : ينظرون مي باشد. بقيه ي فعل ها حرف ناصبه دارند.  

  3 – در جمله زير فعل مضارع را پيدا كن و اعراب آن را مشخص كنيد.
- اَمَرَاللهُ المسلمينَ اَن يتعاوفوا علي البّر و التّقوي.

امرَ الله المسلمين ان يتعارفوا : فعل مضارع با حرف ناصبه آمده و حرف ناصبه و نون مضارع را حذف كرده است – اعراب فرعي = حذف نون اعراب  

  4 – ترجمه كنيد :
لن تنالوا البّر حتّي تنْفقوا ممّا تُحبّونَ

نكته :
هر گاه اَن – كي – حتي – كِ اول مضارع بيايد ترجمه مثل مضارع التزامي در زبان فارسي است و هر گاه لن اول فعل مضارع بيايد مثل مستقبل منفي فارسي ترجمه مي شود. هرگز به نيكي دست نخواهيد يافت مگر از آن چه كه براي خود دوست داريد انفاق نماييد.  

  5 – به فارسي روان ترجمه نماييد:
لا تَصْحَبِ المائق فانّهُ يزيّنُ لكَ فعْله و يودُّ فعْلهُ و يودُّ انَ تكونَ مثلَهُ
لا تصْحَبُ = همنشيني نكن
يودُّ = دوست دارد
المائقُ = احمق

لا تصحب المائق ……..جواب : با آدم احمق هم نشين مباش كه او كارش را براي زينت مي دهد (كار او برايت الگويي مي شود) و دوست دارد كه تو هم مثل او باشي.  

  6 – كدام عبارت براي معني آيه مناسب است ؟ كُلوا و اشْربوا و لا تُسرفوا
الف – بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.
ب – خوردند و آشاميدند و اسراف نكردند.

جواب : بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد (الف)  

اعراب فعل مضارع 2

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر»

  علامت هاي جزم در فعل مضارع :

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي – حذف نون اعراب)

  جمله شرطي چيست؟

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط :

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط:

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري :

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و …) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي —> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي –> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ.

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خوانديد كه برخي كلمات معرب هستند و برخي مبني از جمله كلمات مبني مي توان به ضماير اشاره نمود. بيش تر اسم ها نظير المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظري داريد ؟ آيا معرب هستند يا مبني ؟

  فعل ها :

ماضي : مبني
مضارع : هستند : معرب ( به جز دو صيغه جمع مؤنث)
امر : مبني  

  اعراب فعل مضارع سه نوع مي باشد

1. مضارع مرفوع
2. مضارع منصوب
3. مضارع مجزوم  

  1 – مضارع مرفوع و علامت هاي آن
فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است. صيغه هاي اين فعل عبارتند از :

يکتبُ تکتبُ اکتبُ نکتبُ	يکتبان ِ تکتبان ِ يکتبونَ تکتبونَ تکتبينَ
↓	↓
آخر اين فعل ها ضمه دارد و ضمه علامت رفع است	اين فعل ها بعد از ضماير (( ا – و – ي )) دارای (( نون اعراب )) هستند و ثبوت نون اعراب نيز علامت رفع است. (( نون اعراب ))علامت فرعی رفع است

  پس نتيجه گيري مي كنيم كه رفع مضارع يكي از دو علامت زير نشان داده مي شود:
اصلي ( _ُ ) يذهبُ – تذهبُ
فرعي « ثبوت نون اعراب» : يذهبانِ – تذهبونَ – تذهبينَ

2 – مضارع منصوب و علامت هاي آن

فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است ، مگر اين كه بعد از عوامل خاصي قرار بگيرد.
هر گاه حروفي مثل :
«انْ – لَن – كي – حتّي – كِ»«كه – هرگز – تا اينكه – تا – براي ، براي اينكه» قبل از فعل مضارع وارد شوند، فعل مضارع را منصوب مي سازند.
مثال :
يذهبُ —> ان يذهَبَ
تذهبُ —> لن تذهبَ
اَذهبُ —> حتي اَذْهبَ
تذهبُ —> لِنذْهبَ
با آمدن حروف ناصبه ، ضمه به فتحه تبدل مي شود.
فتحه علامت اصلي نصب است.

يذهبانِ —> انْ يذهبا
تذهبانِ —> لن تذهبا
يذهبونَ —> لن يذهبوا
تذهبونَ —> حتي تذهبوا
تذهبينَ —> لتذْهبي
با آمدن حروف ناصبه علامت رفع «نون اعراب» حذف شد. حذف نون اعراب علامت فرعي نصب است.  

  حروف ناصبه : به حروفي كه با آمدن خود فعل مضارع را منصوب مي كنند، حروف ناصبه گفته مي شود.

علامت هاي نصب در فعل مضارع :
1 – اصلي _َ : اَن يَذْهبَ ، لن تذهَبَ
2 – فرعي «حذف نون اعراب» : اَن يذْهبا ، لن تذْهبوا  

  تمرين هاي درس ششم
1 – افعال داخل پرانتز را ابتدا به صورت مضارع درآورد و سپس در جاي خالي قرار دهيد :
- المؤمنون ……في لأكْلِ و الشُّرب . (هرگز اسراف نمي كنند – اَسرَفَ)

مضارع فعل اسرَفَ از باب افعال است و مضارع اين فعل بر وزن يُفعِلُ مي باشد.
جواب صحيح : لَنْ يُسرفونَ (چون لن حرف ناصبه است) : لن يُسرفوا جواب مي باشد.  

  2 – در دسته ي فعل هاي زير ، يك فعل با بقيه تفاوت دارد آن را مشخص كنيد:
(اَن يُجاهِدَ) / (حتّي تعْلموا) / ( ينظرونَ) / (لَنْ تجلسا)

جواب : ينظرون مي باشد. بقيه ي فعل ها حرف ناصبه دارند.  

  3 – در جمله زير فعل مضارع را پيدا كن و اعراب آن را مشخص كنيد.
- اَمَرَاللهُ المسلمينَ اَن يتعاوفوا علي البّر و التّقوي.

امرَ الله المسلمين ان يتعارفوا : فعل مضارع با حرف ناصبه آمده و حرف ناصبه و نون مضارع را حذف كرده است – اعراب فرعي = حذف نون اعراب  

  4 – ترجمه كنيد :
لن تنالوا البّر حتّي تنْفقوا ممّا تُحبّونَ

نكته :
هر گاه اَن – كي – حتي – كِ اول مضارع بيايد ترجمه مثل مضارع التزامي در زبان فارسي است و هر گاه لن اول فعل مضارع بيايد مثل مستقبل منفي فارسي ترجمه مي شود. هرگز به نيكي دست نخواهيد يافت مگر از آن چه كه براي خود دوست داريد انفاق نماييد.  

  5 – به فارسي روان ترجمه نماييد:
لا تَصْحَبِ المائق فانّهُ يزيّنُ لكَ فعْله و يودُّ فعْلهُ و يودُّ انَ تكونَ مثلَهُ
لا تصْحَبُ = همنشيني نكن
يودُّ = دوست دارد
المائقُ = احمق

لا تصحب المائق ……..جواب : با آدم احمق هم نشين مباش كه او كارش را براي زينت مي دهد (كار او برايت الگويي مي شود) و دوست دارد كه تو هم مثل او باشي.  

  6 – كدام عبارت براي معني آيه مناسب است ؟ كُلوا و اشْربوا و لا تُسرفوا
الف – بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.
ب – خوردند و آشاميدند و اسراف نكردند.

جواب : بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد (الف)  

اعراب فعل مضارع 2

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر»

  علامت هاي جزم در فعل مضارع :

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي – حذف نون اعراب)

  جمله شرطي چيست؟

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط :

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط:

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري :

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و …) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي —> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي –> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ.

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد.

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن …. مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ – يَعْملْ

جواب يَعْمََل مي باشد  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد.

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن …. مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ – يَعْملْ

جواب يَعْمََل مي باشد  

منصرف وغیرمنصرف

تقسیم بندی اسم به منصرف وغیر منصرف یکی از مباحث کتب دبیرستان می باشد که دانش اموزان در سال دوم با آن آشنا می شوند. چون این بحث از مباحثی است که همه دانش اموزان مقطع متوسطه در همه رشته ها به آن نیاز دارند،مخصوصا در علم صرف(تجزیه)تحقيقي در این مورد صورت گرفته که امید است مورد استفاده همکاران محترم قرار گیرد.

 

 تعریف

            اسم منصرف: اسمی است که تنوین وهمه علامتهای اعراب اصلی را می پذیرد وشبیه به فعل نمی باشد.(متمکن امکن)

اسم غیر منصرف: اسمی است که تنوین[1] و کسره نمی پذیرد وشبیه به فعل میباشد [2](متمکن غیر امکن)

 

اسباب منع صرف :

                         9 سبب باعث غیر منصرف شدن اسم می شود: 1-علمیت 2- تانیث 3- جمع 4-ترکیب5- وصف 6- «ان» زائد 7- عدل 8- وزن فعل 9- عجمه. باید لااقل دو سبب از اسباب بالا در یک اسم موجود باشند تا غیر منصرف شود به استثنای 1- الف تانیث ( مقصوره یا ممدوده،علم یا غیر علم) 2- جمع منتهی الجموع؛ که هر کدام از اینها جانشین دو سبب می شوند .

 

شرایط:   

 الف- عَلَم: اسم علم در شش موضع غیر منصرف میباشد:

1-   هر گاه علم مختوم به «ان» زائد باشد: رمضان، رضوان، زیدان

نکته:باید قبل از «ان» زائد سه حرف اصلی موجود باشد و الا منصرف می باشد.

اسمهایی مانند ( عفّان- حسّان) را اگر از ریشه‌ ‍ «عفن» و «حسن» بدانیم منصرف اند و اگر از ریشه «عفّ» و «حسّ» محسوب کنیم غیر منصرف میباشند.

2-  اگر بر وزن فعل یا شبه فعل باشد : یزید، احمد[3] و تغلب. و منظور از شبه فعل اسمی است که وزن ان بیشتر در فعل کاربرد دارد: اِجبِع(روستایی در لبنان) ، اِ صبَع( اگر علم مذکر باشد)

3-   هر گاه علم تر کیب مزجی باشد: بعلبک ، بیت لحم ، قاضیخان .

نکته: در ترکیب مزجی اگر جزء دوم معرب نباشد منصرف می باشد مانند ترکیب عددی ( خمسه عشر) و اسمهایی که به «ویه» ختم می شوند : سیبویه ، دادویه، بابويه

4-  هر گاه علم اعجمی ( غیر عربی) و زائد بر سه حرف باشد : ابراهیم[4]، یعقوب                 نکته: اگر علم اعجمی سه حرفی «ساکن الوسط» باشد منصرف است: نوْح، لوْط و اگر «متحرک الوسط» باشد غیر منصرف می باشد: شَتَر، لَمَک[5].

نکته دوم:  نامهای انبیاء به دلیل 1- علم بودن 2- عجمی بودن، غیر منصرف میباشند به جز این شش اسم « محمد، شعیب، صالح، هود، نوح، لوط »‍» نامهای ملائکه نیز این چنین میباشد به جز « رضوان، مالک، نکیر، منکر).

 

5-هرگاه علم مونث باشد: لفظی: معاویه، طلحه یا معنوی:زینب، مریم.

نکته اول: اگر علم با تاء مدوره «ة» مونث شده باشد چه برای مونث باشد:( فاطمه) یا مذکر:( طلحه) سه حرفی باشد (قله) ویا بیشتر............... در همه حال غیر منصرف اند.

 

نکته دوم: اسمهای علم مونث بیش از سه حرف بدون شرط غیر منصرف اند: زینب، سعاد اما اسمهای سه حرفی دو حالت دارند 1- اگر « متحرک الوسط» باشند غیر منصرف اند : سَحَر، سَقر[6] 2- اگر «ساکن الوسط» باشند الف: به شرط عجمی بودن غیر منصرف اند : جور ، زَید

ب- واگر عربی باشند هردو حال جایز است: هِند.

نکته سوم : اسمهای مختوم به الف تانیث بدون هیچ شرطی غیر منصرف می باشند چه مفرد باشد: سکری، حمراء ویا جمع: مرضاء، اصدقاء؛ علم باشد : سلمی، خنساء ویا صفت: حُبلی، عذراء.

نکته چهارم:  علم مذکری که به الف مقصوره ختم شود به دو دلیل غير منصرف ميباشد : 1- علمیت 2-شبیه بودن الف الحاق ان به الف مقصوره:  عَلقی: ( نام گیاهی) ،  أرطی: ( نام درختی).

 

 نکته پنجم: اسمهای علم مونث بر وزن «فَعالِ» مانند : حذامِ، رقاشِ به دو صورت ترکیب می شوند :1- مبنی بر کسر (اهل حجاز) 2- غیر منصرف( بنی تمیم) .

 

نکته ششم: با اسمهای منقوصی که  علم مونث باشند مانند « جوارٍ»  رفتار می شود :

جاء قاضٍ [7].                         رایت قاضیاً .                          سلّمت علی قاضٍ

 

6-جمع عَلَم با عدل موجب غير منصرف بودن اسم مي شود : «عُمَر ، زُمَر»

عدل عبارت است از از تغيير كلمه از وزن و صيغه اصلي خود و دو نوع مي باشد

الف : تحقيقي : آن است  كه كلمه از اصل خود عدول نموده مثل «احاد» كه معدول «اَحَد» مي باشد و «اُخَر» كه معدول «آخر» مي باشد .

ب : تقديري : عدولش از اصل چيز ديگري بوده است و اينها مجموعاً پانزده كلمه مي باشند بر وزن «فُعَل[8]»

توضيح آنكه علماي نحو در عدل تقديري غير از علم بودن دليل ديگري براي غير منصرف بودن اين اسم ها نيافته اند پس گفته اند معدول « منقول » از صيغه « فاعل » هستند مثل « غُدَر و فُسَق » كه معدول « غادر » و « فا سق » مي باشند .

نكته اول : هر چه بر وزن « فُعال ،‌ مَفعَل » از عدد باشد عدل قياسي «‌تحقيقي »‌ محسوب مي شود كه عبارتند از « احاد و موحد و ثُناء مَثني ... عشار معشر »

مثال : جاء القوم اُحاد مَوحَد يعني : جاء القوم واحداً واحداً .

نكته دوم : حروف تأكيدي كه بر وزن « فُعَل » باشند نيز غير منصرف اند مثل « جُمَع » « جاء النساء جمعُ – رايت النساء جمعَ – مررت بالنساء جمعَ » . جُمَع معدول از « جمعاوات » مي باشد

شرايط غير منصرف بودن صفت « وصف »

1-   هر گاه بر وزن « فَعلان » باشد و مؤنث آن بر وزن « فَعلي »‌باشد « سَكران – سَكري »

2-   هرگاه صفت بر وزن « أفعل »‌باشد : أحمر ، أعرج

3-   در صوريتكه صفت معدول از لفظ ديگري باشد « ُاخَر » جمع اخري

نكته اول : صفتي كه بر وزن « فَعلان » يا « أفعل »‌ است تا زمانيكه  وصفيت آن اصلي نباشد ، غير منصرف نخواهد بود

مثلاً «‌صفوان »‌صفت مخصوص سنگ و نرم و تابان مي باشد پس منصرف است همچنين « اربع» كه براي عدد معين و «‌أرنب » كه براي حيوان معين وضع شده است

مثال : « مررت بنسوه أربعِ »

نكته دوم : اگر صفت  بر وزن « فعلان » و « أفعل »‌با «ۀ»‌مدوره مونث شوند منصرف خواهند بود . مثلاً « سيفان » منصرف مي باشد چون مونث ان « سيفانۀ » بمعني « طويل »‌ مي باشد . همچنين « أرمل » چون مونث آن « ارملۀ » مي باشد منصرف است .

-        شرايط غير منصرف بودن جمع

1-   بر وزن « مفاعل »‌باشد مانند « مساجد ، أكارم ، فياصل »

2-   بر وزن « مفاعيل » باشد مانند « مصابيح – قناديل و أنا شيد [9]»

3-  نكته اول : جمع غير منصرف همان « جمع منتهي الجموع » است يعني جمعي كه بعد از الف مكسر دو حرف متحرك يا سه حرف كه وسطش « ياء » ساكن است باشد « فواصل ، أنامل ،‌رياحين ،‌أراجيز »

نكته دوم : جمع مكسري كه «ۀ» مدوره داشته باشد منصرف محسوب مي شود « أساتذۀ و تلامذۀ »

نكته سوم : جمع منتهي الجموع كه بر وزن مفاعيل باشد ولي حرف دوم بعد از الف متحرك باشد منصرف است « صياقلۀ ، عبادلۀ »

نكته چهارم : با اسم هاي ناقصي كه جمع منتهي الجموع باشند مثل « جواري »‌ «‌غوا شي »‌مانند « قاضي » رفتار مي شود : جاء جوارٍ         رايت جواريَ          سلمت علي جوارٍ

                                                                                                                                                                   

 سؤال : اسم غير منصرف در چه صورت توسط كسره مجرور مي گردد                                                                                                                                     جواب : هرگاه اضافه شود يا بعد از الف و لام قرار گيرد

مثال : ( في أحسنِ تقويم )                ( انتم عاكفون في المساجدِ ) .

نكته : منصرف فرض كردن اسم غير منصرف و آن را مانند اسم منصرف اعراب دادن زيادا ست و اين بخاطر تناسب با قبل يا بعد خود مي باشد : مثال : « سلاسلاً و أغلالاً و سعيراً » كه لفظ سلاسل با اينكه غير منصرف است تنوين پذيرفته است . عكس اين موضوع يعني اسم منصرف را غير منصرف فرض كردن فقظ هنگام ضرورت مي باشد « و ممن و لدوا عامرُ ذو الطول و ذوالعرض » كه بايد عامرٌ گفته مي شد .

---

[1]. به استثناي  تنوين مقابله ( كه بر اسم جمع مونث داخل مي شود) و تنوين عوض ( كه بر سر اسمهاي ناقص مي ايد) ؛ اين دو تنوين بر سر اسمها ي غير منصرف نيز داخل مي شوند: اذرعاتٍ ، جوارٍ

[2] زيرا فعل نيز كسره وتنوين نمي پذيرد

[3]  اين همان احمد لاينصرف است                                                                                 كه علی بر سر آن جر ندهد

[4] . نكتة نحوية: جاء سائل بيتا و سال صاحبته ان تعطيه ؛ فقالت : انصرف، فقال : اعطيني فقالت: انصرف فقال : اعطيني فقالت: انصرف فقال: اسمي ابراهيم لا ينصرف الا اذا حلّي او اُضيف.

[5] نوه حضرت نوح (ع) و يا به قولي پدر ايشان.

[6] از طبقات جهنم به معني سوختن شديد.

[7]  اگر اسم زني «قاضي» باشد.

[8] . « بلع،‌ ثعل‌‌ ، جعي ، جثم ، دلف ، زحل ، زفر ، عصم ، فتم ، قزح ، مضر ، هبل ، هدل ، عمر ، جعل »

[9] . كلمه« سراويل » را در صورتي كه مفرد فرض كنيم باز به خاطر شباهت با جمع غير منصرف مي باشد.

حروف

تجزيه حروف بايد اين سه ويژگي را مشخص نمود: نوع حروف، عامل يا غير عامل بودن و نوع بناء.

 

انواع حروف را در دو دسته عامل و غير عامل بررسي مي نماييم:

1-   حروف عامل

تعريف: حروفي هستند كه عملي و تغييري را از حيث اعراب (رفع و نصب و جر و جزم) در كلمه يا جمله ما بعد خود انجام مي دهند.

حروف عامل داراي انواع مختلفي به قرار زير مي باشند:

الف) حروف جر: حروفي هستند كه تنها پيش از اسمها آمده و باعث جر (كسره يا تنوين جر –ِ،-ٍ) آنها مي گردند مانند: واللهُ علي كلِّشيءٍ قديرٌ.

حروف جر عبارتند از: مِنْ، باء، تاء، كاف، لام، واو، خلا، عدا، مُذْ، مُنْذُ، رُبَّ، حتّي، الي، في، عنْ، علي، حاشا.

ب) حروف نصب: حروفي هستند كه قبل از فعل مضارع آمده و باعث نصب آن مي شوند مانند: فَعسي أنْ يأتيَ اللهُ بالفتحِ.

حروف نصب عبارتند از: أنْ، لَنْ، كَي، إذَن.

توجه: دو حرف (لـِ) و (حتّي) از حروف جر هستند، اما هرگاه پيش از فعل بيايند به عنوان عامل نصب عمل مي كنند. (البته در حقيقت، عامل نصب وجود أنْ مستتر بين آن حرف و فعل مابعد مي باشد) مانند: لَنْ تنالوا البرَّ حتّي تنفِقوا مما تحبون. (حتّي أنْ تنفقوا)

ج) حروف جزم: حروفي هستند كه پيش از فعل آمده و باعث جزم آنها مي شوند مانند: لم يَلِدْ.

حروف جزم عبارتند از: لَمْ، لَمّا، لام امر، لاي نهي، إنْ شرطيه.

توجه: علاوه بر حروف فوق، 9 اسم ديگر هست كه به عنوان عامل جزم عمل مي كنند. اين اسمها عبارتند از: مَنْ، ما، مهما، أيّ، حيثما، إذما، متي، أينما، أنّي.

مثال: مَنْ يجتَهِدْ يصِلْ الي مايريد.

د) حروف مشبهه بالفعل: حروفي هستند كه در ابتداي جملات اسميه قرار گرفته و باعث نصب مبتدا به عنوان اسم خود و رفع خبر به عنوان خبر خود مي شوند مانند: إنّ اللهَ سميعٌ عليمٌ.

حروف مشبهه بالفعل عبارتند از: إنَّ، أنَّ، كأنَّ، لكنَّ، لَيْتَ، لَعَلّ.

هـ) حروف شبيه به ليس (ما، لا، إنّ, لاتَ): حروفي هستند كه مانند ليس عمل مي كنند. يعني اسم را مرفوع و خبر را منصوب ميكنند مانند: لا شُجاعُ كاذباً.

و) لاي نفي جنس: لاي نافيه اي است كه بر سر مبتدا و خبر مي آيد و مانند حروف مشبهه بالفعل عمل مي كند مانند: لا بليّةَ أصعَبُ منَ الجهلِ.

ز) حروف استثناء: حروفي هستند كه در جمله استثناء بكار رفته و براي خارج كردن مستثني منه بكار برده مي شوند مانند: لا يَمَسُّهُ إلا المطهَّرونَ.

حروف استثناء عبارتند از: إلا، عدا، خلا، حاشا، غير، سوي.

ح) حروف ندا: حروفي هستند كه براي صدا زدن شخصي يا چيزي از آنها استفاده مي شود مانند: يا اللهُ.

حروف ندا عبارتند از: أ، أي، أيا، هيا، يا، آ، وا.

2- حروف غير عامل

الف) حرف تعريف (ال) كه باعث معرفه شدن اسم نكره مي گردد مانند: جاء التلميذُ.

ب) حروف عطف: حروفي هستند كه براي پيوند دادن بين دو كلمه يا دو عبارت يا دو جمله كه از نظر قواعد نحوي مشابهند ميان آنها واقع مي شوند.

اين حروف عبارتند از: واو، فاء، ثمّ، أو، أم، لكنْ، بَل، لا.

ج) حرف خطاب: (ك) در ذلك.

د) حروف تحقيق و تقليل: (قد) اگر پيش از فعل ماضي بيايد، تحقيقيه است و اگر پيش از مضارع بيايد تقليليه مي باشد مانند: قد أفلحَ المؤمنونَ (تحقيقيه) / قدْ يَصدِقُ الكَذوب (تقليليه).

هـ) حروف استقبال: سين (براي آينده نزديك) و سوف (براي آينده دور) مانند: وسيعلمُ الذين ظلموا أيّ منقلبٍ ينقلِبونَ / سوفَ يعلمونَ.

و) حرف رَدْع (بازداشتن): كلاّ. مانند: كلاّ بل لا تكرمون اليتيم.

ز) حروف استفهام: (أ) كه بر دو جمله فعليه و اسميه وارد مي شود چه در نفي و چه در اثبات مانند: ألمَ تعلَمْ؟ / أصلاتُكَ تأمرُكَ أنْ نترُكَ ما يعبُدُ آباؤنا؟

(هل) كه بر جمله مثبت وارد مي شود مانند: فهل أنتم مُنتَهون؟

ح) حروف تنبيه: حروفي هستند كه براي هشدار دادن و آگاه نمودن بكار برده مي شوند.

حروف تنبيه عبارتند از: أما، ألا كه فقط بر جمله وارد مي شوند: ألا إنّهم هم السفهاء.

ها: ها أنتم هؤلاء جادلتم.

ط) لام ابتداء: كه براي تأكيد بكار مي رود: لعليٌّ تلميذٌ / إنهُ لَغفورٌ رحيمٌ.

ي) حروف تخصيص:

(هلاّ) كه تنها با جمله فعليه مي آيد: هلا تستغفرُ الله (با فعل ماضي به معني سرزنش عمل گذشته و با فعل مضارع به معني شدت و طلب مي باشد).

(أما، ألاّ) كه براي خواهش بكار مي رود: ألاّ تزورني.

(أولا، لَوْما) كه بر ممتنع بودن مضمون جمله دوم به خاطر وقوع مفهوم جمله اول دلالت مي كند مانند: لولا عليٌ لهلكَ عمَر.

ك) حروف نفي:

لا: أكثرُهم لا يعقِلون.

ما: و ما قَتلوهُ يقيناً.

إنْ: (گاهي معي نفي دارد كه در اينصورت جزم نمي دهد) مانند: إنْ قامَ عليٌّ (علي نايستاد).

ل) حرف تصديق: نعم، بلي، إي، أجل مانند: قالوا بلي.

م) نون تأكيد: نوني است كه بر افعال مضارع، نفي، نهي، جحد، استفهام، امر حاضر جهت تأكيد ملحق مي شود.

نون تأكيد دو نوع است: خفيفه (نْ) مانند: يَعْمَلَنْ و ثقيله (نَّ) مانند يَعْمَلَنَّ.

نكات:

·         حروف جر، ندا، استثناء، مشبهة بالفعل, تنبيه, تعريف, خطاب ... مختص به اسم و حروف جازمه, ناصبه, تخصيص, توقع, استقبال، ردع، نون تأكيد... مختص به فعل،و حروف عطف، استفهام، نفي، تصديق، لام تأكيد... مشترك بين اسم و فعل هستند.

·         ايّ، أنْ حروف تفسير مي باشند و مشترك بين اسم و فعل هستند. مانند: ونادَيناهُ أنْ يا ابراهيم / تابَ، أي: رَجَع. 

·         أمّا، إمّا حروف تفصيل بوده و مختص اسم مي باشند مانند: إنّا هدَيْناهُ السبيلَ إمّا شاكراً و إمّا كفوراً. 

نوع بناء

با توجه به حركت آخر حروف، نوع بناء آنها را مي توان شناخت.

همانطور كه ميدانيد، چهار نوع اعراب (رفع، نصب، جر، جزم) وجود دارد كه حروف مبني بر آنها مي باشند. يعني برخي از حروف مبني بر ضمه و برخي مبني بر فتحه و برخي مبني بر كسره و برخي ديگر مبني بر سكون هستند مانند:

حيثُ: مبني بر ضمه.

ثمَّ: مبني بر فتحه.

لـِ: مبني بر كسره.

مِنْ: مبني بر سكون

صفت مشبهه

صفت مشبهه یکی از انواع مشتقات است که از فعل لازم ساخته می شود تا بر ثبوت یک صفت در شخص یا شی ء دلالت کند مثل : حسَن و کریم .

  تذکر : منظور از ثبوت وجود یک صفت یا خصلت در صاحبش برای همیشه است .

 

وزنهای صفت مشبهه زیاد است ولی بیشتر بر این اوزا ن می آید :

فَـَــعل ، فـُـعل ، فـَـعال ، فـُــعال ، فـََــیعِـل ، فـعیل ، فـَعلان ، فـُـعلان ، فَـَـــعِل ، ( صعب، صُلب، جـَبان ، شجاع ، سَیّد . کریم ، غضبان ، عــُریان ، دَنِق )

 

1- هر اسمی که بر وزن فاعل باشد ولی بر ثبوت دلالت کند صفت مشبهه است به عبارت دیگر اسم فاعل یا اسم  مفعولی که معنای حدوث ( تغییر ، دگرگونی ) نداشته باشد صفت مشبهه است مثل : طاهر القلب ، معتدل القامة ، محمود المقاصد ، حامض ( ترش ) و  سالم .  

 

2- هر کلمه بر وزن فَـَــعـِــل مثل  : فرِح

 

3- أفعل مثل : أحوَل ( چپ چشم ) ، أسود (سیاه ) ، أعرج ( لَنگ ) أبلج ( روشن )  این وزن یعنی افعل باید بر رنگ یا عیب و یا زینت دلالت کند تا صفت مشبهه باشد ولی اگر بر این معانی دلالت نکند و معنای برتری بدهد مثل أکبر (بزرگتر) اسم تفضیل است نه صفت مشبهه .

نکته : اعرج مفرد است جمع آن می شود : عــُرج و عـُـرجان و مونث آن میشود عَرجاء

 

4- فــَـعلان : شَبعان ( سیر ) ، غضبان ( خشمگین ) ، جَوعان (گرسنه ) ، عطشان ( تشنه ) .

 

5- فـَـعل : ضخم

 

6- فعیل : شریف ، رجیم ، رحیم

 

7- فعَل : بطَل ( قهرمان )

 

8- فـَـعال : جَبان ( ترسو )

ترکیب کلمات پرکاربرد

آمين	اسم فعل امربه معني استجب  و مبني بر فتح
آنفا"	ظرف زمان ومنصوب
اُخري	غير منصرف است « به علت صفت وتانيث
اهلا" وسهلا"	ادات (تحسين وترحيب)به معني خوش آمدي         مفعول به براي فعل محذوف
اولو	جمع «ذو»ازلفظي ديگر،به معني دارندگان ،اعرابش مانند جمع مذكر سالم
ايّاك	ازالفاظ تحذيراست و مفعول به  براي  فعل محذوف
ايضا"	به معني  نيز  و همچنين –مفعول مطلق براي فعل  محذوف
اين	به معني  كجا     ظرف مكان  ومبني بر فتح
بضع و بضعه	مابين سه تا نه  را گويند
تعسا"	مفعول مطلق براي فعل معذوف وبراي نفرين به كار مي رود
ثم	اشاره براي مكان بعيد به معني  هناك- مبني بر فتح ودر محل نصب
ثم	حرف عطف براي ترتيب وتراخي «بامهلت » مثل : جاء سعيد ثم فريد يعني ابتداسعيد آمد سپس فريد
جميع	ازالفاظ تاكيد معنوي
حاشا	ادات استثنا مابعدش  منصوب است يا مجرور
حسنا"	مفعول به براي فعل محذوف  يعني فعلت حسنا"
حقا"	مفعول مطلق براي فعل محذوف
حين	ظرف زمان مبهم
حي،حيهل،حي هلا	اسم فعل امر به معني اقبل  و  عجل
خلال	ظرف مكان و منصوب
خوف	مفعول به است مثل « طرب التلميذ خوف المعلم »
دع	فعل امراز(ودع ، يدع ) به معني ترك
دون	ظرف مكان است وبيشترين كاربردش نصب است بنابر ظرفيت
ذات	اسم به معني :     صاحبه               ومؤنث ذو
ذر	فعل امر به معني اترك
رويد	دراصل ارواد مصدر باب افعال است كه تصغير وترخيم شده به معني (مهلا" ،رويدا" )مفعول مطلق است
زمان	اعرابش مانند اسبوع است يعني ظرف زمان و منصوب
سبحان	مفعول مطلق براي فعل محذوف
سمعا" وطاعه"	مفعول مطلق براي فعل محذوف
شطر	به معني سوي وجانب – ظرف زمان ومكان
صباح ، مساء	ظرف زمان منصوب
صبرا"	مفعول مطلق براي فعل محذوف
طوبي	به معني جنت و سعادت  و هميشه مبتدا است وخبرش جار ومجرور
طوعا"	حال  و منصوب
عل	مخفف لعل
قاطبه	حال به معني جميعا"
كافه	حال ومنصوب به معني كل
كيف	اسم است ومبني بر فتح
لات	درعمل و معني مانند ليس است وبايد اسم وخبرش از اسماء زمان باشد
لدي	ظرف زمان يا مكان مبني بر سكون به معني عند
هيا	اسم فعل امر به معني « اسرع »
هيهات	اسم فعل امر به معني بعد
يوم	ظرف زمان واعرابش مانند اسبوع است
اربا" اربا"	به معني عضوا" عضوا   -حال ومنصوب
ازاء	ظرف مكان به معني مقابل
ارضون	جمع ارض واز اسم هاي ملحق به جمع مذكر سالم
اسبوع	اگر دلالت بر زمان كند وصحيح باشد كه جلوش في بگذاريم ظرف است درغير اين صورت اعرابش بستگي به نقش آن دارد
اف	در لغت به معني چرك اطراف ناخن  وگفته شده « چرك گوش » اسم فعل مضارع است به معني اتضجركثيرا"
حذار	اسم فعل امر به معني  احذر

فوائد زبان عربی

زبان عربي مانند همه زبان ها داراي تعدادي حرف مي باشد. همانطور که ما در زبان فارسي براي ساختن کلمات و جملات از 32 حرف استفاده مي کنيم و همچنين انگليسي زبان ها نيز از 26 حرف استفاده مي کنند ، زبان عربي هم داراي 28 حرف است . البته بهتر است اين زبان را زبان قرآن بناميم چراکه عرب زبان ها در گويش هاي مختلف خود از حروف ديگري به جز اين 26 حرف نيز استفاده مي کنند ولي زبان عربي با اين نظام و شکل و قواعد مدوّن يکي از ثمرات ظهور اسلام در جزيره العرب مي باشد. چنانچه امام صادق عليه السلام ميفرمايد : « تَعَلَّمُوا العَرَبِيه َ فإنَّهَا کَلامُ اللهِ الَّذِي يکَلِّمُ بِهِ خَلقَهُ » « زبان عربي را ياد بگيريد پس همانا اين زبان ، کلام خداست که بوسيله آن با آفريدگانش صحبت مي کند

چنانکه مي دانيد نزديکترين زبان به زبان عربي ، زبان فارسي مي باشد و جالبتر آنست که بدانيد يکي از عوامل پيشرفت زبان عربي و قانونمند شدن آن، تلاش ها و مجاهدت هاي خستگي ناپذير ايرانيان و فارسي زبانان مسلمان در قرون اوليه هجري مي باشد

ما مي دانيم که در هر زبان با کنار هم قرار دادن حروف مي توان کلمات را ساخت و با کنار هم قراردادن کلمات نيز به جملات و به همين ترتيب به متون و .... رسيد.

براي شناخت بهتر هر زبان بايد از کوچکترين اجزاي آن شروع کرد ولي از آنجا که هدف ما شناخت زبان عربي در سطح کنکور مي باشد لذا ما شناخت زبان عربي را از کلمات شروع مي کنيم . اما قبل از آن لازم است که با اين 28 حرف آشنا شويم اين 28 حرف متشکل از 32 حرف زبان فارسي هستند به جز 4 حرف گ چ پ ژ يعني حروف ء ب ث ت ج ح خ د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک ل م ن و ه ي

البته لازم به ذکر است که در بسياري از کتب عربي ، اين تعداد، 29 حرف ذکر شده که اين اختلاف يک حرفي نيز به خاطر جدا کردن دو جرف همزه(ء) و الف مي باشد . از آنجا که ما در حال جاضر در مقام يادگيري عربي کنکور مي باشيم لذا به توضيح و بيان اين اختلاف کاري نداريم و به طور کلي قبول مي کنيم که چه 28 حرف باشد و چه 29 حرف در کار ما مشکلي ايجاد نخواهد کرد.

همانطور که قبلاً هم گفتيم ، کار ما با شناخت کلمات آغاز مي شود . کلمات که خود از کنار هم قرار گرفتن حروف ايجاد شده اند به 3 دسته مختلف تقسيم مي شوند:اسم : منضده – احسان – حميد ، فعل: تکتبون – لا تذهبوا- اکرمي ،حرف : في- من –عن –الي و ....

ان شاء الله ما هر يک از اينها را جداگانه و به طور مفصّل توضيح خواهيم داد.

اسم ها کلماتي هستند که اگر به تنهايي به کار روند داراي معني هستند يعني اگر آنها را خارج از جمله به کار ببريم معني مي دهند اما در معني آنها اثري از زمان وجود ندارد مثلا ً کلمه « رَجُل » اگر به تنهايي به کار رود داراي معناي «مرد» است امّا اين معني داراي زمان نيست يعني به ما نمي گويد که منظور ، مردي در زمان حال است يا گذشته يا آينده .

فعل ها کلماتي هستند که اولاً به تنهايي داراي معنا مي باشند و اين معنا يا بصورت انجام شدن کاري است يا روي دادن حالتي و ثانيا ً به همراه اين معنا، داراي زمان نيز هستند يعني نشان مي دهند که آن کار يا حالت قبلا ً صورت گرفته يا الآن يا در آينده انجام مي شود.

حرف ها کلماتي هستند که به تنهايي داراي معناي مستقلي نيستند مانند «مِن» به معناي «از» .همانطور که مي بينيد اصلا ً معلوم نيست که منظور ما از کلمه «مِن» چيست؟ حرفها تا در کنار کلمات ديگر قرار نگيرند، معناي خاصّي نخواهند داشت.

هر کدام از سه دسته بالا داراي نشانه هايي مي باشند که ما مهمترين آنها را برخواهيم شمرد. البته بايد توجه داشته باشيد که اين نشانه ها در اغلب اوقا ت (95%) وجود دارند نه هميشه (100%) . البته شايان ذکر است که ما در آينده اي نزديک همه اين موارد را به طور کامل بررسي خواهيم کرد.

نشانه هاي اسم :

- ال : معمولا ً در اوّل اسم ها « ال » مي آيد مانند« الرَّجُل » ،« الشَّجَرَه »

تنوين: در آخربعضي از اسم ها تنوين مي آيد . تنوين ها به سه دسته نصب تقسيم مي شوند ((-ً) ، جر (-ٍ) و رفع (-ٌ) . مانند «کِتَاباً» ، «مُحَمَّدٌ»

-اضافه : اگر کلمه اي به کلمه ديگر اضافه شده بود هر دو کلمه يعني مضاف و مضافٌ اِلَيه اسم هستند. مانند «کتابُ عَلي » که در اين جمله هم کتاب که مضاف است و هم علي که مضافٌ اِلَيه مي باشد ، اسم هستند.

مصادر ،ضماير ، اسم هاي اشاره ، اسم هاي موصول و اسم هاي شرط همگي اسم هستند. مانند «خُرُوج» ، «تَنزيل » ، «هُم» ، «کُنَّ» ، «هؤُلاءِ» ، «تِلکَ» ، «اَللَّاتِي» ، «اَللَّذَانِ» ،«مَن» ، «مَا» و ....

نشانه هاي فعل :

فعل ها هم داراي نشانه هايي هستند که مختصّ خودشان مي باشد و به عبارت ديگر با استفاده از اين نشانه ها مي توان فعل ها را از اسم ها و حرف ها تشخيص و تمييز داد :

- آمدن بعضي حرف ها مانند «لَم» ،«لَمَّا»، «لَ» ، «لِ» ،«سَ» ،«سَوفَ» ، «قَد» ، قبل از کلمه

- آمدن بعضي حرفها مانند تاء تأنيث (ة) ، تاء ضمير (ت) و ... در آخر کلمه

نشانه هاي حروف:

حروف نشانه هاي خاصي ندارند . براي شناخت حروف بهترين راه حفظ کردن آنها با معنا و... مي باشد که در آينده نزديک همه حروف را به طور کامل خواهيم شناخت.

----------------------------------------------------

حال بهتر است بعد از آشنايي با مفاهيم بالا ، با يک تقسيم بندي ديگر در زبان عربي آشنا شويم. کلمات در عربي داراي دو دسته ويژگي مي باشند که در زير توضيح آن به طور مفصّل آورده شده است :

ويژگيهاي کلمات :

در همه ما انسانها دو نوع صفت و ويژگي وجود دارد :

دسته اول – صفات ثابت

ويژگيها و صفات ذاتي و دروني است يعني ما هرجا و با هر کس زندگي بکنيم اين ويژگيها ثابت هستند و تغيير نمي کنند چه در روي زمين باشيم چه در آسمان چه در ايران چه در خارج و.... مثل رنگ چشم ، رنگ پوست ، وزن و ...

دسته دوم – صفات متغير

ويژگيهايي که در اصل ، ذاتي و پايدار نيستند بلکه تابع زمان و مکان و افرادي که در اطراف ما زندگي ميکنند مي باشند . به عبارت بهتر اگر اطرافيان ما جابجا شوند اين ويژگيها و صفات نيز عوض خواهند شد . مانند ويژگي فرزندي در برابر پدر و مادر که در برابر دوستان تبديل به ويژگي دوست مي شود يعني ما در مقابل دوستانمان ديگر فرزند نيستيم بلکه فقط يک دوست هستيم.

نکته اضافي:

(ما در علم فيزيک و کلاً طبيعت هم اين دو ويژگي را براي انسان مي بينيم بدين صورت که صفت جرم انسان ،عضو دسته اول و هميشه ثابت است و ويژگي و صفت وزن ، متغير و عضو دسته دوم است . مثلا اگر من به فضا بروم ،جرمم ثابت است ولي وزنم تغيير مي کند.)

مثال:

علي به عنوان يک انسان داراي اين دو دسته ويژگي است:

ويژگي دسته اول ( مستقل و ثابت) :

نام 2- قد 3- وزن 4- رنگ مو 5- رنگ چشم 6- رنگ پوست و ......

ويژگي دسته دوم ( وابسته و متغير):

1- فرزند (در مقابل والدين)

2- برادر ( در مقابل برادر و خواهر)

3- دوست ( در مقابل دوستان)

4- شاگرد ( در مقابل معلم)

5- پسر دايي ( در مقابل پسر عمه)

6- ......

در زبان عربي نيز ، کلمات داراي اين دو دسته ويژگي هستند به عنوان مثال در جمله زير و براي کلمه « انسان » داريم :

« اِنَّ الاِنسانَ لَفِي خُسر »

در اين جمله کلمه «انسان» داراي 2 دسته ويژگي زير است:

ويژگي دسته اول ( مستقل و ثابت)(تجزيه)

1- اسم 2- مفرد 3- مذکر 4- معرفه و....

برشمردن اين ويژگي همان تجزيه است که در زبان عربي « علم صرف » به بررسي آن مي پردازد و در سوالات با «التَحليلُ الصَّرفِي » نشان داده مي شود.

ويژگي دسته دوم ( وابسته و متغير)(ترکيب)

اسم انَّ و منصوب

اين ويژگي نيز همان ترکيب است که علم « نحو » به بررسي آن مي پردازد و در سوالات با کلمات « لِلاِعراب » و « اَعرِب » نشان داده مي شود.

ترجمه درسهاي عربي سه انسانی

بسم الله الرّحمن الرّحيم

 الدّرس الأوّل

اَلأدَبُ فـى الْخِطابِ

﴿ واذْكُرْ فـى الْكتابِ إبراهيمَ إنَّهُ كان صِدّيقاً نَبِيّاً﴾

﴿ إذْ قالَ لِأبيهِ يا أبَتِ لِمَ تَعْبُدُ ما لا يَسمَعُ و لا يُبْصِرُ و لا يُغْنـى عنْك شَيئاً﴾

﴿ يا أبَتِ إنّى قَد جاءَنـى مِن الْعِلمِ ما لَمْ يَأتِكَ ﻓﭑتَّبِعْنـى أهْدِكَ صِراطاً سَوِيّاً﴾

﴿ يا أبَتِ لا تَعْبُدِ الشَّيطانَ إنَّ الشّيطانَ كانَ لِلرّحمنِ عَصِيّاً ﴾

﴿ يا أبَتِ إنّى أخافُ أنْ يَمَسَّكَ عَذابٌ مِن الرّحمَنِ فتكونَ لِلشّيطانِ وَليّاً﴾

﴿ قالَ أ راغبٌ أنْتَ عَن آلِهَتـى يا إبراهيمُ؟! لَئن لَم تَنْتَهِ لَأرْجُمَنّكَ و اهْجُرنـى مَليّاً ﴾

﴿ قالَ سَلامٌ عليكَ سَأستَغْفِرُ لكَ رَبّى إنَّه كانَ بـى حَفيّاً ﴾ (سورةُ مريمَ: 41- 47)

درس اول

و ياد كن در كتاب،  ابراهيم را كه بسيار راستگو و پيامبر بود.

هنگامي كه به پدر خود گفت: اي پدرم! چرا آن چيزي را عبادت مي‌كني كه نمي‌شنود و نمي‌بيند وتو را از چيزي بي نياز نمي كند.

اي پدرم! براي من از علم آن مقدارآمده است كه براي تو نيامده است. پس، از من پيروي كن تا تو را به راه راست هدايت كنم.

اي پدر!شيطان رانپرست كه شيطان نسبت به خداي بخشنده نافرمان است.

اي پدرم!بيم آن دارم كه ازخداي بخشنده به توعذاب رسد ودوستدار شيطان شوي.

گفت: اي ابراهيم! آيا تو از خدايان من روي گردان هستي؟ چنانچه به (آن سخنان)پايان ندهي، تو را سنگسار كنم، اكنون زماني دراز از من دور شو.

[ابراهيم ]گفت: سلام برتواز خدا براي تو، آمرزش مي‌طلبم كه خدا در حق من مهربان است.

الدرسُ الثّانـى

اَلشَّجاعةُ فـى الْحقِّ

كانَت سَودةُ بِنتُ عُمارةَ مِن الْمؤمناتِ الْمُخلصاتِ فـى وِلاءِ أميرالمؤمِنينَ (ع) و قَد حَضَرت صفّينَ و هَيَّجتِ الأبْطالَ عَلي قِتالِ معاويةَ. وَ بَعدما اسْتُشْهِدَ عَلىٌّ (ع) جاءَت إلى معاويةَ لِتَشْكُوَ مِمّا جَرَي عَليها من الْجَورِ. فَقال مُعاويةُ:

أأنتِ الْقائلةُ يومَ صفّينَ:

وانْصُرْ عَليّاً و الحُسينَ و رَهْطَه            و اقْصِدْ لِهندٍ و ابْنِها بِهَوانِ

إنَّ اَلإمامَ أخا النّبـىِّ مُحمّدٍ                 عَلَمُ الْهُدَي و مَنارَةُ الْإيمانِ

قالتْ: نَعَم! لَسْتُ مِمّن رَغِبَ عَنِ الْحقّ أوِ اعْتَذَر بالْكَذِبِ.

قالَ: ما حَمَلكِ عَلي ذلك؟

قالَتْ: حُبُّ علىٍّ و اتِّباعُ الْحَقِّ.

قال: قُولـى حاجَتَك!

قالتْ: عامِلُكَ "بُسْرُبنُ أرْطاةَ" قَدِمَ علينا مِن قِبَلِكَ فَقَتَل رجالَنا و أخَذ أموالَنا و يَطلُب مِنّا أنْ نَسُبَّ عليّاً.

فأنتَ إمّا تَعْزِله فَنَشْكُرُك و إنْ لم تَفْعلْ فَنُعَرّفُك!

فقال معاويةُ: أتُهدِّدينـى بقومك؟!

فأطْرَقتْ تَبكى ثمَّ أنشَدَت:

صَلَّي الْإلَهُ عَلي روحٍ تَضَمَّنه                  قَبرٌ فأصبَح فيه الْعدلُ مدفونا

قدْ حالَفَ الْحقَّ لا يَبْغى بهِ بدَلا             فَصارَ بالْحقِّ و الْإيمانِ مَقرونا

قال: و مَن تَقْصِدين؟!

قالتْ: علىَّ بنَ أبـى طالبٍ "رَحِمَهُ اللَّهُ تَعالَي".

قال: و ما عَمِلَ حَتّي صارَ عِندك كذلك؟

قالت: ذَهَبْتُ يوماً لِأشْكُوَ إليه أحدَ عُمّالِه. فَوَجَدْتُه قائماً يُصَلّى. و بعدَما انْتَهَي مِن صلاتِه، قالَ بِرَأفةٍ و تَعطُّفٍ: ألك حاجةٌ؟ فأخْبَرتُه عَن شِكايتـى. فَتَألّمَ بشدّةٍ و بَكَي، ثُمّ  رَفَع يَدَيْهِ إلى السَّماءِ فقال:

اَللّهُمَّ إنّكَ أنتَ الشّاهدُ عَلَـﻰَّ و عليهِم أنّى لَمْ آمُرْهم بظُلْمِ خَلْقِك و لا بِتَرْك حَقّكِ. ثمّ أخرَجَ مِنْ جَيْبِه قِطعةً مِن جِرابٍ فَكَتب فيها:

﴿ بِسم اللّهِ الرّحمنِ الرّحيمِ... فَأوفوا الْكَيْلَ و الْميزانَ و لاتَبْخَسوا النّاسَ أشياءَهم و لا تُفسِدوا فـى الأرضِ...﴾ إذا أتاكَ كتابـى هذا فَاْحتَفِظْ بِما فـى يدك حتّي يأتىَ مَن يَقْبِضُه منكَ. والسَّلامُ.

فقال معاوية: اُكتُبوا بِالإنصاف و الْعَدلِ لَها.

قالَت: ألـى خاصّةً أم لِقَومى عامَّةً؟

قال: و ما أنتِ و غَيرَك؟!

قالت: لا اُريدُ شَيئاً لِنفْسى... إن كانَ عَدْلاً شاملاً فَأقبَلُ و إلّا فَلا!

قال: وَيْلٌ لنا...! لَقَد ذَوَّقَكم ابْنُ أبـى طالبٍ الْجرأةَ. اُكتبُوا لَها و لِقَومِها!

درس دوم

شجاعت در گفتن حق

سَوده دختر عُماره از زنان با ايمان و با اخلاص در دوستي امير مؤمنان (ع) بود و در جنگ "صفين" شركت نموده و قهرمانان را به جنگ با معاويه تحريك نمود و بعد از اين كه علي (ع) به شهادت رسيد، نزد معاويه آمد تا از ستمي كه به او روا شده شكايت كند. معاويه گفت:

آيا تو در روز (جنگ) صفّين گفته‌اي:

علي (ع) و حسين (ع) و گروهش را ياري كن و قصد هند و فرزندش كن با خوار كردن (آنان)

همانا امام (منظور حضرت علي (ع) است) برادر حضرت محمد (ص) است و او پرچم هدايت و گل‌دسته‌ي ايمان است.

گفت: بله! از كساني نيستم كه از حق‌ روي‌گردان شود و به دروغ عذرخواهي كند.

گفت: چه چيزي تو را بر آن واداشت؟

گفت: دوستي علي (ع) و پيروي از حق.

(معاويه) گفت: نيازت را بگو.

(سوده) گفت: كارگزار تو "بُسر پسر أرطاة" از طرف تو به ما روي آورد (وارد شهر ما شد) و مردان ما را كشت و مال‌هايمان را از ما گرفت و از ما مي‌خواهد كه علي (ع) را ناسزا گوييم. پس تو يا او را بركنار مي‌كني كه در اين صورت از تو سپاسگزاري مي‌كنيم و اگر اين كار را انجام ندهي، در اين صورت تو را معرّفي مي كنيم .

معاويه گفت: آيا مرا با قوم خود تهديد مي كني؟!

پس گريه‌كنان سر را به زير انداخت، سپس اين‌گونه سرود:

درود خداوند بر روحي باد كه قبري آن را در برگرفته، و عدل و داد درآن مدفون شده.

با حق (خداوند) پيمان بسته است كه به‌ جاي او چيزي را نخواهد پس با حق (خداوند) و ايمان نزديك و همنشين شد.

(معاويه) گفت: منظورت كيست؟

(سَوده) گفت: منظورم علي‌ابن‌ابي‌طالب است. خداي تعالي او را رحمت كند.

گفت: چه كاري انجام داد كه نزد تو اين چنين شد؟

گفت: روزي نزد او رفتم تا از يكي از كارگزارانش به او شكايت كنم، او را ايستاده در حال نماز ديدم. و بعد از اين كه نمازش را به پايان رساند، با مهرباني و لطف گفت: آيا خواسته اي داري؟ او را از شكايت خود باخبر ساختم. بسيار ناراحت شد و گريست، سپس دستانش را به سوي آسمان بلند كرد و گفت:

پروردگارا!  هر آينه تو شاهد بر من و آن‌ها هستي، كه من آنان را به ظلم بر خلقت و ترك حق توفرمان نداده‌ام سپس از جيب خود قطعه‌اي پوست در‌آورد و بر روي آن نوشت:

به نام خداوند بخشاينده‌ي مهربان ... پيمانه و ترازو را كامل دهيد و در فروش اجناس به مردم كم‌فروشي نكنيد و در زمين فساد برپا نكنيد ... زماني كه اين نامه‌ي من به تو برسد، آنچه در دستت است، نگه‌دار تا كسي بيايد و آن را از تو بگيرد. والسّلام.

معاويه گفت: بنويسيد كه با او با انصاف و عدالت رفتار كنند.

گفت: آيا فقط براي من يا براي تمام مردم من؟

گفت: تو با ديگران چه كار داري؟!

گفت: چيزي را براي خود نمي‌خواهم ... اگر عدالتي فراگير باشد، مي‌پذيرم و گرنه، نمي‌پذيرم.

گفت: واي بر ما ...! پسر ابوطالب جرأت وشجاعت را به شما چشانيده است. براي او و مردمش بنويسيد!

الدّرس الثالث

اَلْأمثالُ و الْحِكَمُ

اَلْمَثَلُ خَيرُ وسيلةٍ لِبيانِ ما فـى الضَّمير بِصورةٍ مُوجَزةٍ و نافِذةٍ. فاسْتِخدامُ الْأمثال اُسلوبٌ قرآنـىٌّ جميلٌ نَجِدُهُ فـى كثيرٍ مِن الْآياتِ، أو ضِمْنَ قِصَصٍ مُتَنَوّعَةٍ.

إنَّ الْأمثالَ تُشكِّلُ جُزءاً مِن ثَقافةِ الْاُمَمِ و حَضارَتِها وَ تَنْبَعُ مِن حياةِ الْمُجتمعاتِ الْبَشَريّةِ طُولَ تاريخِها.

تُسْتخدَمُ الْأمثالُ احتِرازاً مِن الْإطْنابِ. فهى تُبَيِّنُ الْمواضيعَ بِصورةٍ واضحةٍ ولكنْ عَلي سَبيل التَّعْريضِ و الْكِنايةِ. هناكَ عباراتٌ مَنثورةٌ و مَنظومةٌ أصْبَحتْ أمثالاً و حِكَماً لِكَثْرَةِ اِسْتعمالِها فـى الْأدب العربـﻰِّ  و دَخَلَتِ الْأدبَ الْفارسىَّ بِسببِ الْاِشْتراك الثَّقافـﻰِّ بَينَ اللُّغَتَيْنِ، نُشيرُ إلى نَماذِجَ منها:

اَلْجارَ ثمَّ الدّارَ.

كَلَِّمِ النّاسَ عَلي قَدْرِ عُقولِهم.

لايُلْدَغُ الْمؤمِنُ مِن جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ.

اَلْمُلْكُ يَبْقَي مَعَ الكُفرِ و لا يَبْقَي مَعَ الظُّلمِ.

اَلسَّلامَ قَبْلَ الْكلامِ.

مَن كانَ لِلّهِ كانَ اللَّهُ لَه.

اَلنّاسُ عَلي دين مُلوكِهم.

مَن عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه.

اَلْكَلامُ يَجُرُّ الْكلامَ.

﴿ ما عَلَي الرَّسولِ إلّا الْبَلاغُ﴾

اُطْلُبوا الْعِلْمَ مِن الْمَهْدِ إلَي اللَّحْدِ.

اَلنَّجاةُ فـى الصِّدقَ.

اِتَّقوا مواضِعَ التُّهَمِ.

﴿ إنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً﴾

﴿ كُلوا و اشْرَبوا و لاتُسرِفوا﴾

﴿وَ الْكاظِمينَ الْغَيْظَ ﴾

﴿ لا تُلْقوا بِأيْديكم إلَي التَّهْلُكَةِ﴾

﴿ وَ مَنْ يَتَوكَّلْ عَلي اللّهِ فَهو حَسْبُه﴾

﴿ حَسْبُنا اللَّهُ و نِعْمَ الْوكيلُ﴾

اَلْكَريمُ إذا وَعَدَ، وَفَـي.

اَلْمَسؤولُ حرٌّ حَتّي يَعِدَ.

لايَقَع فـى السُّوء إلّا فاعِلُه.

عِظْ نَفْسَكَ قبلَ أن يَعظَكَ الدَّهرُ.

درس سوم

امثال و حكم (ضرب‌المثل‌ها و حكمت ها)

مثل بهترين وسيله است براي بيان آنچه درون دل است به صورت مختصر و مؤثر و به كارگيري ضرب‌المثل‌ها راه و روش قرآني زيبايي است كه در تعداد زيادي از آيات يا در خلال قصه‌هايي گوناگون آن را مي‌يابيم.

ضرب‌المثل‌ها بخشي از فرهنگ ملت‌ها و تمدن آن‌ها را تشكيل مي‌دهند و از زندگي جوامع بشري در طول تاريخ‌شان سرچشمه مي‌گيرند.

ضرب‌المثل‌ها براي پرهيز از اطناب (طولاني كردن سخن) به كار گرفته مي‌شوند. و آن‌ها موضوع‌ها را به شكلي آشكار اما به صورت اشاره و گذرا و كنايه بيان مي‌كنند. عباراتي به نثر و نظم  وجود دارند كه به خاطر كثرت استعمال در ادبيات عربي ضرب‌المثل و حكمت شده‌اند و به علت اشتراك فرهنگي بين دو زبان وارد ادبيات فارسي گرديده‌اند، به نمونه‌هايي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:

اول همسايه بعد خانه.

با مردم به اندازه ي عقل‌هايشان صحبت كن.

مؤمن از يك سوراخ دوبار گزيده نمي‌شود.(نيش زده نمي شود)

كشور با كفر باقي مي‌ماند و با ظلم پايدار نمي‌ماند.

سلام را بر كلام (سخن گفتن) مقدم بدار. (قبل از سخن گفتن، سلام لازم است.)

هر كه براي خدا باشد، خدا براي اوست.

مردم بر دين پادشاهان خود هستند.

هر كس خودش را بشناسد خدايش  را مي شناسد.

حرف، حرف مي‌آورد. (مي كشد)

بر فرستاده جز ابلاغ پيام نيست.

ز گهواره تا گور دانش‌بياموزيد.

نجات در راستي است.

از جايگاه هاي تهمت دوري كنيد.

بدرستي كه با هر سختي، آساني است.

بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.

و فروبرندگان خشم

خويشتن را با دستان خود به مهلكه نيندازيد.

هر كس به خدا توكّل كند او برايش بس است.

خدا براي ما بس است (كافي است) و نيكو نماينده اي است .

جوانمرد وقتي وعده بدهد، وفا مي‌كند.

مسؤول آزاد است تا وقتي وعده بدهد. (همين كه وعده و قول بدهد بايد پاسخ‌گو باشد.)

در بدي نمي افتد (واقع نمي شود) مگر انجام دهنده ي آن .

خود را موعظه كن قبل از اين كه روزگار تو را موعظه كند.

 

الدّرس الرّابع                         

إلَي الْفَجْرِ

                               "أبوالقاسم الشّابـﻰّ"

سَأعيشُ رَغْمَ الدّاءِ و الْأعداءِ                 كَالنَّسْرِ فَوْقَ القِمَّةِ اِلشَّمّاءِ

أرْنو إلَي الشَّمسِ الْمُضيئَةِ هازِئاً              بِالسُّحْبِ و الْأمْطارِ و الْأنْواءِ

و أقولُ لِلْقَدَرِ الّذى لايَنْثَنـى                  عَن حَرب آمالـى بِكُلِّ بَلاءِ:

لا يُطْفِئُ اللَّهَبَ الْمُؤَجَّجَ فـى دَمى            مَوجُ الأسَي و عواصفُ الأرْزاءِ

فَاهْدِمْ فُؤادى ما اسْتَطَعْتَ، فَإنّه               سَيَكونُ مِثْلَ الصَّخْرةِ الصَّمّاءِ

و أعيشُ كالْجَبّارِ أرْنو دائماً                   لِلْفَجر، لِلْفَجر الْجَميلِ النّائى

اَلنّورُ فـى قَلبـى و بَيْنَ جَوانِحى             فَعَلامَ أخْشَي السَّيرَ فـى الظَّلْماءِ؟!

إنّى أنا النّاىُ الّذى لاتَنْتَهى                    أنْغامُه مادامَ فـى الأحياءِ!

درس چهارم                    

به سوي روشنايي بامداد

 باوجود درد ورنج ووجود دشمنان مانندعقاب بالاي قله‌ي كوه بلندزندگي خواهم كرد.

به خورشيد درخشان خيره مي شوم در حالي كه ابرها و باران‌ها و تغييرات هوا را مسخره مي‌كنم. (به بازيچه مي‌گيرم)

و به سرنوشتي كه از جنگ با آرزوهايم با تمام سختي و گرفتاري دست برنمي‌دارد (تسليم نمي‌شود)، مي‌گويم:

موج رنج و تند بادهاي مصيبت‌ها در خون من زبانه‌ي آتش افروخته را خاموش نمي‌كند.

تا مي‌تواني دلم را بشكن و نابود كن، زيرا آن همانند سنگ سخت خواهد بود.

مانند شخص قدرتمند زندگي مي‌كنم و پيوسته به روشنايي بامداد، روشنايي زيبا و دور خيره مي شوم.

روشنايي در دل و سر تا پاي وجودم هست، پس براي چه از حركت در تاريكي بترسم.

من آن ني هستم كه نغمه هايش تا وقتي كه در (ميان) زندگان است،پايان نمي يابد .

 

الدّرس الْخامس

اِبْتَسِم‎ْ للحياةِ!

إنَّ الدّنيا لا تَخْلو مِن الْمَتاعِب. و الْإنسانُ يُواجِهُ فـى حَياتِه الشَّدائِدَ دائماً فَيَحتاجُ إلى الْفَرَحِ و السُّرورِ حَتّي يَبْتَسِمَ لِلْحياةِ و لا يَتَضَجَّرَ منها.

ليس الْمُبْتَسِمُ لِلْحياةِ سعيداً فـى حياتِه فقط، بَل هو أقْدرُ علي الْعملِ و أجْدَرُ لِقبولِ الْمسؤوليِّةِ و أكثرُ اسْتعداداً لِمواجَهَةِ الشَّدائدِ. فهو يَقومُ باُمورٍ عظيمةٍ تَنْفَعُه و تَنْفَعُ الآخَرينَ.

اَلْإنسانُ الْعاقلُ لَوْ خُيِّرَ بَينَ مالٍ كثيرٍ أو مَنْصِبٍ رفيعٍ و بين نَفْسٍ راضيةٍ باسِمَةٍ، لَاخْتارَ الثّانيةَ. و لا قيمةَ ِللْبَسْمَةِ الظّاهرةِ إلّا إذا كانَتْ مُنْبَعِثَةً عَن نفسٍ باسِمةٍ.

كُلُّ شىءٍ فـى الطّبيعةِ باسِمٌ. فَالزَّهْرُ باسمٌ و الْغاباتُ باسمةٌ و الْبِحار و الْأنهارُ و السّماءُ و النّجومُ و الطّيورُ كلُّها باسمةٌ. و الْإنسانُ كَذلِكَ باسمٌ بِطَبْعِه!

فلا يَري الْجمالَ مَن لَهُ نَفسٌ عَبوسٌ و لا يَرَي جمالَ الْحقيقةِ مَنْ تَدَنَّسَ قَلْبُه. فكُلُّ إنسانٍ يَري الدّنيا مِن خِلالِ عَمَلِه و فِكْرِه؛ فإذا كان عمَلُه طَيّباً و فكرُهُ نَظيفاً، كان مِنظارُه الّذى يَري بِه الدّنيا نَقيّاً؛ فَيَري الدّنيا جميلةً كما خُلِقَتْ و إلّا كَدِرَ مِنْظارُه فَيَري كُلَّ شىءٍ أسْوَدَ كَدِراً.

فإذا أرَدْتَ الاِبْتِسامَ لِلْحياةِ، فَحارِبِ التَّشاؤُمَ و الْيأسَ. فإنّ الْفرصةَ سانِحة‏ٌ لكَ و لِلْنّاسِ و النّجاحُ مفتوحٌ بابُه لكَ و ِللنّاسِ!

درس پنجم

به روي زندگي لبخند بزن!

بدون شك دنيا بدون مشكلات نمي‌باشد (از مشكلات خالي نمي‌باشد). و انسان در زندگي خود هميشه با سختي‌ها روبرو مي‌شود پس به شادي و خوشحالي نيازمند است تا به زندگي لبخند بزند و از آن (زندگي) دلتنگ نگردد.

(انسان) خندان به زندگي، تنها در زندگيش خوشبخت نيست، بلكه در كار كردن تواناتر و براي قبول مسؤوليت شايسته‌تر مي‌باشد و آمادگي بيشتري براي رويارويي با سختي‌ها دارد. پس او اقدام به كارهايي بزرگ مي‌كند كه به او و ديگران سود مي رساند.

اگر به انسان عاقل اختيار داده شود كه بين مالي فراوان يا مقامي بلند و بين نفسي خشنود و خندان يكي را اختيار كند،‌ بدون شك دومي را برمي‌گزيند. و لبخند ظاهري هيچ ارزشي ندارد مگرزماني كه از دروني خندان برانگيخته شود.

هر چيزي در طبيعت خندان است. گل خندان است و جنگل‌ها خندان‌اند و درياها و رودها و آسمان و ستارگان و پرندگان همگي خندان هستند. انسان نيز در ذات خود خندان است.

بنابراين، كسي كه ذاتي اخمو دارد، زيبايي را نمي‌بيند و كسي كه دلش آلوده شود، زيبايي حقيقت را نمي‌بيند. هر انساني دنيا را از ميان عمل و فكرش مي‌بيند؛ پس هرگاه عملكردش خوب و انديشه‌اش پاكيزه باشد، عينكي كه با آن به دنيا مي‌نگرد، پاك و پاكيزه باشد و دنيا را همان‌طور كه آفريده شده، زيبا مي‌بيند واگر عينكش تيره گردد و هر چيزي را سياه و تاريك مي‌بيند.

هنگامي كه خواستي به روي زندگي لبخند بزني، با بدبيني و نااميدي مبارزه كن. زيرا فرصت مناسب به تو و به مردم دست مي‌دهد و درِ رستگاري به روي تو و مردم باز است.

الدرسُ السّادِس

اَلْعسل غِذاءٌ و شِفاء‏ٌ

اَلْعسلُ غِذاءٌ مفيدٌ و مُنَشِّطٌ. وَ قَدْ أثْبَتَتِ التَّجارِبُ و التّحاليلُ العلميّةُ أنَّ كلَّ  "100" (مِائَةِ) غِرامٍ مِن الْعسلِ تُعطى "300" (ثَلاثَمِائَةِ) سُعْرَةٍ حراريّةٍ. فهو غِذاءٌ ذو قيمةٍ غِذائيَّةٍ عاليةٍ بِحَجْمٍ صغيرٍ. فَالْكيلو الْواحدُ مِن الْعَسلِ النَّقِىِّ يُعادِلُ فـى قيمَتهِ الْغِذائيّةِ خمسةَ كيلواتٍ مِن الْحَليبِ أو "60 " (سِتّينَ) بُرْتقالةً.

زيادةً علي ذلكَ أنّ الموادَّ السُّكَّريَّةَ الْمُوجودةَ فـى الْعسل سَهْلةُ الْهَضْمِ و هو يُقَدِّم لِعَضَلاتِ الْجسمِ طاقةً و نَشاطاً سريعاً و قويّاً. وَ لَقَد ثَبَتَ أنّه يَحْوى عناصِرَ ثَمينةً كثيرةً ؛ أهَمُّها السُّكَّريّاتُ و قد اكْتُشِفَ مِنها حتّي الْآنَ "15" (خَمْسَةَ عَشَرَ) نوعاً فقط؛ منها الْبروتينُ، اَلْحديدُ، اَلنَّحاسُ و... و فيتامين ب  1 (بـى واحد)، ب 2 (بـى اثنَيْنِ)، ب 5 ب 6 و...

خَواصُّ الْعسلِ

لِلْعَسل عِدَّةُ خواصَّ اُخرَي جَعَلَتْهُ أفضَلَ أنواعِ السُّكَّريّاتِ ؛ منها:

1 - يُهَدِّﺉُ الْأعصابَ

2 - يُسَكِِّنُ السُّعالَ الْمُزْعِجَ

3 - يُسَكِّنُ آلامَ الْمفاصِلِ

4 - لايُفسِد الْأسْنانَ عَلي خِلافِ السُّكّريّاتِ الْاُخرَي

5 - إنّه مُضادٌّ لُلْعُفونةِ، فلا يَفْسِدُ مع مرورِ الزَّمَنِ و يَحتفِظُ بِقيمتِه الْغِذائيّةِ كاملاً.

درس ششم

عسل غذا و تندرستي است.

عسل غذايي سودمند و انرژي‌بخش است و تجربه‌ها و آزمايش‌هاي علمي ثابت كرده‌اند كه هر 100 گرم عسل، 300 كالري مي دهد. پس  (عسل) غذايي است با ارزشِ غذايي بالا با حجمي اندك. يك كيلو عسل خالص در ارزش غذايي معادل با پنج كيلو شير يا شصت كيلو پرتقال است

علاوه بر آن مواد قندي موجود در عسل زود هضم است و به عضلات جسم نيرو و چالاكي سريع و قوي مي‌دهد. و يقيناً ثابت شده است كه [عسل] داراي عناصر با ارزش فراواني است؛ مهم‌ترين آن‌ها مواد قندي است و تا كنون فقط پانزده نوع از آن‌ها كشف گرديده است؛ از جمله: پروتئين و آهن و مس و ويتامين "ب 1"، "ب 2"، "ب 5"، "ب 6" و ...

فايده‌هاي عسل

عسل چند خاصيّت ديگر دارد كه آن را برترين (بهترين) انواع مواد قندي قرارداده است؛ از جمله:

1 - اعصاب را آرامش مي‌دهد.

2 - سرفه‌ي آزار دهنده را تسكين مي‌دهد.

3 - دردهاي مفصل ها را تسكين مي‌دهد.

4 - بر خلاف ساير مواد قندي دندان‌ها را فاسد نمي‌كند.

5 - [عسل  ] ضد عفوني كننده است و با گذشت زمان فاسد نمي‌شود و ارزش غذايي خود را كاملاً حفظ مي‌كند.

اَلدَّرس السَّابع

مِن طرائف الحكمة                 

                                                          "أبكى عَلي حالكَ"

قيلَ إنَّ بُهلولاً  دَخَلَ يَوماً قَصْرَ الرَّشيدِ، فَرأي الْمَسْنَد الْخاصَّ له فارِغاً. فجلسَ عَليه لحظةً جُلوسَ الْمُلوك، فَرَآهُ الْخَدَمُ، فَضَربوهُ ضرباً شديداً و سَحَبوهُ عَنْ مَسْندِ الرَّشيدِ. و فـى هذه اللَّحظةِ دَخل هارونُ الْقصرَ و رأي "بهلولاً" جالساً يَبكى!

فَسَألَ الْخَدَمَ عَن السَّببِ، فَقالوا: رَأيْناهُ جالساً عَلَي مَسندك، فَضَرَبْناهُ تأديباً له. فَأشْفَقَ الرّشيدُ علي بهلولٍ و قال لَه:

لا تَبْكِ يا صديقى! إنّى ساُعاقِبُ الْخَدَمَ!!

فأجابَ بهلولٌ: يا هارونُ! إنّى لا أبْكى علَي حالـﻰ و لكن أبْكى علَي حالكَ! أنا جَلَسْتُ علَي مسندك لحظةً واحدةً فَعوقِبْتُ بهذا الضّربِ الشّديدِ، و أنتَ جالسٌ فـى هذا الْمكانِ طولَ عمركَ فكَيْفَ سَتُعاقَبُ فـى الْآخِرة؟!

"مِن حَديث لقمانَ الحكيمِ لِوَلَده"

سَمِعْتُ الْكثيرَ مِن حِكَم الْأنبياءِ، فاخْتَرْتُ لكَ ثَمانـىَ؛ منها:

إنْ كُنْتَ فـى الصَّلاةِ فَاحْفَظْ قلبكَ.

و إنْ كنتَ فـى مَجالِس النّاسِ فَاحْفَظ لِسانكَ.

و إن كُنتَ فـى بُيوت النّاسِ فَاحفَظْ بَصَرَكَ.

و إن كنتَ عَلي الطّعامِ فاحْفَظْ مَعِدَتَك.

اِثنانِ لا تَذْكُرْهما أبداً:

إساءةَ النّاسِ إليك و إحسانَك إلَى النّاسِ.

و اِثنانِ لا تَنْسَهُما أبداً:

اللّهَ و الدّارَ الْآخِرةَ!

درس هفتم

از نكته‌هاي لطيف حكمت      

                                                                   به حال تو مي گريم

گفته شده است كه روزي بهلول وارد كاخ هارون‌الرشيد شد، و مشاهده كرد كه تخت ويژه ي او خالي است و لحظه‌اي روي آن همانند پادشاهان نشست. خدمتكاران او را ديدند به شدت كتك زدند و از تخت‌ هارون‌الرشيد به پايين كشيدند در اين حال هارون وارد كاخ شد و بهلول را ديد كه نشسته وگريه مي‌كند!

از خدمتكاران علت آن را پرسيد، گفتند: او را ديديم كه بر روي تخت تو (شما) نشسته، پس او را به خاطر اين كه ادب شود، زديم. هارون‌الرشيد دلش به حال بهلول سوخت و به او گفت:

دوست من گريه نكن! من خدمتكاران را عقوبت خواهم كرد!!

بهلول پاسخ داد: اي هارون! بي شك من به حال خودم گريه نمي‌كنم و اما به حال تو مي‌گريم! من فقط يك لحظه روي تخت تو نشستم و با اين كتك شديد عقوبت شدم در حالي كه تو در طول عمرت در اين‌جا نشسته‌اي، پس چگونه در آخرت مجازات خواهي شد؟!

"از سخن (سخنان) لقمان حكيم به فرزندش"

از حكمت پيامبران بسيار چيزها شنيدم، و هشت نمونه از آن‌ها را براي تو برگزيدم.از آن جمله:

اگر در حال نماز هستي، قلبت را حفظ كن.

و اگر در مجالس مردم هستي، زبانت را نگهدار.

و اگر در خانه‌هاي مردم هستي، چشمت را (از محارم) حفظ كن.

و اگر بر روي[سفره‌ي] غذا هستي، معده ي خود را نگهدار (به اندازه بخور).

دو چيز را هرگز به ياد مياور:

بدي مردم را به خودت و خوبي خودت را به مردم.

و دو چيز را هرگز فراموش نكن:

خداوند و سراي آخرت را!

الدّرس الثّامن

اَلْمُتَنَبّى و سَعدىّ

بَعْدَ نُزولِ الْقرآن باللّغةِ الْعَربيّة خَرجتْ هذه اللّغةُ عَن حدودِ شِبْه الْجزيرةِ الْعربيّةِ و أصْبَحَتْ لُغةً عالَميّةًَ يَنْتَمى إليها كُلُّ مَن أسْلَمَ و آمَنَ باللّهِ.

و لِهذا نَرَي أنَّ الْإيرانيّينَ بَعْدَ إسْلامِهِم حاوَلوا كثيراً لِتَدْوينِ قواعِدِ اللّغةِ الْعربيّة و تَبْويبِها و ألَّفوا كتباً عَديدةً فـى النّحو و الصَّرفِ و الْبلاغةِ و عِلْمِ اللّغةِ، كما أنَّهُم وَضَعوا مَعاجِمَ مُهِمّةً لِهذه اللّغةِ. و مِن هؤلاء "سيبَوَيْهِ و الْكِسائىُّ و الْجُرجانـىُّ و التَّفتازانـىُّ و الزَّمَخشرىُّ و الْفيروز آبادىُّ و..." 1

فَهُم رَأوا أنَّ هذه اللُّغةَ ليست أجنبيَّةً لَهم بَل هى لُغةٌ اخْتارَها اللّهُ لِمُخاطَبةِ الْإنسانِ فَتَعَلَّموها و عَلَّموها و ألَّفُوا بِها مُعْظَمَ آثارِهم الْعِلْميّةِ و الْأدبيّةِ. فَأصبحتْ لُغةَ دينِهم و ثَقافَتِهم.

و هَكذا حَصَلت عِلاقاتٌ وَثيقَةٌ بَيْنَ اللُّغَتيْنِ الْفارِسيّةِ و الْعربيّةِ، نَكْتَفى هُنا بالْاشارِة إلى وجودِ مضامينَ مشتركةٍ عديدةٍ فـى أشعارِ شُعراءِ هاتَيْنِ اللّغتيْنِ. فهذا هو الْمُتَنَبّى مِن أجِلَّةِ اُدباءِ الأدبِ الْعربـﻰِّ فـى الْقرن الرّابِع و ذاكَ الشَّيخُ الْأجَلُّ سَعْدىّ الشّيرازىّ مِن فُحول اُدباءِ إيرانَ فـى الْقرنِ السّابعِ.

فْلنَنْظُر إلى بعضِ هذه الْمَضامينِ مِن هَذَيْنِ الشّاعرينِ الْجَليلَيْنِ:

 

المُتنبّى: وَ مَن قَصَدَ الْبَحْرَ اسْتَقَلَّ السَّواقيا.

تُريدونَ إدراك الْمَعالـى رَخيصةً    و لابُدَّ دونَ الشَّهْدِ مِن إبَرِالنَّحْلِ

ولكِنْ معدِنُ الذَّهَبِ الرَّغامُ!

أنا الْغَريقُ فَما خَوفـى مِن الْبَلَلِ؟!

لَو كانَ سُكْناىَ فيه مَنْقَصَةً                  لم يَكُن الدُّرُّ ساكِنَ الصَّدفِ

ما لِجُرْحٍ بميِّتٍ إيلامُ!

طار الْوُشاةُ علي صَفاءِ وَدادِهم                       و كذا الذُّبابُ علي الطّعامِ يَطيرُ

درس هشتم

متنبي و سعدي

بعد از نزول قرآن به زبان عربي، اين زبان از محدوده‌ي شبه جزيره‌ي عربستان خارج شد و به يك زبان جهاني تبديل گرديد كه هر كس مسلمان شده و به خدا ايمان آورده به آن منسوب مي‌شود.

و به همين خاطر است كه مي بينيم ايرانيان بعد از گرويدن به اسلام براي تدوين قواعد زبان عربي و فصل‌بندي آن تلاش و كوشش فراواني كردند و كتاب‌هاي زيادي را در نحو و صرف و بلاغت و دانش لغت‌شناسي نوشتند، چنانكه آنان (ايرانيان) فرهنگ‌هاي لغت مهمي براي اين زبان تأليف كردند.

 از جمله آنان: "سِيْبَوَيْه، كسائي، جُرجاني، تفتازاني، زمخشري و فيروزآبادي و ..." مي‌باشند.

آنان (ايرانيان) عقيده دارند كه اين زبان برايشان بيگانه نيست بلكه زباني است كه خداوند آن را براي سخن گفتن با انسان انتخاب كرده است، پس آن را آموختند و آموزش دادند و آثار بزرگ علمي و ادبي خويش را به آن زبان تأليف كردند و زبان دين و فرهنگ آن‌ها شد.

و اين چنين پيوندهاي عميقي بين دو زبان فارسي و عربي بوجود آمد، در اين‌جا به اشاره‌اي در وجود مضمون‌ها و مفاهيم مشترك فراوان در اشعار شاعران اين دو زبان بسنده مي‌كنيم. يكي متنبيّ از بزرگ‌ترين اديبان ادبيات عربي در قرن چهارم و آن ديگري شيخ بزرگوار، سعدي شيرازي، از بزرگوارترين اديبان ايران در قرن هفتم. پس به برخي از اين مضامين از اين دو شاعر بزرگوار بنگريم:

متنبي: هر كه قصد دريا كند جوي ها را كوچك مي‌شمارد.

سعدي: هر كه به مُعْظَمي رسد، ترك دهد مُحَقّري.

سعدي: هر كه به چيز بزرگي برسد، چيز كوچك و خواري را ترك مي‌كند.

به دست آوردن مقام‌هاي بزرگ را ارزان مي‌خواهيد حال آنكه براي رسيدن به عسل بايد نيش زنبور را تحمل كرد.

سعدي! چو مُرادت أنگبين است    واجب بُوَد احتمال زنبور

(- اي سعدي! اگر مي‌خواهي به عسل دست پيدا كني تحمل نيش زنبور لازمه‌ي آن است.)

و اما معدن طلا، سنگ خاراست!

زَر، از سنگ خارا برون آورند.

 

من غرق شده هستم، پس چه ترسي از تر شدن دارم !

غرقه در نيل، چه انديشه كند باران را!

اگر سكونت من در آن عيب و نقص باشد (جاي نگراني نيست) مرواريد در داخل صدف ساكن نمي‌باشد.

در چشمت ار حقير بود صورت فقير        كوته نظر مباش كه در سنگ گوهرست!

زخم، مرده را به درد نمي آورد.

 مُرده از نيشتر مترسانش!

اين دغل دوستان كه مى‏بينى                           مگسانند دور شيرينى

اَلدّرس التّاسع

بِشْرٌ الْحافـى

درس نهم

 ...روزي كاغذي يافت بر آنجا نوشته "بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم"، عطري خريد و آن كاغذ را معطر كرد و به تعظيم، آن كاغذ را در خانه نهاد.

بزرگي، آن شب به خواب ديد كه گفتند: بشر را بگوييد:.

 "طَيَّبتَ اسْمَنا فَطَيَّبْناك و بَجَّلْتَ اسْمَنا فَبَجَّلْناك، طَهَّرْتَ اسْمَنا فَطَهَّرْناك، فَبِعِزَّتى لَاُطَيِّبَنَّ اسْمَكَ فـى الدُّنيا و الْآخِرةِ"

"تذكِرة الْأولياء لعِطّار النيسابورى"

"اسم ما را خوشبو گردانيدي ،پس تو را خوشبو كرديم و اسم ما را و گرامي داشتي، پس تو را گرامي داشتيم، اسم ما را پاكيزه كردي، پس تو را پاكيزه كرديم، قسم به عزت خودم نام تو را در دنيا و آخرت معطّر مي‌كنم".

...فـى الْقرنِ الثّانـى عَرَفَتْ بغدادُ رَجُلاً عَيّاراً، يَطْرَبُ و يَلْهو بالْمَعاصى، إنَّهُ بشرُ بنُ الْحارِثِ... الَّذى قيلَ لَه فيما بَعْدُ: بِشرٌ الْحافـى.

... در قرن دوم بغداد مردي خوش‌گذران راشناخت كه خوش‌گذراني مي‌كرد و سرگرم گناه كردن بود، وي بشر پسر حارث بود... كسي كه بعدها "بشر حافي" گفته شد (لقب گرفت).

و فـى إحْدَي اللّيالـى حَدَثَ شى‏‏ءٌ قَلَبَ حياةَ بِشرٍ حتّي صار النّاسُ يَتَبَرّكونَ بالتُّرابِ الَّذى تَطَؤُهُ قَدَماهُ.

اِجتَمَعَ عِندَهُ فـى تلكَ اللّيلةِ، رُفقاؤُهُ... فـى سَهْرَةٍ لِلْغِناء والطَّرَبِ كانَ صوتُ آلاتِ اللَّهْوِ يَصِلُ مِن الدّارِ إلى الزُّقاقِ.

فـى ذلك الْوقتِ كان نورُ الْإمامةِ الْإلهيَّةِ يَقْتَرِبُ مِن الزُّقاقِ... مَرَّ الْإمامُ موسَي بنُ جعفرٍ (عليه‏السّلامُ) بِدارِ بشْرٍ. كانت الدّارُ تَضِجُّ بأصواتِ الشَّيطانِ... سَهْرَةٌ مُحَرَّمةٌ بِلاشَكٍّ، يَصولُ فيها إبليسُ و يَجولُ...!

وَقَفَ إمامُ الْهُدي مُوسَي الْكاظمُ (ع) و دَقَّ الْبابَ. فَتَحَتِ الْبابَ امْرأةٌ... نَظَرَت‎ْ إلى الرّجُل الّذى لاتَعْرِفُه... سَألها الْإمامُ (عليه‏السّلامُ):

صاحِبُ الدَّار حُرٌّ  أم عَبْدٌ ؟!

دَهِشَتِ الْمَرأة، و قالتْ:

بَلْ... حُرٌّ...!

قالَ الصَّوتُ الْمُقدَّسُ:

صَدَقْتِ! لو كانَ عبداً لِلّهِ، لَاسْتَحْيَا مِن اللّهِ!

و در يكي از شب‌ها چيزي رخ داد كه زندگي بشر را دگرگون كرد تا جايي كه مردم به خاكي  كه او گام‌هايش را روي آن مي‌گذاشت،تبرّك مي جستند.

در آن شب دوستانش نزد او جمع شدند. در يك شب‌زنده‌داري، براي آواز خواني و خوشگذراني. صداي ابزار خوش‌گذراني (آلات لهو موسيقي) از خانه به كوچه مي‌رسيد.

در آن هنگام نور امامت خداوندي به كوچه نزديك مي‌شد ... امام موسي‌بن‌جعفر (ع) از خانه‌ي بِشر گذشت. خانه پُر از صداهاي شيطان بود. بي ترديد شب‌زنده‌داري (شب‌نشيني) حرامي بود كه، شيطان در آن جولان مي‌داد  ...!

امام هدايت موسي كاظم (ع) ايستاد و در زد. زني در را باز كرد ... به مردي كه او را نمي‌شناخت نگاه كرد ... امام (ع) از وي پرسيد:

صاحب خانه آزاد است يا بنده؟!

زن حيرت زده شد، و گفت:

البته.... آزاد است ....!

آن صداي مقدّس گفت:‌

راست گفتي! اگر بنده ي خدا بود، حتماً از خداوند شرم مي كرد!

ثمَّ تَرَكَها و انْصَرَفَ.

كان بشرٌ قد سَمِعَ الْحِوارَ بَيْنَ الْمَرأةِ و الرَّجلِ الْغَريبِ، فَأسْرَعَ إلى الْبابِ حافياً حاسِراً و صاح بها:

مَن كَلَّمَك عندَ الْبابِ؟

فأخْبَرَتْهُ بِما كانَ ... ثمّ سأل:

فـى أىِّ اتّجاهٍ ذهب؟

فأشارت إليهِ... فَتَبِعَهُ بِشرٌ و هو حافٍ حَتّي لَحِقَهُ و قالَ لَه:

يا سَيّدى! أعِدْ عَلَىَّ ما قُلْتَه لِلْمَرأةِ...

فَأعادَ الْإمامُ (ع) كلامَه.  كانَ نورُ اللّهِ قد أشْرَقَ تلك اللَّحظةَ فـى قَلْبِ الرَّجلِ و غَمَرَهُ فَجْأةً كَما يَغْمُرُ ضَوْءُ الشّمسِ غُرْفَةً مُظْلِمَةً سوداءَ.

قَبَّلَ بشرٌ يَدَ الْإمامِ (ع) و مَرَّغَ خَدَّيْهِ بالتُّرابِ و هو يبكى و يقول:

بَلْ عبدٌ...! بَلْ عبدٌ...!

منذُ ذلكَ الْوقتِ بَدَأتْ فـى حياةِ بِشرِ بنِ الْحارثِ صفحَةٌ جديدةٌ بَيْضاءُ. و عَزَمَ الرَّجلُ التّائبُ أنْ يَظَلَّ طولَ حياتِهِ حافياً.

قيلَ لَهُ يوماً: لماذا لا تَلْبَسُ نَعْلاً ؟ قالَ: لأِنّى ما صالَحَنـى مَولاىَ إلّا و قد كُنتُ حافياً. و سَوف أظَلُّ حافياً حَتّي الْموتِ.

و هكذا صار بشر بنُ الْحارثِ عابداً مِن أطْهَرِ الْعُبّاد و زاهداً مِن أشْهَرِ الزُّهّادِ.

سپس او را ترك كرد و برگشت (روانه شد).

بشر گفتگوي ميان زن و مرد غريب را شنيده بود، پس به سرعت پا برهنه و سر برهنه به سوي در شتافت و بلند او را (زن) صدا كرد:

چه كسي كنار در با تو حرف زد؟

 [زن] از آنچه رخ داده بود او را باخبر كرد .... سپس  پرسيد:

به كدام طرف رفت؟

پس به سوي او [امام] اشاره كرد... بشر پا برهنه به دنبال او رفت تا اين كه به او رسيد و به وي گفت:اي سرور من ! آنچه را كه به زن گفتي ، براي من تكرار كن....

پس امام (ع) سخنش را براي او بازگو كرد. در آن هنگام نور خداوندي دردل مرد تابيده و ناگهان او را پوشاند همان‌طور كه نورِ خورشيد، اتاقي تاريك و سياه را مي پوشاند. بشر دست امام (ع) را بوسيد و هر دو گونه‌اش را به خاك ماليد، در حالي كه مي‌گريست و مي‌گفت: البته بنده ام ...! البته بنده ام ...

از آن زمان صفحه‌ي تازه‌ي سفيدي در زندگي بِشر شروع شد. و مرد توبه كار تصميم گرفت كه در طول زندگي‌اش پابرهنه بماند. روزي به او گفته شد: چرا كفشي نمي‌پوشي؟ گفت: زيرا سرورم با من آشتي نكرد مگر وقتي كه پابرهنه بودم، و تا هنگام مرگ پابرهنه خواهم ماند.

و اينگونه بِشر بن حارث عبادت كننده اي از پاك ترين عبادت كنندگان و پارسايي از مشهورترين پارسايان شد. 

الدّرس الْعاشر

فَتْحُ اْلقلوبِ

 كُنْتُ قد سَمِعْتُ عن أصفهانَ و مَعالمِها الْأثَريّةِ الْإسلاميّةِ. كانت السَّيارةُ تَقْتَرِبُ بِنا مِن مدينةِ أصفهانَ لِسَفْرَةٍ سياحيّةٍ عائليَّةٍ.

بعدَ أنْ وَصَلْنا إلى الْمدينةِ، اسْتَرَحْنا قليلاً ثمَّ خَرَجْنا جميعاً إلى ساحةِ "نقشَ جهانَ"و هى مِن أفْضَلِ الْمعالِمِ الْأثَريّةِ حُسْناً و جمالاً بِما فيها مِن مساجدَ و أبْنيةٍ تاريخيّةٍ اُخْرَي.

أبَتاه! لَقَدْ رَأينا فـى التّاريخِ آثارَ غَزْوِ الْمُهاجمينَ مِن دَمارٍ و هَدمٍ و قَتلٍ فـى حقّ الْأبرياء... ولكنْ ...

ولكنْ ماذا يا وَلَدى؟!

ولكنّ الْفتحَ الْإسلامىَّ لِإيرانَ... عجيبٌ!

و أين الْعَجَبُ؟!

اَلْعَجَبُ فـى الْأثَرِ الّذى خَلَّفَه هذا الْفتحُ مِن حَضارةٍ و مَدَنِيّةٍ و ازْدِهارٍ علمىٍّ.

يا بُنَىَّ!... إنَّ الْإسلامَ لم يَفْتَح الْبلادَ بهدفِ الْاِحْتِلالِ و السَّلْبِ و النَّهْبِ بَل كانَ يَفْتَحُ الْقلوبَ قَبْلَ فَتْحِ الْبلادِ!

ماذا تَعْنـﻰ يا أبَتاهْ؟!

شَرِبَ الْأبُ كُوباً شاياً، فقالَ:

علَي سَبيلِ الْمثالِ... أمَا قرأتَ فـى التّاريخِ قِصَّةَ فَتْحِ "سمرقندَ" بِيَد الْمسلمينَ؟!

درس دهم

گشودن دل‌ها

درباره‌ي اصفهان و آثار باستاني‌‌اش ]مطالبي[ شنيده بودم. ماشين ما را به شهر اصفهان جهت يك مسافرت و گردش خانوادگي نزديك مي‌كرد.

بعد از اين كه به شهر رسيديم،‌ اندكي استراحت كرديم، سپس همگي به ميدان "نقش جهان" رفتيم [اين ميدان] از خوب ترين و زيباترين آثار باستاني است و در آن مسجدها و ساختمان هاي تاريخي ديگري هست.

پدرجان (پدرم)! ما در تاريخ نشانه‌هاي تهاجم متجاوزان را از جمله،‌ نابودي و ويراني و قتل و غارت در حق بي‌گناهان ديده‌ايم ... ولي . . .

ولي چه اي فرزندم ؟

ولي، فتح اسلامي ايران ..... عجيب است!

تعجب در كجاست؟!

شگفتي در تأثيري است كه اين فتح از تمدن و شهرنشيني و شكوفايي علمي به جا گذاشت.

اي فرزندم! اسلام سرزمين‌ها را با هدف اشغال و چپاول و غارت، فتح نكرد.

بلكه قبل از فتح سرزمين‌ها، دل‌ها را فتح مي‌كرد!

اي پدر! منظورت چيست؟

پدر يك فنجان چاي نوشيد، سپس گفت:

به عنوان مثال ... آيا در تاريخ، داستان فتح "سمرقند" را به دست مسلمان نخوانده‌اي؟!

لَقَد غَزا الْمسلمونَ مدينةَ سمرقندَ، أيّامَ خِلافةِ عُمَرَ بْنِ عبدِالْعزيزِ مِن غيرِ إنذارٍ و إعلانٍ مُسْبَقٍ.

فَقَدَّمَ أهالـى المدينةِ شَكْوَي إليَ الْخليفةِ، فَأحالَ الْخليفةُ الدَّعْوَي إلىَ الْقاضى. فَحَكَم القاضى بِبُطْلانِ الْفتحِ الإسلامىِّ لِلْمدينةِ! لِأنَّ الْفتحَ كان مُخالِفاً لِقواعدِ الْإسلامِ الْحربيّةِ فـى مَجالِ نَشْرِ الدّينِ الْإلهىِّ.

اَلْإسلامُ يَطلُب مِن الْمقاتِلينَ الْمُسلمين الدَّعوةَ إلَى الدّينِ الْحنيفِ أوّلاً و فـى حالةِ الرَّفْضِ مِن جانبِ الْمدْعُوّينَ يَجبُ أن يَخْضَعوا لِلْجِزْيةِ أو يَسْتَعِدّوا لِلْحَربِ!...

و لِهذا أمَرَ بِخُروجِ الْجيشِ مِن الْمدينةِ !

فَلمّا رأي الْأهالـى هذه الْعَدالةَ الْإسلاميّةَ، طَلَبوا الْبقاءَ تحتَ رايةِ الْإسلامِ ...

نَعَم ؛ يا ولَدى! هذا هو سِرُّ تأسيسِ أعْظمِ حَضارةٍ فـى الْعالَمِ علَي مَدَي التّاريخِ و هى الّتـى تَمتازُ عن الْحضاراتِ الْاُخرَي خُلْقاً و سُلوكاً و عِلْماً!

مسلمانان در ايام خلافت عمربن‌عبدالعزيز بدون هشدار و اعلان قبلي به شهر سمرقند حمله كردند.

پس ساكنان شهر شكايتي را به خليفه تقديم كردند، خليفه شكايت را به قاضي ارجاع داد. پس قاضي به باطل بودن فتح اسلامي شهر حكم كرد! زيرا فتح آن شهر برخلاف قوانين جنگي اسلام درزمينه ي نشر دين الهي بود.

اسلام از رزمندگان مسلمان نخست مي خواهد به دين راستين دعوت كنند و در صورت عدم پذيرش از سوي دعوت شدگان بايد به دادن جزيه تن در دهند يا آماده‌ي جنگ شوند. و به همين خاطر دستور داد سربازان از شهر خارج شوند.

وقتي كه اهالي [شهر] اين عدالت اسلامي را ديدند، خواستند در زير پرچم اسلام بمانند

آري اي فرزندم! اين راز  بوجود آمدن بزرگ‌ترين تمدن در طول تاريخ است و آن تمدني است كه از نظر اخلاق و رفتار و دانش از ساير تمدن‌ها ممتاز مي‌شود.

الدَّرسُ الْحادى عشَر

يَقَظَةٌ و تَحَرُّرٌ

محمّد الفيتورى

يا أخى فـى الشَّرقِ فـى كلِّ سَكَنْ                           يا أخى فـى الْأرضِ فـى كُلِّ وَطَنْ

إنّنـى مَزَّقْتُ أكْفانَ الدُّجَي                                     إنّنـى هَدَّمتُ جُدْرانَ الوَهَنْ

أنا حَىٌّ خالِدٌ رَغْمَ الرَّدَي                                       أنا حرٌّ رَغْمَ قُضبانِ الزَّمَن

مَحو الذِّ لّةِ:

إن نَكُنْ سِرْنا عَلَي الشَّوك سِنينا                              ولَقينا مِن أذاهُ مالَقينا

إن نكُن بِتْنا عُراةً جائِعينا                                     أو نكُن عِشْنا حُفاةً بائِسينا

فَلَقَد ثُرنا عَلَي أنفُسِنا                                          و مَحَوْنا وَصْمَةَ الذّلَّةِ فينا

يَقَظَةٌ و تَحَرُّرٌ:

اَلمَلايينُ أفاقتْ مِن كَراها                                ما تراها مَلَأ الْاُفْقَ صَداها؟!

خَرَجَت تَبْحَث عَن تاريخِها                             بَعْدَ أنْ تاهَت علَي الْأرضِ و تاها

يا أخى:

 قُمْ تَحَرَّرْ مِن تَوابيتِ الْأسَي                         لَسْتَ اُعْجوبتَها أومُومياها

اَلْوطنُ لَنا:

هاهُنا وارَيتُ أجدادى هُنا                            و هُمُ ﭐختاروا ثَراها كَفَنا

فَسَأقْضى أنا مِن بَعْدِ أبـﻰ                             و سَيَقْضى ولَدى مِن بَعدِنا

وسَتَبْقَي أرضُ إفريقا لَنا                                فَهْىَ ما كانت لِقَومٍ غَيْرِنا

درس يازدهم

بيداري و آزادي

اي برادرم در مشرق‌زمين و در هر مكان / اي برادرم در روي زمين و در هر وطن

به راستي كه من كفن‌هاي تاريكي را دريده و ديوارهاي سستي را ويران كردم.

من با وجود مرگ جاويدم/ من با وجود ميله‌هاي زندان زمانه آزاد هستم.

نابوديِ خواري

اگر سال‌ها بر روي خار راه برويم / و از آزار آن آنچه را ديده ايم، ببينيم؛

اگر برهنه و گرسنه شب را به صبح برسانيم و يا مانند پابرهنگان بيچاره زندگي كنيم؛

يقيناً عليه خودمان مي‌شوريم و لكّه‌ي خواري را از خود پاك مي كنيم.

بيداري و آزادي

ميليون‌ها انسان از خواب خودشان بيدار شدند، آيا نمي بيني كه پژواك آن، افق را پُر كرده است؟!

(صداي آزادي وطن)

به جست و جوي تاريخ خودشان پرداختند، بعد از اينكه روي زمين گم شدند و[تاريخ نيز] گم شد.  

اي برادر من برخيز و از تابوت‌هاي رنج آزاد شو، تو مايه‌ي شگفت‌انگيزي يا موميايي آن‌ها نيستي.

در همين جا اجدادم را دفن كردم، همين جا و آنان خاكش را كفن [براي خود] برگزيدند.

من بعد از پدرم [عمر خود را در آن] سپري خواهم كرد و فرزندم[نيز] بعد از ما سپري خواهد كرد.

سرزمين افريقا براي ما خواهد ماند و آن به مردمي غير از ما متعلق نيست.

الدَّرس الثانـى عَشَرَ

سيّدةُ آياتِ الْقرآنِ

﴿ اللّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ الْحىُّ القَيُّومُ لا تَأخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِـى السَّماواتِ وَ ما فِـى الْأرضِ.

مَنْ ذَاالَّذى يَشْفَعُ عِنْدَهُ إلّا بِإذْنِه يَعْلَمُ ما بَيْنَ أيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا يُحيطوُنَ بِشىْءٍ مِنْ عِلْمِه إلّا بِما شاءَ، وَسِعَ كُرْسيُّهُ السّماواتِ والْأرْضَ وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِىُّ الْعَظيمُ، لا إكْراهَ فِـى الدّينِ قَدْتَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَىِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطّاغُوتِ وَ يُؤمِنُ بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالعُرْوَةِ الْوُثْقي لَا انْفِصامَ لَها وَ اللّهُ سَميعٌ عَليمٌ.

اَللّهُ وَلـﻰُّ اَلّذينَ آمَنوُا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَى النُّورِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا أوْلياؤُهُمُ الطّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إلَى الظُّلُماتِ اُولئِكَ اَصحابُ النّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ .

   درس دوازدهم

سروَر آيه‌هاي قرآن

  «‌ خداى يكتا كه جز او هيچ معبودى نيست، زنده و قائم به ذات [و مدّبر و برپا دارنده و نگه دارنده همه مخلوقات‏] است، هيچ‏گاه خواب سبك و سنگين او را فرا نمى‏گيرد، آنچه در آسمان‏ها و آنچه در زمين است در سيطره مالكيّت و فرمانروايى اوست. كيست آنكه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند؟ آنچه را پيش روى مردم است [كه نزد ايشان حاضر و مشهود است‏] و آنچه را پشت سر آنان است [كه نسبت به آنان دور و پنهان است‏] مى‏داند. و آنان به چيزى از دانش او احاطه ندارند مگر به آنچه او بخواهد. تخت [حكومت، قدرت و سلطنت‏] ش آسمان‏ها وزمين را فرا گرفته و نگهدارى آنان بر او گران و مشقت‏آور نيست و او بلند مرتبه و بزرگ است. (255)

در دين، هيچ اكراه و اجبارى نيست [كسى حق ندارد كسى را از روى اجبار وادار به پذيرفتن دين كند، بلكه هر كسى بايد آزادانه با به كارگيرى عقل و با تكيه بر مطالعه و تحقيق دين را بپذيرد]. مسلماً راه هدايت از گمراهى [به وسيله قرآن، پيامبر و امامان معصوم‏] روشن و آشكار شده است. پس هر كه به طاغوت [كه شيطان، بت و هر طغيان گرى است‏] كفر ورزد و به خدا ايمان بياورد، بى‏ترديد به محكم‏ترين دستگيره كه آن را گسستن نيست، چنگ زده است و خدا شنوا و داناست. (256)

خدا سرپرست و يار كسانى است كه ايمان آورده‏اند آنان را از تاريكى‏ها [ى جهل، شرك، فسق وفجور] به سوى نورِ [ايمان، اخلاق حسنه و تقوا] بيرون مى‏برد. و كسانى كه كافر شدند، سرپرستان آنان طغيان گرانند كه آنان را از نور به سوى تاريكى‏ها بيرون مى‏برند آنان اهل آتش‏اند و قطعاً در آنجا جاودانه‏اند. (257)   « ترجمه شيخ حسين انصاريان »

"لا إكراهَ فـى الدّينِ"

 لمّا جاء الْاسلامُ أعلنَ هذا الْمَبْدأ الْعظيمَ: "لا إكراهَ فـى الدّينِ، قد تَبَيَّن الرُّشدُ مِن الْغَىِّ" و فـى هذا الْمبدأ يَتَجَلَّي تكريمُ اللّهِ لِلْإنسانِ. لَقد بَيَّن الْإسلامُ طريقَ الْهُدَي و الضَّلالةِ و خَيَّر الْإنسانَ فـى اتِّباع أىِّ الطّريقَيْنِ و حَمَّلَه تَبِعَةَ عمَلِه و مسؤوليّةَ اختيارِه!

و هذه هى أخَصُّ خصائِصِ التَّحرُّرِ الْإنسانـﻰِّ...

إنَّ حُريّةَ الْاِعتقادِ هى أوّلُ حقٍّ مِن حقوقِ "الْإنسانِ".

والْإسلامُ - و هو أقْوَمُ مَنْهَجٍ لِلْمجتمع الْإنسانـىِّ - يُنادى بِأنْ "لا إكراهَ فـى الدّينِ" و هو الَّذىُ يُبَيَّنُ لأِصْحابه أنَّهم ممنوعونَ مِن إكراهِ النّاسِ عَلَي هذا الدّينِ...!

ثُمَّ تُبَيِّن الْآيةُ حقيقةَ الْإيمانِ "قد تَبَيَّن الرّشْدُ مِن الْغَىِّ" فالْإيمانُ هو الرّشدُ الّذى يَنبَغى لِلإنسانِ أنْ يَحْرِصَ عليهِ و الْكفرُ هو الّذى يَنْبغى لِلإنسانِ أنْ يَنْفُرَ مِنه!

"در دين هيچ اجباري نيست"

زماني كه اسلام آمد اين قاعده‌ي اساسي بزرگ را آشكارا ساخت: "در دين هيچ اجباري نيست، هدايت از گمراهي مشخص شده است" و در اين قاعده‌ي اساسي، گرامي داشتِ خداوند نسبت به انسان جلوه‌گر مي‌شود. اسلام راه هدايت و گمراهي را بيان كرده است و انسان را به پيروي از هر دو راه اختيارداده. و او را (انسان را) به پاسخ‌گو بودن نسبت به نتيجه‌ي كارش و اختيار مسؤوليت‌اش، موظف و مكلف كرد!    

و اين يكي از بارزترين ويژگي‌هاي آزادي انساني است ...

آزادي عقيده، اولين حقوق انسان است.

و اسلام - كه استوارترين روش زندگي براي جامعه‌ي انساني است- ندا مي دهد كه "در دين اجباري نيست" و به پيروان خود مي‌گويد كه از مجبور كردن مردم[به پذيرش] اين دين، منع شده‌اند...! سپس اين آيه حقيقت ايمان را بيان مي‌كند "هدايت از گمراهي مشخص شده است". ايمان همان هدايتي است كه شايسته است انسان نسبت به آن حريص باشد و كفر همان است كه شايسته است انسان از آن متنفر باشد.

 

الدّرسُ الثالثَ عَشَرَ

النّاسِكُ و الشَّيْطانُ

 اِتّخَذَ قَومٌ شجرةً، لِلْعبادةِ مِن دونِ اللّهِ تَعالَي. سَمِعَ بذلكَ رجلٌ ناسِكٌ فقال: بِئْسَ الْعملُ عَمَلُهم! ثُمَّ أخَذَ فَأساً و ذَهبَ لِيَقْطَعَ الشَّجَرةَ. فـى الطّريقِ اِعْتَرَض لَهُ الشَّيطانُ وصاحَ:

قِفْ! لِماذا تُريدُ قَطْعَها؟!

لِأنَّها تُضِلُّ النّاسَ!

و ما شَأنُكَ بالنّاسِ؟! دَعْهُمْ فـى ضَلالِهِم...!

بِئْسَ الْقَولُ قولُك! كيف أدَعُهُم فـى الضَّلالِ؟ مِن واجبـى أنْ أهدِيَهُم.

لَنْ أسْمَحَ لكَ!

سَأقْطَعُها...!

عِندئذٍ أمْسَكَ إبليسُ بِخِناقِ النّاسك، فَصَرَعَهُ النّاسِكُ و قالَ لَهُ:

هل رأيتَ قُوَّتى؟!

قال إبليسُ الْمهزومُ:

ما كنتُ أظُنُّ أنَّكَ قَوىٌّ هَكَذا! دَعْنـى وافْعَلْ ما شِئْتَ...!

فـى الْيَومِ التّالـى... ذهب النّاسِكُ لِيَقْطَعَ الشَّجرةَ. و فـى الطّريقِ سَمعَ صوتَ إبليسَ، يقول:

هل عُدْتَ الْيَومَ لِقَطْعِها؟!

أمَا قُلْتُ لكَ؟! ... فلابُدَّ مِن قَطْعِها... سَأظَلُّ اُقاتِلُكَ حَتّي تكونَ كلمةُ اللّهِ هى الْعُلْيا. أمْسَكَ إبليسُ بِخِناقِه و تَقاتَلا... حَتّي سَقَطَ إبليسُ! فَجَلَس النّاسِكُ علي صَدْرِه؛ فقال له إبليسُ:

إنَّ قُوَّتَكَ عجيبةٌ! دَعْنـﻰ و افْعَلْ ما تُريدُ!

فـى الْيَومِ الثّالثِ... فَكَّرَ إبليسُ لحظةً. ثُمَّ تَلَطَّفَ فـى كلامِه و قال لِلنّاسِكَ ناصِحاً:

نِعْمَ الرّجُلُ أنتَ ولكن أتَعْرِفُ لِماذا اُعارِضُكَ فـى قَطْعِ الشَّجَرةِ؟

إنّى اُعارِضُكَ رحمةً بكَ و شفَقَةًَ عليكَ! لِأنَّ عُبّادَ الشَّجرةِ سوف يَغضِبونَ عليك! دَعْ قَطعَها و أنا أجَعَلُ لك فـى كلِّ يَومٍ دينارَيْنِ ذَهَباً و سوف تعيشُ فـى أمانٍ و ﭐطْمِئنانٍ!

دينارَيْنِ؟!

نَعَم دينارينِ، تحتَ وِسادَتِك...!

اُعاهِدُك و سَتَعْرِفُ صِدْقَ عَهْدى.

بَعْدَئذٍ... كانَ النّاسِكُ يَمُدُّ يَدَهُ تَحْتَ وِسادَتِه كُلَّ صَباحٍ، فَيُخرجُ دينارَيْنِ.

و فـى صباحِ أحَدِ الْأيّامِ مَدَّ يَدَهُ، كَالعادةِ، فَخَرَجت فارغةً...!

لَقَد قَطَع عنه إبليسُ دنانيرَ الذَّهَبِ! عندئِذٍ غَضِبَ النّاسِكُ و نَهَضَ... و أخَذَ فَأسَهُ و ذهب لِقَطْعِ الشَّجرةِ.

اِعَتَرضَه إبليسُ فـى الطَّريقِ وصاحَ:

قِفْ! إلى أينَ؟!

إلى الشَّجرةِ... أقطَعُها...!

قَهْقَهَ الشّيطانُ ساخِراً:

تَقْطَعُها لِأنّى قَطَعتُ عنكَ الذَّهَبَ! بِئْسَ الْفعلُ فِعلُكَ!

بَلْ لَأقْطَعُ شَجرةَ الغَىِّ و اُشْعِلُ مَشْعَلَ الْهدايةِ!

وَ انقَضَّ النّاسِكُ علي إبليسَ و تصارَعا لحظةً، فَسَقَط النّاسِكُ و جلس إبليسُ علَي صَدرِ النّاسكِ مُتَكبِّراً، يقول له:

أيْنَ قُوَّتُكَ الْآنَ؟

خرج مِن صَدْرِ النّاسك الْمغلوبِ صَوتٌ يقولُ:

أخْبِرْنـى...! كيف غَلَبْتَنـﻰ أيُّها الشَّيطانُ؟!

فقال إبليسُ:

اَلْمَسألةُ سَهْلَةٌ يَسيرةٌ. لَمّا غَضِبتَ لِلّهِ غَلَبْتَنـى و لمّا غَضِبْتَ لِنَفْسِكَ غَلَبْتُكَ. عِنْدَما قاتَلْتَ لِعقيدَتِكَ صَرَعْتَنـى و عندما قاتلتَ لِمَنفَعَتِك صَرَعْتُكَ!

درس سيزدهم

 پرهيزكار و شيطان

قومي درختي را براي عبادت كردن به جاي خداوند متعال برگزيدند، مردي پارسا اين مطلب  را شنيد و گفت: كار آن‌ها بد كاري است. سپس تبري گرفت و رفت تا درخت را قطع كند. در راه شيطان مانع او شد و فرياد كشيد:

ايست! چرا مي خواهي آن را قطع كني؟!

زيرا مردم را گمراه مي سازد!

و تو با مردم چه كار داري؟! آنان را در گمراهي خود فرو گذار.

سخن تو، بد سخني است! چگونه آنان را در گمراهي فرو گذارم؟ از[ كارهاي] واجب من است كه آنان را هدايت كنم.

هرگز به تو اجازه نخواهم داد!

به زودي آن را قطع خواهم كرد!

در اين هنگام شيطان يقه‌ي عابد را گرفت، مرد عابد او را به زمين زد و به وي گفت: آيا نيروي مرا ديدي؟

شيطان شكست خورده گفت:

فكر نمي‌كردم تو اين‌چنين قوي باشي! مرا فرو گذار و هر چه مي‌خواهي انجام بده ...!

روز بعد ... مرد پارسا رفت تا درخت را قطع كند. و در راه صداي شيطان را شنيد كه مي‌گفت :

آيا امروز برگشتي كه آن را قطع كني؟!

آيا به تو نگفتم؟! ... چاره‌اي جز قطع آن نيست ... با تو خواهم جنگيد تا كلمه‌ي "الله" بلند مرتبه باشد. شيطان يقه‌ي او را گرفت و با هم جنگيدند ... تا اين كه شيطان افتاد! مرد پارسا بر روي سينه‌ي او نشست و شيطان به او گفت:

واقعاً نيروي تو شگفت آور است! مرا فروگذار و هر چه مي خواهي بكن!

در روز سوم ... شيطان لحظه‌اي فكر كرد. سپس با نرمي حرف زد و پند گويانه به عابد گفت:

تو چقدر مرد خوبي هستي اما آيا مي‌داني چرا در قطع كردن درخت با تو مخالفت مي‌كنم؟

من به خاطر مهرباني و دلسوزي نسبت به تو ، با تو مخالفت مي‌كنم! زيرا عبادت كنندگانِ درخت بر تو خشم خواهند گرفت! قطع آن را رها كن و من براي تو هر روز دو دينار طلا مي گذارم و در امنيت و اطمينان زندگي خواهي كرد!

دو دينار؟!

بله  دو دينار   زير بالشتت ...!

چه كسي وفا كردن تو به اين شرط را براي من  ضمانت مي كند؟!

با تو پيمان مي بندم و راستيِ پيمانم را خواهي دانست .

از آن پس ... مرد پارسا هر روز صبح دستش را زير بالش خود دراز مي‌كرد و دو دينار درمي‌آورد

در صبح يكي از روزها طبق عادت، دستش را دراز كرد، ولي خالي بيرون آمد ... !

شيطان دينارهاي طلا را از او قطع كرده ! در اين هنگام مرد پارسا خشمگين شد و برخاست ... و تبرش را گرفت و براي بريدن درخت به راه افتاد.

شيطان در راه جلو او را گرفت و فرياد زد:

بايست! كجا!

به طرف درخت .... آن را قطع مي كنم ...!

شيطان مسخره كنان  قهقهه زد:

آن را مي‌بري زيرا من طلا را از تو بريدم! چقدر كار تو،‌ كار بدي است!

مرد پارسا به طرف شيطان يورش برد و لحظه‌اي با هم كشتي گرفتند، مرد پارسا به زمين خورد و شيطان با غرور روي سينه‌ي مرد پارسا نشست، به او مي گفت:

هم اينك نيرويت كجاست؟

 

از سينه مرد پارساي شكست خورده صدايي بيرون آمد كه مي گفت:

به من بگو.... ! اي شيطان چگونه بر من غلبه كردي؟!

پس شيطان گفت:

سؤال ساده و آساني است. وقتي كه به خاطر خدا خشمگين شدي بر من پيروز شدي و هنگامي كه به خاطر خودت عصباني شدي، بر تو پيروز شدم. هنگامي كه به خاطر اعتقاد خود با من جنگيدي مرا به زمين زدي و زماني كه براي سود خود با من جنگيدي،‌ تو را به زمين زدم!

الدّرس الرّابعَ عشَر

"قَبَساتٌ مِن الْإعجازِ الْعِلمىِّ لِلْقرآنِ"

مُعجزةُ الْبَصْمَةِ

 لقد أنكَر الْكفّارُ "الْخَلْقَ الجديدَ" بعدَ الْمَوتِ و قالوا:

﴿ أ إذا مِتْنا و كُنّا تُراباً و عِظاماً أ إنّا لَمَبْعوثونَ؟!﴾

فَأجابَهُم الْحَقُّ تَبارَك و تعالَي فـى اُسلوبٍ تَوكيدىٍّ:

﴿ أيَحْسَبُ الْإنسانُ ألَّنْ نَجْمَعَ عِظامَه؟! بلَـي قادرينَ علَي أن نُسَوِّىَ بَنانَه﴾

رُبَّما الْكفّارُ لم يُدْرِكوا حينَذاكَ مَغْزَي هذه الْآيةِ الْمبارَكةِ و سبَبَ التّأكيدِ علي الْبَنانِ مِن بَيْنِ أعضاءِ الْجسمِ!

فإنَّ الْعلمَ لم يَكْتَشِف السِّرَّ الْمَوجودَ فـى البَنانِ و البَصْمَةِ إلّا فِـى الْقَرْنِ الْأخيرِ، فَتَبيَّنَ أنَّ لِكُلِّ بَنانةٍ خطوطاً بارِزةً لايُمكِنُ أن تَتَشابَه فـى شخصَيْنِ حَتّي فـى إصْبَعَيْنِ أبَداً!

يقول سبحانَه و تَعالَى:

﴿ سَنُريهِم آياتِنا فـى الْآفاقِ و فـى أنفُسِهم حَتَّي يَتَبَيَّنَ لَهُم أنَّهُ الْحقُّ﴾

فَالْإنسانُ عالَمٌ مُعَقَّدٌ و إذا طَرَقْنا أبوابَ هذا الْعالَمِ كانَت دَهْشَتُنا عظيمةً جدّاً!

لقد أثْبَتَ الْعلمُ الحديثُ بَأنَّهُ:

إذا وَضَعْنا الْخَلايا الْعَصَبيَّةَ لِلْجسمِ فـى خَطٍّ واحدٍ، بَلَغَ طولهُا أضْعافَ الْمسافةِ بينَ الأرضِ و القمَرِ!

فـى الْعينِ الْواحدةِ أكثرُ مِن مائَةٍ و أربعينَ مَليونَ مُسْتَقْبِلٍ حَسّاسٍ لِلضَّوءِ. و لِكُلِّ عَينٍِ نصفُ مَليون ليفٍ عَصبـﻰٍّ تقريباً يَسْتَقْبِل الصّورةَ بشَكلٍِ مُلَوَّنٍ.

اللُّونُ الأخْضَرُ

اَللَّونُ الْأخضَرُ هو اللّونُ الْمُفَضَّلُ فـى الْقرآنِ، حيثُ نَقْرأ فـى شأنِ أصحابِ الْجَنَّةِ:

﴿ و يَلْبَسونَ ثياباً خُضْراً من سُنْدُسٍ و إسْتَبْرَقٍ﴾

﴿ مُتَّكئِينَ علَي رَفْرَفٍ خُضْرٍ...﴾

لقد وصل الْعلماءُ أنَّ اللَّونَ يُؤَثِّرُ فـى سلوك الْإنسانِ و مشاعِرِه. و اللَّونُ الّذى يَبْعَثُ السُّرورَ داخِلَ النَّفسِ و يُثيرُ فيها الْبَهْجَةَ و حُبَّ الْحياةِ، هو اللّونُ الأخْضَرُ!

درس چهاردهم

 نمونه‌هايي از معجزات علميِ قرآن

معجزه اثر انگشت

كافران "آفرينش نو" بعد از مرگ را  انكار كردند وگفتند: آيا زماني كه ما بميريم و خاك و استخوان شويم[ باز هم] فرستاده مي شويم(برانگيخته مي شويم)؟!

پس خداوند بلند مرتبه و متعال در اسلوبي تأكيدي به آنان گفت: آيا آدمي مي‌پندارد كه ما استخوان‌هايش را گرد نخواهيم آورد؟ آري، ما قادريم كه سرانگشتانش را بازسازي كنيم.(درست كنيم)

چه بسا كافران در آن هنگام عمق و معني اين آيه‌ي مبارك و علت تأكيد كردن بر روي سرانگشتان از ميان اعضاي بدن را درك نكردند.

دانش، راز موجود در سرانگشت و اثر انگشت را كشف نكرد مگر در قرن اخير (قرن بيستم)، و معلوم شد كه هر كدام از انگشت‌ها خط‌هايي آشكار دارند كه اصلاً امكان ندارد بين دو نفر و حتي بين دو انگشت مشابه باشند.

خداوند پاك و بلند مرتبه مي گويد:

بزودي نشانه هاي خود را در آفاق و در وجود خودشان به آن‌ها نشان خواهيم داد تا برايشان آشكار شود كه او حق است.

انسان جهاني پيچيده است و زماني كه درهاي اين جهان را به صدا درآوريم واقعاً شگفتي ما بزرگ  مي باشد .(خيلي شگفت زده مي شويم)

بدون شك دانش جديد ثابت كرده است كه:

وقتي سلول‌هاي عصبي جسم را در يك خط قرار دهيم طول آن‌ها به چند برابر فاصله‌ي ميان زمين و ماه مي‌رسد.

در يك چشم، بيشتر از صد و چهل ميليون گيرنده‌ي حساسِ نور وجود دارد و هر چشمي تقريباً نيم ميليون بافت عصبي دارد كه تصوير را به صورت رنگي دريافت مي‌كند.

رنگ سبز

رنگ سبز، رنگ برتر در قرآن است،‌ تا آن‌جا كه راجع به مقام بهشتيان مي‌خوانيم: جامه‌هايي سبز از ديبا و ابريشم مي‌پوشند.

بر بالش هاي سبز تكيه مي‌زنند ...

دانشمندان به اين نتيجه رسيده‌اند كه رنگ بر روي رفتار انسان و احساسات او تأثير‌گذار است و رنگي كه در درون انسان شادي و خوشحالي به پا مي‌كند و در آن (درون انسان) شادماني و عشق به زندگي برمي‌انگيزد، رنگِ سبز است!

الدَّرسُ الخامسَ عَشَرَ

اَلإسلامُ و التَّقَدُّم

 "معروف الرّصافـى"

 يَقولونَ فـى الْإسلامِ ظُلْماً بأنَّهُ                يَصُدُّ ذَويهِ عَن طريقِ التَّقَدُّمِ!

فَإن كانَ ذا حَقّاً فكيفَ تَقَدَّمَتْ               أوائلُه فـى عَهْدِها الْمُتَقَدِّمِ؟!

و إن كانَ ذَنبُ المسلمِ اليومَ جَهْلَهُ             فماذا علي الْإسلامِ مِنْ جَهْلِ مُسْلِمِ؟!

هل العلمُ فـى الْإسلامِ إلّا فَريضةٌ             و هل أمّةٌ سادَتْ بِغَير التَّعَلُّمِ

لَقَد أيقَظَ الْإسلامِ لِلْمَجدِ و الْعُلَي              بَصائرَ أقوامٍ عَن الْمجدِ نُوَّمِ

وَ دَكَّ حُصونَ الْجِاهليَّةِ بالْهُدَي                و قَوَّضَ أطْنابَ الضَّلالِ الْمُخَيِّمِ

و أنْشَطَ بِالعِلمِ العزائِمَ و ابْتَنَي                  لِأهليهِ مَجْداً لَيْسَ بالمُتهدِّمِ

وَ أطْلَقَ أذهاَن الْوَري مِن قُيودِها            فَطارَتْ بِأفكارٍ عَلَي الْمَجْدِ حُوَّمِ

درس پانزدهم

اسلام و پيشرفت

مي‌گويند در اسلام ظلم وجود دارد زيرا هواداران خود را از پيشرفت بازمي‌دارد.

اگر آن حقيقت داشته باشد، پس چگونه مسلمانان اوليه در عهد آغازين پيشرفت كردند؟!

و اگر امروز گناه مسلمان ناداني‌اش است ناداني مسلمان چه ارتباطي به اسلام دارد؟!

آيا مگر جز اين است كه علم در اسلام واجب است؟ و آيا مگر ملتي بدون آموختن علم به سروَري رسيد؟

قطعاً اسلام بينش‌هاي اقوام (مردمان) به خواب رفته را براي عظمت و پيشرفت بيدار كرده است.

و با هدايت دژهاي جاهليت را ويران ساخت و ريسمان‌هاي محكم گمراهي را از جا درآورد.

و به وسيله‌ي دانش اراده هاي مصمم را فعال كرد و براي پيروانش عظمتي را بنا كرد كه ويران شدني نيست.

و افكار مردم را از بندهاي آن(جاهليت) رها ساخت و با افكاري تشنه به سوي عظمت به پرواز درآمدند.

الدَّرسُ‌ السادسَ عَشَرَ

أيْنَ ﭐلزّادُ... يا مسافرُ؟!

يا هذا! عَقْلُكَ يَدْعوكَ إلَي التَّوبةِ و هواكَ يَمْنَعُ... و الْحَربُ بينهما. فَإنْ جَهَّزْتَ جَيْشَ عزْمٍ، فَرَّ الْعَدُوُّ.

تَنْوى قيامَ اللَّيلِ فَتَنامُ و تَحْضُرُ مجلِسَ الوَعْظِ فَلا تَبْكى، ثمَّ تقولُ: ما السَّببُ؟! ﴿ قُلْ: هُوَ مِنْ عندِ أنْفُسِكم﴾

عَصَيْتَ بِالنَّهارِ... فَنِمْتَ باللَّيلِ. أكلتَ الحرامَ فَأظْلَمَ قَلْبُكَ...!

إذا غَيَّرَ الْمِسكُ الْماءَ مُنِعَ الْوضوءُ، فكيف بِالنَّجاسَةِ؟!

أكثرُ فَسادِ القلبِ مِن تَخْليطِ الْعَيْنِ. مادام بابُ العَينِ مُحْكماً بالغَضِّ فَالْقلبُ سليمٌ مِن آفةٍ.

فاذا فُتِحَ البابُ طار طائرٌ... و رُبَّما لا يَعودُ...!

واعَجبا عليكَ! تَعُدُّ التَّسبيحَ بِسُبْحَةٍ... فَهَلّا جَعلتَ لِعَدِّ الْمَعاصى سُبْحَةً أخرَي؟! يا مَنْ يَخْتارُ الظَّلامَ عَلي الضَّوءِ... الذُّباب أعْلَي هِمَّةً منكَ... إذا أظْلَمَ البيتُ خَرَجَ الذُّبابُ إلى الضَّوءِ!

عليكَ بِتَدْبيرِ دينِكَ كما دَبَّرتَ دنياكَ! لو عَلِقَ ثوُبك بِمِسمارٍ... رَجَعتَ إلى الوَراءِ لِتَخليصِه... هذا مِسْمارُ الإصرارِ قد تَشَبَّثَ بقلبكَ...! فَلَوْ عُدْتَ إلى النَّدَمِ خُطوَتَيْنِ تَخَلَّصْتَ.

 لابُدَّ مِن عَزْمٍ يُؤْخَذُ بالْحَزْمِ. مَن رَقَّ لِبُكَاءِ الطِّفْلِ لَم يَقدِرْ عَلي فِطامِه!

اَلْمعاصى سُمٌّ و القليلُ مِنه يَقتُلُ. الدُّنيا وراءَك و الأخْرَي أمامَكَ... و الطَّلَبُ لِما وراءَكَ هَزيمةٌ.

وَيْحَكَ! دَعْ مَحَبَّةَ الدُّنيا، فَعابِرُ السّبيلِ لا يَتَوَطَّنُ.

واعجبا! تَضيعُ منكَ حَبَّةٌ فَتَبكى... و قد ضاعَ عُمرُكَ و أنتَ تَضْحَكُ! اِنقَضَي الْعمرُ فـى خِدْمَةِ الْبَدَنِ... و حوائجُ القلبِ كُلُّها واقفةٌ!

و اللّهِ ليس إخوةُ يوسفَ لمّا باعوا يوسفَ بثَمَنٍ بَخْسٍ أعْجَبَ منكَ؛ لَمّا بِعْتَ نَفْسَكَ بِمَعْصيةِ ساعةٍ!

جَسَرْتَ عَلَي الْمعاصى فَانقلَبتْ علي "الْجيمِ" النُّقطةُ!

أيُّها المسافرُ بِلازادٍ... لا راحِلةَ و لا جوادَ!

أيّها الزّارعُ... قَد آنَ الْحِصادُ !

درس شانزدهم

زاد و توشه كجاست ... اي مسافر؟!

اي فلاني! عقلت تو را به سوي توبه فرا مي‌خواند و هواي نفست مانع مي‌شود ... و ميان آن دو جنگ است. اگر لشكر اراده را آماده كني،‌ دشمن مي‌گريزد.

نيت نماز شب مي‌كني، ولي مي‌خوابي و در مجلس موعظه مي‌نشيني و گريه نمي‌كني، سپس مي‌گويي، علت چيست؟! "بگو: از جانب خودتان است."

در روز، نافرماني و گناه كردي ... و در شب خوابيدي. حرام خوردي و دلت تاريك شد ...!

زماني كه مُشك ،[رنگِ] آب را تغيير دهد، وضو گرفتن ممنوع مي‌شود، پس با نجاست چطور مي‌شود؟! (وضو با نجاسات چطور مي‌شود؟!)

بيشتر فساد دل از آميخته شدن چشم به گناه است. تا زماني كه درِ چشم با "فروبستن چشم" محكم باشد، دل از آفت در سلامت است و زماني كه در باز شود،

پرنده پرواز مي‌كند ... و چه بسا بازنگردد ...!

شگفتا با تسبيح سبحان‌الله مي شماري‌ ... آيا براي شمارش گناهان تسبيح ديگري در نظر گرفته اي؟! اي آن كه تاريكي را بر روشنايي برمي‌گزيني ... اراده‌ي مگس بالاتر از توست ... هر گاه خانه تاريك شود، مگس به سوي نور مي‌رود.

بايد در انديشه‌ي دين خود باشي همان‌طور كه در انديشه‌ي دنيايت هستي! اگر لباست به ميخي گير كند ... براي آزاد كردن آن به عقب باز مي‌گردي ... اين ميخ پافشاري ]برگناهان[ است كه بر دل تو چنگ زده است ...! اگر دو گام در پشيماني به عقب برگردي، خلاص مي‌شوي.

بايد اراده اي وجود داشته باشد كه با دور انديشي (احتياط) همراه باشد. هر كه براي گريه‌ي كودك دلسوزي كند، نمي‌تواند او را از شير بازگيرد.

گناهان سم هستند و اندكي از آن كشنده است. دنيا پشت سرت و آخرت در برابرت است و درخواستِ آنچه پشت سرت است، شكست مي‌باشد.

واي بر تو! دوستي دنيا را فرو گذار زيرا رهگذر وطن نمي گزيند.

شگفتا! دانه‌اي از دستت مي‌رود، گريه مي‌كني ... و عمرت تباه شده است درحالي كه مي‌خندي! عمر در خدمت كردن به بدن سپري شد ... در حالي كه تمام آرزوهاي دل همچنان بر جا است.

به خدا سوگند، كار برادران يوسف زماني كه يوسف را به بهاي اندك فروختند،‌ از    [كار] تو شگفت‌آورتر نيست هنگامي كه خود را براي يك ساعت گناه فروختي.

بر گناه كردن جسارت نمودي، پس نقطه‌ي جيم دگرگون شد! [جَسَرَ = جسارت كرد، به خَسَرَ = زيان ديد، تبديل شد]

اي مسافر بدون توشه ...! هيچ شتر و اسب راهواري وجود ندارد!

اي كشاورز ... ! زمان درو فرا رسيده است!

ترجمه درسهاي عربي سه

بسم الله الرّحمن الرّحيم

 الدّرس الأوّل

اَلأدَبُ فـى الْخِطابِ

﴿ واذْكُرْ فـى الْكتابِ إبراهيمَ إنَّهُ كان صِدّيقاً نَبِيّاً﴾

﴿ إذْ قالَ لِأبيهِ يا أبَتِ لِمَ تَعْبُدُ ما لا يَسمَعُ و لا يُبْصِرُ و لا يُغْنـى عنْك شَيئاً﴾

﴿ يا أبَتِ إنّى قَد جاءَنـى مِن الْعِلمِ ما لَمْ يَأتِكَ ﻓﭑتَّبِعْنـى أهْدِكَ صِراطاً سَوِيّاً﴾

﴿ يا أبَتِ لا تَعْبُدِ الشَّيطانَ إنَّ الشّيطانَ كانَ لِلرّحمنِ عَصِيّاً ﴾

﴿ يا أبَتِ إنّى أخافُ أنْ يَمَسَّكَ عَذابٌ مِن الرّحمَنِ فتكونَ لِلشّيطانِ وَليّاً﴾

﴿ قالَ أ راغبٌ أنْتَ عَن آلِهَتـى يا إبراهيمُ؟! لَئن لَم تَنْتَهِ لَأرْجُمَنّكَ و اهْجُرنـى مَليّاً ﴾

﴿ قالَ سَلامٌ عليكَ سَأستَغْفِرُ لكَ رَبّى إنَّه كانَ بـى حَفيّاً ﴾ (سورةُ مريمَ: 41- 47)

درس اول

و ياد كن در كتاب،  ابراهيم را كه بسيار راستگو و پيامبر بود.

هنگامي كه به پدر خود گفت: اي پدرم! چرا آن چيزي را عبادت مي‌كني كه نمي‌شنود و نمي‌بيند وتو را از چيزي بي نياز نمي كند.

اي پدرم! براي من از علم آن مقدارآمده است كه براي تو نيامده است. پس، از من پيروي كن تا تو را به راه راست هدايت كنم.

اي پدر!شيطان رانپرست كه شيطان نسبت به خداي بخشنده نافرمان است.

اي پدرم!بيم آن دارم كه ازخداي بخشنده به توعذاب رسد ودوستدار شيطان شوي.

گفت: اي ابراهيم! آيا تو از خدايان من روي گردان هستي؟ چنانچه به (آن سخنان)پايان ندهي، تو را سنگسار كنم، اكنون زماني دراز از من دور شو.

[ابراهيم ]گفت: سلام برتواز خدا براي تو، آمرزش مي‌طلبم كه خدا در حق من مهربان است.

الدرسُ الثّانـى

اَلشَّجاعةُ فـى الْحقِّ

كانَت سَودةُ بِنتُ عُمارةَ مِن الْمؤمناتِ الْمُخلصاتِ فـى وِلاءِ أميرالمؤمِنينَ (ع) و قَد حَضَرت صفّينَ و هَيَّجتِ الأبْطالَ عَلي قِتالِ معاويةَ. وَ بَعدما اسْتُشْهِدَ عَلىٌّ (ع) جاءَت إلى معاويةَ لِتَشْكُوَ مِمّا جَرَي عَليها من الْجَورِ. فَقال مُعاويةُ:

أأنتِ الْقائلةُ يومَ صفّينَ:

وانْصُرْ عَليّاً و الحُسينَ و رَهْطَه            و اقْصِدْ لِهندٍ و ابْنِها بِهَوانِ

إنَّ اَلإمامَ أخا النّبـىِّ مُحمّدٍ                 عَلَمُ الْهُدَي و مَنارَةُ الْإيمانِ

قالتْ: نَعَم! لَسْتُ مِمّن رَغِبَ عَنِ الْحقّ أوِ اعْتَذَر بالْكَذِبِ.

قالَ: ما حَمَلكِ عَلي ذلك؟

قالَتْ: حُبُّ علىٍّ و اتِّباعُ الْحَقِّ.

قال: قُولـى حاجَتَك!

قالتْ: عامِلُكَ "بُسْرُبنُ أرْطاةَ" قَدِمَ علينا مِن قِبَلِكَ فَقَتَل رجالَنا و أخَذ أموالَنا و يَطلُب مِنّا أنْ نَسُبَّ عليّاً.

فأنتَ إمّا تَعْزِله فَنَشْكُرُك و إنْ لم تَفْعلْ فَنُعَرّفُك!

فقال معاويةُ: أتُهدِّدينـى بقومك؟!

فأطْرَقتْ تَبكى ثمَّ أنشَدَت:

صَلَّي الْإلَهُ عَلي روحٍ تَضَمَّنه                  قَبرٌ فأصبَح فيه الْعدلُ مدفونا

قدْ حالَفَ الْحقَّ لا يَبْغى بهِ بدَلا             فَصارَ بالْحقِّ و الْإيمانِ مَقرونا

قال: و مَن تَقْصِدين؟!

قالتْ: علىَّ بنَ أبـى طالبٍ "رَحِمَهُ اللَّهُ تَعالَي".

قال: و ما عَمِلَ حَتّي صارَ عِندك كذلك؟

قالت: ذَهَبْتُ يوماً لِأشْكُوَ إليه أحدَ عُمّالِه. فَوَجَدْتُه قائماً يُصَلّى. و بعدَما انْتَهَي مِن صلاتِه، قالَ بِرَأفةٍ و تَعطُّفٍ: ألك حاجةٌ؟ فأخْبَرتُه عَن شِكايتـى. فَتَألّمَ بشدّةٍ و بَكَي، ثُمّ  رَفَع يَدَيْهِ إلى السَّماءِ فقال:

اَللّهُمَّ إنّكَ أنتَ الشّاهدُ عَلَـﻰَّ و عليهِم أنّى لَمْ آمُرْهم بظُلْمِ خَلْقِك و لا بِتَرْك حَقّكِ. ثمّ أخرَجَ مِنْ جَيْبِه قِطعةً مِن جِرابٍ فَكَتب فيها:

﴿ بِسم اللّهِ الرّحمنِ الرّحيمِ... فَأوفوا الْكَيْلَ و الْميزانَ و لاتَبْخَسوا النّاسَ أشياءَهم و لا تُفسِدوا فـى الأرضِ...﴾ إذا أتاكَ كتابـى هذا فَاْحتَفِظْ بِما فـى يدك حتّي يأتىَ مَن يَقْبِضُه منكَ. والسَّلامُ.

فقال معاوية: اُكتُبوا بِالإنصاف و الْعَدلِ لَها.

قالَت: ألـى خاصّةً أم لِقَومى عامَّةً؟

قال: و ما أنتِ و غَيرَك؟!

قالت: لا اُريدُ شَيئاً لِنفْسى... إن كانَ عَدْلاً شاملاً فَأقبَلُ و إلّا فَلا!

قال: وَيْلٌ لنا...! لَقَد ذَوَّقَكم ابْنُ أبـى طالبٍ الْجرأةَ. اُكتبُوا لَها و لِقَومِها!

درس دوم

شجاعت در گفتن حق

سَوده دختر عُماره از زنان با ايمان و با اخلاص در دوستي امير مؤمنان (ع) بود و در جنگ "صفين" شركت نموده و قهرمانان را به جنگ با معاويه تحريك نمود و بعد از اين كه علي (ع) به شهادت رسيد، نزد معاويه آمد تا از ستمي كه به او روا شده شكايت كند. معاويه گفت:

آيا تو در روز (جنگ) صفّين گفته‌اي:

علي (ع) و حسين (ع) و گروهش را ياري كن و قصد هند و فرزندش كن با خوار كردن (آنان)

همانا امام (منظور حضرت علي (ع) است) برادر حضرت محمد (ص) است و او پرچم هدايت و گل‌دسته‌ي ايمان است.

گفت: بله! از كساني نيستم كه از حق‌ روي‌گردان شود و به دروغ عذرخواهي كند.

گفت: چه چيزي تو را بر آن واداشت؟

گفت: دوستي علي (ع) و پيروي از حق.

(معاويه) گفت: نيازت را بگو.

(سوده) گفت: كارگزار تو "بُسر پسر أرطاة" از طرف تو به ما روي آورد (وارد شهر ما شد) و مردان ما را كشت و مال‌هايمان را از ما گرفت و از ما مي‌خواهد كه علي (ع) را ناسزا گوييم. پس تو يا او را بركنار مي‌كني كه در اين صورت از تو سپاسگزاري مي‌كنيم و اگر اين كار را انجام ندهي، در اين صورت تو را معرّفي مي كنيم .

معاويه گفت: آيا مرا با قوم خود تهديد مي كني؟!

پس گريه‌كنان سر را به زير انداخت، سپس اين‌گونه سرود:

درود خداوند بر روحي باد كه قبري آن را در برگرفته، و عدل و داد درآن مدفون شده.

با حق (خداوند) پيمان بسته است كه به‌ جاي او چيزي را نخواهد پس با حق (خداوند) و ايمان نزديك و همنشين شد.

(معاويه) گفت: منظورت كيست؟

(سَوده) گفت: منظورم علي‌ابن‌ابي‌طالب است. خداي تعالي او را رحمت كند.

گفت: چه كاري انجام داد كه نزد تو اين چنين شد؟

گفت: روزي نزد او رفتم تا از يكي از كارگزارانش به او شكايت كنم، او را ايستاده در حال نماز ديدم. و بعد از اين كه نمازش را به پايان رساند، با مهرباني و لطف گفت: آيا خواسته اي داري؟ او را از شكايت خود باخبر ساختم. بسيار ناراحت شد و گريست، سپس دستانش را به سوي آسمان بلند كرد و گفت:

پروردگارا!  هر آينه تو شاهد بر من و آن‌ها هستي، كه من آنان را به ظلم بر خلقت و ترك حق توفرمان نداده‌ام سپس از جيب خود قطعه‌اي پوست در‌آورد و بر روي آن نوشت:

به نام خداوند بخشاينده‌ي مهربان ... پيمانه و ترازو را كامل دهيد و در فروش اجناس به مردم كم‌فروشي نكنيد و در زمين فساد برپا نكنيد ... زماني كه اين نامه‌ي من به تو برسد، آنچه در دستت است، نگه‌دار تا كسي بيايد و آن را از تو بگيرد. والسّلام.

معاويه گفت: بنويسيد كه با او با انصاف و عدالت رفتار كنند.

گفت: آيا فقط براي من يا براي تمام مردم من؟

گفت: تو با ديگران چه كار داري؟!

گفت: چيزي را براي خود نمي‌خواهم ... اگر عدالتي فراگير باشد، مي‌پذيرم و گرنه، نمي‌پذيرم.

گفت: واي بر ما ...! پسر ابوطالب جرأت وشجاعت را به شما چشانيده است. براي او و مردمش بنويسيد!

الدّرس الثالث

اَلْأمثالُ و الْحِكَمُ

اَلْمَثَلُ خَيرُ وسيلةٍ لِبيانِ ما فـى الضَّمير بِصورةٍ مُوجَزةٍ و نافِذةٍ. فاسْتِخدامُ الْأمثال اُسلوبٌ قرآنـىٌّ جميلٌ نَجِدُهُ فـى كثيرٍ مِن الْآياتِ، أو ضِمْنَ قِصَصٍ مُتَنَوّعَةٍ.

إنَّ الْأمثالَ تُشكِّلُ جُزءاً مِن ثَقافةِ الْاُمَمِ و حَضارَتِها وَ تَنْبَعُ مِن حياةِ الْمُجتمعاتِ الْبَشَريّةِ طُولَ تاريخِها.

تُسْتخدَمُ الْأمثالُ احتِرازاً مِن الْإطْنابِ. فهى تُبَيِّنُ الْمواضيعَ بِصورةٍ واضحةٍ ولكنْ عَلي سَبيل التَّعْريضِ و الْكِنايةِ. هناكَ عباراتٌ مَنثورةٌ و مَنظومةٌ أصْبَحتْ أمثالاً و حِكَماً لِكَثْرَةِ اِسْتعمالِها فـى الْأدب العربـﻰِّ  و دَخَلَتِ الْأدبَ الْفارسىَّ بِسببِ الْاِشْتراك الثَّقافـﻰِّ بَينَ اللُّغَتَيْنِ، نُشيرُ إلى نَماذِجَ منها:

اَلْجارَ ثمَّ الدّارَ.

كَلَِّمِ النّاسَ عَلي قَدْرِ عُقولِهم.

لايُلْدَغُ الْمؤمِنُ مِن جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ.

اَلْمُلْكُ يَبْقَي مَعَ الكُفرِ و لا يَبْقَي مَعَ الظُّلمِ.

اَلسَّلامَ قَبْلَ الْكلامِ.

مَن كانَ لِلّهِ كانَ اللَّهُ لَه.

اَلنّاسُ عَلي دين مُلوكِهم.

مَن عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه.

اَلْكَلامُ يَجُرُّ الْكلامَ.

﴿ ما عَلَي الرَّسولِ إلّا الْبَلاغُ﴾

اُطْلُبوا الْعِلْمَ مِن الْمَهْدِ إلَي اللَّحْدِ.

اَلنَّجاةُ فـى الصِّدقَ.

اِتَّقوا مواضِعَ التُّهَمِ.

﴿ إنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً﴾

﴿ كُلوا و اشْرَبوا و لاتُسرِفوا﴾

﴿وَ الْكاظِمينَ الْغَيْظَ ﴾

﴿ لا تُلْقوا بِأيْديكم إلَي التَّهْلُكَةِ﴾

﴿ وَ مَنْ يَتَوكَّلْ عَلي اللّهِ فَهو حَسْبُه﴾

﴿ حَسْبُنا اللَّهُ و نِعْمَ الْوكيلُ﴾

اَلْكَريمُ إذا وَعَدَ، وَفَـي.

اَلْمَسؤولُ حرٌّ حَتّي يَعِدَ.

لايَقَع فـى السُّوء إلّا فاعِلُه.

عِظْ نَفْسَكَ قبلَ أن يَعظَكَ الدَّهرُ.

درس سوم

امثال و حكم (ضرب‌المثل‌ها و حكمت ها)

مثل بهترين وسيله است براي بيان آنچه درون دل است به صورت مختصر و مؤثر و به كارگيري ضرب‌المثل‌ها راه و روش قرآني زيبايي است كه در تعداد زيادي از آيات يا در خلال قصه‌هايي گوناگون آن را مي‌يابيم.

ضرب‌المثل‌ها بخشي از فرهنگ ملت‌ها و تمدن آن‌ها را تشكيل مي‌دهند و از زندگي جوامع بشري در طول تاريخ‌شان سرچشمه مي‌گيرند.

ضرب‌المثل‌ها براي پرهيز از اطناب (طولاني كردن سخن) به كار گرفته مي‌شوند. و آن‌ها موضوع‌ها را به شكلي آشكار اما به صورت اشاره و گذرا و كنايه بيان مي‌كنند. عباراتي به نثر و نظم  وجود دارند كه به خاطر كثرت استعمال در ادبيات عربي ضرب‌المثل و حكمت شده‌اند و به علت اشتراك فرهنگي بين دو زبان وارد ادبيات فارسي گرديده‌اند، به نمونه‌هايي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:

اول همسايه بعد خانه.

با مردم به اندازه ي عقل‌هايشان صحبت كن.

مؤمن از يك سوراخ دوبار گزيده نمي‌شود.(نيش زده نمي شود)

كشور با كفر باقي مي‌ماند و با ظلم پايدار نمي‌ماند.

سلام را بر كلام (سخن گفتن) مقدم بدار. (قبل از سخن گفتن، سلام لازم است.)

هر كه براي خدا باشد، خدا براي اوست.

مردم بر دين پادشاهان خود هستند.

هر كس خودش را بشناسد خدايش  را مي شناسد.

حرف، حرف مي‌آورد. (مي كشد)

بر فرستاده جز ابلاغ پيام نيست.

ز گهواره تا گور دانش‌بياموزيد.

نجات در راستي است.

از جايگاه هاي تهمت دوري كنيد.

بدرستي كه با هر سختي، آساني است.

بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.

و فروبرندگان خشم

خويشتن را با دستان خود به مهلكه نيندازيد.

هر كس به خدا توكّل كند او برايش بس است.

خدا براي ما بس است (كافي است) و نيكو نماينده اي است .

جوانمرد وقتي وعده بدهد، وفا مي‌كند.

مسؤول آزاد است تا وقتي وعده بدهد. (همين كه وعده و قول بدهد بايد پاسخ‌گو باشد.)

در بدي نمي افتد (واقع نمي شود) مگر انجام دهنده ي آن .

خود را موعظه كن قبل از اين كه روزگار تو را موعظه كند.

 

الدّرس الرّابع                         

إلَي الْفَجْرِ

                               "أبوالقاسم الشّابـﻰّ"

سَأعيشُ رَغْمَ الدّاءِ و الْأعداءِ                 كَالنَّسْرِ فَوْقَ القِمَّةِ اِلشَّمّاءِ

أرْنو إلَي الشَّمسِ الْمُضيئَةِ هازِئاً              بِالسُّحْبِ و الْأمْطارِ و الْأنْواءِ

و أقولُ لِلْقَدَرِ الّذى لايَنْثَنـى                  عَن حَرب آمالـى بِكُلِّ بَلاءِ:

لا يُطْفِئُ اللَّهَبَ الْمُؤَجَّجَ فـى دَمى            مَوجُ الأسَي و عواصفُ الأرْزاءِ

فَاهْدِمْ فُؤادى ما اسْتَطَعْتَ، فَإنّه               سَيَكونُ مِثْلَ الصَّخْرةِ الصَّمّاءِ

و أعيشُ كالْجَبّارِ أرْنو دائماً                   لِلْفَجر، لِلْفَجر الْجَميلِ النّائى

اَلنّورُ فـى قَلبـى و بَيْنَ جَوانِحى             فَعَلامَ أخْشَي السَّيرَ فـى الظَّلْماءِ؟!

إنّى أنا النّاىُ الّذى لاتَنْتَهى                    أنْغامُه مادامَ فـى الأحياءِ!

درس چهارم                    

به سوي روشنايي بامداد

 باوجود درد ورنج ووجود دشمنان مانندعقاب بالاي قله‌ي كوه بلندزندگي خواهم كرد.

به خورشيد درخشان خيره مي شوم در حالي كه ابرها و باران‌ها و تغييرات هوا را مسخره مي‌كنم. (به بازيچه مي‌گيرم)

و به سرنوشتي كه از جنگ با آرزوهايم با تمام سختي و گرفتاري دست برنمي‌دارد (تسليم نمي‌شود)، مي‌گويم:

موج رنج و تند بادهاي مصيبت‌ها در خون من زبانه‌ي آتش افروخته را خاموش نمي‌كند.

تا مي‌تواني دلم را بشكن و نابود كن، زيرا آن همانند سنگ سخت خواهد بود.

مانند شخص قدرتمند زندگي مي‌كنم و پيوسته به روشنايي بامداد، روشنايي زيبا و دور خيره مي شوم.

روشنايي در دل و سر تا پاي وجودم هست، پس براي چه از حركت در تاريكي بترسم.

من آن ني هستم كه نغمه هايش تا وقتي كه در (ميان) زندگان است،پايان نمي يابد .

 

الدّرس الْخامس

اِبْتَسِم‎ْ للحياةِ!

إنَّ الدّنيا لا تَخْلو مِن الْمَتاعِب. و الْإنسانُ يُواجِهُ فـى حَياتِه الشَّدائِدَ دائماً فَيَحتاجُ إلى الْفَرَحِ و السُّرورِ حَتّي يَبْتَسِمَ لِلْحياةِ و لا يَتَضَجَّرَ منها.

ليس الْمُبْتَسِمُ لِلْحياةِ سعيداً فـى حياتِه فقط، بَل هو أقْدرُ علي الْعملِ و أجْدَرُ لِقبولِ الْمسؤوليِّةِ و أكثرُ اسْتعداداً لِمواجَهَةِ الشَّدائدِ. فهو يَقومُ باُمورٍ عظيمةٍ تَنْفَعُه و تَنْفَعُ الآخَرينَ.

اَلْإنسانُ الْعاقلُ لَوْ خُيِّرَ بَينَ مالٍ كثيرٍ أو مَنْصِبٍ رفيعٍ و بين نَفْسٍ راضيةٍ باسِمَةٍ، لَاخْتارَ الثّانيةَ. و لا قيمةَ ِللْبَسْمَةِ الظّاهرةِ إلّا إذا كانَتْ مُنْبَعِثَةً عَن نفسٍ باسِمةٍ.

كُلُّ شىءٍ فـى الطّبيعةِ باسِمٌ. فَالزَّهْرُ باسمٌ و الْغاباتُ باسمةٌ و الْبِحار و الْأنهارُ و السّماءُ و النّجومُ و الطّيورُ كلُّها باسمةٌ. و الْإنسانُ كَذلِكَ باسمٌ بِطَبْعِه!

فلا يَري الْجمالَ مَن لَهُ نَفسٌ عَبوسٌ و لا يَرَي جمالَ الْحقيقةِ مَنْ تَدَنَّسَ قَلْبُه. فكُلُّ إنسانٍ يَري الدّنيا مِن خِلالِ عَمَلِه و فِكْرِه؛ فإذا كان عمَلُه طَيّباً و فكرُهُ نَظيفاً، كان مِنظارُه الّذى يَري بِه الدّنيا نَقيّاً؛ فَيَري الدّنيا جميلةً كما خُلِقَتْ و إلّا كَدِرَ مِنْظارُه فَيَري كُلَّ شىءٍ أسْوَدَ كَدِراً.

فإذا أرَدْتَ الاِبْتِسامَ لِلْحياةِ، فَحارِبِ التَّشاؤُمَ و الْيأسَ. فإنّ الْفرصةَ سانِحة‏ٌ لكَ و لِلْنّاسِ و النّجاحُ مفتوحٌ بابُه لكَ و ِللنّاسِ!

درس پنجم

به روي زندگي لبخند بزن!

بدون شك دنيا بدون مشكلات نمي‌باشد (از مشكلات خالي نمي‌باشد). و انسان در زندگي خود هميشه با سختي‌ها روبرو مي‌شود پس به شادي و خوشحالي نيازمند است تا به زندگي لبخند بزند و از آن (زندگي) دلتنگ نگردد.

(انسان) خندان به زندگي، تنها در زندگيش خوشبخت نيست، بلكه در كار كردن تواناتر و براي قبول مسؤوليت شايسته‌تر مي‌باشد و آمادگي بيشتري براي رويارويي با سختي‌ها دارد. پس او اقدام به كارهايي بزرگ مي‌كند كه به او و ديگران سود مي رساند.

اگر به انسان عاقل اختيار داده شود كه بين مالي فراوان يا مقامي بلند و بين نفسي خشنود و خندان يكي را اختيار كند،‌ بدون شك دومي را برمي‌گزيند. و لبخند ظاهري هيچ ارزشي ندارد مگرزماني كه از دروني خندان برانگيخته شود.

هر چيزي در طبيعت خندان است. گل خندان است و جنگل‌ها خندان‌اند و درياها و رودها و آسمان و ستارگان و پرندگان همگي خندان هستند. انسان نيز در ذات خود خندان است.

بنابراين، كسي كه ذاتي اخمو دارد، زيبايي را نمي‌بيند و كسي كه دلش آلوده شود، زيبايي حقيقت را نمي‌بيند. هر انساني دنيا را از ميان عمل و فكرش مي‌بيند؛ پس هرگاه عملكردش خوب و انديشه‌اش پاكيزه باشد، عينكي كه با آن به دنيا مي‌نگرد، پاك و پاكيزه باشد و دنيا را همان‌طور كه آفريده شده، زيبا مي‌بيند واگر عينكش تيره گردد و هر چيزي را سياه و تاريك مي‌بيند.

هنگامي كه خواستي به روي زندگي لبخند بزني، با بدبيني و نااميدي مبارزه كن. زيرا فرصت مناسب به تو و به مردم دست مي‌دهد و درِ رستگاري به روي تو و مردم باز است.

الدرسُ السّادِس

اَلْعسل غِذاءٌ و شِفاء‏ٌ

اَلْعسلُ غِذاءٌ مفيدٌ و مُنَشِّطٌ. وَ قَدْ أثْبَتَتِ التَّجارِبُ و التّحاليلُ العلميّةُ أنَّ كلَّ  "100" (مِائَةِ) غِرامٍ مِن الْعسلِ تُعطى "300" (ثَلاثَمِائَةِ) سُعْرَةٍ حراريّةٍ. فهو غِذاءٌ ذو قيمةٍ غِذائيَّةٍ عاليةٍ بِحَجْمٍ صغيرٍ. فَالْكيلو الْواحدُ مِن الْعَسلِ النَّقِىِّ يُعادِلُ فـى قيمَتهِ الْغِذائيّةِ خمسةَ كيلواتٍ مِن الْحَليبِ أو "60 " (سِتّينَ) بُرْتقالةً.

زيادةً علي ذلكَ أنّ الموادَّ السُّكَّريَّةَ الْمُوجودةَ فـى الْعسل سَهْلةُ الْهَضْمِ و هو يُقَدِّم لِعَضَلاتِ الْجسمِ طاقةً و نَشاطاً سريعاً و قويّاً. وَ لَقَد ثَبَتَ أنّه يَحْوى عناصِرَ ثَمينةً كثيرةً ؛ أهَمُّها السُّكَّريّاتُ و قد اكْتُشِفَ مِنها حتّي الْآنَ "15" (خَمْسَةَ عَشَرَ) نوعاً فقط؛ منها الْبروتينُ، اَلْحديدُ، اَلنَّحاسُ و... و فيتامين ب  1 (بـى واحد)، ب 2 (بـى اثنَيْنِ)، ب 5 ب 6 و...

خَواصُّ الْعسلِ

لِلْعَسل عِدَّةُ خواصَّ اُخرَي جَعَلَتْهُ أفضَلَ أنواعِ السُّكَّريّاتِ ؛ منها:

1 - يُهَدِّﺉُ الْأعصابَ

2 - يُسَكِِّنُ السُّعالَ الْمُزْعِجَ

3 - يُسَكِّنُ آلامَ الْمفاصِلِ

4 - لايُفسِد الْأسْنانَ عَلي خِلافِ السُّكّريّاتِ الْاُخرَي

5 - إنّه مُضادٌّ لُلْعُفونةِ، فلا يَفْسِدُ مع مرورِ الزَّمَنِ و يَحتفِظُ بِقيمتِه الْغِذائيّةِ كاملاً.

درس ششم

عسل غذا و تندرستي است.

عسل غذايي سودمند و انرژي‌بخش است و تجربه‌ها و آزمايش‌هاي علمي ثابت كرده‌اند كه هر 100 گرم عسل، 300 كالري مي دهد. پس  (عسل) غذايي است با ارزشِ غذايي بالا با حجمي اندك. يك كيلو عسل خالص در ارزش غذايي معادل با پنج كيلو شير يا شصت كيلو پرتقال است

علاوه بر آن مواد قندي موجود در عسل زود هضم است و به عضلات جسم نيرو و چالاكي سريع و قوي مي‌دهد. و يقيناً ثابت شده است كه [عسل] داراي عناصر با ارزش فراواني است؛ مهم‌ترين آن‌ها مواد قندي است و تا كنون فقط پانزده نوع از آن‌ها كشف گرديده است؛ از جمله: پروتئين و آهن و مس و ويتامين "ب 1"، "ب 2"، "ب 5"، "ب 6" و ...

فايده‌هاي عسل

عسل چند خاصيّت ديگر دارد كه آن را برترين (بهترين) انواع مواد قندي قرارداده است؛ از جمله:

1 - اعصاب را آرامش مي‌دهد.

2 - سرفه‌ي آزار دهنده را تسكين مي‌دهد.

3 - دردهاي مفصل ها را تسكين مي‌دهد.

4 - بر خلاف ساير مواد قندي دندان‌ها را فاسد نمي‌كند.

5 - [عسل  ] ضد عفوني كننده است و با گذشت زمان فاسد نمي‌شود و ارزش غذايي خود را كاملاً حفظ مي‌كند.

اَلدَّرس السَّابع

مِن طرائف الحكمة                 

                                                          "أبكى عَلي حالكَ"

قيلَ إنَّ بُهلولاً  دَخَلَ يَوماً قَصْرَ الرَّشيدِ، فَرأي الْمَسْنَد الْخاصَّ له فارِغاً. فجلسَ عَليه لحظةً جُلوسَ الْمُلوك، فَرَآهُ الْخَدَمُ، فَضَربوهُ ضرباً شديداً و سَحَبوهُ عَنْ مَسْندِ الرَّشيدِ. و فـى هذه اللَّحظةِ دَخل هارونُ الْقصرَ و رأي "بهلولاً" جالساً يَبكى!

فَسَألَ الْخَدَمَ عَن السَّببِ، فَقالوا: رَأيْناهُ جالساً عَلَي مَسندك، فَضَرَبْناهُ تأديباً له. فَأشْفَقَ الرّشيدُ علي بهلولٍ و قال لَه:

لا تَبْكِ يا صديقى! إنّى ساُعاقِبُ الْخَدَمَ!!

فأجابَ بهلولٌ: يا هارونُ! إنّى لا أبْكى علَي حالـﻰ و لكن أبْكى علَي حالكَ! أنا جَلَسْتُ علَي مسندك لحظةً واحدةً فَعوقِبْتُ بهذا الضّربِ الشّديدِ، و أنتَ جالسٌ فـى هذا الْمكانِ طولَ عمركَ فكَيْفَ سَتُعاقَبُ فـى الْآخِرة؟!

"مِن حَديث لقمانَ الحكيمِ لِوَلَده"

سَمِعْتُ الْكثيرَ مِن حِكَم الْأنبياءِ، فاخْتَرْتُ لكَ ثَمانـىَ؛ منها:

إنْ كُنْتَ فـى الصَّلاةِ فَاحْفَظْ قلبكَ.

و إنْ كنتَ فـى مَجالِس النّاسِ فَاحْفَظ لِسانكَ.

و إن كُنتَ فـى بُيوت النّاسِ فَاحفَظْ بَصَرَكَ.

و إن كنتَ عَلي الطّعامِ فاحْفَظْ مَعِدَتَك.

اِثنانِ لا تَذْكُرْهما أبداً:

إساءةَ النّاسِ إليك و إحسانَك إلَى النّاسِ.

و اِثنانِ لا تَنْسَهُما أبداً:

اللّهَ و الدّارَ الْآخِرةَ!

درس هفتم

از نكته‌هاي لطيف حكمت      

                                                                   به حال تو مي گريم

گفته شده است كه روزي بهلول وارد كاخ هارون‌الرشيد شد، و مشاهده كرد كه تخت ويژه ي او خالي است و لحظه‌اي روي آن همانند پادشاهان نشست. خدمتكاران او را ديدند به شدت كتك زدند و از تخت‌ هارون‌الرشيد به پايين كشيدند در اين حال هارون وارد كاخ شد و بهلول را ديد كه نشسته وگريه مي‌كند!

از خدمتكاران علت آن را پرسيد، گفتند: او را ديديم كه بر روي تخت تو (شما) نشسته، پس او را به خاطر اين كه ادب شود، زديم. هارون‌الرشيد دلش به حال بهلول سوخت و به او گفت:

دوست من گريه نكن! من خدمتكاران را عقوبت خواهم كرد!!

بهلول پاسخ داد: اي هارون! بي شك من به حال خودم گريه نمي‌كنم و اما به حال تو مي‌گريم! من فقط يك لحظه روي تخت تو نشستم و با اين كتك شديد عقوبت شدم در حالي كه تو در طول عمرت در اين‌جا نشسته‌اي، پس چگونه در آخرت مجازات خواهي شد؟!

"از سخن (سخنان) لقمان حكيم به فرزندش"

از حكمت پيامبران بسيار چيزها شنيدم، و هشت نمونه از آن‌ها را براي تو برگزيدم.از آن جمله:

اگر در حال نماز هستي، قلبت را حفظ كن.

و اگر در مجالس مردم هستي، زبانت را نگهدار.

و اگر در خانه‌هاي مردم هستي، چشمت را (از محارم) حفظ كن.

و اگر بر روي[سفره‌ي] غذا هستي، معده ي خود را نگهدار (به اندازه بخور).

دو چيز را هرگز به ياد مياور:

بدي مردم را به خودت و خوبي خودت را به مردم.

و دو چيز را هرگز فراموش نكن:

خداوند و سراي آخرت را!

الدّرس الثّامن

اَلْمُتَنَبّى و سَعدىّ

بَعْدَ نُزولِ الْقرآن باللّغةِ الْعَربيّة خَرجتْ هذه اللّغةُ عَن حدودِ شِبْه الْجزيرةِ الْعربيّةِ و أصْبَحَتْ لُغةً عالَميّةًَ يَنْتَمى إليها كُلُّ مَن أسْلَمَ و آمَنَ باللّهِ.

و لِهذا نَرَي أنَّ الْإيرانيّينَ بَعْدَ إسْلامِهِم حاوَلوا كثيراً لِتَدْوينِ قواعِدِ اللّغةِ الْعربيّة و تَبْويبِها و ألَّفوا كتباً عَديدةً فـى النّحو و الصَّرفِ و الْبلاغةِ و عِلْمِ اللّغةِ، كما أنَّهُم وَضَعوا مَعاجِمَ مُهِمّةً لِهذه اللّغةِ. و مِن هؤلاء "سيبَوَيْهِ و الْكِسائىُّ و الْجُرجانـىُّ و التَّفتازانـىُّ و الزَّمَخشرىُّ و الْفيروز آبادىُّ و..." 1

فَهُم رَأوا أنَّ هذه اللُّغةَ ليست أجنبيَّةً لَهم بَل هى لُغةٌ اخْتارَها اللّهُ لِمُخاطَبةِ الْإنسانِ فَتَعَلَّموها و عَلَّموها و ألَّفُوا بِها مُعْظَمَ آثارِهم الْعِلْميّةِ و الْأدبيّةِ. فَأصبحتْ لُغةَ دينِهم و ثَقافَتِهم.

و هَكذا حَصَلت عِلاقاتٌ وَثيقَةٌ بَيْنَ اللُّغَتيْنِ الْفارِسيّةِ و الْعربيّةِ، نَكْتَفى هُنا بالْاشارِة إلى وجودِ مضامينَ مشتركةٍ عديدةٍ فـى أشعارِ شُعراءِ هاتَيْنِ اللّغتيْنِ. فهذا هو الْمُتَنَبّى مِن أجِلَّةِ اُدباءِ الأدبِ الْعربـﻰِّ فـى الْقرن الرّابِع و ذاكَ الشَّيخُ الْأجَلُّ سَعْدىّ الشّيرازىّ مِن فُحول اُدباءِ إيرانَ فـى الْقرنِ السّابعِ.

فْلنَنْظُر إلى بعضِ هذه الْمَضامينِ مِن هَذَيْنِ الشّاعرينِ الْجَليلَيْنِ:

 

المُتنبّى: وَ مَن قَصَدَ الْبَحْرَ اسْتَقَلَّ السَّواقيا.

تُريدونَ إدراك الْمَعالـى رَخيصةً    و لابُدَّ دونَ الشَّهْدِ مِن إبَرِالنَّحْلِ

ولكِنْ معدِنُ الذَّهَبِ الرَّغامُ!

أنا الْغَريقُ فَما خَوفـى مِن الْبَلَلِ؟!

لَو كانَ سُكْناىَ فيه مَنْقَصَةً                  لم يَكُن الدُّرُّ ساكِنَ الصَّدفِ

ما لِجُرْحٍ بميِّتٍ إيلامُ!

طار الْوُشاةُ علي صَفاءِ وَدادِهم                       و كذا الذُّبابُ علي الطّعامِ يَطيرُ

درس هشتم

متنبي و سعدي

بعد از نزول قرآن به زبان عربي، اين زبان از محدوده‌ي شبه جزيره‌ي عربستان خارج شد و به يك زبان جهاني تبديل گرديد كه هر كس مسلمان شده و به خدا ايمان آورده به آن منسوب مي‌شود.

و به همين خاطر است كه مي بينيم ايرانيان بعد از گرويدن به اسلام براي تدوين قواعد زبان عربي و فصل‌بندي آن تلاش و كوشش فراواني كردند و كتاب‌هاي زيادي را در نحو و صرف و بلاغت و دانش لغت‌شناسي نوشتند، چنانكه آنان (ايرانيان) فرهنگ‌هاي لغت مهمي براي اين زبان تأليف كردند.

 از جمله آنان: "سِيْبَوَيْه، كسائي، جُرجاني، تفتازاني، زمخشري و فيروزآبادي و ..." مي‌باشند.

آنان (ايرانيان) عقيده دارند كه اين زبان برايشان بيگانه نيست بلكه زباني است كه خداوند آن را براي سخن گفتن با انسان انتخاب كرده است، پس آن را آموختند و آموزش دادند و آثار بزرگ علمي و ادبي خويش را به آن زبان تأليف كردند و زبان دين و فرهنگ آن‌ها شد.

و اين چنين پيوندهاي عميقي بين دو زبان فارسي و عربي بوجود آمد، در اين‌جا به اشاره‌اي در وجود مضمون‌ها و مفاهيم مشترك فراوان در اشعار شاعران اين دو زبان بسنده مي‌كنيم. يكي متنبيّ از بزرگ‌ترين اديبان ادبيات عربي در قرن چهارم و آن ديگري شيخ بزرگوار، سعدي شيرازي، از بزرگوارترين اديبان ايران در قرن هفتم. پس به برخي از اين مضامين از اين دو شاعر بزرگوار بنگريم:

متنبي: هر كه قصد دريا كند جوي ها را كوچك مي‌شمارد.

سعدي: هر كه به مُعْظَمي رسد، ترك دهد مُحَقّري.

سعدي: هر كه به چيز بزرگي برسد، چيز كوچك و خواري را ترك مي‌كند.

به دست آوردن مقام‌هاي بزرگ را ارزان مي‌خواهيد حال آنكه براي رسيدن به عسل بايد نيش زنبور را تحمل كرد.

سعدي! چو مُرادت أنگبين است    واجب بُوَد احتمال زنبور

(- اي سعدي! اگر مي‌خواهي به عسل دست پيدا كني تحمل نيش زنبور لازمه‌ي آن است.)

و اما معدن طلا، سنگ خاراست!

زَر، از سنگ خارا برون آورند.

 

من غرق شده هستم، پس چه ترسي از تر شدن دارم !

غرقه در نيل، چه انديشه كند باران را!

اگر سكونت من در آن عيب و نقص باشد (جاي نگراني نيست) مرواريد در داخل صدف ساكن نمي‌باشد.

در چشمت ار حقير بود صورت فقير        كوته نظر مباش كه در سنگ گوهرست!

زخم، مرده را به درد نمي آورد.

 مُرده از نيشتر مترسانش!

اين دغل دوستان كه مى‏بينى                           مگسانند دور شيرينى

اَلدّرس التّاسع

بِشْرٌ الْحافـى

درس نهم

 ...روزي كاغذي يافت بر آنجا نوشته "بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم"، عطري خريد و آن كاغذ را معطر كرد و به تعظيم، آن كاغذ را در خانه نهاد.

بزرگي، آن شب به خواب ديد كه گفتند: بشر را بگوييد:.

 "طَيَّبتَ اسْمَنا فَطَيَّبْناك و بَجَّلْتَ اسْمَنا فَبَجَّلْناك، طَهَّرْتَ اسْمَنا فَطَهَّرْناك، فَبِعِزَّتى لَاُطَيِّبَنَّ اسْمَكَ فـى الدُّنيا و الْآخِرةِ"

"تذكِرة الْأولياء لعِطّار النيسابورى"

"اسم ما را خوشبو گردانيدي ،پس تو را خوشبو كرديم و اسم ما را و گرامي داشتي، پس تو را گرامي داشتيم، اسم ما را پاكيزه كردي، پس تو را پاكيزه كرديم، قسم به عزت خودم نام تو را در دنيا و آخرت معطّر مي‌كنم".

...فـى الْقرنِ الثّانـى عَرَفَتْ بغدادُ رَجُلاً عَيّاراً، يَطْرَبُ و يَلْهو بالْمَعاصى، إنَّهُ بشرُ بنُ الْحارِثِ... الَّذى قيلَ لَه فيما بَعْدُ: بِشرٌ الْحافـى.

... در قرن دوم بغداد مردي خوش‌گذران راشناخت كه خوش‌گذراني مي‌كرد و سرگرم گناه كردن بود، وي بشر پسر حارث بود... كسي كه بعدها "بشر حافي" گفته شد (لقب گرفت).

و فـى إحْدَي اللّيالـى حَدَثَ شى‏‏ءٌ قَلَبَ حياةَ بِشرٍ حتّي صار النّاسُ يَتَبَرّكونَ بالتُّرابِ الَّذى تَطَؤُهُ قَدَماهُ.

اِجتَمَعَ عِندَهُ فـى تلكَ اللّيلةِ، رُفقاؤُهُ... فـى سَهْرَةٍ لِلْغِناء والطَّرَبِ كانَ صوتُ آلاتِ اللَّهْوِ يَصِلُ مِن الدّارِ إلى الزُّقاقِ.

فـى ذلك الْوقتِ كان نورُ الْإمامةِ الْإلهيَّةِ يَقْتَرِبُ مِن الزُّقاقِ... مَرَّ الْإمامُ موسَي بنُ جعفرٍ (عليه‏السّلامُ) بِدارِ بشْرٍ. كانت الدّارُ تَضِجُّ بأصواتِ الشَّيطانِ... سَهْرَةٌ مُحَرَّمةٌ بِلاشَكٍّ، يَصولُ فيها إبليسُ و يَجولُ...!

وَقَفَ إمامُ الْهُدي مُوسَي الْكاظمُ (ع) و دَقَّ الْبابَ. فَتَحَتِ الْبابَ امْرأةٌ... نَظَرَت‎ْ إلى الرّجُل الّذى لاتَعْرِفُه... سَألها الْإمامُ (عليه‏السّلامُ):

صاحِبُ الدَّار حُرٌّ  أم عَبْدٌ ؟!

دَهِشَتِ الْمَرأة، و قالتْ:

بَلْ... حُرٌّ...!

قالَ الصَّوتُ الْمُقدَّسُ:

صَدَقْتِ! لو كانَ عبداً لِلّهِ، لَاسْتَحْيَا مِن اللّهِ!

و در يكي از شب‌ها چيزي رخ داد كه زندگي بشر را دگرگون كرد تا جايي كه مردم به خاكي  كه او گام‌هايش را روي آن مي‌گذاشت،تبرّك مي جستند.

در آن شب دوستانش نزد او جمع شدند. در يك شب‌زنده‌داري، براي آواز خواني و خوشگذراني. صداي ابزار خوش‌گذراني (آلات لهو موسيقي) از خانه به كوچه مي‌رسيد.

در آن هنگام نور امامت خداوندي به كوچه نزديك مي‌شد ... امام موسي‌بن‌جعفر (ع) از خانه‌ي بِشر گذشت. خانه پُر از صداهاي شيطان بود. بي ترديد شب‌زنده‌داري (شب‌نشيني) حرامي بود كه، شيطان در آن جولان مي‌داد  ...!

امام هدايت موسي كاظم (ع) ايستاد و در زد. زني در را باز كرد ... به مردي كه او را نمي‌شناخت نگاه كرد ... امام (ع) از وي پرسيد:

صاحب خانه آزاد است يا بنده؟!

زن حيرت زده شد، و گفت:

البته.... آزاد است ....!

آن صداي مقدّس گفت:‌

راست گفتي! اگر بنده ي خدا بود، حتماً از خداوند شرم مي كرد!

ثمَّ تَرَكَها و انْصَرَفَ.

كان بشرٌ قد سَمِعَ الْحِوارَ بَيْنَ الْمَرأةِ و الرَّجلِ الْغَريبِ، فَأسْرَعَ إلى الْبابِ حافياً حاسِراً و صاح بها:

مَن كَلَّمَك عندَ الْبابِ؟

فأخْبَرَتْهُ بِما كانَ ... ثمّ سأل:

فـى أىِّ اتّجاهٍ ذهب؟

فأشارت إليهِ... فَتَبِعَهُ بِشرٌ و هو حافٍ حَتّي لَحِقَهُ و قالَ لَه:

يا سَيّدى! أعِدْ عَلَىَّ ما قُلْتَه لِلْمَرأةِ...

فَأعادَ الْإمامُ (ع) كلامَه.  كانَ نورُ اللّهِ قد أشْرَقَ تلك اللَّحظةَ فـى قَلْبِ الرَّجلِ و غَمَرَهُ فَجْأةً كَما يَغْمُرُ ضَوْءُ الشّمسِ غُرْفَةً مُظْلِمَةً سوداءَ.

قَبَّلَ بشرٌ يَدَ الْإمامِ (ع) و مَرَّغَ خَدَّيْهِ بالتُّرابِ و هو يبكى و يقول:

بَلْ عبدٌ...! بَلْ عبدٌ...!

منذُ ذلكَ الْوقتِ بَدَأتْ فـى حياةِ بِشرِ بنِ الْحارثِ صفحَةٌ جديدةٌ بَيْضاءُ. و عَزَمَ الرَّجلُ التّائبُ أنْ يَظَلَّ طولَ حياتِهِ حافياً.

قيلَ لَهُ يوماً: لماذا لا تَلْبَسُ نَعْلاً ؟ قالَ: لأِنّى ما صالَحَنـى مَولاىَ إلّا و قد كُنتُ حافياً. و سَوف أظَلُّ حافياً حَتّي الْموتِ.

و هكذا صار بشر بنُ الْحارثِ عابداً مِن أطْهَرِ الْعُبّاد و زاهداً مِن أشْهَرِ الزُّهّادِ.

سپس او را ترك كرد و برگشت (روانه شد).

بشر گفتگوي ميان زن و مرد غريب را شنيده بود، پس به سرعت پا برهنه و سر برهنه به سوي در شتافت و بلند او را (زن) صدا كرد:

چه كسي كنار در با تو حرف زد؟

 [زن] از آنچه رخ داده بود او را باخبر كرد .... سپس  پرسيد:

به كدام طرف رفت؟

پس به سوي او [امام] اشاره كرد... بشر پا برهنه به دنبال او رفت تا اين كه به او رسيد و به وي گفت:اي سرور من ! آنچه را كه به زن گفتي ، براي من تكرار كن....

پس امام (ع) سخنش را براي او بازگو كرد. در آن هنگام نور خداوندي دردل مرد تابيده و ناگهان او را پوشاند همان‌طور كه نورِ خورشيد، اتاقي تاريك و سياه را مي پوشاند. بشر دست امام (ع) را بوسيد و هر دو گونه‌اش را به خاك ماليد، در حالي كه مي‌گريست و مي‌گفت: البته بنده ام ...! البته بنده ام ...

از آن زمان صفحه‌ي تازه‌ي سفيدي در زندگي بِشر شروع شد. و مرد توبه كار تصميم گرفت كه در طول زندگي‌اش پابرهنه بماند. روزي به او گفته شد: چرا كفشي نمي‌پوشي؟ گفت: زيرا سرورم با من آشتي نكرد مگر وقتي كه پابرهنه بودم، و تا هنگام مرگ پابرهنه خواهم ماند.

و اينگونه بِشر بن حارث عبادت كننده اي از پاك ترين عبادت كنندگان و پارسايي از مشهورترين پارسايان شد. 

الدّرس الْعاشر

فَتْحُ اْلقلوبِ

 كُنْتُ قد سَمِعْتُ عن أصفهانَ و مَعالمِها الْأثَريّةِ الْإسلاميّةِ. كانت السَّيارةُ تَقْتَرِبُ بِنا مِن مدينةِ أصفهانَ لِسَفْرَةٍ سياحيّةٍ عائليَّةٍ.

بعدَ أنْ وَصَلْنا إلى الْمدينةِ، اسْتَرَحْنا قليلاً ثمَّ خَرَجْنا جميعاً إلى ساحةِ "نقشَ جهانَ"و هى مِن أفْضَلِ الْمعالِمِ الْأثَريّةِ حُسْناً و جمالاً بِما فيها مِن مساجدَ و أبْنيةٍ تاريخيّةٍ اُخْرَي.

أبَتاه! لَقَدْ رَأينا فـى التّاريخِ آثارَ غَزْوِ الْمُهاجمينَ مِن دَمارٍ و هَدمٍ و قَتلٍ فـى حقّ الْأبرياء... ولكنْ ...

ولكنْ ماذا يا وَلَدى؟!

ولكنّ الْفتحَ الْإسلامىَّ لِإيرانَ... عجيبٌ!

و أين الْعَجَبُ؟!

اَلْعَجَبُ فـى الْأثَرِ الّذى خَلَّفَه هذا الْفتحُ مِن حَضارةٍ و مَدَنِيّةٍ و ازْدِهارٍ علمىٍّ.

يا بُنَىَّ!... إنَّ الْإسلامَ لم يَفْتَح الْبلادَ بهدفِ الْاِحْتِلالِ و السَّلْبِ و النَّهْبِ بَل كانَ يَفْتَحُ الْقلوبَ قَبْلَ فَتْحِ الْبلادِ!

ماذا تَعْنـﻰ يا أبَتاهْ؟!

شَرِبَ الْأبُ كُوباً شاياً، فقالَ:

علَي سَبيلِ الْمثالِ... أمَا قرأتَ فـى التّاريخِ قِصَّةَ فَتْحِ "سمرقندَ" بِيَد الْمسلمينَ؟!

درس دهم

گشودن دل‌ها

درباره‌ي اصفهان و آثار باستاني‌‌اش ]مطالبي[ شنيده بودم. ماشين ما را به شهر اصفهان جهت يك مسافرت و گردش خانوادگي نزديك مي‌كرد.

بعد از اين كه به شهر رسيديم،‌ اندكي استراحت كرديم، سپس همگي به ميدان "نقش جهان" رفتيم [اين ميدان] از خوب ترين و زيباترين آثار باستاني است و در آن مسجدها و ساختمان هاي تاريخي ديگري هست.

پدرجان (پدرم)! ما در تاريخ نشانه‌هاي تهاجم متجاوزان را از جمله،‌ نابودي و ويراني و قتل و غارت در حق بي‌گناهان ديده‌ايم ... ولي . . .

ولي چه اي فرزندم ؟

ولي، فتح اسلامي ايران ..... عجيب است!

تعجب در كجاست؟!

شگفتي در تأثيري است كه اين فتح از تمدن و شهرنشيني و شكوفايي علمي به جا گذاشت.

اي فرزندم! اسلام سرزمين‌ها را با هدف اشغال و چپاول و غارت، فتح نكرد.

بلكه قبل از فتح سرزمين‌ها، دل‌ها را فتح مي‌كرد!

اي پدر! منظورت چيست؟

پدر يك فنجان چاي نوشيد، سپس گفت:

به عنوان مثال ... آيا در تاريخ، داستان فتح "سمرقند" را به دست مسلمان نخوانده‌اي؟!

لَقَد غَزا الْمسلمونَ مدينةَ سمرقندَ، أيّامَ خِلافةِ عُمَرَ بْنِ عبدِالْعزيزِ مِن غيرِ إنذارٍ و إعلانٍ مُسْبَقٍ.

فَقَدَّمَ أهالـى المدينةِ شَكْوَي إليَ الْخليفةِ، فَأحالَ الْخليفةُ الدَّعْوَي إلىَ الْقاضى. فَحَكَم القاضى بِبُطْلانِ الْفتحِ الإسلامىِّ لِلْمدينةِ! لِأنَّ الْفتحَ كان مُخالِفاً لِقواعدِ الْإسلامِ الْحربيّةِ فـى مَجالِ نَشْرِ الدّينِ الْإلهىِّ.

اَلْإسلامُ يَطلُب مِن الْمقاتِلينَ الْمُسلمين الدَّعوةَ إلَى الدّينِ الْحنيفِ أوّلاً و فـى حالةِ الرَّفْضِ مِن جانبِ الْمدْعُوّينَ يَجبُ أن يَخْضَعوا لِلْجِزْيةِ أو يَسْتَعِدّوا لِلْحَربِ!...

و لِهذا أمَرَ بِخُروجِ الْجيشِ مِن الْمدينةِ !

فَلمّا رأي الْأهالـى هذه الْعَدالةَ الْإسلاميّةَ، طَلَبوا الْبقاءَ تحتَ رايةِ الْإسلامِ ...

نَعَم ؛ يا ولَدى! هذا هو سِرُّ تأسيسِ أعْظمِ حَضارةٍ فـى الْعالَمِ علَي مَدَي التّاريخِ و هى الّتـى تَمتازُ عن الْحضاراتِ الْاُخرَي خُلْقاً و سُلوكاً و عِلْماً!

مسلمانان در ايام خلافت عمربن‌عبدالعزيز بدون هشدار و اعلان قبلي به شهر سمرقند حمله كردند.

پس ساكنان شهر شكايتي را به خليفه تقديم كردند، خليفه شكايت را به قاضي ارجاع داد. پس قاضي به باطل بودن فتح اسلامي شهر حكم كرد! زيرا فتح آن شهر برخلاف قوانين جنگي اسلام درزمينه ي نشر دين الهي بود.

اسلام از رزمندگان مسلمان نخست مي خواهد به دين راستين دعوت كنند و در صورت عدم پذيرش از سوي دعوت شدگان بايد به دادن جزيه تن در دهند يا آماده‌ي جنگ شوند. و به همين خاطر دستور داد سربازان از شهر خارج شوند.

وقتي كه اهالي [شهر] اين عدالت اسلامي را ديدند، خواستند در زير پرچم اسلام بمانند

آري اي فرزندم! اين راز  بوجود آمدن بزرگ‌ترين تمدن در طول تاريخ است و آن تمدني است كه از نظر اخلاق و رفتار و دانش از ساير تمدن‌ها ممتاز مي‌شود.

الدَّرسُ الْحادى عشَر

يَقَظَةٌ و تَحَرُّرٌ

محمّد الفيتورى

يا أخى فـى الشَّرقِ فـى كلِّ سَكَنْ                           يا أخى فـى الْأرضِ فـى كُلِّ وَطَنْ

إنّنـى مَزَّقْتُ أكْفانَ الدُّجَي                                     إنّنـى هَدَّمتُ جُدْرانَ الوَهَنْ

أنا حَىٌّ خالِدٌ رَغْمَ الرَّدَي                                       أنا حرٌّ رَغْمَ قُضبانِ الزَّمَن

مَحو الذِّ لّةِ:

إن نَكُنْ سِرْنا عَلَي الشَّوك سِنينا                              ولَقينا مِن أذاهُ مالَقينا

إن نكُن بِتْنا عُراةً جائِعينا                                     أو نكُن عِشْنا حُفاةً بائِسينا

فَلَقَد ثُرنا عَلَي أنفُسِنا                                          و مَحَوْنا وَصْمَةَ الذّلَّةِ فينا

يَقَظَةٌ و تَحَرُّرٌ:

اَلمَلايينُ أفاقتْ مِن كَراها                                ما تراها مَلَأ الْاُفْقَ صَداها؟!

خَرَجَت تَبْحَث عَن تاريخِها                             بَعْدَ أنْ تاهَت علَي الْأرضِ و تاها

يا أخى:

 قُمْ تَحَرَّرْ مِن تَوابيتِ الْأسَي                         لَسْتَ اُعْجوبتَها أومُومياها

اَلْوطنُ لَنا:

هاهُنا وارَيتُ أجدادى هُنا                            و هُمُ ﭐختاروا ثَراها كَفَنا

فَسَأقْضى أنا مِن بَعْدِ أبـﻰ                             و سَيَقْضى ولَدى مِن بَعدِنا

وسَتَبْقَي أرضُ إفريقا لَنا                                فَهْىَ ما كانت لِقَومٍ غَيْرِنا

درس يازدهم

بيداري و آزادي

اي برادرم در مشرق‌زمين و در هر مكان / اي برادرم در روي زمين و در هر وطن

به راستي كه من كفن‌هاي تاريكي را دريده و ديوارهاي سستي را ويران كردم.

من با وجود مرگ جاويدم/ من با وجود ميله‌هاي زندان زمانه آزاد هستم.

نابوديِ خواري

اگر سال‌ها بر روي خار راه برويم / و از آزار آن آنچه را ديده ايم، ببينيم؛

اگر برهنه و گرسنه شب را به صبح برسانيم و يا مانند پابرهنگان بيچاره زندگي كنيم؛

يقيناً عليه خودمان مي‌شوريم و لكّه‌ي خواري را از خود پاك مي كنيم.

بيداري و آزادي

ميليون‌ها انسان از خواب خودشان بيدار شدند، آيا نمي بيني كه پژواك آن، افق را پُر كرده است؟!

(صداي آزادي وطن)

به جست و جوي تاريخ خودشان پرداختند، بعد از اينكه روي زمين گم شدند و[تاريخ نيز] گم شد.  

اي برادر من برخيز و از تابوت‌هاي رنج آزاد شو، تو مايه‌ي شگفت‌انگيزي يا موميايي آن‌ها نيستي.

در همين جا اجدادم را دفن كردم، همين جا و آنان خاكش را كفن [براي خود] برگزيدند.

من بعد از پدرم [عمر خود را در آن] سپري خواهم كرد و فرزندم[نيز] بعد از ما سپري خواهد كرد.

سرزمين افريقا براي ما خواهد ماند و آن به مردمي غير از ما متعلق نيست.

الدَّرس الثانـى عَشَرَ

سيّدةُ آياتِ الْقرآنِ

﴿ اللّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ الْحىُّ القَيُّومُ لا تَأخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِـى السَّماواتِ وَ ما فِـى الْأرضِ.

مَنْ ذَاالَّذى يَشْفَعُ عِنْدَهُ إلّا بِإذْنِه يَعْلَمُ ما بَيْنَ أيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا يُحيطوُنَ بِشىْءٍ مِنْ عِلْمِه إلّا بِما شاءَ، وَسِعَ كُرْسيُّهُ السّماواتِ والْأرْضَ وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِىُّ الْعَظيمُ، لا إكْراهَ فِـى الدّينِ قَدْتَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَىِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطّاغُوتِ وَ يُؤمِنُ بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالعُرْوَةِ الْوُثْقي لَا انْفِصامَ لَها وَ اللّهُ سَميعٌ عَليمٌ.

اَللّهُ وَلـﻰُّ اَلّذينَ آمَنوُا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَى النُّورِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا أوْلياؤُهُمُ الطّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إلَى الظُّلُماتِ اُولئِكَ اَصحابُ النّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ .

   درس دوازدهم

سروَر آيه‌هاي قرآن

  «‌ خداى يكتا كه جز او هيچ معبودى نيست، زنده و قائم به ذات [و مدّبر و برپا دارنده و نگه دارنده همه مخلوقات‏] است، هيچ‏گاه خواب سبك و سنگين او را فرا نمى‏گيرد، آنچه در آسمان‏ها و آنچه در زمين است در سيطره مالكيّت و فرمانروايى اوست. كيست آنكه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند؟ آنچه را پيش روى مردم است [كه نزد ايشان حاضر و مشهود است‏] و آنچه را پشت سر آنان است [كه نسبت به آنان دور و پنهان است‏] مى‏داند. و آنان به چيزى از دانش او احاطه ندارند مگر به آنچه او بخواهد. تخت [حكومت، قدرت و سلطنت‏] ش آسمان‏ها وزمين را فرا گرفته و نگهدارى آنان بر او گران و مشقت‏آور نيست و او بلند مرتبه و بزرگ است. (255)

در دين، هيچ اكراه و اجبارى نيست [كسى حق ندارد كسى را از روى اجبار وادار به پذيرفتن دين كند، بلكه هر كسى بايد آزادانه با به كارگيرى عقل و با تكيه بر مطالعه و تحقيق دين را بپذيرد]. مسلماً راه هدايت از گمراهى [به وسيله قرآن، پيامبر و امامان معصوم‏] روشن و آشكار شده است. پس هر كه به طاغوت [كه شيطان، بت و هر طغيان گرى است‏] كفر ورزد و به خدا ايمان بياورد، بى‏ترديد به محكم‏ترين دستگيره كه آن را گسستن نيست، چنگ زده است و خدا شنوا و داناست. (256)

خدا سرپرست و يار كسانى است كه ايمان آورده‏اند آنان را از تاريكى‏ها [ى جهل، شرك، فسق وفجور] به سوى نورِ [ايمان، اخلاق حسنه و تقوا] بيرون مى‏برد. و كسانى كه كافر شدند، سرپرستان آنان طغيان گرانند كه آنان را از نور به سوى تاريكى‏ها بيرون مى‏برند آنان اهل آتش‏اند و قطعاً در آنجا جاودانه‏اند. (257)   « ترجمه شيخ حسين انصاريان »

"لا إكراهَ فـى الدّينِ"

 لمّا جاء الْاسلامُ أعلنَ هذا الْمَبْدأ الْعظيمَ: "لا إكراهَ فـى الدّينِ، قد تَبَيَّن الرُّشدُ مِن الْغَىِّ" و فـى هذا الْمبدأ يَتَجَلَّي تكريمُ اللّهِ لِلْإنسانِ. لَقد بَيَّن الْإسلامُ طريقَ الْهُدَي و الضَّلالةِ و خَيَّر الْإنسانَ فـى اتِّباع أىِّ الطّريقَيْنِ و حَمَّلَه تَبِعَةَ عمَلِه و مسؤوليّةَ اختيارِه!

و هذه هى أخَصُّ خصائِصِ التَّحرُّرِ الْإنسانـﻰِّ...

إنَّ حُريّةَ الْاِعتقادِ هى أوّلُ حقٍّ مِن حقوقِ "الْإنسانِ".

والْإسلامُ - و هو أقْوَمُ مَنْهَجٍ لِلْمجتمع الْإنسانـىِّ - يُنادى بِأنْ "لا إكراهَ فـى الدّينِ" و هو الَّذىُ يُبَيَّنُ لأِصْحابه أنَّهم ممنوعونَ مِن إكراهِ النّاسِ عَلَي هذا الدّينِ...!

ثُمَّ تُبَيِّن الْآيةُ حقيقةَ الْإيمانِ "قد تَبَيَّن الرّشْدُ مِن الْغَىِّ" فالْإيمانُ هو الرّشدُ الّذى يَنبَغى لِلإنسانِ أنْ يَحْرِصَ عليهِ و الْكفرُ هو الّذى يَنْبغى لِلإنسانِ أنْ يَنْفُرَ مِنه!

"در دين هيچ اجباري نيست"

زماني كه اسلام آمد اين قاعده‌ي اساسي بزرگ را آشكارا ساخت: "در دين هيچ اجباري نيست، هدايت از گمراهي مشخص شده است" و در اين قاعده‌ي اساسي، گرامي داشتِ خداوند نسبت به انسان جلوه‌گر مي‌شود. اسلام راه هدايت و گمراهي را بيان كرده است و انسان را به پيروي از هر دو راه اختيارداده. و او را (انسان را) به پاسخ‌گو بودن نسبت به نتيجه‌ي كارش و اختيار مسؤوليت‌اش، موظف و مكلف كرد!    

و اين يكي از بارزترين ويژگي‌هاي آزادي انساني است ...

آزادي عقيده، اولين حقوق انسان است.

و اسلام - كه استوارترين روش زندگي براي جامعه‌ي انساني است- ندا مي دهد كه "در دين اجباري نيست" و به پيروان خود مي‌گويد كه از مجبور كردن مردم[به پذيرش] اين دين، منع شده‌اند...! سپس اين آيه حقيقت ايمان را بيان مي‌كند "هدايت از گمراهي مشخص شده است". ايمان همان هدايتي است كه شايسته است انسان نسبت به آن حريص باشد و كفر همان است كه شايسته است انسان از آن متنفر باشد.

 

الدّرسُ الثالثَ عَشَرَ

النّاسِكُ و الشَّيْطانُ

 اِتّخَذَ قَومٌ شجرةً، لِلْعبادةِ مِن دونِ اللّهِ تَعالَي. سَمِعَ بذلكَ رجلٌ ناسِكٌ فقال: بِئْسَ الْعملُ عَمَلُهم! ثُمَّ أخَذَ فَأساً و ذَهبَ لِيَقْطَعَ الشَّجَرةَ. فـى الطّريقِ اِعْتَرَض لَهُ الشَّيطانُ وصاحَ:

قِفْ! لِماذا تُريدُ قَطْعَها؟!

لِأنَّها تُضِلُّ النّاسَ!

و ما شَأنُكَ بالنّاسِ؟! دَعْهُمْ فـى ضَلالِهِم...!

بِئْسَ الْقَولُ قولُك! كيف أدَعُهُم فـى الضَّلالِ؟ مِن واجبـى أنْ أهدِيَهُم.

لَنْ أسْمَحَ لكَ!

سَأقْطَعُها...!

عِندئذٍ أمْسَكَ إبليسُ بِخِناقِ النّاسك، فَصَرَعَهُ النّاسِكُ و قالَ لَهُ:

هل رأيتَ قُوَّتى؟!

قال إبليسُ الْمهزومُ:

ما كنتُ أظُنُّ أنَّكَ قَوىٌّ هَكَذا! دَعْنـى وافْعَلْ ما شِئْتَ...!

فـى الْيَومِ التّالـى... ذهب النّاسِكُ لِيَقْطَعَ الشَّجرةَ. و فـى الطّريقِ سَمعَ صوتَ إبليسَ، يقول:

هل عُدْتَ الْيَومَ لِقَطْعِها؟!

أمَا قُلْتُ لكَ؟! ... فلابُدَّ مِن قَطْعِها... سَأظَلُّ اُقاتِلُكَ حَتّي تكونَ كلمةُ اللّهِ هى الْعُلْيا. أمْسَكَ إبليسُ بِخِناقِه و تَقاتَلا... حَتّي سَقَطَ إبليسُ! فَجَلَس النّاسِكُ علي صَدْرِه؛ فقال له إبليسُ:

إنَّ قُوَّتَكَ عجيبةٌ! دَعْنـﻰ و افْعَلْ ما تُريدُ!

فـى الْيَومِ الثّالثِ... فَكَّرَ إبليسُ لحظةً. ثُمَّ تَلَطَّفَ فـى كلامِه و قال لِلنّاسِكَ ناصِحاً:

نِعْمَ الرّجُلُ أنتَ ولكن أتَعْرِفُ لِماذا اُعارِضُكَ فـى قَطْعِ الشَّجَرةِ؟

إنّى اُعارِضُكَ رحمةً بكَ و شفَقَةًَ عليكَ! لِأنَّ عُبّادَ الشَّجرةِ سوف يَغضِبونَ عليك! دَعْ قَطعَها و أنا أجَعَلُ لك فـى كلِّ يَومٍ دينارَيْنِ ذَهَباً و سوف تعيشُ فـى أمانٍ و ﭐطْمِئنانٍ!

دينارَيْنِ؟!

نَعَم دينارينِ، تحتَ وِسادَتِك...!

اُعاهِدُك و سَتَعْرِفُ صِدْقَ عَهْدى.

بَعْدَئذٍ... كانَ النّاسِكُ يَمُدُّ يَدَهُ تَحْتَ وِسادَتِه كُلَّ صَباحٍ، فَيُخرجُ دينارَيْنِ.

و فـى صباحِ أحَدِ الْأيّامِ مَدَّ يَدَهُ، كَالعادةِ، فَخَرَجت فارغةً...!

لَقَد قَطَع عنه إبليسُ دنانيرَ الذَّهَبِ! عندئِذٍ غَضِبَ النّاسِكُ و نَهَضَ... و أخَذَ فَأسَهُ و ذهب لِقَطْعِ الشَّجرةِ.

اِعَتَرضَه إبليسُ فـى الطَّريقِ وصاحَ:

قِفْ! إلى أينَ؟!

إلى الشَّجرةِ... أقطَعُها...!

قَهْقَهَ الشّيطانُ ساخِراً:

تَقْطَعُها لِأنّى قَطَعتُ عنكَ الذَّهَبَ! بِئْسَ الْفعلُ فِعلُكَ!

بَلْ لَأقْطَعُ شَجرةَ الغَىِّ و اُشْعِلُ مَشْعَلَ الْهدايةِ!

وَ انقَضَّ النّاسِكُ علي إبليسَ و تصارَعا لحظةً، فَسَقَط النّاسِكُ و جلس إبليسُ علَي صَدرِ النّاسكِ مُتَكبِّراً، يقول له:

أيْنَ قُوَّتُكَ الْآنَ؟

خرج مِن صَدْرِ النّاسك الْمغلوبِ صَوتٌ يقولُ:

أخْبِرْنـى...! كيف غَلَبْتَنـﻰ أيُّها الشَّيطانُ؟!

فقال إبليسُ:

اَلْمَسألةُ سَهْلَةٌ يَسيرةٌ. لَمّا غَضِبتَ لِلّهِ غَلَبْتَنـى و لمّا غَضِبْتَ لِنَفْسِكَ غَلَبْتُكَ. عِنْدَما قاتَلْتَ لِعقيدَتِكَ صَرَعْتَنـى و عندما قاتلتَ لِمَنفَعَتِك صَرَعْتُكَ!

درس سيزدهم

 پرهيزكار و شيطان

قومي درختي را براي عبادت كردن به جاي خداوند متعال برگزيدند، مردي پارسا اين مطلب  را شنيد و گفت: كار آن‌ها بد كاري است. سپس تبري گرفت و رفت تا درخت را قطع كند. در راه شيطان مانع او شد و فرياد كشيد:

ايست! چرا مي خواهي آن را قطع كني؟!

زيرا مردم را گمراه مي سازد!

و تو با مردم چه كار داري؟! آنان را در گمراهي خود فرو گذار.

سخن تو، بد سخني است! چگونه آنان را در گمراهي فرو گذارم؟ از[ كارهاي] واجب من است كه آنان را هدايت كنم.

هرگز به تو اجازه نخواهم داد!

به زودي آن را قطع خواهم كرد!

در اين هنگام شيطان يقه‌ي عابد را گرفت، مرد عابد او را به زمين زد و به وي گفت: آيا نيروي مرا ديدي؟

شيطان شكست خورده گفت:

فكر نمي‌كردم تو اين‌چنين قوي باشي! مرا فرو گذار و هر چه مي‌خواهي انجام بده ...!

روز بعد ... مرد پارسا رفت تا درخت را قطع كند. و در راه صداي شيطان را شنيد كه مي‌گفت :

آيا امروز برگشتي كه آن را قطع كني؟!

آيا به تو نگفتم؟! ... چاره‌اي جز قطع آن نيست ... با تو خواهم جنگيد تا كلمه‌ي "الله" بلند مرتبه باشد. شيطان يقه‌ي او را گرفت و با هم جنگيدند ... تا اين كه شيطان افتاد! مرد پارسا بر روي سينه‌ي او نشست و شيطان به او گفت:

واقعاً نيروي تو شگفت آور است! مرا فروگذار و هر چه مي خواهي بكن!

در روز سوم ... شيطان لحظه‌اي فكر كرد. سپس با نرمي حرف زد و پند گويانه به عابد گفت:

تو چقدر مرد خوبي هستي اما آيا مي‌داني چرا در قطع كردن درخت با تو مخالفت مي‌كنم؟

من به خاطر مهرباني و دلسوزي نسبت به تو ، با تو مخالفت مي‌كنم! زيرا عبادت كنندگانِ درخت بر تو خشم خواهند گرفت! قطع آن را رها كن و من براي تو هر روز دو دينار طلا مي گذارم و در امنيت و اطمينان زندگي خواهي كرد!

دو دينار؟!

بله  دو دينار   زير بالشتت ...!

چه كسي وفا كردن تو به اين شرط را براي من  ضمانت مي كند؟!

با تو پيمان مي بندم و راستيِ پيمانم را خواهي دانست .

از آن پس ... مرد پارسا هر روز صبح دستش را زير بالش خود دراز مي‌كرد و دو دينار درمي‌آورد

در صبح يكي از روزها طبق عادت، دستش را دراز كرد، ولي خالي بيرون آمد ... !

شيطان دينارهاي طلا را از او قطع كرده ! در اين هنگام مرد پارسا خشمگين شد و برخاست ... و تبرش را گرفت و براي بريدن درخت به راه افتاد.

شيطان در راه جلو او را گرفت و فرياد زد:

بايست! كجا!

به طرف درخت .... آن را قطع مي كنم ...!

شيطان مسخره كنان  قهقهه زد:

آن را مي‌بري زيرا من طلا را از تو بريدم! چقدر كار تو،‌ كار بدي است!

مرد پارسا به طرف شيطان يورش برد و لحظه‌اي با هم كشتي گرفتند، مرد پارسا به زمين خورد و شيطان با غرور روي سينه‌ي مرد پارسا نشست، به او مي گفت:

هم اينك نيرويت كجاست؟

 

از سينه مرد پارساي شكست خورده صدايي بيرون آمد كه مي گفت:

به من بگو.... ! اي شيطان چگونه بر من غلبه كردي؟!

پس شيطان گفت:

سؤال ساده و آساني است. وقتي كه به خاطر خدا خشمگين شدي بر من پيروز شدي و هنگامي كه به خاطر خودت عصباني شدي، بر تو پيروز شدم. هنگامي كه به خاطر اعتقاد خود با من جنگيدي مرا به زمين زدي و زماني كه براي سود خود با من جنگيدي،‌ تو را به زمين زدم!

الدّرس الرّابعَ عشَر

"قَبَساتٌ مِن الْإعجازِ الْعِلمىِّ لِلْقرآنِ"

مُعجزةُ الْبَصْمَةِ

 لقد أنكَر الْكفّارُ "الْخَلْقَ الجديدَ" بعدَ الْمَوتِ و قالوا:

﴿ أ إذا مِتْنا و كُنّا تُراباً و عِظاماً أ إنّا لَمَبْعوثونَ؟!﴾

فَأجابَهُم الْحَقُّ تَبارَك و تعالَي فـى اُسلوبٍ تَوكيدىٍّ:

﴿ أيَحْسَبُ الْإنسانُ ألَّنْ نَجْمَعَ عِظامَه؟! بلَـي قادرينَ علَي أن نُسَوِّىَ بَنانَه﴾

رُبَّما الْكفّارُ لم يُدْرِكوا حينَذاكَ مَغْزَي هذه الْآيةِ الْمبارَكةِ و سبَبَ التّأكيدِ علي الْبَنانِ مِن بَيْنِ أعضاءِ الْجسمِ!

فإنَّ الْعلمَ لم يَكْتَشِف السِّرَّ الْمَوجودَ فـى البَنانِ و البَصْمَةِ إلّا فِـى الْقَرْنِ الْأخيرِ، فَتَبيَّنَ أنَّ لِكُلِّ بَنانةٍ خطوطاً بارِزةً لايُمكِنُ أن تَتَشابَه فـى شخصَيْنِ حَتّي فـى إصْبَعَيْنِ أبَداً!

يقول سبحانَه و تَعالَى:

﴿ سَنُريهِم آياتِنا فـى الْآفاقِ و فـى أنفُسِهم حَتَّي يَتَبَيَّنَ لَهُم أنَّهُ الْحقُّ﴾

فَالْإنسانُ عالَمٌ مُعَقَّدٌ و إذا طَرَقْنا أبوابَ هذا الْعالَمِ كانَت دَهْشَتُنا عظيمةً جدّاً!

لقد أثْبَتَ الْعلمُ الحديثُ بَأنَّهُ:

إذا وَضَعْنا الْخَلايا الْعَصَبيَّةَ لِلْجسمِ فـى خَطٍّ واحدٍ، بَلَغَ طولهُا أضْعافَ الْمسافةِ بينَ الأرضِ و القمَرِ!

فـى الْعينِ الْواحدةِ أكثرُ مِن مائَةٍ و أربعينَ مَليونَ مُسْتَقْبِلٍ حَسّاسٍ لِلضَّوءِ. و لِكُلِّ عَينٍِ نصفُ مَليون ليفٍ عَصبـﻰٍّ تقريباً يَسْتَقْبِل الصّورةَ بشَكلٍِ مُلَوَّنٍ.

اللُّونُ الأخْضَرُ

اَللَّونُ الْأخضَرُ هو اللّونُ الْمُفَضَّلُ فـى الْقرآنِ، حيثُ نَقْرأ فـى شأنِ أصحابِ الْجَنَّةِ:

﴿ و يَلْبَسونَ ثياباً خُضْراً من سُنْدُسٍ و إسْتَبْرَقٍ﴾

﴿ مُتَّكئِينَ علَي رَفْرَفٍ خُضْرٍ...﴾

لقد وصل الْعلماءُ أنَّ اللَّونَ يُؤَثِّرُ فـى سلوك الْإنسانِ و مشاعِرِه. و اللَّونُ الّذى يَبْعَثُ السُّرورَ داخِلَ النَّفسِ و يُثيرُ فيها الْبَهْجَةَ و حُبَّ الْحياةِ، هو اللّونُ الأخْضَرُ!

درس چهاردهم

 نمونه‌هايي از معجزات علميِ قرآن

معجزه اثر انگشت

كافران "آفرينش نو" بعد از مرگ را  انكار كردند وگفتند: آيا زماني كه ما بميريم و خاك و استخوان شويم[ باز هم] فرستاده مي شويم(برانگيخته مي شويم)؟!

پس خداوند بلند مرتبه و متعال در اسلوبي تأكيدي به آنان گفت: آيا آدمي مي‌پندارد كه ما استخوان‌هايش را گرد نخواهيم آورد؟ آري، ما قادريم كه سرانگشتانش را بازسازي كنيم.(درست كنيم)

چه بسا كافران در آن هنگام عمق و معني اين آيه‌ي مبارك و علت تأكيد كردن بر روي سرانگشتان از ميان اعضاي بدن را درك نكردند.

دانش، راز موجود در سرانگشت و اثر انگشت را كشف نكرد مگر در قرن اخير (قرن بيستم)، و معلوم شد كه هر كدام از انگشت‌ها خط‌هايي آشكار دارند كه اصلاً امكان ندارد بين دو نفر و حتي بين دو انگشت مشابه باشند.

خداوند پاك و بلند مرتبه مي گويد:

بزودي نشانه هاي خود را در آفاق و در وجود خودشان به آن‌ها نشان خواهيم داد تا برايشان آشكار شود كه او حق است.

انسان جهاني پيچيده است و زماني كه درهاي اين جهان را به صدا درآوريم واقعاً شگفتي ما بزرگ  مي باشد .(خيلي شگفت زده مي شويم)

بدون شك دانش جديد ثابت كرده است كه:

وقتي سلول‌هاي عصبي جسم را در يك خط قرار دهيم طول آن‌ها به چند برابر فاصله‌ي ميان زمين و ماه مي‌رسد.

در يك چشم، بيشتر از صد و چهل ميليون گيرنده‌ي حساسِ نور وجود دارد و هر چشمي تقريباً نيم ميليون بافت عصبي دارد كه تصوير را به صورت رنگي دريافت مي‌كند.

رنگ سبز

رنگ سبز، رنگ برتر در قرآن است،‌ تا آن‌جا كه راجع به مقام بهشتيان مي‌خوانيم: جامه‌هايي سبز از ديبا و ابريشم مي‌پوشند.

بر بالش هاي سبز تكيه مي‌زنند ...

دانشمندان به اين نتيجه رسيده‌اند كه رنگ بر روي رفتار انسان و احساسات او تأثير‌گذار است و رنگي كه در درون انسان شادي و خوشحالي به پا مي‌كند و در آن (درون انسان) شادماني و عشق به زندگي برمي‌انگيزد، رنگِ سبز است!

الدَّرسُ الخامسَ عَشَرَ

اَلإسلامُ و التَّقَدُّم

 "معروف الرّصافـى"

 يَقولونَ فـى الْإسلامِ ظُلْماً بأنَّهُ                يَصُدُّ ذَويهِ عَن طريقِ التَّقَدُّمِ!

فَإن كانَ ذا حَقّاً فكيفَ تَقَدَّمَتْ               أوائلُه فـى عَهْدِها الْمُتَقَدِّمِ؟!

و إن كانَ ذَنبُ المسلمِ اليومَ جَهْلَهُ             فماذا علي الْإسلامِ مِنْ جَهْلِ مُسْلِمِ؟!

هل العلمُ فـى الْإسلامِ إلّا فَريضةٌ             و هل أمّةٌ سادَتْ بِغَير التَّعَلُّمِ

لَقَد أيقَظَ الْإسلامِ لِلْمَجدِ و الْعُلَي              بَصائرَ أقوامٍ عَن الْمجدِ نُوَّمِ

وَ دَكَّ حُصونَ الْجِاهليَّةِ بالْهُدَي                و قَوَّضَ أطْنابَ الضَّلالِ الْمُخَيِّمِ

و أنْشَطَ بِالعِلمِ العزائِمَ و ابْتَنَي                  لِأهليهِ مَجْداً لَيْسَ بالمُتهدِّمِ

وَ أطْلَقَ أذهاَن الْوَري مِن قُيودِها            فَطارَتْ بِأفكارٍ عَلَي الْمَجْدِ حُوَّمِ

درس پانزدهم

اسلام و پيشرفت

مي‌گويند در اسلام ظلم وجود دارد زيرا هواداران خود را از پيشرفت بازمي‌دارد.

اگر آن حقيقت داشته باشد، پس چگونه مسلمانان اوليه در عهد آغازين پيشرفت كردند؟!

و اگر امروز گناه مسلمان ناداني‌اش است ناداني مسلمان چه ارتباطي به اسلام دارد؟!

آيا مگر جز اين است كه علم در اسلام واجب است؟ و آيا مگر ملتي بدون آموختن علم به سروَري رسيد؟

قطعاً اسلام بينش‌هاي اقوام (مردمان) به خواب رفته را براي عظمت و پيشرفت بيدار كرده است.

و با هدايت دژهاي جاهليت را ويران ساخت و ريسمان‌هاي محكم گمراهي را از جا درآورد.

و به وسيله‌ي دانش اراده هاي مصمم را فعال كرد و براي پيروانش عظمتي را بنا كرد كه ويران شدني نيست.

و افكار مردم را از بندهاي آن(جاهليت) رها ساخت و با افكاري تشنه به سوي عظمت به پرواز درآمدند.

الدَّرسُ‌ السادسَ عَشَرَ

أيْنَ ﭐلزّادُ... يا مسافرُ؟!

يا هذا! عَقْلُكَ يَدْعوكَ إلَي التَّوبةِ و هواكَ يَمْنَعُ... و الْحَربُ بينهما. فَإنْ جَهَّزْتَ جَيْشَ عزْمٍ، فَرَّ الْعَدُوُّ.

تَنْوى قيامَ اللَّيلِ فَتَنامُ و تَحْضُرُ مجلِسَ الوَعْظِ فَلا تَبْكى، ثمَّ تقولُ: ما السَّببُ؟! ﴿ قُلْ: هُوَ مِنْ عندِ أنْفُسِكم﴾

عَصَيْتَ بِالنَّهارِ... فَنِمْتَ باللَّيلِ. أكلتَ الحرامَ فَأظْلَمَ قَلْبُكَ...!

إذا غَيَّرَ الْمِسكُ الْماءَ مُنِعَ الْوضوءُ، فكيف بِالنَّجاسَةِ؟!

أكثرُ فَسادِ القلبِ مِن تَخْليطِ الْعَيْنِ. مادام بابُ العَينِ مُحْكماً بالغَضِّ فَالْقلبُ سليمٌ مِن آفةٍ.

فاذا فُتِحَ البابُ طار طائرٌ... و رُبَّما لا يَعودُ...!

واعَجبا عليكَ! تَعُدُّ التَّسبيحَ بِسُبْحَةٍ... فَهَلّا جَعلتَ لِعَدِّ الْمَعاصى سُبْحَةً أخرَي؟! يا مَنْ يَخْتارُ الظَّلامَ عَلي الضَّوءِ... الذُّباب أعْلَي هِمَّةً منكَ... إذا أظْلَمَ البيتُ خَرَجَ الذُّبابُ إلى الضَّوءِ!

عليكَ بِتَدْبيرِ دينِكَ كما دَبَّرتَ دنياكَ! لو عَلِقَ ثوُبك بِمِسمارٍ... رَجَعتَ إلى الوَراءِ لِتَخليصِه... هذا مِسْمارُ الإصرارِ قد تَشَبَّثَ بقلبكَ...! فَلَوْ عُدْتَ إلى النَّدَمِ خُطوَتَيْنِ تَخَلَّصْتَ.

 لابُدَّ مِن عَزْمٍ يُؤْخَذُ بالْحَزْمِ. مَن رَقَّ لِبُكَاءِ الطِّفْلِ لَم يَقدِرْ عَلي فِطامِه!

اَلْمعاصى سُمٌّ و القليلُ مِنه يَقتُلُ. الدُّنيا وراءَك و الأخْرَي أمامَكَ... و الطَّلَبُ لِما وراءَكَ هَزيمةٌ.

وَيْحَكَ! دَعْ مَحَبَّةَ الدُّنيا، فَعابِرُ السّبيلِ لا يَتَوَطَّنُ.

واعجبا! تَضيعُ منكَ حَبَّةٌ فَتَبكى... و قد ضاعَ عُمرُكَ و أنتَ تَضْحَكُ! اِنقَضَي الْعمرُ فـى خِدْمَةِ الْبَدَنِ... و حوائجُ القلبِ كُلُّها واقفةٌ!

و اللّهِ ليس إخوةُ يوسفَ لمّا باعوا يوسفَ بثَمَنٍ بَخْسٍ أعْجَبَ منكَ؛ لَمّا بِعْتَ نَفْسَكَ بِمَعْصيةِ ساعةٍ!

جَسَرْتَ عَلَي الْمعاصى فَانقلَبتْ علي "الْجيمِ" النُّقطةُ!

أيُّها المسافرُ بِلازادٍ... لا راحِلةَ و لا جوادَ!

أيّها الزّارعُ... قَد آنَ الْحِصادُ !

درس شانزدهم

زاد و توشه كجاست ... اي مسافر؟!

اي فلاني! عقلت تو را به سوي توبه فرا مي‌خواند و هواي نفست مانع مي‌شود ... و ميان آن دو جنگ است. اگر لشكر اراده را آماده كني،‌ دشمن مي‌گريزد.

نيت نماز شب مي‌كني، ولي مي‌خوابي و در مجلس موعظه مي‌نشيني و گريه نمي‌كني، سپس مي‌گويي، علت چيست؟! "بگو: از جانب خودتان است."

در روز، نافرماني و گناه كردي ... و در شب خوابيدي. حرام خوردي و دلت تاريك شد ...!

زماني كه مُشك ،[رنگِ] آب را تغيير دهد، وضو گرفتن ممنوع مي‌شود، پس با نجاست چطور مي‌شود؟! (وضو با نجاسات چطور مي‌شود؟!)

بيشتر فساد دل از آميخته شدن چشم به گناه است. تا زماني كه درِ چشم با "فروبستن چشم" محكم باشد، دل از آفت در سلامت است و زماني كه در باز شود،

پرنده پرواز مي‌كند ... و چه بسا بازنگردد ...!

شگفتا با تسبيح سبحان‌الله مي شماري‌ ... آيا براي شمارش گناهان تسبيح ديگري در نظر گرفته اي؟! اي آن كه تاريكي را بر روشنايي برمي‌گزيني ... اراده‌ي مگس بالاتر از توست ... هر گاه خانه تاريك شود، مگس به سوي نور مي‌رود.

بايد در انديشه‌ي دين خود باشي همان‌طور كه در انديشه‌ي دنيايت هستي! اگر لباست به ميخي گير كند ... براي آزاد كردن آن به عقب باز مي‌گردي ... اين ميخ پافشاري ]برگناهان[ است كه بر دل تو چنگ زده است ...! اگر دو گام در پشيماني به عقب برگردي، خلاص مي‌شوي.

بايد اراده اي وجود داشته باشد كه با دور انديشي (احتياط) همراه باشد. هر كه براي گريه‌ي كودك دلسوزي كند، نمي‌تواند او را از شير بازگيرد.

گناهان سم هستند و اندكي از آن كشنده است. دنيا پشت سرت و آخرت در برابرت است و درخواستِ آنچه پشت سرت است، شكست مي‌باشد.

واي بر تو! دوستي دنيا را فرو گذار زيرا رهگذر وطن نمي گزيند.

شگفتا! دانه‌اي از دستت مي‌رود، گريه مي‌كني ... و عمرت تباه شده است درحالي كه مي‌خندي! عمر در خدمت كردن به بدن سپري شد ... در حالي كه تمام آرزوهاي دل همچنان بر جا است.

به خدا سوگند، كار برادران يوسف زماني كه يوسف را به بهاي اندك فروختند،‌ از    [كار] تو شگفت‌آورتر نيست هنگامي كه خود را براي يك ساعت گناه فروختي.

بر گناه كردن جسارت نمودي، پس نقطه‌ي جيم دگرگون شد! [جَسَرَ = جسارت كرد، به خَسَرَ = زيان ديد، تبديل شد]

اي مسافر بدون توشه ...! هيچ شتر و اسب راهواري وجود ندارد!

اي كشاورز ... ! زمان درو فرا رسيده است!

سؤالات امتحان نهايی درس عربی (3) رشته ی ادبيات و علوم انسانی خرداد ماه 84

 

 

1- ترجم العبارات التالیة الی الفارسیة :

¯ ذَهَبْتُ يوماً لِأشکُوَ إليهِ أحَدَ عُمّالِهِ .

¯ « يا ايُّها الناسُ اُعبدوا ربَّکم الذی خَلَقـَکُم . »

¯ لاتبکِ يا صديقي ! اِنّی سَاُعاقِبُ الخدمَ .

¯ کان بِشرٌ قـَد سَمِـعَ الحوارَ فأسْرَعَ إلی البابِ حافياً .

¯ قـَصِّرِ الآمالَ فی الدُّنيا تَفُزْ .

 ¯العِلْمُ نُوْرٌ فَکُنْ بـِالعلمِ مُعْتـَصِماً .

 

2- أجب :

      الطّاقَة (بالفارسية) :                                 چرم (بالعربية) :

      سَيِّئات (متضاد) :                                    ألْجَوْر ( مترادف) :

 

3- للتعریب :

 ¬ هر کس تلاش کند ، موفق می شود .

 ¬ او با عجله به مدرسه می رود .

 

4- إنتخب الترجمة الصحیحة :

¯  اللّونُ الأخضَرُ هو اللّونُ المفَضَّلُ فی القرآنِ .

الف) رنگ سبز همان رنگ برتر در قرآن است . ¨

 ب) رنگ سبز در قرآن کریم برتری دارد . ¨

 ج) رنگی که در قرآن برتری داردسبز است . ¨

  ¯ « أتأمرونَ النّاسَ بالبِرِّ و تَنسَونَ أنفسَکم . »

الف) آيا مردم را به نيکی فرمان می دهند و شما را فراموش می کنند ؟ ¨

 ب) آيا مردم را به نيکی فرمان می دهيد و خود را فراموش می کنيد ؟ ¨

 ج) آيا نيکی را به مردم دستور می دهيد و خود را فراموش کرده ايد ؟ ¨

  ¯  بِقَدْرِ الکدّ تُکْتَسَبُ المَعالی .

الف) هر مقدار کوشش کنی ، بزرگی ها را بدست می آوری . ¨

 ب) به مقدار تلاش ، بزرگی را کسب می کنی . ¨

 ج) به مقدار تلاش ، بزرگی ها کسب می شود . ¨

 

5-  صَحِّح الاخطاء في الترجمه :

¯ يَعيشُ البخيلُ فی الدّنيا عيشَ الفقراء .

    بخيل در دنيا فقير زندگی می کند .

¯ مَنْ ذاقَ حُلوَ الحياةِ و مُرَّها لايَستَسلِمُ للصُّعوباتِ .  

    اگرتلخ وشيرينی زندگی را بچشد در مقابل سختی ها تسليم می شود.

¯ يَندَفِعُ شَعْبُنا کی يَصونَ الحريّةَ .

    مردم روانه می شدند تا آزادی را حفظ کنند .

 

6- إملأ الفراغ مما بین القواسین :

 الف) يا .......... الازهارِ فی الربُوعِ . ( بسمةً _ بسمةُ _ بسمةَ )

 ب) بئسَ الزادُ ألی المعادِ ...........عَلی الْعِبادِ . ( العُدوانَ _ العُدوانُ _ العُدوانِ )

 ج) کانَ رسولُ اللهِ أجْوَدَ النّاسِ ............. . ( کَفّاً _ کَفٍّ _ کَفٌّ )

  د) لايَخافُ اللهَ إلّا ............ . (المؤمنونَ _ المؤمنينَ _ المؤمنَينِ )

 

7- مَیِّز ، المفعول له ، التمييز ، المفعول المطلق ، المنادی و نوعه ، المستثنی ،

      عطف البیان ، بدل ، فعل الشرط وجوابه فی العبارات التالیة :

¬ حَضَرَت الطالباتُ فی المدرسة الّا واحدةً مِنْهُنَّ .     ¬ « يوسفُ ! اَعْرِضْ عَنْ هذا .»

¬ « فمَنْ يَعْمَلْ مثقالَ ذرّةٍ خيراً يَرَه .» ¬   « إنّما المسيحُ بنُ مريمَ رَسولُ اللهِ .»

¬ شکراً لله الّذی جَعَلَنا من المؤمنينَ .   ¬ اُطيعُ أُمّی إکراماً لها .

 

8- اِجعل الجملةَ التالیةَ وَفق أسلوب التعجّب :

   «المؤمنونَ بَعيدونَ عن الغيبةِ .

 

9- الف) عيِّن نوعَ الفعل المعتلّ فی العبارة التالية .

«  أجابَ الرَّجُلُ : أنا لاأبکی علی حالِکَ .

     ب) اُکتب الجوابَ المناسبَ :

  أَعطَی ( امر للمخاطب) : ß              يَفوزُ ( مجزوم بـ « لَمْ ») : ß                        

  اِستَطاع ( مصدر) : ß                   خَشِیَ ( مضارع للغائبينَ ) : ß

 

10- صَحِّحِ  الْخطأين اللتين أشيرَ اليهما بخطٍ .

 ¬  إِنَّ المُحِبُّ لِمَنْ يُحِبَّ مطيعٌ .

 

11- شَکّلْ ما اُشير إليه بخطّ .

 ¬ فی إصفهان أشهر المعالم الاثريّة حسنا و جمالا .

 

12- أجب عَن الاسئلة التالية :

الف) عيّن السّجعَ : الشَّرَفُ بالعقلِ و الأَدَبَ لا بالمالِ و الحَسَبِ .

 ب) عيّن المشبَّهَ و وجه الشّبه : کانَ رسولُ اللهِ کالبَحْرِ فی الجودِ و الکَرَمِ .

 ج) عيّن نوع الجناسِ : « وجوهٌ يومَئذٍ ناضرةٌ  إلی رَبّهاناظرةٌ .»

 

13- عيّن  الاعراب  و  التحلیل الصرفی  لما اُشير إليه بخطّ:

     « و بَشِّرِ المؤمنينَ بأَنَّ لَهم مِنْ اللهِ فَضْلاً  کبيراً .»

 

14- اقرأ النّصّ ثم أجب عَن الاسئلة :

« يُلَقَّبُ الجَمَلُ بسفينةِ الصحراءِ و هو حَيَوانٌ قد تَکيَّفَ مع بيئتهِ و لَعَلَّ وجودَ السَّنامِ مَظهَرٌ من مظاهِر

   التّکيّفِ فإنَّه يُساعِدُ الجملَ علی السِّيرِ لمدّةِ أيامٍ بَلْ أسابيعَ من دونِ طعامٍ أوْ ماءٍ .»

الف) کم مدةً يَقدِرُ الجَملُ أن يَعيشَ دونَ طعامٍ ؟

 ب) ما هو مساعِدُ الجملِ علی السَّير فی الصَّحراءِ ؟

 ج) اِسْتخرِج الفعل المجهول و نائبه .

 د) أعرِبْ الکلمتينِ « وُجودَ » و « أسابيعَ »