نقدی بر سوال 42 درس عربی عمومی رشته تجربی سال 1392

رحمان فلاحی مقدم :سرگروه و دبیر عربی دبیرستان های دهدشت

چکیده:

  نویسنده ی این مقاله بر آن است که ضمن تشریح اهداف کتب درسی و  یادآوری رسالت طراحان سوالات کنکور ٰ،اشکال وارد بر سوال مذکور را تبیین نماید

مقدمه:

    هدف از فراگیری زبان عربی علاوه بر  آشنایی فراگیران با فهم ودرک قرآن وسایر کتب مذهبی ودینی ، تسلط بر زبان عربی بعنوان یک زبان خارجی است که می تواند در سمت وسو دادن مسیر زندگی فرد بسیار مفید وموثر باشد از جمله :افزایش دامنه لغات که خودمقدمه ای است برای ایجاد ارتباط از طریق مکالمه  ترجمه ی متون ونویسندگی؛  ولی قواعد خشک ودست وپاگیر چنان بر کتب درسی عربی  سایه افکنده اند که نه تنها دانش آموزان بلکه هشتاد درصد دبیران عربی نیز توانایی تکلم ویا نویسندگی به زبان عربی را ندارند و نیزاز آنجایی که باید سوالات امتحانی در حیطه قواعد ومحتوای کتابها باشند ولی هرساله شاهد سوالاتی هستیم که باید جواب آنها را خارج از کتب درسی ویا در حواشی صمدیه والفیه ومعاجم و.... پیدا کرد نمونه آن نقدی است که بردوسوال کنکور89-90 (رشته ریاضی  وزبانهای خارجی ) نوشتم ودر مجله رشد  (پاییز 90)هم چاپ شد وسوالات دیگری که مجال نقد آنها را پیدا نکردم . در این مقاله یکی از سولات درس عربی عمومی مورد نقد قرار می گیرد :

سوال 42(علوم تجربی) این سوال مربوط به تحلیل صرفی واعراب  است :

فانَّ الانسانَ المُهمل هو الذی یضیِّع وقته بلا فائده فیسوء‌عیشه.

عین الصحیح فی الاعراب والتحلیل الصرفی

42- المُهمِل:

1)     مفرد مذکر- مشتق واسم فاعل – منصرف / صفه ومرفوع بالتبعیه للموصوف (انسان).

2)     مشتق واسم فاعل (مصدره :اهمال)- نکره -  معرب/ نعت ومنصوب بالتبعیه .

3)     اسم – مفرد مذکر – اسم فاعل (مصدره :تهمیل)/ نعت او صفه ومنصوب بالتبعیه.

4)     اسم- مفرد مذکر- معرّف بال- معرب- / خبر انَّ مفرد ومرفوع.

گزینه 1- نادرست: چون المهمل صفت است وموصوف آن (انسان) نقش اسم انّ دارد ومنصوب است پس باید  المهملَ (منصوب )باشد.

گزینه 2- نادرست :المهمل معرّف بأل است ولی در این گزینه نکره ذکر شده است.

گزینه 3-نادرست ؛چون همل در باب تفعیل کاربرد ندارد.

گزینه 4- نادرست ؛چون المهمل صفت است نه خبر

منظور طراح سوال ونیز جواب درست طبق پاسخنامه سازمان سنجش گزینه 3   است  که این پاسخ محل اشکال است به دلایل ذیل:

-         لغات وقواعد امتحانی باید در سطح مواد درسی ونیز محتوای کتاب های باشند

اگر واژه ای خارج از کتب درسی انتخاب شود یا باید این واژه را دانش آموز در دوره راهنمایی  یا دیگر کتابهای درسی  دبیرستان مثل دین وزندنگی یا ادبیات و.....خوانده باشد ویا اشتقاق از لغات کتاب درسی دبیرستان  باشد .

-        ما براین نکته واقفیم که فعل های مجرد هرکدام می توانند به باب هایی خاصی بروند(به استثنای بعضی فعل ها که شاید به اکثر بابها صرف شوند) .ودر این سوال مهمل  اسم فاعل از باب تفعیل در نظر گرفته شده که می تواند مبهم باشد .اولا در متون درسی دبیرستان وحتی در کاربرد روزانه این فعل بیشتر به باب افعال رفته است( اَهمل یُهمل  أهمِل اِهمال) ود رکتاب سال دوم تجربی درس هفتم  (اعراب فعل مضارع مجزوم)  این فعل در باب افعال آمده است:

-       هولاء الطلاب (لم) یُهمِلوا فی أداء واجبهم حتی الآن.

-        ونیز در کتاب سوم تجربی: بیتی از حافظ در صفحه ی اول کتاب شاهدی براین ادعاست: متی ما تلق من تهوی دع الدنیا وأهمِلها.

با نگاهی بر فرهنگهای لغت ویا متون عربی کمتر با کاربرد این فعل  در باب تفعیل مواجه شده ایم واگر کاربرد داشته باشد بسیار نادر است .واز طرفی لازم است که در نحوه نوشتار کلمات  مشدّدعربی   تشدید گذاشته شود که اگر بنا به به درست بودن گزینه 3 باشد حداقل ذهن دانش آموز متوجه باب تفعیل شود( مُهمّل).

با این توضیحات  هیچ کدام از چهار گزینه نمی تواند جواب درست باشد و در نتیجه :

 

                 تو خود حدیث مُفصّل بخوان از این مُجمل