تست معتلات کنکور

*تست-ويژه درس ۱و۲(عربي۳)

 

۱-عيِّن الخطأ: (سراسري۸۳-تجربي)

 

۱-أنتنّ تَخافين من عاقبة التكاسل!                              ۲-لم أتلُ آيةً فلن أعفو نفسي!

۳-هنّ لم يَخشيْنَ أحداً ولم يَرجونَه!                           ۴-دَع الكذبَ وادعُ إلي الصّداقة في الحياة!

 

۲-عيّن الصحيح في المعتلات: (سراسري۸۳-رياضي)

 

۱-هُنّ ماخِفنَ من المصائب!                                     ۲-تركتَ الطفلَ ولم ترجُوهدايته!

 ۳-إنّكَ علي الحقّ،فلاتَخافْ!                                      ۴-ياطالبة،لاتَنسَ الذّهاب الي المدرسة! 

۳-ميِّزالخطأ علي حسب ماقرأتَ في قواعدالاعلال من فعل«خَشِيَ-يَخْشَي»   (داعي نژاد)

 

۱-أنتُنَّ تخشَونَ.      ۲-أنتِ تخشَينَ.       ۳-هم يخشَونَ.      ۴-هنَّ يخشَينَ. 

           

   (پـاسخ تستهابصورت تشريحی دربخش پاسخنامه داده شده است) 

 

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر» 

  علامت هاي جزم در فعل مضارع : 

 

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي - حذف نون اعراب)

 

  جمله شرطي چيست؟ 

 

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط : 

 

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط: 

 

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري : 

 

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و ...) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي ---> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي --> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به 

 

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم 

 

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟ 

 

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

 

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ. 

 

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد. 

 

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن .... مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ - يَعْملْ 

 

جواب يَعْمََل مي باشد

 

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خوانديد كه برخي كلمات معرب هستند و برخي مبني از جمله كلمات مبني مي توان به ضماير اشاره نمود. بيش تر اسم ها نظير المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظري داريد ؟ آيا معرب هستند يا مبني ؟

  فعل ها :

ماضي : مبني
مضارع : هستند : معرب ( به جز دو صيغه جمع مؤنث)
امر : مبني  

  اعراب فعل مضارع سه نوع مي باشد

1. مضارع مرفوع
2. مضارع منصوب
3. مضارع مجزوم  

  1 – مضارع مرفوع و علامت هاي آن
فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است. صيغه هاي اين فعل عبارتند از :

يکتبُ تکتبُ اکتبُ نکتبُ	يکتبان ِ تکتبان ِ يکتبونَ تکتبونَ تکتبينَ
↓	↓
آخر اين فعل ها ضمه دارد و ضمه علامت رفع است	اين فعل ها بعد از ضماير (( ا – و – ي )) دارای (( نون اعراب )) هستند و ثبوت نون اعراب نيز علامت رفع است. (( نون اعراب ))علامت فرعی رفع است

  پس نتيجه گيري مي كنيم كه رفع مضارع يكي از دو علامت زير نشان داده مي شود:
اصلي ( _ُ ) يذهبُ – تذهبُ
فرعي « ثبوت نون اعراب» : يذهبانِ – تذهبونَ – تذهبينَ

2 – مضارع منصوب و علامت هاي آن

فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است ، مگر اين كه بعد از عوامل خاصي قرار بگيرد.
هر گاه حروفي مثل :
«انْ – لَن – كي – حتّي – كِ»«كه – هرگز – تا اينكه – تا – براي ، براي اينكه» قبل از فعل مضارع وارد شوند، فعل مضارع را منصوب مي سازند.
مثال :
يذهبُ —> ان يذهَبَ
تذهبُ —> لن تذهبَ
اَذهبُ —> حتي اَذْهبَ
تذهبُ —> لِنذْهبَ
با آمدن حروف ناصبه ، ضمه به فتحه تبدل مي شود.
فتحه علامت اصلي نصب است.

يذهبانِ —> انْ يذهبا
تذهبانِ —> لن تذهبا
يذهبونَ —> لن يذهبوا
تذهبونَ —> حتي تذهبوا
تذهبينَ —> لتذْهبي
با آمدن حروف ناصبه علامت رفع «نون اعراب» حذف شد. حذف نون اعراب علامت فرعي نصب است.  

  حروف ناصبه : به حروفي كه با آمدن خود فعل مضارع را منصوب مي كنند، حروف ناصبه گفته مي شود.

علامت هاي نصب در فعل مضارع :
1 – اصلي _َ : اَن يَذْهبَ ، لن تذهَبَ
2 – فرعي «حذف نون اعراب» : اَن يذْهبا ، لن تذْهبوا  

  تمرين هاي درس ششم
1 – افعال داخل پرانتز را ابتدا به صورت مضارع درآورد و سپس در جاي خالي قرار دهيد :
- المؤمنون ……في لأكْلِ و الشُّرب . (هرگز اسراف نمي كنند – اَسرَفَ)

مضارع فعل اسرَفَ از باب افعال است و مضارع اين فعل بر وزن يُفعِلُ مي باشد.
جواب صحيح : لَنْ يُسرفونَ (چون لن حرف ناصبه است) : لن يُسرفوا جواب مي باشد.  

  2 – در دسته ي فعل هاي زير ، يك فعل با بقيه تفاوت دارد آن را مشخص كنيد:
(اَن يُجاهِدَ) / (حتّي تعْلموا) / ( ينظرونَ) / (لَنْ تجلسا)

جواب : ينظرون مي باشد. بقيه ي فعل ها حرف ناصبه دارند.  

  3 – در جمله زير فعل مضارع را پيدا كن و اعراب آن را مشخص كنيد.
- اَمَرَاللهُ المسلمينَ اَن يتعاوفوا علي البّر و التّقوي.

امرَ الله المسلمين ان يتعارفوا : فعل مضارع با حرف ناصبه آمده و حرف ناصبه و نون مضارع را حذف كرده است – اعراب فرعي = حذف نون اعراب  

  4 – ترجمه كنيد :
لن تنالوا البّر حتّي تنْفقوا ممّا تُحبّونَ

نكته :
هر گاه اَن – كي – حتي – كِ اول مضارع بيايد ترجمه مثل مضارع التزامي در زبان فارسي است و هر گاه لن اول فعل مضارع بيايد مثل مستقبل منفي فارسي ترجمه مي شود. هرگز به نيكي دست نخواهيد يافت مگر از آن چه كه براي خود دوست داريد انفاق نماييد.  

  5 – به فارسي روان ترجمه نماييد:
لا تَصْحَبِ المائق فانّهُ يزيّنُ لكَ فعْله و يودُّ فعْلهُ و يودُّ انَ تكونَ مثلَهُ
لا تصْحَبُ = همنشيني نكن
يودُّ = دوست دارد
المائقُ = احمق

لا تصحب المائق ……..جواب : با آدم احمق هم نشين مباش كه او كارش را براي زينت مي دهد (كار او برايت الگويي مي شود) و دوست دارد كه تو هم مثل او باشي.  

  6 – كدام عبارت براي معني آيه مناسب است ؟ كُلوا و اشْربوا و لا تُسرفوا
الف – بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.
ب – خوردند و آشاميدند و اسراف نكردند.

جواب : بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد (الف)  

اعراب فعل مضارع 2

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر»

  علامت هاي جزم در فعل مضارع :

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي – حذف نون اعراب)

  جمله شرطي چيست؟

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط :

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط:

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري :

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و …) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي —> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي –> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ.

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خوانديد كه برخي كلمات معرب هستند و برخي مبني از جمله كلمات مبني مي توان به ضماير اشاره نمود. بيش تر اسم ها نظير المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظري داريد ؟ آيا معرب هستند يا مبني ؟

  فعل ها :

ماضي : مبني
مضارع : هستند : معرب ( به جز دو صيغه جمع مؤنث)
امر : مبني  

  اعراب فعل مضارع سه نوع مي باشد

1. مضارع مرفوع
2. مضارع منصوب
3. مضارع مجزوم  

  1 – مضارع مرفوع و علامت هاي آن
فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است. صيغه هاي اين فعل عبارتند از :

يکتبُ تکتبُ اکتبُ نکتبُ	يکتبان ِ تکتبان ِ يکتبونَ تکتبونَ تکتبينَ
↓	↓
آخر اين فعل ها ضمه دارد و ضمه علامت رفع است	اين فعل ها بعد از ضماير (( ا – و – ي )) دارای (( نون اعراب )) هستند و ثبوت نون اعراب نيز علامت رفع است. (( نون اعراب ))علامت فرعی رفع است

  پس نتيجه گيري مي كنيم كه رفع مضارع يكي از دو علامت زير نشان داده مي شود:
اصلي ( _ُ ) يذهبُ – تذهبُ
فرعي « ثبوت نون اعراب» : يذهبانِ – تذهبونَ – تذهبينَ

2 – مضارع منصوب و علامت هاي آن

فعل مضارع در حالت عادي مرفوع است ، مگر اين كه بعد از عوامل خاصي قرار بگيرد.
هر گاه حروفي مثل :
«انْ – لَن – كي – حتّي – كِ»«كه – هرگز – تا اينكه – تا – براي ، براي اينكه» قبل از فعل مضارع وارد شوند، فعل مضارع را منصوب مي سازند.
مثال :
يذهبُ —> ان يذهَبَ
تذهبُ —> لن تذهبَ
اَذهبُ —> حتي اَذْهبَ
تذهبُ —> لِنذْهبَ
با آمدن حروف ناصبه ، ضمه به فتحه تبدل مي شود.
فتحه علامت اصلي نصب است.

يذهبانِ —> انْ يذهبا
تذهبانِ —> لن تذهبا
يذهبونَ —> لن يذهبوا
تذهبونَ —> حتي تذهبوا
تذهبينَ —> لتذْهبي
با آمدن حروف ناصبه علامت رفع «نون اعراب» حذف شد. حذف نون اعراب علامت فرعي نصب است.  

  حروف ناصبه : به حروفي كه با آمدن خود فعل مضارع را منصوب مي كنند، حروف ناصبه گفته مي شود.

علامت هاي نصب در فعل مضارع :
1 – اصلي _َ : اَن يَذْهبَ ، لن تذهَبَ
2 – فرعي «حذف نون اعراب» : اَن يذْهبا ، لن تذْهبوا  

  تمرين هاي درس ششم
1 – افعال داخل پرانتز را ابتدا به صورت مضارع درآورد و سپس در جاي خالي قرار دهيد :
- المؤمنون ……في لأكْلِ و الشُّرب . (هرگز اسراف نمي كنند – اَسرَفَ)

مضارع فعل اسرَفَ از باب افعال است و مضارع اين فعل بر وزن يُفعِلُ مي باشد.
جواب صحيح : لَنْ يُسرفونَ (چون لن حرف ناصبه است) : لن يُسرفوا جواب مي باشد.  

  2 – در دسته ي فعل هاي زير ، يك فعل با بقيه تفاوت دارد آن را مشخص كنيد:
(اَن يُجاهِدَ) / (حتّي تعْلموا) / ( ينظرونَ) / (لَنْ تجلسا)

جواب : ينظرون مي باشد. بقيه ي فعل ها حرف ناصبه دارند.  

  3 – در جمله زير فعل مضارع را پيدا كن و اعراب آن را مشخص كنيد.
- اَمَرَاللهُ المسلمينَ اَن يتعاوفوا علي البّر و التّقوي.

امرَ الله المسلمين ان يتعارفوا : فعل مضارع با حرف ناصبه آمده و حرف ناصبه و نون مضارع را حذف كرده است – اعراب فرعي = حذف نون اعراب  

  4 – ترجمه كنيد :
لن تنالوا البّر حتّي تنْفقوا ممّا تُحبّونَ

نكته :
هر گاه اَن – كي – حتي – كِ اول مضارع بيايد ترجمه مثل مضارع التزامي در زبان فارسي است و هر گاه لن اول فعل مضارع بيايد مثل مستقبل منفي فارسي ترجمه مي شود. هرگز به نيكي دست نخواهيد يافت مگر از آن چه كه براي خود دوست داريد انفاق نماييد.  

  5 – به فارسي روان ترجمه نماييد:
لا تَصْحَبِ المائق فانّهُ يزيّنُ لكَ فعْله و يودُّ فعْلهُ و يودُّ انَ تكونَ مثلَهُ
لا تصْحَبُ = همنشيني نكن
يودُّ = دوست دارد
المائقُ = احمق

لا تصحب المائق ……..جواب : با آدم احمق هم نشين مباش كه او كارش را براي زينت مي دهد (كار او برايت الگويي مي شود) و دوست دارد كه تو هم مثل او باشي.  

  6 – كدام عبارت براي معني آيه مناسب است ؟ كُلوا و اشْربوا و لا تُسرفوا
الف – بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.
ب – خوردند و آشاميدند و اسراف نكردند.

جواب : بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد (الف)  

اعراب فعل مضارع 2

مضارع مجزوم و علامت هاي آن :
يادآوري : جهت ساختن فعل نهي از فعل مضارع اينگونه عمل مي كنيم :
لا نهي + مضارع : نهي
لا + تحْزَن: لا تحْزَن

با آمدن «لا» ي نهي آخر فعل ساكن مي شود كه اين سكون علامتي براي جزم است.
در حالت فوق به : لا ، حرف ناهيه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته مي شود.
حروف ديگري كه مثل «لا» نهي عمل مي كنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر»

  علامت هاي جزم در فعل مضارع :

جزم مضارع با يكي از دو علامت نشان داده مي شود :
اصلي _ ْ لم يذهَبْ – لا تَذهبْ
فرعي «حذف نون اعراب» لم يذهبا ، لا تذهبوا

لم يکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ	لم يکتبا لما تکتبي ليکتبوا
↓	↓
علامت جزم اينها سکون است.	علامت جزم اين فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعي – حذف نون اعراب)

  جمله شرطي چيست؟

به جمله اي كه وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطي گفته مي شود.
جملات شرطي 3 ركن دارد :
1 – ادوات شرط «اگر»
2 – فعل شرط « درس بخواني»
3 – جواب شرط «موفق مي شوي»
همانطوري كه مي بينيد معني جملات شرطي با يك فعل كامل نمي شود و بيش از يك فعل دارد. حال جمله شرطي در زبان عربي را بيان مي كنيم.
انْ تدْرُس، تَنْجحْ  

  ادوات شرط :

كلماتي كه در آغاز جمله هاي شرطيه مي آيند ادوات شرط ناميده مي شوند و عبارتند از :
اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَيْنَما
اگر، هر كه، هرچه، هرجا  

  كاربرد ادوات شرط:

(اِن تنصروا الله ينصُرْكُم)
(و ما تفعَلو مِنْ خيرٍ يَعْلَمْهُ الله)
مَنْ يزرعْ شرّاً يَحْصُدْ ندامةً .

همان طور كه در جملات شرطي بالا مي بينيد، ادوات شرط از كلمات جازمه اي هستند كه دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم مي كنند. اولي به عنوان فعل شرط دومي به عنوان جواب شرط.
نكته : اگر فعل شرط يا جواب شرط ماضي باشد كدام يك از دو حالت رخ مي دهد؟
ان صبَرْتَ،‌اَدْرَكت بصبرِكَ منازلَ الابرار
- چون ماضي مبني است حركت آن تغيير نمي كند بنابراين محلاً مجزوم است.
- چون ماضي معرب است آخر فعل ساكن مي شود يعني مجزوم مي شود.  

  يادآوري :

يكي از موارد جزم فعل مضارع زماني است كه در جواب طلب (امر – نهي و …) بيايد.
اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوي
فعل طلبي —> جواب طالب

لا تكذِبْ يُحبيْكَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد.
فعل طلبي –> جواب طلب  

  تمرين هاي درس هفتم
1 – در جمله ي اجْتمعَ قومٌ من بني اسرائيل قومٌ چه نقشي دارد؟
1.خبر
2.مبتدا
3.فاعل
4.مفعول به

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ  

  2 – در عبارت فلّما كتب اللهُ عليهم القتال اعْراضَ كثيرُ منهم و كم يُقاتلوا (مفعول) كدام است؟
1. الله
2. القتال
3. كثير
4. هم

مفعول القتالَ مي باشد.  

  3 – لم يُقاتلو در جمله بالا چه اعرابي دارد؟

اعراب فرعي و حذف نون اعراب ساير گزينه ها تقديري – محلي – اصلي  

  4 – اعراب تتغلّبوا چيست؟
فرعي – اصلي – محلي – تقديري

جواب فرعي  

  5- در متن زير اعراب كلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص كنيد:
خرجَ رجُلٍ ابْنه الي الصحراءُ و هما يُريدانِ ان يَصيدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ.

رجلُ صحيح مي باشد كه فاعل و مرفوع است – الي الصحراء مجرور است.
ان يصيدا صحيح مي باشد كه اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون مي شود. اعراب فرعي دارد.  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد.

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن …. مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ – يَعْملْ

جواب يَعْمََل مي باشد  

  6 – مَنْ ظلم عبادَ الله كان اللهُ خصْمَه را ترجمه كنيد.

هر كس به بندگان خدا ستم كند، خداوند دشمن او مي شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضي باشند، معناي مضارع مي دهند)  

  7 – جاي خالي را با كلمه مناسب جايگزين كنيد.
حمَن …. مثقالَ ذرّةٍ خيراً يرَهُ (الزلزال 7)
يعمَلُ – يَعْملْ

جواب يَعْمََل مي باشد  

منصرف وغیرمنصرف

تقسیم بندی اسم به منصرف وغیر منصرف یکی از مباحث کتب دبیرستان می باشد که دانش اموزان در سال دوم با آن آشنا می شوند. چون این بحث از مباحثی است که همه دانش اموزان مقطع متوسطه در همه رشته ها به آن نیاز دارند،مخصوصا در علم صرف(تجزیه)تحقيقي در این مورد صورت گرفته که امید است مورد استفاده همکاران محترم قرار گیرد.

 

 تعریف

            اسم منصرف: اسمی است که تنوین وهمه علامتهای اعراب اصلی را می پذیرد وشبیه به فعل نمی باشد.(متمکن امکن)

اسم غیر منصرف: اسمی است که تنوین[1] و کسره نمی پذیرد وشبیه به فعل میباشد [2](متمکن غیر امکن)

 

اسباب منع صرف :

                         9 سبب باعث غیر منصرف شدن اسم می شود: 1-علمیت 2- تانیث 3- جمع 4-ترکیب5- وصف 6- «ان» زائد 7- عدل 8- وزن فعل 9- عجمه. باید لااقل دو سبب از اسباب بالا در یک اسم موجود باشند تا غیر منصرف شود به استثنای 1- الف تانیث ( مقصوره یا ممدوده،علم یا غیر علم) 2- جمع منتهی الجموع؛ که هر کدام از اینها جانشین دو سبب می شوند .

 

شرایط:   

 الف- عَلَم: اسم علم در شش موضع غیر منصرف میباشد:

1-   هر گاه علم مختوم به «ان» زائد باشد: رمضان، رضوان، زیدان

نکته:باید قبل از «ان» زائد سه حرف اصلی موجود باشد و الا منصرف می باشد.

اسمهایی مانند ( عفّان- حسّان) را اگر از ریشه‌ ‍ «عفن» و «حسن» بدانیم منصرف اند و اگر از ریشه «عفّ» و «حسّ» محسوب کنیم غیر منصرف میباشند.

2-  اگر بر وزن فعل یا شبه فعل باشد : یزید، احمد[3] و تغلب. و منظور از شبه فعل اسمی است که وزن ان بیشتر در فعل کاربرد دارد: اِجبِع(روستایی در لبنان) ، اِ صبَع( اگر علم مذکر باشد)

3-   هر گاه علم تر کیب مزجی باشد: بعلبک ، بیت لحم ، قاضیخان .

نکته: در ترکیب مزجی اگر جزء دوم معرب نباشد منصرف می باشد مانند ترکیب عددی ( خمسه عشر) و اسمهایی که به «ویه» ختم می شوند : سیبویه ، دادویه، بابويه

4-  هر گاه علم اعجمی ( غیر عربی) و زائد بر سه حرف باشد : ابراهیم[4]، یعقوب                 نکته: اگر علم اعجمی سه حرفی «ساکن الوسط» باشد منصرف است: نوْح، لوْط و اگر «متحرک الوسط» باشد غیر منصرف می باشد: شَتَر، لَمَک[5].

نکته دوم:  نامهای انبیاء به دلیل 1- علم بودن 2- عجمی بودن، غیر منصرف میباشند به جز این شش اسم « محمد، شعیب، صالح، هود، نوح، لوط »‍» نامهای ملائکه نیز این چنین میباشد به جز « رضوان، مالک، نکیر، منکر).

 

5-هرگاه علم مونث باشد: لفظی: معاویه، طلحه یا معنوی:زینب، مریم.

نکته اول: اگر علم با تاء مدوره «ة» مونث شده باشد چه برای مونث باشد:( فاطمه) یا مذکر:( طلحه) سه حرفی باشد (قله) ویا بیشتر............... در همه حال غیر منصرف اند.

 

نکته دوم: اسمهای علم مونث بیش از سه حرف بدون شرط غیر منصرف اند: زینب، سعاد اما اسمهای سه حرفی دو حالت دارند 1- اگر « متحرک الوسط» باشند غیر منصرف اند : سَحَر، سَقر[6] 2- اگر «ساکن الوسط» باشند الف: به شرط عجمی بودن غیر منصرف اند : جور ، زَید

ب- واگر عربی باشند هردو حال جایز است: هِند.

نکته سوم : اسمهای مختوم به الف تانیث بدون هیچ شرطی غیر منصرف می باشند چه مفرد باشد: سکری، حمراء ویا جمع: مرضاء، اصدقاء؛ علم باشد : سلمی، خنساء ویا صفت: حُبلی، عذراء.

نکته چهارم:  علم مذکری که به الف مقصوره ختم شود به دو دلیل غير منصرف ميباشد : 1- علمیت 2-شبیه بودن الف الحاق ان به الف مقصوره:  عَلقی: ( نام گیاهی) ،  أرطی: ( نام درختی).

 

 نکته پنجم: اسمهای علم مونث بر وزن «فَعالِ» مانند : حذامِ، رقاشِ به دو صورت ترکیب می شوند :1- مبنی بر کسر (اهل حجاز) 2- غیر منصرف( بنی تمیم) .

 

نکته ششم: با اسمهای منقوصی که  علم مونث باشند مانند « جوارٍ»  رفتار می شود :

جاء قاضٍ [7].                         رایت قاضیاً .                          سلّمت علی قاضٍ

 

6-جمع عَلَم با عدل موجب غير منصرف بودن اسم مي شود : «عُمَر ، زُمَر»

عدل عبارت است از از تغيير كلمه از وزن و صيغه اصلي خود و دو نوع مي باشد

الف : تحقيقي : آن است  كه كلمه از اصل خود عدول نموده مثل «احاد» كه معدول «اَحَد» مي باشد و «اُخَر» كه معدول «آخر» مي باشد .

ب : تقديري : عدولش از اصل چيز ديگري بوده است و اينها مجموعاً پانزده كلمه مي باشند بر وزن «فُعَل[8]»

توضيح آنكه علماي نحو در عدل تقديري غير از علم بودن دليل ديگري براي غير منصرف بودن اين اسم ها نيافته اند پس گفته اند معدول « منقول » از صيغه « فاعل » هستند مثل « غُدَر و فُسَق » كه معدول « غادر » و « فا سق » مي باشند .

نكته اول : هر چه بر وزن « فُعال ،‌ مَفعَل » از عدد باشد عدل قياسي «‌تحقيقي »‌ محسوب مي شود كه عبارتند از « احاد و موحد و ثُناء مَثني ... عشار معشر »

مثال : جاء القوم اُحاد مَوحَد يعني : جاء القوم واحداً واحداً .

نكته دوم : حروف تأكيدي كه بر وزن « فُعَل » باشند نيز غير منصرف اند مثل « جُمَع » « جاء النساء جمعُ – رايت النساء جمعَ – مررت بالنساء جمعَ » . جُمَع معدول از « جمعاوات » مي باشد

شرايط غير منصرف بودن صفت « وصف »

1-   هر گاه بر وزن « فَعلان » باشد و مؤنث آن بر وزن « فَعلي »‌باشد « سَكران – سَكري »

2-   هرگاه صفت بر وزن « أفعل »‌باشد : أحمر ، أعرج

3-   در صوريتكه صفت معدول از لفظ ديگري باشد « ُاخَر » جمع اخري

نكته اول : صفتي كه بر وزن « فَعلان » يا « أفعل »‌ است تا زمانيكه  وصفيت آن اصلي نباشد ، غير منصرف نخواهد بود

مثلاً «‌صفوان »‌صفت مخصوص سنگ و نرم و تابان مي باشد پس منصرف است همچنين « اربع» كه براي عدد معين و «‌أرنب » كه براي حيوان معين وضع شده است

مثال : « مررت بنسوه أربعِ »

نكته دوم : اگر صفت  بر وزن « فعلان » و « أفعل »‌با «ۀ»‌مدوره مونث شوند منصرف خواهند بود . مثلاً « سيفان » منصرف مي باشد چون مونث ان « سيفانۀ » بمعني « طويل »‌ مي باشد . همچنين « أرمل » چون مونث آن « ارملۀ » مي باشد منصرف است .

-        شرايط غير منصرف بودن جمع

1-   بر وزن « مفاعل »‌باشد مانند « مساجد ، أكارم ، فياصل »

2-   بر وزن « مفاعيل » باشد مانند « مصابيح – قناديل و أنا شيد [9]»

3-  نكته اول : جمع غير منصرف همان « جمع منتهي الجموع » است يعني جمعي كه بعد از الف مكسر دو حرف متحرك يا سه حرف كه وسطش « ياء » ساكن است باشد « فواصل ، أنامل ،‌رياحين ،‌أراجيز »

نكته دوم : جمع مكسري كه «ۀ» مدوره داشته باشد منصرف محسوب مي شود « أساتذۀ و تلامذۀ »

نكته سوم : جمع منتهي الجموع كه بر وزن مفاعيل باشد ولي حرف دوم بعد از الف متحرك باشد منصرف است « صياقلۀ ، عبادلۀ »

نكته چهارم : با اسم هاي ناقصي كه جمع منتهي الجموع باشند مثل « جواري »‌ «‌غوا شي »‌مانند « قاضي » رفتار مي شود : جاء جوارٍ         رايت جواريَ          سلمت علي جوارٍ

                                                                                                                                                                   

 سؤال : اسم غير منصرف در چه صورت توسط كسره مجرور مي گردد                                                                                                                                     جواب : هرگاه اضافه شود يا بعد از الف و لام قرار گيرد

مثال : ( في أحسنِ تقويم )                ( انتم عاكفون في المساجدِ ) .

نكته : منصرف فرض كردن اسم غير منصرف و آن را مانند اسم منصرف اعراب دادن زيادا ست و اين بخاطر تناسب با قبل يا بعد خود مي باشد : مثال : « سلاسلاً و أغلالاً و سعيراً » كه لفظ سلاسل با اينكه غير منصرف است تنوين پذيرفته است . عكس اين موضوع يعني اسم منصرف را غير منصرف فرض كردن فقظ هنگام ضرورت مي باشد « و ممن و لدوا عامرُ ذو الطول و ذوالعرض » كه بايد عامرٌ گفته مي شد .

---

[1]. به استثناي  تنوين مقابله ( كه بر اسم جمع مونث داخل مي شود) و تنوين عوض ( كه بر سر اسمهاي ناقص مي ايد) ؛ اين دو تنوين بر سر اسمها ي غير منصرف نيز داخل مي شوند: اذرعاتٍ ، جوارٍ

[2] زيرا فعل نيز كسره وتنوين نمي پذيرد

[3]  اين همان احمد لاينصرف است                                                                                 كه علی بر سر آن جر ندهد

[4] . نكتة نحوية: جاء سائل بيتا و سال صاحبته ان تعطيه ؛ فقالت : انصرف، فقال : اعطيني فقالت: انصرف فقال : اعطيني فقالت: انصرف فقال: اسمي ابراهيم لا ينصرف الا اذا حلّي او اُضيف.

[5] نوه حضرت نوح (ع) و يا به قولي پدر ايشان.

[6] از طبقات جهنم به معني سوختن شديد.

[7]  اگر اسم زني «قاضي» باشد.

[8] . « بلع،‌ ثعل‌‌ ، جعي ، جثم ، دلف ، زحل ، زفر ، عصم ، فتم ، قزح ، مضر ، هبل ، هدل ، عمر ، جعل »

[9] . كلمه« سراويل » را در صورتي كه مفرد فرض كنيم باز به خاطر شباهت با جمع غير منصرف مي باشد.

حروف

تجزيه حروف بايد اين سه ويژگي را مشخص نمود: نوع حروف، عامل يا غير عامل بودن و نوع بناء.

 

انواع حروف را در دو دسته عامل و غير عامل بررسي مي نماييم:

1-   حروف عامل

تعريف: حروفي هستند كه عملي و تغييري را از حيث اعراب (رفع و نصب و جر و جزم) در كلمه يا جمله ما بعد خود انجام مي دهند.

حروف عامل داراي انواع مختلفي به قرار زير مي باشند:

الف) حروف جر: حروفي هستند كه تنها پيش از اسمها آمده و باعث جر (كسره يا تنوين جر –ِ،-ٍ) آنها مي گردند مانند: واللهُ علي كلِّشيءٍ قديرٌ.

حروف جر عبارتند از: مِنْ، باء، تاء، كاف، لام، واو، خلا، عدا، مُذْ، مُنْذُ، رُبَّ، حتّي، الي، في، عنْ، علي، حاشا.

ب) حروف نصب: حروفي هستند كه قبل از فعل مضارع آمده و باعث نصب آن مي شوند مانند: فَعسي أنْ يأتيَ اللهُ بالفتحِ.

حروف نصب عبارتند از: أنْ، لَنْ، كَي، إذَن.

توجه: دو حرف (لـِ) و (حتّي) از حروف جر هستند، اما هرگاه پيش از فعل بيايند به عنوان عامل نصب عمل مي كنند. (البته در حقيقت، عامل نصب وجود أنْ مستتر بين آن حرف و فعل مابعد مي باشد) مانند: لَنْ تنالوا البرَّ حتّي تنفِقوا مما تحبون. (حتّي أنْ تنفقوا)

ج) حروف جزم: حروفي هستند كه پيش از فعل آمده و باعث جزم آنها مي شوند مانند: لم يَلِدْ.

حروف جزم عبارتند از: لَمْ، لَمّا، لام امر، لاي نهي، إنْ شرطيه.

توجه: علاوه بر حروف فوق، 9 اسم ديگر هست كه به عنوان عامل جزم عمل مي كنند. اين اسمها عبارتند از: مَنْ، ما، مهما، أيّ، حيثما، إذما، متي، أينما، أنّي.

مثال: مَنْ يجتَهِدْ يصِلْ الي مايريد.

د) حروف مشبهه بالفعل: حروفي هستند كه در ابتداي جملات اسميه قرار گرفته و باعث نصب مبتدا به عنوان اسم خود و رفع خبر به عنوان خبر خود مي شوند مانند: إنّ اللهَ سميعٌ عليمٌ.

حروف مشبهه بالفعل عبارتند از: إنَّ، أنَّ، كأنَّ، لكنَّ، لَيْتَ، لَعَلّ.

هـ) حروف شبيه به ليس (ما، لا، إنّ, لاتَ): حروفي هستند كه مانند ليس عمل مي كنند. يعني اسم را مرفوع و خبر را منصوب ميكنند مانند: لا شُجاعُ كاذباً.

و) لاي نفي جنس: لاي نافيه اي است كه بر سر مبتدا و خبر مي آيد و مانند حروف مشبهه بالفعل عمل مي كند مانند: لا بليّةَ أصعَبُ منَ الجهلِ.

ز) حروف استثناء: حروفي هستند كه در جمله استثناء بكار رفته و براي خارج كردن مستثني منه بكار برده مي شوند مانند: لا يَمَسُّهُ إلا المطهَّرونَ.

حروف استثناء عبارتند از: إلا، عدا، خلا، حاشا، غير، سوي.

ح) حروف ندا: حروفي هستند كه براي صدا زدن شخصي يا چيزي از آنها استفاده مي شود مانند: يا اللهُ.

حروف ندا عبارتند از: أ، أي، أيا، هيا، يا، آ، وا.

2- حروف غير عامل

الف) حرف تعريف (ال) كه باعث معرفه شدن اسم نكره مي گردد مانند: جاء التلميذُ.

ب) حروف عطف: حروفي هستند كه براي پيوند دادن بين دو كلمه يا دو عبارت يا دو جمله كه از نظر قواعد نحوي مشابهند ميان آنها واقع مي شوند.

اين حروف عبارتند از: واو، فاء، ثمّ، أو، أم، لكنْ، بَل، لا.

ج) حرف خطاب: (ك) در ذلك.

د) حروف تحقيق و تقليل: (قد) اگر پيش از فعل ماضي بيايد، تحقيقيه است و اگر پيش از مضارع بيايد تقليليه مي باشد مانند: قد أفلحَ المؤمنونَ (تحقيقيه) / قدْ يَصدِقُ الكَذوب (تقليليه).

هـ) حروف استقبال: سين (براي آينده نزديك) و سوف (براي آينده دور) مانند: وسيعلمُ الذين ظلموا أيّ منقلبٍ ينقلِبونَ / سوفَ يعلمونَ.

و) حرف رَدْع (بازداشتن): كلاّ. مانند: كلاّ بل لا تكرمون اليتيم.

ز) حروف استفهام: (أ) كه بر دو جمله فعليه و اسميه وارد مي شود چه در نفي و چه در اثبات مانند: ألمَ تعلَمْ؟ / أصلاتُكَ تأمرُكَ أنْ نترُكَ ما يعبُدُ آباؤنا؟

(هل) كه بر جمله مثبت وارد مي شود مانند: فهل أنتم مُنتَهون؟

ح) حروف تنبيه: حروفي هستند كه براي هشدار دادن و آگاه نمودن بكار برده مي شوند.

حروف تنبيه عبارتند از: أما، ألا كه فقط بر جمله وارد مي شوند: ألا إنّهم هم السفهاء.

ها: ها أنتم هؤلاء جادلتم.

ط) لام ابتداء: كه براي تأكيد بكار مي رود: لعليٌّ تلميذٌ / إنهُ لَغفورٌ رحيمٌ.

ي) حروف تخصيص:

(هلاّ) كه تنها با جمله فعليه مي آيد: هلا تستغفرُ الله (با فعل ماضي به معني سرزنش عمل گذشته و با فعل مضارع به معني شدت و طلب مي باشد).

(أما، ألاّ) كه براي خواهش بكار مي رود: ألاّ تزورني.

(أولا، لَوْما) كه بر ممتنع بودن مضمون جمله دوم به خاطر وقوع مفهوم جمله اول دلالت مي كند مانند: لولا عليٌ لهلكَ عمَر.

ك) حروف نفي:

لا: أكثرُهم لا يعقِلون.

ما: و ما قَتلوهُ يقيناً.

إنْ: (گاهي معي نفي دارد كه در اينصورت جزم نمي دهد) مانند: إنْ قامَ عليٌّ (علي نايستاد).

ل) حرف تصديق: نعم، بلي، إي، أجل مانند: قالوا بلي.

م) نون تأكيد: نوني است كه بر افعال مضارع، نفي، نهي، جحد، استفهام، امر حاضر جهت تأكيد ملحق مي شود.

نون تأكيد دو نوع است: خفيفه (نْ) مانند: يَعْمَلَنْ و ثقيله (نَّ) مانند يَعْمَلَنَّ.

نكات:

·         حروف جر، ندا، استثناء، مشبهة بالفعل, تنبيه, تعريف, خطاب ... مختص به اسم و حروف جازمه, ناصبه, تخصيص, توقع, استقبال، ردع، نون تأكيد... مختص به فعل،و حروف عطف، استفهام، نفي، تصديق، لام تأكيد... مشترك بين اسم و فعل هستند.

·         ايّ، أنْ حروف تفسير مي باشند و مشترك بين اسم و فعل هستند. مانند: ونادَيناهُ أنْ يا ابراهيم / تابَ، أي: رَجَع. 

·         أمّا، إمّا حروف تفصيل بوده و مختص اسم مي باشند مانند: إنّا هدَيْناهُ السبيلَ إمّا شاكراً و إمّا كفوراً. 

نوع بناء

با توجه به حركت آخر حروف، نوع بناء آنها را مي توان شناخت.

همانطور كه ميدانيد، چهار نوع اعراب (رفع، نصب، جر، جزم) وجود دارد كه حروف مبني بر آنها مي باشند. يعني برخي از حروف مبني بر ضمه و برخي مبني بر فتحه و برخي مبني بر كسره و برخي ديگر مبني بر سكون هستند مانند:

حيثُ: مبني بر ضمه.

ثمَّ: مبني بر فتحه.

لـِ: مبني بر كسره.

مِنْ: مبني بر سكون

صفت مشبهه

صفت مشبهه یکی از انواع مشتقات است که از فعل لازم ساخته می شود تا بر ثبوت یک صفت در شخص یا شی ء دلالت کند مثل : حسَن و کریم .

  تذکر : منظور از ثبوت وجود یک صفت یا خصلت در صاحبش برای همیشه است .

 

وزنهای صفت مشبهه زیاد است ولی بیشتر بر این اوزا ن می آید :

فَـَــعل ، فـُـعل ، فـَـعال ، فـُــعال ، فـََــیعِـل ، فـعیل ، فـَعلان ، فـُـعلان ، فَـَـــعِل ، ( صعب، صُلب، جـَبان ، شجاع ، سَیّد . کریم ، غضبان ، عــُریان ، دَنِق )

 

1- هر اسمی که بر وزن فاعل باشد ولی بر ثبوت دلالت کند صفت مشبهه است به عبارت دیگر اسم فاعل یا اسم  مفعولی که معنای حدوث ( تغییر ، دگرگونی ) نداشته باشد صفت مشبهه است مثل : طاهر القلب ، معتدل القامة ، محمود المقاصد ، حامض ( ترش ) و  سالم .  

 

2- هر کلمه بر وزن فَـَــعـِــل مثل  : فرِح

 

3- أفعل مثل : أحوَل ( چپ چشم ) ، أسود (سیاه ) ، أعرج ( لَنگ ) أبلج ( روشن )  این وزن یعنی افعل باید بر رنگ یا عیب و یا زینت دلالت کند تا صفت مشبهه باشد ولی اگر بر این معانی دلالت نکند و معنای برتری بدهد مثل أکبر (بزرگتر) اسم تفضیل است نه صفت مشبهه .

نکته : اعرج مفرد است جمع آن می شود : عــُرج و عـُـرجان و مونث آن میشود عَرجاء

 

4- فــَـعلان : شَبعان ( سیر ) ، غضبان ( خشمگین ) ، جَوعان (گرسنه ) ، عطشان ( تشنه ) .

 

5- فـَـعل : ضخم

 

6- فعیل : شریف ، رجیم ، رحیم

 

7- فعَل : بطَل ( قهرمان )

 

8- فـَـعال : جَبان ( ترسو )

ترکیب کلمات پرکاربرد

آمين	اسم فعل امربه معني استجب  و مبني بر فتح
آنفا"	ظرف زمان ومنصوب
اُخري	غير منصرف است « به علت صفت وتانيث
اهلا" وسهلا"	ادات (تحسين وترحيب)به معني خوش آمدي         مفعول به براي فعل محذوف
اولو	جمع «ذو»ازلفظي ديگر،به معني دارندگان ،اعرابش مانند جمع مذكر سالم
ايّاك	ازالفاظ تحذيراست و مفعول به  براي  فعل محذوف
ايضا"	به معني  نيز  و همچنين –مفعول مطلق براي فعل  محذوف
اين	به معني  كجا     ظرف مكان  ومبني بر فتح
بضع و بضعه	مابين سه تا نه  را گويند
تعسا"	مفعول مطلق براي فعل معذوف وبراي نفرين به كار مي رود
ثم	اشاره براي مكان بعيد به معني  هناك- مبني بر فتح ودر محل نصب
ثم	حرف عطف براي ترتيب وتراخي «بامهلت » مثل : جاء سعيد ثم فريد يعني ابتداسعيد آمد سپس فريد
جميع	ازالفاظ تاكيد معنوي
حاشا	ادات استثنا مابعدش  منصوب است يا مجرور
حسنا"	مفعول به براي فعل محذوف  يعني فعلت حسنا"
حقا"	مفعول مطلق براي فعل محذوف
حين	ظرف زمان مبهم
حي،حيهل،حي هلا	اسم فعل امر به معني اقبل  و  عجل
خلال	ظرف مكان و منصوب
خوف	مفعول به است مثل « طرب التلميذ خوف المعلم »
دع	فعل امراز(ودع ، يدع ) به معني ترك
دون	ظرف مكان است وبيشترين كاربردش نصب است بنابر ظرفيت
ذات	اسم به معني :     صاحبه               ومؤنث ذو
ذر	فعل امر به معني اترك
رويد	دراصل ارواد مصدر باب افعال است كه تصغير وترخيم شده به معني (مهلا" ،رويدا" )مفعول مطلق است
زمان	اعرابش مانند اسبوع است يعني ظرف زمان و منصوب
سبحان	مفعول مطلق براي فعل محذوف
سمعا" وطاعه"	مفعول مطلق براي فعل محذوف
شطر	به معني سوي وجانب – ظرف زمان ومكان
صباح ، مساء	ظرف زمان منصوب
صبرا"	مفعول مطلق براي فعل محذوف
طوبي	به معني جنت و سعادت  و هميشه مبتدا است وخبرش جار ومجرور
طوعا"	حال  و منصوب
عل	مخفف لعل
قاطبه	حال به معني جميعا"
كافه	حال ومنصوب به معني كل
كيف	اسم است ومبني بر فتح
لات	درعمل و معني مانند ليس است وبايد اسم وخبرش از اسماء زمان باشد
لدي	ظرف زمان يا مكان مبني بر سكون به معني عند
هيا	اسم فعل امر به معني « اسرع »
هيهات	اسم فعل امر به معني بعد
يوم	ظرف زمان واعرابش مانند اسبوع است
اربا" اربا"	به معني عضوا" عضوا   -حال ومنصوب
ازاء	ظرف مكان به معني مقابل
ارضون	جمع ارض واز اسم هاي ملحق به جمع مذكر سالم
اسبوع	اگر دلالت بر زمان كند وصحيح باشد كه جلوش في بگذاريم ظرف است درغير اين صورت اعرابش بستگي به نقش آن دارد
اف	در لغت به معني چرك اطراف ناخن  وگفته شده « چرك گوش » اسم فعل مضارع است به معني اتضجركثيرا"
حذار	اسم فعل امر به معني  احذر

فوائد زبان عربی

زبان عربي مانند همه زبان ها داراي تعدادي حرف مي باشد. همانطور که ما در زبان فارسي براي ساختن کلمات و جملات از 32 حرف استفاده مي کنيم و همچنين انگليسي زبان ها نيز از 26 حرف استفاده مي کنند ، زبان عربي هم داراي 28 حرف است . البته بهتر است اين زبان را زبان قرآن بناميم چراکه عرب زبان ها در گويش هاي مختلف خود از حروف ديگري به جز اين 26 حرف نيز استفاده مي کنند ولي زبان عربي با اين نظام و شکل و قواعد مدوّن يکي از ثمرات ظهور اسلام در جزيره العرب مي باشد. چنانچه امام صادق عليه السلام ميفرمايد : « تَعَلَّمُوا العَرَبِيه َ فإنَّهَا کَلامُ اللهِ الَّذِي يکَلِّمُ بِهِ خَلقَهُ » « زبان عربي را ياد بگيريد پس همانا اين زبان ، کلام خداست که بوسيله آن با آفريدگانش صحبت مي کند

چنانکه مي دانيد نزديکترين زبان به زبان عربي ، زبان فارسي مي باشد و جالبتر آنست که بدانيد يکي از عوامل پيشرفت زبان عربي و قانونمند شدن آن، تلاش ها و مجاهدت هاي خستگي ناپذير ايرانيان و فارسي زبانان مسلمان در قرون اوليه هجري مي باشد

ما مي دانيم که در هر زبان با کنار هم قرار دادن حروف مي توان کلمات را ساخت و با کنار هم قراردادن کلمات نيز به جملات و به همين ترتيب به متون و .... رسيد.

براي شناخت بهتر هر زبان بايد از کوچکترين اجزاي آن شروع کرد ولي از آنجا که هدف ما شناخت زبان عربي در سطح کنکور مي باشد لذا ما شناخت زبان عربي را از کلمات شروع مي کنيم . اما قبل از آن لازم است که با اين 28 حرف آشنا شويم اين 28 حرف متشکل از 32 حرف زبان فارسي هستند به جز 4 حرف گ چ پ ژ يعني حروف ء ب ث ت ج ح خ د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک ل م ن و ه ي

البته لازم به ذکر است که در بسياري از کتب عربي ، اين تعداد، 29 حرف ذکر شده که اين اختلاف يک حرفي نيز به خاطر جدا کردن دو جرف همزه(ء) و الف مي باشد . از آنجا که ما در حال جاضر در مقام يادگيري عربي کنکور مي باشيم لذا به توضيح و بيان اين اختلاف کاري نداريم و به طور کلي قبول مي کنيم که چه 28 حرف باشد و چه 29 حرف در کار ما مشکلي ايجاد نخواهد کرد.

همانطور که قبلاً هم گفتيم ، کار ما با شناخت کلمات آغاز مي شود . کلمات که خود از کنار هم قرار گرفتن حروف ايجاد شده اند به 3 دسته مختلف تقسيم مي شوند:اسم : منضده – احسان – حميد ، فعل: تکتبون – لا تذهبوا- اکرمي ،حرف : في- من –عن –الي و ....

ان شاء الله ما هر يک از اينها را جداگانه و به طور مفصّل توضيح خواهيم داد.

اسم ها کلماتي هستند که اگر به تنهايي به کار روند داراي معني هستند يعني اگر آنها را خارج از جمله به کار ببريم معني مي دهند اما در معني آنها اثري از زمان وجود ندارد مثلا ً کلمه « رَجُل » اگر به تنهايي به کار رود داراي معناي «مرد» است امّا اين معني داراي زمان نيست يعني به ما نمي گويد که منظور ، مردي در زمان حال است يا گذشته يا آينده .

فعل ها کلماتي هستند که اولاً به تنهايي داراي معنا مي باشند و اين معنا يا بصورت انجام شدن کاري است يا روي دادن حالتي و ثانيا ً به همراه اين معنا، داراي زمان نيز هستند يعني نشان مي دهند که آن کار يا حالت قبلا ً صورت گرفته يا الآن يا در آينده انجام مي شود.

حرف ها کلماتي هستند که به تنهايي داراي معناي مستقلي نيستند مانند «مِن» به معناي «از» .همانطور که مي بينيد اصلا ً معلوم نيست که منظور ما از کلمه «مِن» چيست؟ حرفها تا در کنار کلمات ديگر قرار نگيرند، معناي خاصّي نخواهند داشت.

هر کدام از سه دسته بالا داراي نشانه هايي مي باشند که ما مهمترين آنها را برخواهيم شمرد. البته بايد توجه داشته باشيد که اين نشانه ها در اغلب اوقا ت (95%) وجود دارند نه هميشه (100%) . البته شايان ذکر است که ما در آينده اي نزديک همه اين موارد را به طور کامل بررسي خواهيم کرد.

نشانه هاي اسم :

- ال : معمولا ً در اوّل اسم ها « ال » مي آيد مانند« الرَّجُل » ،« الشَّجَرَه »

تنوين: در آخربعضي از اسم ها تنوين مي آيد . تنوين ها به سه دسته نصب تقسيم مي شوند ((-ً) ، جر (-ٍ) و رفع (-ٌ) . مانند «کِتَاباً» ، «مُحَمَّدٌ»

-اضافه : اگر کلمه اي به کلمه ديگر اضافه شده بود هر دو کلمه يعني مضاف و مضافٌ اِلَيه اسم هستند. مانند «کتابُ عَلي » که در اين جمله هم کتاب که مضاف است و هم علي که مضافٌ اِلَيه مي باشد ، اسم هستند.

مصادر ،ضماير ، اسم هاي اشاره ، اسم هاي موصول و اسم هاي شرط همگي اسم هستند. مانند «خُرُوج» ، «تَنزيل » ، «هُم» ، «کُنَّ» ، «هؤُلاءِ» ، «تِلکَ» ، «اَللَّاتِي» ، «اَللَّذَانِ» ،«مَن» ، «مَا» و ....

نشانه هاي فعل :

فعل ها هم داراي نشانه هايي هستند که مختصّ خودشان مي باشد و به عبارت ديگر با استفاده از اين نشانه ها مي توان فعل ها را از اسم ها و حرف ها تشخيص و تمييز داد :

- آمدن بعضي حرف ها مانند «لَم» ،«لَمَّا»، «لَ» ، «لِ» ،«سَ» ،«سَوفَ» ، «قَد» ، قبل از کلمه

- آمدن بعضي حرفها مانند تاء تأنيث (ة) ، تاء ضمير (ت) و ... در آخر کلمه

نشانه هاي حروف:

حروف نشانه هاي خاصي ندارند . براي شناخت حروف بهترين راه حفظ کردن آنها با معنا و... مي باشد که در آينده نزديک همه حروف را به طور کامل خواهيم شناخت.

----------------------------------------------------

حال بهتر است بعد از آشنايي با مفاهيم بالا ، با يک تقسيم بندي ديگر در زبان عربي آشنا شويم. کلمات در عربي داراي دو دسته ويژگي مي باشند که در زير توضيح آن به طور مفصّل آورده شده است :

ويژگيهاي کلمات :

در همه ما انسانها دو نوع صفت و ويژگي وجود دارد :

دسته اول – صفات ثابت

ويژگيها و صفات ذاتي و دروني است يعني ما هرجا و با هر کس زندگي بکنيم اين ويژگيها ثابت هستند و تغيير نمي کنند چه در روي زمين باشيم چه در آسمان چه در ايران چه در خارج و.... مثل رنگ چشم ، رنگ پوست ، وزن و ...

دسته دوم – صفات متغير

ويژگيهايي که در اصل ، ذاتي و پايدار نيستند بلکه تابع زمان و مکان و افرادي که در اطراف ما زندگي ميکنند مي باشند . به عبارت بهتر اگر اطرافيان ما جابجا شوند اين ويژگيها و صفات نيز عوض خواهند شد . مانند ويژگي فرزندي در برابر پدر و مادر که در برابر دوستان تبديل به ويژگي دوست مي شود يعني ما در مقابل دوستانمان ديگر فرزند نيستيم بلکه فقط يک دوست هستيم.

نکته اضافي:

(ما در علم فيزيک و کلاً طبيعت هم اين دو ويژگي را براي انسان مي بينيم بدين صورت که صفت جرم انسان ،عضو دسته اول و هميشه ثابت است و ويژگي و صفت وزن ، متغير و عضو دسته دوم است . مثلا اگر من به فضا بروم ،جرمم ثابت است ولي وزنم تغيير مي کند.)

مثال:

علي به عنوان يک انسان داراي اين دو دسته ويژگي است:

ويژگي دسته اول ( مستقل و ثابت) :

نام 2- قد 3- وزن 4- رنگ مو 5- رنگ چشم 6- رنگ پوست و ......

ويژگي دسته دوم ( وابسته و متغير):

1- فرزند (در مقابل والدين)

2- برادر ( در مقابل برادر و خواهر)

3- دوست ( در مقابل دوستان)

4- شاگرد ( در مقابل معلم)

5- پسر دايي ( در مقابل پسر عمه)

6- ......

در زبان عربي نيز ، کلمات داراي اين دو دسته ويژگي هستند به عنوان مثال در جمله زير و براي کلمه « انسان » داريم :

« اِنَّ الاِنسانَ لَفِي خُسر »

در اين جمله کلمه «انسان» داراي 2 دسته ويژگي زير است:

ويژگي دسته اول ( مستقل و ثابت)(تجزيه)

1- اسم 2- مفرد 3- مذکر 4- معرفه و....

برشمردن اين ويژگي همان تجزيه است که در زبان عربي « علم صرف » به بررسي آن مي پردازد و در سوالات با «التَحليلُ الصَّرفِي » نشان داده مي شود.

ويژگي دسته دوم ( وابسته و متغير)(ترکيب)

اسم انَّ و منصوب

اين ويژگي نيز همان ترکيب است که علم « نحو » به بررسي آن مي پردازد و در سوالات با کلمات « لِلاِعراب » و « اَعرِب » نشان داده مي شود.

ترجمه درسهاي عربي سه انسانی

بسم الله الرّحمن الرّحيم

 الدّرس الأوّل

اَلأدَبُ فـى الْخِطابِ

﴿ واذْكُرْ فـى الْكتابِ إبراهيمَ إنَّهُ كان صِدّيقاً نَبِيّاً﴾

﴿ إذْ قالَ لِأبيهِ يا أبَتِ لِمَ تَعْبُدُ ما لا يَسمَعُ و لا يُبْصِرُ و لا يُغْنـى عنْك شَيئاً﴾

﴿ يا أبَتِ إنّى قَد جاءَنـى مِن الْعِلمِ ما لَمْ يَأتِكَ ﻓﭑتَّبِعْنـى أهْدِكَ صِراطاً سَوِيّاً﴾

﴿ يا أبَتِ لا تَعْبُدِ الشَّيطانَ إنَّ الشّيطانَ كانَ لِلرّحمنِ عَصِيّاً ﴾

﴿ يا أبَتِ إنّى أخافُ أنْ يَمَسَّكَ عَذابٌ مِن الرّحمَنِ فتكونَ لِلشّيطانِ وَليّاً﴾

﴿ قالَ أ راغبٌ أنْتَ عَن آلِهَتـى يا إبراهيمُ؟! لَئن لَم تَنْتَهِ لَأرْجُمَنّكَ و اهْجُرنـى مَليّاً ﴾

﴿ قالَ سَلامٌ عليكَ سَأستَغْفِرُ لكَ رَبّى إنَّه كانَ بـى حَفيّاً ﴾ (سورةُ مريمَ: 41- 47)

درس اول

و ياد كن در كتاب،  ابراهيم را كه بسيار راستگو و پيامبر بود.

هنگامي كه به پدر خود گفت: اي پدرم! چرا آن چيزي را عبادت مي‌كني كه نمي‌شنود و نمي‌بيند وتو را از چيزي بي نياز نمي كند.

اي پدرم! براي من از علم آن مقدارآمده است كه براي تو نيامده است. پس، از من پيروي كن تا تو را به راه راست هدايت كنم.

اي پدر!شيطان رانپرست كه شيطان نسبت به خداي بخشنده نافرمان است.

اي پدرم!بيم آن دارم كه ازخداي بخشنده به توعذاب رسد ودوستدار شيطان شوي.

گفت: اي ابراهيم! آيا تو از خدايان من روي گردان هستي؟ چنانچه به (آن سخنان)پايان ندهي، تو را سنگسار كنم، اكنون زماني دراز از من دور شو.

[ابراهيم ]گفت: سلام برتواز خدا براي تو، آمرزش مي‌طلبم كه خدا در حق من مهربان است.

الدرسُ الثّانـى

اَلشَّجاعةُ فـى الْحقِّ

كانَت سَودةُ بِنتُ عُمارةَ مِن الْمؤمناتِ الْمُخلصاتِ فـى وِلاءِ أميرالمؤمِنينَ (ع) و قَد حَضَرت صفّينَ و هَيَّجتِ الأبْطالَ عَلي قِتالِ معاويةَ. وَ بَعدما اسْتُشْهِدَ عَلىٌّ (ع) جاءَت إلى معاويةَ لِتَشْكُوَ مِمّا جَرَي عَليها من الْجَورِ. فَقال مُعاويةُ:

أأنتِ الْقائلةُ يومَ صفّينَ:

وانْصُرْ عَليّاً و الحُسينَ و رَهْطَه            و اقْصِدْ لِهندٍ و ابْنِها بِهَوانِ

إنَّ اَلإمامَ أخا النّبـىِّ مُحمّدٍ                 عَلَمُ الْهُدَي و مَنارَةُ الْإيمانِ

قالتْ: نَعَم! لَسْتُ مِمّن رَغِبَ عَنِ الْحقّ أوِ اعْتَذَر بالْكَذِبِ.

قالَ: ما حَمَلكِ عَلي ذلك؟

قالَتْ: حُبُّ علىٍّ و اتِّباعُ الْحَقِّ.

قال: قُولـى حاجَتَك!

قالتْ: عامِلُكَ "بُسْرُبنُ أرْطاةَ" قَدِمَ علينا مِن قِبَلِكَ فَقَتَل رجالَنا و أخَذ أموالَنا و يَطلُب مِنّا أنْ نَسُبَّ عليّاً.

فأنتَ إمّا تَعْزِله فَنَشْكُرُك و إنْ لم تَفْعلْ فَنُعَرّفُك!

فقال معاويةُ: أتُهدِّدينـى بقومك؟!

فأطْرَقتْ تَبكى ثمَّ أنشَدَت:

صَلَّي الْإلَهُ عَلي روحٍ تَضَمَّنه                  قَبرٌ فأصبَح فيه الْعدلُ مدفونا

قدْ حالَفَ الْحقَّ لا يَبْغى بهِ بدَلا             فَصارَ بالْحقِّ و الْإيمانِ مَقرونا

قال: و مَن تَقْصِدين؟!

قالتْ: علىَّ بنَ أبـى طالبٍ "رَحِمَهُ اللَّهُ تَعالَي".

قال: و ما عَمِلَ حَتّي صارَ عِندك كذلك؟

قالت: ذَهَبْتُ يوماً لِأشْكُوَ إليه أحدَ عُمّالِه. فَوَجَدْتُه قائماً يُصَلّى. و بعدَما انْتَهَي مِن صلاتِه، قالَ بِرَأفةٍ و تَعطُّفٍ: ألك حاجةٌ؟ فأخْبَرتُه عَن شِكايتـى. فَتَألّمَ بشدّةٍ و بَكَي، ثُمّ  رَفَع يَدَيْهِ إلى السَّماءِ فقال:

اَللّهُمَّ إنّكَ أنتَ الشّاهدُ عَلَـﻰَّ و عليهِم أنّى لَمْ آمُرْهم بظُلْمِ خَلْقِك و لا بِتَرْك حَقّكِ. ثمّ أخرَجَ مِنْ جَيْبِه قِطعةً مِن جِرابٍ فَكَتب فيها:

﴿ بِسم اللّهِ الرّحمنِ الرّحيمِ... فَأوفوا الْكَيْلَ و الْميزانَ و لاتَبْخَسوا النّاسَ أشياءَهم و لا تُفسِدوا فـى الأرضِ...﴾ إذا أتاكَ كتابـى هذا فَاْحتَفِظْ بِما فـى يدك حتّي يأتىَ مَن يَقْبِضُه منكَ. والسَّلامُ.

فقال معاوية: اُكتُبوا بِالإنصاف و الْعَدلِ لَها.

قالَت: ألـى خاصّةً أم لِقَومى عامَّةً؟

قال: و ما أنتِ و غَيرَك؟!

قالت: لا اُريدُ شَيئاً لِنفْسى... إن كانَ عَدْلاً شاملاً فَأقبَلُ و إلّا فَلا!

قال: وَيْلٌ لنا...! لَقَد ذَوَّقَكم ابْنُ أبـى طالبٍ الْجرأةَ. اُكتبُوا لَها و لِقَومِها!

درس دوم

شجاعت در گفتن حق

سَوده دختر عُماره از زنان با ايمان و با اخلاص در دوستي امير مؤمنان (ع) بود و در جنگ "صفين" شركت نموده و قهرمانان را به جنگ با معاويه تحريك نمود و بعد از اين كه علي (ع) به شهادت رسيد، نزد معاويه آمد تا از ستمي كه به او روا شده شكايت كند. معاويه گفت:

آيا تو در روز (جنگ) صفّين گفته‌اي:

علي (ع) و حسين (ع) و گروهش را ياري كن و قصد هند و فرزندش كن با خوار كردن (آنان)

همانا امام (منظور حضرت علي (ع) است) برادر حضرت محمد (ص) است و او پرچم هدايت و گل‌دسته‌ي ايمان است.

گفت: بله! از كساني نيستم كه از حق‌ روي‌گردان شود و به دروغ عذرخواهي كند.

گفت: چه چيزي تو را بر آن واداشت؟

گفت: دوستي علي (ع) و پيروي از حق.

(معاويه) گفت: نيازت را بگو.

(سوده) گفت: كارگزار تو "بُسر پسر أرطاة" از طرف تو به ما روي آورد (وارد شهر ما شد) و مردان ما را كشت و مال‌هايمان را از ما گرفت و از ما مي‌خواهد كه علي (ع) را ناسزا گوييم. پس تو يا او را بركنار مي‌كني كه در اين صورت از تو سپاسگزاري مي‌كنيم و اگر اين كار را انجام ندهي، در اين صورت تو را معرّفي مي كنيم .

معاويه گفت: آيا مرا با قوم خود تهديد مي كني؟!

پس گريه‌كنان سر را به زير انداخت، سپس اين‌گونه سرود:

درود خداوند بر روحي باد كه قبري آن را در برگرفته، و عدل و داد درآن مدفون شده.

با حق (خداوند) پيمان بسته است كه به‌ جاي او چيزي را نخواهد پس با حق (خداوند) و ايمان نزديك و همنشين شد.

(معاويه) گفت: منظورت كيست؟

(سَوده) گفت: منظورم علي‌ابن‌ابي‌طالب است. خداي تعالي او را رحمت كند.

گفت: چه كاري انجام داد كه نزد تو اين چنين شد؟

گفت: روزي نزد او رفتم تا از يكي از كارگزارانش به او شكايت كنم، او را ايستاده در حال نماز ديدم. و بعد از اين كه نمازش را به پايان رساند، با مهرباني و لطف گفت: آيا خواسته اي داري؟ او را از شكايت خود باخبر ساختم. بسيار ناراحت شد و گريست، سپس دستانش را به سوي آسمان بلند كرد و گفت:

پروردگارا!  هر آينه تو شاهد بر من و آن‌ها هستي، كه من آنان را به ظلم بر خلقت و ترك حق توفرمان نداده‌ام سپس از جيب خود قطعه‌اي پوست در‌آورد و بر روي آن نوشت:

به نام خداوند بخشاينده‌ي مهربان ... پيمانه و ترازو را كامل دهيد و در فروش اجناس به مردم كم‌فروشي نكنيد و در زمين فساد برپا نكنيد ... زماني كه اين نامه‌ي من به تو برسد، آنچه در دستت است، نگه‌دار تا كسي بيايد و آن را از تو بگيرد. والسّلام.

معاويه گفت: بنويسيد كه با او با انصاف و عدالت رفتار كنند.

گفت: آيا فقط براي من يا براي تمام مردم من؟

گفت: تو با ديگران چه كار داري؟!

گفت: چيزي را براي خود نمي‌خواهم ... اگر عدالتي فراگير باشد، مي‌پذيرم و گرنه، نمي‌پذيرم.

گفت: واي بر ما ...! پسر ابوطالب جرأت وشجاعت را به شما چشانيده است. براي او و مردمش بنويسيد!

الدّرس الثالث

اَلْأمثالُ و الْحِكَمُ

اَلْمَثَلُ خَيرُ وسيلةٍ لِبيانِ ما فـى الضَّمير بِصورةٍ مُوجَزةٍ و نافِذةٍ. فاسْتِخدامُ الْأمثال اُسلوبٌ قرآنـىٌّ جميلٌ نَجِدُهُ فـى كثيرٍ مِن الْآياتِ، أو ضِمْنَ قِصَصٍ مُتَنَوّعَةٍ.

إنَّ الْأمثالَ تُشكِّلُ جُزءاً مِن ثَقافةِ الْاُمَمِ و حَضارَتِها وَ تَنْبَعُ مِن حياةِ الْمُجتمعاتِ الْبَشَريّةِ طُولَ تاريخِها.

تُسْتخدَمُ الْأمثالُ احتِرازاً مِن الْإطْنابِ. فهى تُبَيِّنُ الْمواضيعَ بِصورةٍ واضحةٍ ولكنْ عَلي سَبيل التَّعْريضِ و الْكِنايةِ. هناكَ عباراتٌ مَنثورةٌ و مَنظومةٌ أصْبَحتْ أمثالاً و حِكَماً لِكَثْرَةِ اِسْتعمالِها فـى الْأدب العربـﻰِّ  و دَخَلَتِ الْأدبَ الْفارسىَّ بِسببِ الْاِشْتراك الثَّقافـﻰِّ بَينَ اللُّغَتَيْنِ، نُشيرُ إلى نَماذِجَ منها:

اَلْجارَ ثمَّ الدّارَ.

كَلَِّمِ النّاسَ عَلي قَدْرِ عُقولِهم.

لايُلْدَغُ الْمؤمِنُ مِن جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ.

اَلْمُلْكُ يَبْقَي مَعَ الكُفرِ و لا يَبْقَي مَعَ الظُّلمِ.

اَلسَّلامَ قَبْلَ الْكلامِ.

مَن كانَ لِلّهِ كانَ اللَّهُ لَه.

اَلنّاسُ عَلي دين مُلوكِهم.

مَن عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه.

اَلْكَلامُ يَجُرُّ الْكلامَ.

﴿ ما عَلَي الرَّسولِ إلّا الْبَلاغُ﴾

اُطْلُبوا الْعِلْمَ مِن الْمَهْدِ إلَي اللَّحْدِ.

اَلنَّجاةُ فـى الصِّدقَ.

اِتَّقوا مواضِعَ التُّهَمِ.

﴿ إنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً﴾

﴿ كُلوا و اشْرَبوا و لاتُسرِفوا﴾

﴿وَ الْكاظِمينَ الْغَيْظَ ﴾

﴿ لا تُلْقوا بِأيْديكم إلَي التَّهْلُكَةِ﴾

﴿ وَ مَنْ يَتَوكَّلْ عَلي اللّهِ فَهو حَسْبُه﴾

﴿ حَسْبُنا اللَّهُ و نِعْمَ الْوكيلُ﴾

اَلْكَريمُ إذا وَعَدَ، وَفَـي.

اَلْمَسؤولُ حرٌّ حَتّي يَعِدَ.

لايَقَع فـى السُّوء إلّا فاعِلُه.

عِظْ نَفْسَكَ قبلَ أن يَعظَكَ الدَّهرُ.

درس سوم

امثال و حكم (ضرب‌المثل‌ها و حكمت ها)

مثل بهترين وسيله است براي بيان آنچه درون دل است به صورت مختصر و مؤثر و به كارگيري ضرب‌المثل‌ها راه و روش قرآني زيبايي است كه در تعداد زيادي از آيات يا در خلال قصه‌هايي گوناگون آن را مي‌يابيم.

ضرب‌المثل‌ها بخشي از فرهنگ ملت‌ها و تمدن آن‌ها را تشكيل مي‌دهند و از زندگي جوامع بشري در طول تاريخ‌شان سرچشمه مي‌گيرند.

ضرب‌المثل‌ها براي پرهيز از اطناب (طولاني كردن سخن) به كار گرفته مي‌شوند. و آن‌ها موضوع‌ها را به شكلي آشكار اما به صورت اشاره و گذرا و كنايه بيان مي‌كنند. عباراتي به نثر و نظم  وجود دارند كه به خاطر كثرت استعمال در ادبيات عربي ضرب‌المثل و حكمت شده‌اند و به علت اشتراك فرهنگي بين دو زبان وارد ادبيات فارسي گرديده‌اند، به نمونه‌هايي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:

اول همسايه بعد خانه.

با مردم به اندازه ي عقل‌هايشان صحبت كن.

مؤمن از يك سوراخ دوبار گزيده نمي‌شود.(نيش زده نمي شود)

كشور با كفر باقي مي‌ماند و با ظلم پايدار نمي‌ماند.

سلام را بر كلام (سخن گفتن) مقدم بدار. (قبل از سخن گفتن، سلام لازم است.)

هر كه براي خدا باشد، خدا براي اوست.

مردم بر دين پادشاهان خود هستند.

هر كس خودش را بشناسد خدايش  را مي شناسد.

حرف، حرف مي‌آورد. (مي كشد)

بر فرستاده جز ابلاغ پيام نيست.

ز گهواره تا گور دانش‌بياموزيد.

نجات در راستي است.

از جايگاه هاي تهمت دوري كنيد.

بدرستي كه با هر سختي، آساني است.

بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.

و فروبرندگان خشم

خويشتن را با دستان خود به مهلكه نيندازيد.

هر كس به خدا توكّل كند او برايش بس است.

خدا براي ما بس است (كافي است) و نيكو نماينده اي است .

جوانمرد وقتي وعده بدهد، وفا مي‌كند.

مسؤول آزاد است تا وقتي وعده بدهد. (همين كه وعده و قول بدهد بايد پاسخ‌گو باشد.)

در بدي نمي افتد (واقع نمي شود) مگر انجام دهنده ي آن .

خود را موعظه كن قبل از اين كه روزگار تو را موعظه كند.

 

الدّرس الرّابع                         

إلَي الْفَجْرِ

                               "أبوالقاسم الشّابـﻰّ"

سَأعيشُ رَغْمَ الدّاءِ و الْأعداءِ                 كَالنَّسْرِ فَوْقَ القِمَّةِ اِلشَّمّاءِ

أرْنو إلَي الشَّمسِ الْمُضيئَةِ هازِئاً              بِالسُّحْبِ و الْأمْطارِ و الْأنْواءِ

و أقولُ لِلْقَدَرِ الّذى لايَنْثَنـى                  عَن حَرب آمالـى بِكُلِّ بَلاءِ:

لا يُطْفِئُ اللَّهَبَ الْمُؤَجَّجَ فـى دَمى            مَوجُ الأسَي و عواصفُ الأرْزاءِ

فَاهْدِمْ فُؤادى ما اسْتَطَعْتَ، فَإنّه               سَيَكونُ مِثْلَ الصَّخْرةِ الصَّمّاءِ

و أعيشُ كالْجَبّارِ أرْنو دائماً                   لِلْفَجر، لِلْفَجر الْجَميلِ النّائى

اَلنّورُ فـى قَلبـى و بَيْنَ جَوانِحى             فَعَلامَ أخْشَي السَّيرَ فـى الظَّلْماءِ؟!

إنّى أنا النّاىُ الّذى لاتَنْتَهى                    أنْغامُه مادامَ فـى الأحياءِ!

درس چهارم                    

به سوي روشنايي بامداد

 باوجود درد ورنج ووجود دشمنان مانندعقاب بالاي قله‌ي كوه بلندزندگي خواهم كرد.

به خورشيد درخشان خيره مي شوم در حالي كه ابرها و باران‌ها و تغييرات هوا را مسخره مي‌كنم. (به بازيچه مي‌گيرم)

و به سرنوشتي كه از جنگ با آرزوهايم با تمام سختي و گرفتاري دست برنمي‌دارد (تسليم نمي‌شود)، مي‌گويم:

موج رنج و تند بادهاي مصيبت‌ها در خون من زبانه‌ي آتش افروخته را خاموش نمي‌كند.

تا مي‌تواني دلم را بشكن و نابود كن، زيرا آن همانند سنگ سخت خواهد بود.

مانند شخص قدرتمند زندگي مي‌كنم و پيوسته به روشنايي بامداد، روشنايي زيبا و دور خيره مي شوم.

روشنايي در دل و سر تا پاي وجودم هست، پس براي چه از حركت در تاريكي بترسم.

من آن ني هستم كه نغمه هايش تا وقتي كه در (ميان) زندگان است،پايان نمي يابد .

 

الدّرس الْخامس

اِبْتَسِم‎ْ للحياةِ!

إنَّ الدّنيا لا تَخْلو مِن الْمَتاعِب. و الْإنسانُ يُواجِهُ فـى حَياتِه الشَّدائِدَ دائماً فَيَحتاجُ إلى الْفَرَحِ و السُّرورِ حَتّي يَبْتَسِمَ لِلْحياةِ و لا يَتَضَجَّرَ منها.

ليس الْمُبْتَسِمُ لِلْحياةِ سعيداً فـى حياتِه فقط، بَل هو أقْدرُ علي الْعملِ و أجْدَرُ لِقبولِ الْمسؤوليِّةِ و أكثرُ اسْتعداداً لِمواجَهَةِ الشَّدائدِ. فهو يَقومُ باُمورٍ عظيمةٍ تَنْفَعُه و تَنْفَعُ الآخَرينَ.

اَلْإنسانُ الْعاقلُ لَوْ خُيِّرَ بَينَ مالٍ كثيرٍ أو مَنْصِبٍ رفيعٍ و بين نَفْسٍ راضيةٍ باسِمَةٍ، لَاخْتارَ الثّانيةَ. و لا قيمةَ ِللْبَسْمَةِ الظّاهرةِ إلّا إذا كانَتْ مُنْبَعِثَةً عَن نفسٍ باسِمةٍ.

كُلُّ شىءٍ فـى الطّبيعةِ باسِمٌ. فَالزَّهْرُ باسمٌ و الْغاباتُ باسمةٌ و الْبِحار و الْأنهارُ و السّماءُ و النّجومُ و الطّيورُ كلُّها باسمةٌ. و الْإنسانُ كَذلِكَ باسمٌ بِطَبْعِه!

فلا يَري الْجمالَ مَن لَهُ نَفسٌ عَبوسٌ و لا يَرَي جمالَ الْحقيقةِ مَنْ تَدَنَّسَ قَلْبُه. فكُلُّ إنسانٍ يَري الدّنيا مِن خِلالِ عَمَلِه و فِكْرِه؛ فإذا كان عمَلُه طَيّباً و فكرُهُ نَظيفاً، كان مِنظارُه الّذى يَري بِه الدّنيا نَقيّاً؛ فَيَري الدّنيا جميلةً كما خُلِقَتْ و إلّا كَدِرَ مِنْظارُه فَيَري كُلَّ شىءٍ أسْوَدَ كَدِراً.

فإذا أرَدْتَ الاِبْتِسامَ لِلْحياةِ، فَحارِبِ التَّشاؤُمَ و الْيأسَ. فإنّ الْفرصةَ سانِحة‏ٌ لكَ و لِلْنّاسِ و النّجاحُ مفتوحٌ بابُه لكَ و ِللنّاسِ!

درس پنجم

به روي زندگي لبخند بزن!

بدون شك دنيا بدون مشكلات نمي‌باشد (از مشكلات خالي نمي‌باشد). و انسان در زندگي خود هميشه با سختي‌ها روبرو مي‌شود پس به شادي و خوشحالي نيازمند است تا به زندگي لبخند بزند و از آن (زندگي) دلتنگ نگردد.

(انسان) خندان به زندگي، تنها در زندگيش خوشبخت نيست، بلكه در كار كردن تواناتر و براي قبول مسؤوليت شايسته‌تر مي‌باشد و آمادگي بيشتري براي رويارويي با سختي‌ها دارد. پس او اقدام به كارهايي بزرگ مي‌كند كه به او و ديگران سود مي رساند.

اگر به انسان عاقل اختيار داده شود كه بين مالي فراوان يا مقامي بلند و بين نفسي خشنود و خندان يكي را اختيار كند،‌ بدون شك دومي را برمي‌گزيند. و لبخند ظاهري هيچ ارزشي ندارد مگرزماني كه از دروني خندان برانگيخته شود.

هر چيزي در طبيعت خندان است. گل خندان است و جنگل‌ها خندان‌اند و درياها و رودها و آسمان و ستارگان و پرندگان همگي خندان هستند. انسان نيز در ذات خود خندان است.

بنابراين، كسي كه ذاتي اخمو دارد، زيبايي را نمي‌بيند و كسي كه دلش آلوده شود، زيبايي حقيقت را نمي‌بيند. هر انساني دنيا را از ميان عمل و فكرش مي‌بيند؛ پس هرگاه عملكردش خوب و انديشه‌اش پاكيزه باشد، عينكي كه با آن به دنيا مي‌نگرد، پاك و پاكيزه باشد و دنيا را همان‌طور كه آفريده شده، زيبا مي‌بيند واگر عينكش تيره گردد و هر چيزي را سياه و تاريك مي‌بيند.

هنگامي كه خواستي به روي زندگي لبخند بزني، با بدبيني و نااميدي مبارزه كن. زيرا فرصت مناسب به تو و به مردم دست مي‌دهد و درِ رستگاري به روي تو و مردم باز است.

الدرسُ السّادِس

اَلْعسل غِذاءٌ و شِفاء‏ٌ

اَلْعسلُ غِذاءٌ مفيدٌ و مُنَشِّطٌ. وَ قَدْ أثْبَتَتِ التَّجارِبُ و التّحاليلُ العلميّةُ أنَّ كلَّ  "100" (مِائَةِ) غِرامٍ مِن الْعسلِ تُعطى "300" (ثَلاثَمِائَةِ) سُعْرَةٍ حراريّةٍ. فهو غِذاءٌ ذو قيمةٍ غِذائيَّةٍ عاليةٍ بِحَجْمٍ صغيرٍ. فَالْكيلو الْواحدُ مِن الْعَسلِ النَّقِىِّ يُعادِلُ فـى قيمَتهِ الْغِذائيّةِ خمسةَ كيلواتٍ مِن الْحَليبِ أو "60 " (سِتّينَ) بُرْتقالةً.

زيادةً علي ذلكَ أنّ الموادَّ السُّكَّريَّةَ الْمُوجودةَ فـى الْعسل سَهْلةُ الْهَضْمِ و هو يُقَدِّم لِعَضَلاتِ الْجسمِ طاقةً و نَشاطاً سريعاً و قويّاً. وَ لَقَد ثَبَتَ أنّه يَحْوى عناصِرَ ثَمينةً كثيرةً ؛ أهَمُّها السُّكَّريّاتُ و قد اكْتُشِفَ مِنها حتّي الْآنَ "15" (خَمْسَةَ عَشَرَ) نوعاً فقط؛ منها الْبروتينُ، اَلْحديدُ، اَلنَّحاسُ و... و فيتامين ب  1 (بـى واحد)، ب 2 (بـى اثنَيْنِ)، ب 5 ب 6 و...

خَواصُّ الْعسلِ

لِلْعَسل عِدَّةُ خواصَّ اُخرَي جَعَلَتْهُ أفضَلَ أنواعِ السُّكَّريّاتِ ؛ منها:

1 - يُهَدِّﺉُ الْأعصابَ

2 - يُسَكِِّنُ السُّعالَ الْمُزْعِجَ

3 - يُسَكِّنُ آلامَ الْمفاصِلِ

4 - لايُفسِد الْأسْنانَ عَلي خِلافِ السُّكّريّاتِ الْاُخرَي

5 - إنّه مُضادٌّ لُلْعُفونةِ، فلا يَفْسِدُ مع مرورِ الزَّمَنِ و يَحتفِظُ بِقيمتِه الْغِذائيّةِ كاملاً.

درس ششم

عسل غذا و تندرستي است.

عسل غذايي سودمند و انرژي‌بخش است و تجربه‌ها و آزمايش‌هاي علمي ثابت كرده‌اند كه هر 100 گرم عسل، 300 كالري مي دهد. پس  (عسل) غذايي است با ارزشِ غذايي بالا با حجمي اندك. يك كيلو عسل خالص در ارزش غذايي معادل با پنج كيلو شير يا شصت كيلو پرتقال است

علاوه بر آن مواد قندي موجود در عسل زود هضم است و به عضلات جسم نيرو و چالاكي سريع و قوي مي‌دهد. و يقيناً ثابت شده است كه [عسل] داراي عناصر با ارزش فراواني است؛ مهم‌ترين آن‌ها مواد قندي است و تا كنون فقط پانزده نوع از آن‌ها كشف گرديده است؛ از جمله: پروتئين و آهن و مس و ويتامين "ب 1"، "ب 2"، "ب 5"، "ب 6" و ...

فايده‌هاي عسل

عسل چند خاصيّت ديگر دارد كه آن را برترين (بهترين) انواع مواد قندي قرارداده است؛ از جمله:

1 - اعصاب را آرامش مي‌دهد.

2 - سرفه‌ي آزار دهنده را تسكين مي‌دهد.

3 - دردهاي مفصل ها را تسكين مي‌دهد.

4 - بر خلاف ساير مواد قندي دندان‌ها را فاسد نمي‌كند.

5 - [عسل  ] ضد عفوني كننده است و با گذشت زمان فاسد نمي‌شود و ارزش غذايي خود را كاملاً حفظ مي‌كند.

اَلدَّرس السَّابع

مِن طرائف الحكمة                 

                                                          "أبكى عَلي حالكَ"

قيلَ إنَّ بُهلولاً  دَخَلَ يَوماً قَصْرَ الرَّشيدِ، فَرأي الْمَسْنَد الْخاصَّ له فارِغاً. فجلسَ عَليه لحظةً جُلوسَ الْمُلوك، فَرَآهُ الْخَدَمُ، فَضَربوهُ ضرباً شديداً و سَحَبوهُ عَنْ مَسْندِ الرَّشيدِ. و فـى هذه اللَّحظةِ دَخل هارونُ الْقصرَ و رأي "بهلولاً" جالساً يَبكى!

فَسَألَ الْخَدَمَ عَن السَّببِ، فَقالوا: رَأيْناهُ جالساً عَلَي مَسندك، فَضَرَبْناهُ تأديباً له. فَأشْفَقَ الرّشيدُ علي بهلولٍ و قال لَه:

لا تَبْكِ يا صديقى! إنّى ساُعاقِبُ الْخَدَمَ!!

فأجابَ بهلولٌ: يا هارونُ! إنّى لا أبْكى علَي حالـﻰ و لكن أبْكى علَي حالكَ! أنا جَلَسْتُ علَي مسندك لحظةً واحدةً فَعوقِبْتُ بهذا الضّربِ الشّديدِ، و أنتَ جالسٌ فـى هذا الْمكانِ طولَ عمركَ فكَيْفَ سَتُعاقَبُ فـى الْآخِرة؟!

"مِن حَديث لقمانَ الحكيمِ لِوَلَده"

سَمِعْتُ الْكثيرَ مِن حِكَم الْأنبياءِ، فاخْتَرْتُ لكَ ثَمانـىَ؛ منها:

إنْ كُنْتَ فـى الصَّلاةِ فَاحْفَظْ قلبكَ.

و إنْ كنتَ فـى مَجالِس النّاسِ فَاحْفَظ لِسانكَ.

و إن كُنتَ فـى بُيوت النّاسِ فَاحفَظْ بَصَرَكَ.

و إن كنتَ عَلي الطّعامِ فاحْفَظْ مَعِدَتَك.

اِثنانِ لا تَذْكُرْهما أبداً:

إساءةَ النّاسِ إليك و إحسانَك إلَى النّاسِ.

و اِثنانِ لا تَنْسَهُما أبداً:

اللّهَ و الدّارَ الْآخِرةَ!

درس هفتم

از نكته‌هاي لطيف حكمت      

                                                                   به حال تو مي گريم

گفته شده است كه روزي بهلول وارد كاخ هارون‌الرشيد شد، و مشاهده كرد كه تخت ويژه ي او خالي است و لحظه‌اي روي آن همانند پادشاهان نشست. خدمتكاران او را ديدند به شدت كتك زدند و از تخت‌ هارون‌الرشيد به پايين كشيدند در اين حال هارون وارد كاخ شد و بهلول را ديد كه نشسته وگريه مي‌كند!

از خدمتكاران علت آن را پرسيد، گفتند: او را ديديم كه بر روي تخت تو (شما) نشسته، پس او را به خاطر اين كه ادب شود، زديم. هارون‌الرشيد دلش به حال بهلول سوخت و به او گفت:

دوست من گريه نكن! من خدمتكاران را عقوبت خواهم كرد!!

بهلول پاسخ داد: اي هارون! بي شك من به حال خودم گريه نمي‌كنم و اما به حال تو مي‌گريم! من فقط يك لحظه روي تخت تو نشستم و با اين كتك شديد عقوبت شدم در حالي كه تو در طول عمرت در اين‌جا نشسته‌اي، پس چگونه در آخرت مجازات خواهي شد؟!

"از سخن (سخنان) لقمان حكيم به فرزندش"

از حكمت پيامبران بسيار چيزها شنيدم، و هشت نمونه از آن‌ها را براي تو برگزيدم.از آن جمله:

اگر در حال نماز هستي، قلبت را حفظ كن.

و اگر در مجالس مردم هستي، زبانت را نگهدار.

و اگر در خانه‌هاي مردم هستي، چشمت را (از محارم) حفظ كن.

و اگر بر روي[سفره‌ي] غذا هستي، معده ي خود را نگهدار (به اندازه بخور).

دو چيز را هرگز به ياد مياور:

بدي مردم را به خودت و خوبي خودت را به مردم.

و دو چيز را هرگز فراموش نكن:

خداوند و سراي آخرت را!

الدّرس الثّامن

اَلْمُتَنَبّى و سَعدىّ

بَعْدَ نُزولِ الْقرآن باللّغةِ الْعَربيّة خَرجتْ هذه اللّغةُ عَن حدودِ شِبْه الْجزيرةِ الْعربيّةِ و أصْبَحَتْ لُغةً عالَميّةًَ يَنْتَمى إليها كُلُّ مَن أسْلَمَ و آمَنَ باللّهِ.

و لِهذا نَرَي أنَّ الْإيرانيّينَ بَعْدَ إسْلامِهِم حاوَلوا كثيراً لِتَدْوينِ قواعِدِ اللّغةِ الْعربيّة و تَبْويبِها و ألَّفوا كتباً عَديدةً فـى النّحو و الصَّرفِ و الْبلاغةِ و عِلْمِ اللّغةِ، كما أنَّهُم وَضَعوا مَعاجِمَ مُهِمّةً لِهذه اللّغةِ. و مِن هؤلاء "سيبَوَيْهِ و الْكِسائىُّ و الْجُرجانـىُّ و التَّفتازانـىُّ و الزَّمَخشرىُّ و الْفيروز آبادىُّ و..." 1

فَهُم رَأوا أنَّ هذه اللُّغةَ ليست أجنبيَّةً لَهم بَل هى لُغةٌ اخْتارَها اللّهُ لِمُخاطَبةِ الْإنسانِ فَتَعَلَّموها و عَلَّموها و ألَّفُوا بِها مُعْظَمَ آثارِهم الْعِلْميّةِ و الْأدبيّةِ. فَأصبحتْ لُغةَ دينِهم و ثَقافَتِهم.

و هَكذا حَصَلت عِلاقاتٌ وَثيقَةٌ بَيْنَ اللُّغَتيْنِ الْفارِسيّةِ و الْعربيّةِ، نَكْتَفى هُنا بالْاشارِة إلى وجودِ مضامينَ مشتركةٍ عديدةٍ فـى أشعارِ شُعراءِ هاتَيْنِ اللّغتيْنِ. فهذا هو الْمُتَنَبّى مِن أجِلَّةِ اُدباءِ الأدبِ الْعربـﻰِّ فـى الْقرن الرّابِع و ذاكَ الشَّيخُ الْأجَلُّ سَعْدىّ الشّيرازىّ مِن فُحول اُدباءِ إيرانَ فـى الْقرنِ السّابعِ.

فْلنَنْظُر إلى بعضِ هذه الْمَضامينِ مِن هَذَيْنِ الشّاعرينِ الْجَليلَيْنِ:

 

المُتنبّى: وَ مَن قَصَدَ الْبَحْرَ اسْتَقَلَّ السَّواقيا.

تُريدونَ إدراك الْمَعالـى رَخيصةً    و لابُدَّ دونَ الشَّهْدِ مِن إبَرِالنَّحْلِ

ولكِنْ معدِنُ الذَّهَبِ الرَّغامُ!

أنا الْغَريقُ فَما خَوفـى مِن الْبَلَلِ؟!

لَو كانَ سُكْناىَ فيه مَنْقَصَةً                  لم يَكُن الدُّرُّ ساكِنَ الصَّدفِ

ما لِجُرْحٍ بميِّتٍ إيلامُ!

طار الْوُشاةُ علي صَفاءِ وَدادِهم                       و كذا الذُّبابُ علي الطّعامِ يَطيرُ

درس هشتم

متنبي و سعدي

بعد از نزول قرآن به زبان عربي، اين زبان از محدوده‌ي شبه جزيره‌ي عربستان خارج شد و به يك زبان جهاني تبديل گرديد كه هر كس مسلمان شده و به خدا ايمان آورده به آن منسوب مي‌شود.

و به همين خاطر است كه مي بينيم ايرانيان بعد از گرويدن به اسلام براي تدوين قواعد زبان عربي و فصل‌بندي آن تلاش و كوشش فراواني كردند و كتاب‌هاي زيادي را در نحو و صرف و بلاغت و دانش لغت‌شناسي نوشتند، چنانكه آنان (ايرانيان) فرهنگ‌هاي لغت مهمي براي اين زبان تأليف كردند.

 از جمله آنان: "سِيْبَوَيْه، كسائي، جُرجاني، تفتازاني، زمخشري و فيروزآبادي و ..." مي‌باشند.

آنان (ايرانيان) عقيده دارند كه اين زبان برايشان بيگانه نيست بلكه زباني است كه خداوند آن را براي سخن گفتن با انسان انتخاب كرده است، پس آن را آموختند و آموزش دادند و آثار بزرگ علمي و ادبي خويش را به آن زبان تأليف كردند و زبان دين و فرهنگ آن‌ها شد.

و اين چنين پيوندهاي عميقي بين دو زبان فارسي و عربي بوجود آمد، در اين‌جا به اشاره‌اي در وجود مضمون‌ها و مفاهيم مشترك فراوان در اشعار شاعران اين دو زبان بسنده مي‌كنيم. يكي متنبيّ از بزرگ‌ترين اديبان ادبيات عربي در قرن چهارم و آن ديگري شيخ بزرگوار، سعدي شيرازي، از بزرگوارترين اديبان ايران در قرن هفتم. پس به برخي از اين مضامين از اين دو شاعر بزرگوار بنگريم:

متنبي: هر كه قصد دريا كند جوي ها را كوچك مي‌شمارد.

سعدي: هر كه به مُعْظَمي رسد، ترك دهد مُحَقّري.

سعدي: هر كه به چيز بزرگي برسد، چيز كوچك و خواري را ترك مي‌كند.

به دست آوردن مقام‌هاي بزرگ را ارزان مي‌خواهيد حال آنكه براي رسيدن به عسل بايد نيش زنبور را تحمل كرد.

سعدي! چو مُرادت أنگبين است    واجب بُوَد احتمال زنبور

(- اي سعدي! اگر مي‌خواهي به عسل دست پيدا كني تحمل نيش زنبور لازمه‌ي آن است.)

و اما معدن طلا، سنگ خاراست!

زَر، از سنگ خارا برون آورند.

 

من غرق شده هستم، پس چه ترسي از تر شدن دارم !

غرقه در نيل، چه انديشه كند باران را!

اگر سكونت من در آن عيب و نقص باشد (جاي نگراني نيست) مرواريد در داخل صدف ساكن نمي‌باشد.

در چشمت ار حقير بود صورت فقير        كوته نظر مباش كه در سنگ گوهرست!

زخم، مرده را به درد نمي آورد.

 مُرده از نيشتر مترسانش!

اين دغل دوستان كه مى‏بينى                           مگسانند دور شيرينى

اَلدّرس التّاسع

بِشْرٌ الْحافـى

درس نهم

 ...روزي كاغذي يافت بر آنجا نوشته "بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم"، عطري خريد و آن كاغذ را معطر كرد و به تعظيم، آن كاغذ را در خانه نهاد.

بزرگي، آن شب به خواب ديد كه گفتند: بشر را بگوييد:.

 "طَيَّبتَ اسْمَنا فَطَيَّبْناك و بَجَّلْتَ اسْمَنا فَبَجَّلْناك، طَهَّرْتَ اسْمَنا فَطَهَّرْناك، فَبِعِزَّتى لَاُطَيِّبَنَّ اسْمَكَ فـى الدُّنيا و الْآخِرةِ"

"تذكِرة الْأولياء لعِطّار النيسابورى"

"اسم ما را خوشبو گردانيدي ،پس تو را خوشبو كرديم و اسم ما را و گرامي داشتي، پس تو را گرامي داشتيم، اسم ما را پاكيزه كردي، پس تو را پاكيزه كرديم، قسم به عزت خودم نام تو را در دنيا و آخرت معطّر مي‌كنم".

...فـى الْقرنِ الثّانـى عَرَفَتْ بغدادُ رَجُلاً عَيّاراً، يَطْرَبُ و يَلْهو بالْمَعاصى، إنَّهُ بشرُ بنُ الْحارِثِ... الَّذى قيلَ لَه فيما بَعْدُ: بِشرٌ الْحافـى.

... در قرن دوم بغداد مردي خوش‌گذران راشناخت كه خوش‌گذراني مي‌كرد و سرگرم گناه كردن بود، وي بشر پسر حارث بود... كسي كه بعدها "بشر حافي" گفته شد (لقب گرفت).

و فـى إحْدَي اللّيالـى حَدَثَ شى‏‏ءٌ قَلَبَ حياةَ بِشرٍ حتّي صار النّاسُ يَتَبَرّكونَ بالتُّرابِ الَّذى تَطَؤُهُ قَدَماهُ.

اِجتَمَعَ عِندَهُ فـى تلكَ اللّيلةِ، رُفقاؤُهُ... فـى سَهْرَةٍ لِلْغِناء والطَّرَبِ كانَ صوتُ آلاتِ اللَّهْوِ يَصِلُ مِن الدّارِ إلى الزُّقاقِ.

فـى ذلك الْوقتِ كان نورُ الْإمامةِ الْإلهيَّةِ يَقْتَرِبُ مِن الزُّقاقِ... مَرَّ الْإمامُ موسَي بنُ جعفرٍ (عليه‏السّلامُ) بِدارِ بشْرٍ. كانت الدّارُ تَضِجُّ بأصواتِ الشَّيطانِ... سَهْرَةٌ مُحَرَّمةٌ بِلاشَكٍّ، يَصولُ فيها إبليسُ و يَجولُ...!

وَقَفَ إمامُ الْهُدي مُوسَي الْكاظمُ (ع) و دَقَّ الْبابَ. فَتَحَتِ الْبابَ امْرأةٌ... نَظَرَت‎ْ إلى الرّجُل الّذى لاتَعْرِفُه... سَألها الْإمامُ (عليه‏السّلامُ):

صاحِبُ الدَّار حُرٌّ  أم عَبْدٌ ؟!

دَهِشَتِ الْمَرأة، و قالتْ:

بَلْ... حُرٌّ...!

قالَ الصَّوتُ الْمُقدَّسُ:

صَدَقْتِ! لو كانَ عبداً لِلّهِ، لَاسْتَحْيَا مِن اللّهِ!

و در يكي از شب‌ها چيزي رخ داد كه زندگي بشر را دگرگون كرد تا جايي كه مردم به خاكي  كه او گام‌هايش را روي آن مي‌گذاشت،تبرّك مي جستند.

در آن شب دوستانش نزد او جمع شدند. در يك شب‌زنده‌داري، براي آواز خواني و خوشگذراني. صداي ابزار خوش‌گذراني (آلات لهو موسيقي) از خانه به كوچه مي‌رسيد.

در آن هنگام نور امامت خداوندي به كوچه نزديك مي‌شد ... امام موسي‌بن‌جعفر (ع) از خانه‌ي بِشر گذشت. خانه پُر از صداهاي شيطان بود. بي ترديد شب‌زنده‌داري (شب‌نشيني) حرامي بود كه، شيطان در آن جولان مي‌داد  ...!

امام هدايت موسي كاظم (ع) ايستاد و در زد. زني در را باز كرد ... به مردي كه او را نمي‌شناخت نگاه كرد ... امام (ع) از وي پرسيد:

صاحب خانه آزاد است يا بنده؟!

زن حيرت زده شد، و گفت:

البته.... آزاد است ....!

آن صداي مقدّس گفت:‌

راست گفتي! اگر بنده ي خدا بود، حتماً از خداوند شرم مي كرد!

ثمَّ تَرَكَها و انْصَرَفَ.

كان بشرٌ قد سَمِعَ الْحِوارَ بَيْنَ الْمَرأةِ و الرَّجلِ الْغَريبِ، فَأسْرَعَ إلى الْبابِ حافياً حاسِراً و صاح بها:

مَن كَلَّمَك عندَ الْبابِ؟

فأخْبَرَتْهُ بِما كانَ ... ثمّ سأل:

فـى أىِّ اتّجاهٍ ذهب؟

فأشارت إليهِ... فَتَبِعَهُ بِشرٌ و هو حافٍ حَتّي لَحِقَهُ و قالَ لَه:

يا سَيّدى! أعِدْ عَلَىَّ ما قُلْتَه لِلْمَرأةِ...

فَأعادَ الْإمامُ (ع) كلامَه.  كانَ نورُ اللّهِ قد أشْرَقَ تلك اللَّحظةَ فـى قَلْبِ الرَّجلِ و غَمَرَهُ فَجْأةً كَما يَغْمُرُ ضَوْءُ الشّمسِ غُرْفَةً مُظْلِمَةً سوداءَ.

قَبَّلَ بشرٌ يَدَ الْإمامِ (ع) و مَرَّغَ خَدَّيْهِ بالتُّرابِ و هو يبكى و يقول:

بَلْ عبدٌ...! بَلْ عبدٌ...!

منذُ ذلكَ الْوقتِ بَدَأتْ فـى حياةِ بِشرِ بنِ الْحارثِ صفحَةٌ جديدةٌ بَيْضاءُ. و عَزَمَ الرَّجلُ التّائبُ أنْ يَظَلَّ طولَ حياتِهِ حافياً.

قيلَ لَهُ يوماً: لماذا لا تَلْبَسُ نَعْلاً ؟ قالَ: لأِنّى ما صالَحَنـى مَولاىَ إلّا و قد كُنتُ حافياً. و سَوف أظَلُّ حافياً حَتّي الْموتِ.

و هكذا صار بشر بنُ الْحارثِ عابداً مِن أطْهَرِ الْعُبّاد و زاهداً مِن أشْهَرِ الزُّهّادِ.

سپس او را ترك كرد و برگشت (روانه شد).

بشر گفتگوي ميان زن و مرد غريب را شنيده بود، پس به سرعت پا برهنه و سر برهنه به سوي در شتافت و بلند او را (زن) صدا كرد:

چه كسي كنار در با تو حرف زد؟

 [زن] از آنچه رخ داده بود او را باخبر كرد .... سپس  پرسيد:

به كدام طرف رفت؟

پس به سوي او [امام] اشاره كرد... بشر پا برهنه به دنبال او رفت تا اين كه به او رسيد و به وي گفت:اي سرور من ! آنچه را كه به زن گفتي ، براي من تكرار كن....

پس امام (ع) سخنش را براي او بازگو كرد. در آن هنگام نور خداوندي دردل مرد تابيده و ناگهان او را پوشاند همان‌طور كه نورِ خورشيد، اتاقي تاريك و سياه را مي پوشاند. بشر دست امام (ع) را بوسيد و هر دو گونه‌اش را به خاك ماليد، در حالي كه مي‌گريست و مي‌گفت: البته بنده ام ...! البته بنده ام ...

از آن زمان صفحه‌ي تازه‌ي سفيدي در زندگي بِشر شروع شد. و مرد توبه كار تصميم گرفت كه در طول زندگي‌اش پابرهنه بماند. روزي به او گفته شد: چرا كفشي نمي‌پوشي؟ گفت: زيرا سرورم با من آشتي نكرد مگر وقتي كه پابرهنه بودم، و تا هنگام مرگ پابرهنه خواهم ماند.

و اينگونه بِشر بن حارث عبادت كننده اي از پاك ترين عبادت كنندگان و پارسايي از مشهورترين پارسايان شد. 

الدّرس الْعاشر

فَتْحُ اْلقلوبِ

 كُنْتُ قد سَمِعْتُ عن أصفهانَ و مَعالمِها الْأثَريّةِ الْإسلاميّةِ. كانت السَّيارةُ تَقْتَرِبُ بِنا مِن مدينةِ أصفهانَ لِسَفْرَةٍ سياحيّةٍ عائليَّةٍ.

بعدَ أنْ وَصَلْنا إلى الْمدينةِ، اسْتَرَحْنا قليلاً ثمَّ خَرَجْنا جميعاً إلى ساحةِ "نقشَ جهانَ"و هى مِن أفْضَلِ الْمعالِمِ الْأثَريّةِ حُسْناً و جمالاً بِما فيها مِن مساجدَ و أبْنيةٍ تاريخيّةٍ اُخْرَي.

أبَتاه! لَقَدْ رَأينا فـى التّاريخِ آثارَ غَزْوِ الْمُهاجمينَ مِن دَمارٍ و هَدمٍ و قَتلٍ فـى حقّ الْأبرياء... ولكنْ ...

ولكنْ ماذا يا وَلَدى؟!

ولكنّ الْفتحَ الْإسلامىَّ لِإيرانَ... عجيبٌ!

و أين الْعَجَبُ؟!

اَلْعَجَبُ فـى الْأثَرِ الّذى خَلَّفَه هذا الْفتحُ مِن حَضارةٍ و مَدَنِيّةٍ و ازْدِهارٍ علمىٍّ.

يا بُنَىَّ!... إنَّ الْإسلامَ لم يَفْتَح الْبلادَ بهدفِ الْاِحْتِلالِ و السَّلْبِ و النَّهْبِ بَل كانَ يَفْتَحُ الْقلوبَ قَبْلَ فَتْحِ الْبلادِ!

ماذا تَعْنـﻰ يا أبَتاهْ؟!

شَرِبَ الْأبُ كُوباً شاياً، فقالَ:

علَي سَبيلِ الْمثالِ... أمَا قرأتَ فـى التّاريخِ قِصَّةَ فَتْحِ "سمرقندَ" بِيَد الْمسلمينَ؟!

درس دهم

گشودن دل‌ها

درباره‌ي اصفهان و آثار باستاني‌‌اش ]مطالبي[ شنيده بودم. ماشين ما را به شهر اصفهان جهت يك مسافرت و گردش خانوادگي نزديك مي‌كرد.

بعد از اين كه به شهر رسيديم،‌ اندكي استراحت كرديم، سپس همگي به ميدان "نقش جهان" رفتيم [اين ميدان] از خوب ترين و زيباترين آثار باستاني است و در آن مسجدها و ساختمان هاي تاريخي ديگري هست.

پدرجان (پدرم)! ما در تاريخ نشانه‌هاي تهاجم متجاوزان را از جمله،‌ نابودي و ويراني و قتل و غارت در حق بي‌گناهان ديده‌ايم ... ولي . . .

ولي چه اي فرزندم ؟

ولي، فتح اسلامي ايران ..... عجيب است!

تعجب در كجاست؟!

شگفتي در تأثيري است كه اين فتح از تمدن و شهرنشيني و شكوفايي علمي به جا گذاشت.

اي فرزندم! اسلام سرزمين‌ها را با هدف اشغال و چپاول و غارت، فتح نكرد.

بلكه قبل از فتح سرزمين‌ها، دل‌ها را فتح مي‌كرد!

اي پدر! منظورت چيست؟

پدر يك فنجان چاي نوشيد، سپس گفت:

به عنوان مثال ... آيا در تاريخ، داستان فتح "سمرقند" را به دست مسلمان نخوانده‌اي؟!

لَقَد غَزا الْمسلمونَ مدينةَ سمرقندَ، أيّامَ خِلافةِ عُمَرَ بْنِ عبدِالْعزيزِ مِن غيرِ إنذارٍ و إعلانٍ مُسْبَقٍ.

فَقَدَّمَ أهالـى المدينةِ شَكْوَي إليَ الْخليفةِ، فَأحالَ الْخليفةُ الدَّعْوَي إلىَ الْقاضى. فَحَكَم القاضى بِبُطْلانِ الْفتحِ الإسلامىِّ لِلْمدينةِ! لِأنَّ الْفتحَ كان مُخالِفاً لِقواعدِ الْإسلامِ الْحربيّةِ فـى مَجالِ نَشْرِ الدّينِ الْإلهىِّ.

اَلْإسلامُ يَطلُب مِن الْمقاتِلينَ الْمُسلمين الدَّعوةَ إلَى الدّينِ الْحنيفِ أوّلاً و فـى حالةِ الرَّفْضِ مِن جانبِ الْمدْعُوّينَ يَجبُ أن يَخْضَعوا لِلْجِزْيةِ أو يَسْتَعِدّوا لِلْحَربِ!...

و لِهذا أمَرَ بِخُروجِ الْجيشِ مِن الْمدينةِ !

فَلمّا رأي الْأهالـى هذه الْعَدالةَ الْإسلاميّةَ، طَلَبوا الْبقاءَ تحتَ رايةِ الْإسلامِ ...

نَعَم ؛ يا ولَدى! هذا هو سِرُّ تأسيسِ أعْظمِ حَضارةٍ فـى الْعالَمِ علَي مَدَي التّاريخِ و هى الّتـى تَمتازُ عن الْحضاراتِ الْاُخرَي خُلْقاً و سُلوكاً و عِلْماً!

مسلمانان در ايام خلافت عمربن‌عبدالعزيز بدون هشدار و اعلان قبلي به شهر سمرقند حمله كردند.

پس ساكنان شهر شكايتي را به خليفه تقديم كردند، خليفه شكايت را به قاضي ارجاع داد. پس قاضي به باطل بودن فتح اسلامي شهر حكم كرد! زيرا فتح آن شهر برخلاف قوانين جنگي اسلام درزمينه ي نشر دين الهي بود.

اسلام از رزمندگان مسلمان نخست مي خواهد به دين راستين دعوت كنند و در صورت عدم پذيرش از سوي دعوت شدگان بايد به دادن جزيه تن در دهند يا آماده‌ي جنگ شوند. و به همين خاطر دستور داد سربازان از شهر خارج شوند.

وقتي كه اهالي [شهر] اين عدالت اسلامي را ديدند، خواستند در زير پرچم اسلام بمانند

آري اي فرزندم! اين راز  بوجود آمدن بزرگ‌ترين تمدن در طول تاريخ است و آن تمدني است كه از نظر اخلاق و رفتار و دانش از ساير تمدن‌ها ممتاز مي‌شود.

الدَّرسُ الْحادى عشَر

يَقَظَةٌ و تَحَرُّرٌ

محمّد الفيتورى

يا أخى فـى الشَّرقِ فـى كلِّ سَكَنْ                           يا أخى فـى الْأرضِ فـى كُلِّ وَطَنْ

إنّنـى مَزَّقْتُ أكْفانَ الدُّجَي                                     إنّنـى هَدَّمتُ جُدْرانَ الوَهَنْ

أنا حَىٌّ خالِدٌ رَغْمَ الرَّدَي                                       أنا حرٌّ رَغْمَ قُضبانِ الزَّمَن

مَحو الذِّ لّةِ:

إن نَكُنْ سِرْنا عَلَي الشَّوك سِنينا                              ولَقينا مِن أذاهُ مالَقينا

إن نكُن بِتْنا عُراةً جائِعينا                                     أو نكُن عِشْنا حُفاةً بائِسينا

فَلَقَد ثُرنا عَلَي أنفُسِنا                                          و مَحَوْنا وَصْمَةَ الذّلَّةِ فينا

يَقَظَةٌ و تَحَرُّرٌ:

اَلمَلايينُ أفاقتْ مِن كَراها                                ما تراها مَلَأ الْاُفْقَ صَداها؟!

خَرَجَت تَبْحَث عَن تاريخِها                             بَعْدَ أنْ تاهَت علَي الْأرضِ و تاها

يا أخى:

 قُمْ تَحَرَّرْ مِن تَوابيتِ الْأسَي                         لَسْتَ اُعْجوبتَها أومُومياها

اَلْوطنُ لَنا:

هاهُنا وارَيتُ أجدادى هُنا                            و هُمُ ﭐختاروا ثَراها كَفَنا

فَسَأقْضى أنا مِن بَعْدِ أبـﻰ                             و سَيَقْضى ولَدى مِن بَعدِنا

وسَتَبْقَي أرضُ إفريقا لَنا                                فَهْىَ ما كانت لِقَومٍ غَيْرِنا

درس يازدهم

بيداري و آزادي

اي برادرم در مشرق‌زمين و در هر مكان / اي برادرم در روي زمين و در هر وطن

به راستي كه من كفن‌هاي تاريكي را دريده و ديوارهاي سستي را ويران كردم.

من با وجود مرگ جاويدم/ من با وجود ميله‌هاي زندان زمانه آزاد هستم.

نابوديِ خواري

اگر سال‌ها بر روي خار راه برويم / و از آزار آن آنچه را ديده ايم، ببينيم؛

اگر برهنه و گرسنه شب را به صبح برسانيم و يا مانند پابرهنگان بيچاره زندگي كنيم؛

يقيناً عليه خودمان مي‌شوريم و لكّه‌ي خواري را از خود پاك مي كنيم.

بيداري و آزادي

ميليون‌ها انسان از خواب خودشان بيدار شدند، آيا نمي بيني كه پژواك آن، افق را پُر كرده است؟!

(صداي آزادي وطن)

به جست و جوي تاريخ خودشان پرداختند، بعد از اينكه روي زمين گم شدند و[تاريخ نيز] گم شد.  

اي برادر من برخيز و از تابوت‌هاي رنج آزاد شو، تو مايه‌ي شگفت‌انگيزي يا موميايي آن‌ها نيستي.

در همين جا اجدادم را دفن كردم، همين جا و آنان خاكش را كفن [براي خود] برگزيدند.

من بعد از پدرم [عمر خود را در آن] سپري خواهم كرد و فرزندم[نيز] بعد از ما سپري خواهد كرد.

سرزمين افريقا براي ما خواهد ماند و آن به مردمي غير از ما متعلق نيست.

الدَّرس الثانـى عَشَرَ

سيّدةُ آياتِ الْقرآنِ

﴿ اللّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ الْحىُّ القَيُّومُ لا تَأخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِـى السَّماواتِ وَ ما فِـى الْأرضِ.

مَنْ ذَاالَّذى يَشْفَعُ عِنْدَهُ إلّا بِإذْنِه يَعْلَمُ ما بَيْنَ أيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا يُحيطوُنَ بِشىْءٍ مِنْ عِلْمِه إلّا بِما شاءَ، وَسِعَ كُرْسيُّهُ السّماواتِ والْأرْضَ وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِىُّ الْعَظيمُ، لا إكْراهَ فِـى الدّينِ قَدْتَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَىِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطّاغُوتِ وَ يُؤمِنُ بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالعُرْوَةِ الْوُثْقي لَا انْفِصامَ لَها وَ اللّهُ سَميعٌ عَليمٌ.

اَللّهُ وَلـﻰُّ اَلّذينَ آمَنوُا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَى النُّورِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا أوْلياؤُهُمُ الطّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إلَى الظُّلُماتِ اُولئِكَ اَصحابُ النّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ .

   درس دوازدهم

سروَر آيه‌هاي قرآن

  «‌ خداى يكتا كه جز او هيچ معبودى نيست، زنده و قائم به ذات [و مدّبر و برپا دارنده و نگه دارنده همه مخلوقات‏] است، هيچ‏گاه خواب سبك و سنگين او را فرا نمى‏گيرد، آنچه در آسمان‏ها و آنچه در زمين است در سيطره مالكيّت و فرمانروايى اوست. كيست آنكه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند؟ آنچه را پيش روى مردم است [كه نزد ايشان حاضر و مشهود است‏] و آنچه را پشت سر آنان است [كه نسبت به آنان دور و پنهان است‏] مى‏داند. و آنان به چيزى از دانش او احاطه ندارند مگر به آنچه او بخواهد. تخت [حكومت، قدرت و سلطنت‏] ش آسمان‏ها وزمين را فرا گرفته و نگهدارى آنان بر او گران و مشقت‏آور نيست و او بلند مرتبه و بزرگ است. (255)

در دين، هيچ اكراه و اجبارى نيست [كسى حق ندارد كسى را از روى اجبار وادار به پذيرفتن دين كند، بلكه هر كسى بايد آزادانه با به كارگيرى عقل و با تكيه بر مطالعه و تحقيق دين را بپذيرد]. مسلماً راه هدايت از گمراهى [به وسيله قرآن، پيامبر و امامان معصوم‏] روشن و آشكار شده است. پس هر كه به طاغوت [كه شيطان، بت و هر طغيان گرى است‏] كفر ورزد و به خدا ايمان بياورد، بى‏ترديد به محكم‏ترين دستگيره كه آن را گسستن نيست، چنگ زده است و خدا شنوا و داناست. (256)

خدا سرپرست و يار كسانى است كه ايمان آورده‏اند آنان را از تاريكى‏ها [ى جهل، شرك، فسق وفجور] به سوى نورِ [ايمان، اخلاق حسنه و تقوا] بيرون مى‏برد. و كسانى كه كافر شدند، سرپرستان آنان طغيان گرانند كه آنان را از نور به سوى تاريكى‏ها بيرون مى‏برند آنان اهل آتش‏اند و قطعاً در آنجا جاودانه‏اند. (257)   « ترجمه شيخ حسين انصاريان »

"لا إكراهَ فـى الدّينِ"

 لمّا جاء الْاسلامُ أعلنَ هذا الْمَبْدأ الْعظيمَ: "لا إكراهَ فـى الدّينِ، قد تَبَيَّن الرُّشدُ مِن الْغَىِّ" و فـى هذا الْمبدأ يَتَجَلَّي تكريمُ اللّهِ لِلْإنسانِ. لَقد بَيَّن الْإسلامُ طريقَ الْهُدَي و الضَّلالةِ و خَيَّر الْإنسانَ فـى اتِّباع أىِّ الطّريقَيْنِ و حَمَّلَه تَبِعَةَ عمَلِه و مسؤوليّةَ اختيارِه!

و هذه هى أخَصُّ خصائِصِ التَّحرُّرِ الْإنسانـﻰِّ...

إنَّ حُريّةَ الْاِعتقادِ هى أوّلُ حقٍّ مِن حقوقِ "الْإنسانِ".

والْإسلامُ - و هو أقْوَمُ مَنْهَجٍ لِلْمجتمع الْإنسانـىِّ - يُنادى بِأنْ "لا إكراهَ فـى الدّينِ" و هو الَّذىُ يُبَيَّنُ لأِصْحابه أنَّهم ممنوعونَ مِن إكراهِ النّاسِ عَلَي هذا الدّينِ...!

ثُمَّ تُبَيِّن الْآيةُ حقيقةَ الْإيمانِ "قد تَبَيَّن الرّشْدُ مِن الْغَىِّ" فالْإيمانُ هو الرّشدُ الّذى يَنبَغى لِلإنسانِ أنْ يَحْرِصَ عليهِ و الْكفرُ هو الّذى يَنْبغى لِلإنسانِ أنْ يَنْفُرَ مِنه!

"در دين هيچ اجباري نيست"

زماني كه اسلام آمد اين قاعده‌ي اساسي بزرگ را آشكارا ساخت: "در دين هيچ اجباري نيست، هدايت از گمراهي مشخص شده است" و در اين قاعده‌ي اساسي، گرامي داشتِ خداوند نسبت به انسان جلوه‌گر مي‌شود. اسلام راه هدايت و گمراهي را بيان كرده است و انسان را به پيروي از هر دو راه اختيارداده. و او را (انسان را) به پاسخ‌گو بودن نسبت به نتيجه‌ي كارش و اختيار مسؤوليت‌اش، موظف و مكلف كرد!    

و اين يكي از بارزترين ويژگي‌هاي آزادي انساني است ...

آزادي عقيده، اولين حقوق انسان است.

و اسلام - كه استوارترين روش زندگي براي جامعه‌ي انساني است- ندا مي دهد كه "در دين اجباري نيست" و به پيروان خود مي‌گويد كه از مجبور كردن مردم[به پذيرش] اين دين، منع شده‌اند...! سپس اين آيه حقيقت ايمان را بيان مي‌كند "هدايت از گمراهي مشخص شده است". ايمان همان هدايتي است كه شايسته است انسان نسبت به آن حريص باشد و كفر همان است كه شايسته است انسان از آن متنفر باشد.

 

الدّرسُ الثالثَ عَشَرَ

النّاسِكُ و الشَّيْطانُ

 اِتّخَذَ قَومٌ شجرةً، لِلْعبادةِ مِن دونِ اللّهِ تَعالَي. سَمِعَ بذلكَ رجلٌ ناسِكٌ فقال: بِئْسَ الْعملُ عَمَلُهم! ثُمَّ أخَذَ فَأساً و ذَهبَ لِيَقْطَعَ الشَّجَرةَ. فـى الطّريقِ اِعْتَرَض لَهُ الشَّيطانُ وصاحَ:

قِفْ! لِماذا تُريدُ قَطْعَها؟!

لِأنَّها تُضِلُّ النّاسَ!

و ما شَأنُكَ بالنّاسِ؟! دَعْهُمْ فـى ضَلالِهِم...!

بِئْسَ الْقَولُ قولُك! كيف أدَعُهُم فـى الضَّلالِ؟ مِن واجبـى أنْ أهدِيَهُم.

لَنْ أسْمَحَ لكَ!

سَأقْطَعُها...!

عِندئذٍ أمْسَكَ إبليسُ بِخِناقِ النّاسك، فَصَرَعَهُ النّاسِكُ و قالَ لَهُ:

هل رأيتَ قُوَّتى؟!

قال إبليسُ الْمهزومُ:

ما كنتُ أظُنُّ أنَّكَ قَوىٌّ هَكَذا! دَعْنـى وافْعَلْ ما شِئْتَ...!

فـى الْيَومِ التّالـى... ذهب النّاسِكُ لِيَقْطَعَ الشَّجرةَ. و فـى الطّريقِ سَمعَ صوتَ إبليسَ، يقول:

هل عُدْتَ الْيَومَ لِقَطْعِها؟!

أمَا قُلْتُ لكَ؟! ... فلابُدَّ مِن قَطْعِها... سَأظَلُّ اُقاتِلُكَ حَتّي تكونَ كلمةُ اللّهِ هى الْعُلْيا. أمْسَكَ إبليسُ بِخِناقِه و تَقاتَلا... حَتّي سَقَطَ إبليسُ! فَجَلَس النّاسِكُ علي صَدْرِه؛ فقال له إبليسُ:

إنَّ قُوَّتَكَ عجيبةٌ! دَعْنـﻰ و افْعَلْ ما تُريدُ!

فـى الْيَومِ الثّالثِ... فَكَّرَ إبليسُ لحظةً. ثُمَّ تَلَطَّفَ فـى كلامِه و قال لِلنّاسِكَ ناصِحاً:

نِعْمَ الرّجُلُ أنتَ ولكن أتَعْرِفُ لِماذا اُعارِضُكَ فـى قَطْعِ الشَّجَرةِ؟

إنّى اُعارِضُكَ رحمةً بكَ و شفَقَةًَ عليكَ! لِأنَّ عُبّادَ الشَّجرةِ سوف يَغضِبونَ عليك! دَعْ قَطعَها و أنا أجَعَلُ لك فـى كلِّ يَومٍ دينارَيْنِ ذَهَباً و سوف تعيشُ فـى أمانٍ و ﭐطْمِئنانٍ!

دينارَيْنِ؟!

نَعَم دينارينِ، تحتَ وِسادَتِك...!

اُعاهِدُك و سَتَعْرِفُ صِدْقَ عَهْدى.

بَعْدَئذٍ... كانَ النّاسِكُ يَمُدُّ يَدَهُ تَحْتَ وِسادَتِه كُلَّ صَباحٍ، فَيُخرجُ دينارَيْنِ.

و فـى صباحِ أحَدِ الْأيّامِ مَدَّ يَدَهُ، كَالعادةِ، فَخَرَجت فارغةً...!

لَقَد قَطَع عنه إبليسُ دنانيرَ الذَّهَبِ! عندئِذٍ غَضِبَ النّاسِكُ و نَهَضَ... و أخَذَ فَأسَهُ و ذهب لِقَطْعِ الشَّجرةِ.

اِعَتَرضَه إبليسُ فـى الطَّريقِ وصاحَ:

قِفْ! إلى أينَ؟!

إلى الشَّجرةِ... أقطَعُها...!

قَهْقَهَ الشّيطانُ ساخِراً:

تَقْطَعُها لِأنّى قَطَعتُ عنكَ الذَّهَبَ! بِئْسَ الْفعلُ فِعلُكَ!

بَلْ لَأقْطَعُ شَجرةَ الغَىِّ و اُشْعِلُ مَشْعَلَ الْهدايةِ!

وَ انقَضَّ النّاسِكُ علي إبليسَ و تصارَعا لحظةً، فَسَقَط النّاسِكُ و جلس إبليسُ علَي صَدرِ النّاسكِ مُتَكبِّراً، يقول له:

أيْنَ قُوَّتُكَ الْآنَ؟

خرج مِن صَدْرِ النّاسك الْمغلوبِ صَوتٌ يقولُ:

أخْبِرْنـى...! كيف غَلَبْتَنـﻰ أيُّها الشَّيطانُ؟!

فقال إبليسُ:

اَلْمَسألةُ سَهْلَةٌ يَسيرةٌ. لَمّا غَضِبتَ لِلّهِ غَلَبْتَنـى و لمّا غَضِبْتَ لِنَفْسِكَ غَلَبْتُكَ. عِنْدَما قاتَلْتَ لِعقيدَتِكَ صَرَعْتَنـى و عندما قاتلتَ لِمَنفَعَتِك صَرَعْتُكَ!

درس سيزدهم

 پرهيزكار و شيطان

قومي درختي را براي عبادت كردن به جاي خداوند متعال برگزيدند، مردي پارسا اين مطلب  را شنيد و گفت: كار آن‌ها بد كاري است. سپس تبري گرفت و رفت تا درخت را قطع كند. در راه شيطان مانع او شد و فرياد كشيد:

ايست! چرا مي خواهي آن را قطع كني؟!

زيرا مردم را گمراه مي سازد!

و تو با مردم چه كار داري؟! آنان را در گمراهي خود فرو گذار.

سخن تو، بد سخني است! چگونه آنان را در گمراهي فرو گذارم؟ از[ كارهاي] واجب من است كه آنان را هدايت كنم.

هرگز به تو اجازه نخواهم داد!

به زودي آن را قطع خواهم كرد!

در اين هنگام شيطان يقه‌ي عابد را گرفت، مرد عابد او را به زمين زد و به وي گفت: آيا نيروي مرا ديدي؟

شيطان شكست خورده گفت:

فكر نمي‌كردم تو اين‌چنين قوي باشي! مرا فرو گذار و هر چه مي‌خواهي انجام بده ...!

روز بعد ... مرد پارسا رفت تا درخت را قطع كند. و در راه صداي شيطان را شنيد كه مي‌گفت :

آيا امروز برگشتي كه آن را قطع كني؟!

آيا به تو نگفتم؟! ... چاره‌اي جز قطع آن نيست ... با تو خواهم جنگيد تا كلمه‌ي "الله" بلند مرتبه باشد. شيطان يقه‌ي او را گرفت و با هم جنگيدند ... تا اين كه شيطان افتاد! مرد پارسا بر روي سينه‌ي او نشست و شيطان به او گفت:

واقعاً نيروي تو شگفت آور است! مرا فروگذار و هر چه مي خواهي بكن!

در روز سوم ... شيطان لحظه‌اي فكر كرد. سپس با نرمي حرف زد و پند گويانه به عابد گفت:

تو چقدر مرد خوبي هستي اما آيا مي‌داني چرا در قطع كردن درخت با تو مخالفت مي‌كنم؟

من به خاطر مهرباني و دلسوزي نسبت به تو ، با تو مخالفت مي‌كنم! زيرا عبادت كنندگانِ درخت بر تو خشم خواهند گرفت! قطع آن را رها كن و من براي تو هر روز دو دينار طلا مي گذارم و در امنيت و اطمينان زندگي خواهي كرد!

دو دينار؟!

بله  دو دينار   زير بالشتت ...!

چه كسي وفا كردن تو به اين شرط را براي من  ضمانت مي كند؟!

با تو پيمان مي بندم و راستيِ پيمانم را خواهي دانست .

از آن پس ... مرد پارسا هر روز صبح دستش را زير بالش خود دراز مي‌كرد و دو دينار درمي‌آورد

در صبح يكي از روزها طبق عادت، دستش را دراز كرد، ولي خالي بيرون آمد ... !

شيطان دينارهاي طلا را از او قطع كرده ! در اين هنگام مرد پارسا خشمگين شد و برخاست ... و تبرش را گرفت و براي بريدن درخت به راه افتاد.

شيطان در راه جلو او را گرفت و فرياد زد:

بايست! كجا!

به طرف درخت .... آن را قطع مي كنم ...!

شيطان مسخره كنان  قهقهه زد:

آن را مي‌بري زيرا من طلا را از تو بريدم! چقدر كار تو،‌ كار بدي است!

مرد پارسا به طرف شيطان يورش برد و لحظه‌اي با هم كشتي گرفتند، مرد پارسا به زمين خورد و شيطان با غرور روي سينه‌ي مرد پارسا نشست، به او مي گفت:

هم اينك نيرويت كجاست؟

 

از سينه مرد پارساي شكست خورده صدايي بيرون آمد كه مي گفت:

به من بگو.... ! اي شيطان چگونه بر من غلبه كردي؟!

پس شيطان گفت:

سؤال ساده و آساني است. وقتي كه به خاطر خدا خشمگين شدي بر من پيروز شدي و هنگامي كه به خاطر خودت عصباني شدي، بر تو پيروز شدم. هنگامي كه به خاطر اعتقاد خود با من جنگيدي مرا به زمين زدي و زماني كه براي سود خود با من جنگيدي،‌ تو را به زمين زدم!

الدّرس الرّابعَ عشَر

"قَبَساتٌ مِن الْإعجازِ الْعِلمىِّ لِلْقرآنِ"

مُعجزةُ الْبَصْمَةِ

 لقد أنكَر الْكفّارُ "الْخَلْقَ الجديدَ" بعدَ الْمَوتِ و قالوا:

﴿ أ إذا مِتْنا و كُنّا تُراباً و عِظاماً أ إنّا لَمَبْعوثونَ؟!﴾

فَأجابَهُم الْحَقُّ تَبارَك و تعالَي فـى اُسلوبٍ تَوكيدىٍّ:

﴿ أيَحْسَبُ الْإنسانُ ألَّنْ نَجْمَعَ عِظامَه؟! بلَـي قادرينَ علَي أن نُسَوِّىَ بَنانَه﴾

رُبَّما الْكفّارُ لم يُدْرِكوا حينَذاكَ مَغْزَي هذه الْآيةِ الْمبارَكةِ و سبَبَ التّأكيدِ علي الْبَنانِ مِن بَيْنِ أعضاءِ الْجسمِ!

فإنَّ الْعلمَ لم يَكْتَشِف السِّرَّ الْمَوجودَ فـى البَنانِ و البَصْمَةِ إلّا فِـى الْقَرْنِ الْأخيرِ، فَتَبيَّنَ أنَّ لِكُلِّ بَنانةٍ خطوطاً بارِزةً لايُمكِنُ أن تَتَشابَه فـى شخصَيْنِ حَتّي فـى إصْبَعَيْنِ أبَداً!

يقول سبحانَه و تَعالَى:

﴿ سَنُريهِم آياتِنا فـى الْآفاقِ و فـى أنفُسِهم حَتَّي يَتَبَيَّنَ لَهُم أنَّهُ الْحقُّ﴾

فَالْإنسانُ عالَمٌ مُعَقَّدٌ و إذا طَرَقْنا أبوابَ هذا الْعالَمِ كانَت دَهْشَتُنا عظيمةً جدّاً!

لقد أثْبَتَ الْعلمُ الحديثُ بَأنَّهُ:

إذا وَضَعْنا الْخَلايا الْعَصَبيَّةَ لِلْجسمِ فـى خَطٍّ واحدٍ، بَلَغَ طولهُا أضْعافَ الْمسافةِ بينَ الأرضِ و القمَرِ!

فـى الْعينِ الْواحدةِ أكثرُ مِن مائَةٍ و أربعينَ مَليونَ مُسْتَقْبِلٍ حَسّاسٍ لِلضَّوءِ. و لِكُلِّ عَينٍِ نصفُ مَليون ليفٍ عَصبـﻰٍّ تقريباً يَسْتَقْبِل الصّورةَ بشَكلٍِ مُلَوَّنٍ.

اللُّونُ الأخْضَرُ

اَللَّونُ الْأخضَرُ هو اللّونُ الْمُفَضَّلُ فـى الْقرآنِ، حيثُ نَقْرأ فـى شأنِ أصحابِ الْجَنَّةِ:

﴿ و يَلْبَسونَ ثياباً خُضْراً من سُنْدُسٍ و إسْتَبْرَقٍ﴾

﴿ مُتَّكئِينَ علَي رَفْرَفٍ خُضْرٍ...﴾

لقد وصل الْعلماءُ أنَّ اللَّونَ يُؤَثِّرُ فـى سلوك الْإنسانِ و مشاعِرِه. و اللَّونُ الّذى يَبْعَثُ السُّرورَ داخِلَ النَّفسِ و يُثيرُ فيها الْبَهْجَةَ و حُبَّ الْحياةِ، هو اللّونُ الأخْضَرُ!

درس چهاردهم

 نمونه‌هايي از معجزات علميِ قرآن

معجزه اثر انگشت

كافران "آفرينش نو" بعد از مرگ را  انكار كردند وگفتند: آيا زماني كه ما بميريم و خاك و استخوان شويم[ باز هم] فرستاده مي شويم(برانگيخته مي شويم)؟!

پس خداوند بلند مرتبه و متعال در اسلوبي تأكيدي به آنان گفت: آيا آدمي مي‌پندارد كه ما استخوان‌هايش را گرد نخواهيم آورد؟ آري، ما قادريم كه سرانگشتانش را بازسازي كنيم.(درست كنيم)

چه بسا كافران در آن هنگام عمق و معني اين آيه‌ي مبارك و علت تأكيد كردن بر روي سرانگشتان از ميان اعضاي بدن را درك نكردند.

دانش، راز موجود در سرانگشت و اثر انگشت را كشف نكرد مگر در قرن اخير (قرن بيستم)، و معلوم شد كه هر كدام از انگشت‌ها خط‌هايي آشكار دارند كه اصلاً امكان ندارد بين دو نفر و حتي بين دو انگشت مشابه باشند.

خداوند پاك و بلند مرتبه مي گويد:

بزودي نشانه هاي خود را در آفاق و در وجود خودشان به آن‌ها نشان خواهيم داد تا برايشان آشكار شود كه او حق است.

انسان جهاني پيچيده است و زماني كه درهاي اين جهان را به صدا درآوريم واقعاً شگفتي ما بزرگ  مي باشد .(خيلي شگفت زده مي شويم)

بدون شك دانش جديد ثابت كرده است كه:

وقتي سلول‌هاي عصبي جسم را در يك خط قرار دهيم طول آن‌ها به چند برابر فاصله‌ي ميان زمين و ماه مي‌رسد.

در يك چشم، بيشتر از صد و چهل ميليون گيرنده‌ي حساسِ نور وجود دارد و هر چشمي تقريباً نيم ميليون بافت عصبي دارد كه تصوير را به صورت رنگي دريافت مي‌كند.

رنگ سبز

رنگ سبز، رنگ برتر در قرآن است،‌ تا آن‌جا كه راجع به مقام بهشتيان مي‌خوانيم: جامه‌هايي سبز از ديبا و ابريشم مي‌پوشند.

بر بالش هاي سبز تكيه مي‌زنند ...

دانشمندان به اين نتيجه رسيده‌اند كه رنگ بر روي رفتار انسان و احساسات او تأثير‌گذار است و رنگي كه در درون انسان شادي و خوشحالي به پا مي‌كند و در آن (درون انسان) شادماني و عشق به زندگي برمي‌انگيزد، رنگِ سبز است!

الدَّرسُ الخامسَ عَشَرَ

اَلإسلامُ و التَّقَدُّم

 "معروف الرّصافـى"

 يَقولونَ فـى الْإسلامِ ظُلْماً بأنَّهُ                يَصُدُّ ذَويهِ عَن طريقِ التَّقَدُّمِ!

فَإن كانَ ذا حَقّاً فكيفَ تَقَدَّمَتْ               أوائلُه فـى عَهْدِها الْمُتَقَدِّمِ؟!

و إن كانَ ذَنبُ المسلمِ اليومَ جَهْلَهُ             فماذا علي الْإسلامِ مِنْ جَهْلِ مُسْلِمِ؟!

هل العلمُ فـى الْإسلامِ إلّا فَريضةٌ             و هل أمّةٌ سادَتْ بِغَير التَّعَلُّمِ

لَقَد أيقَظَ الْإسلامِ لِلْمَجدِ و الْعُلَي              بَصائرَ أقوامٍ عَن الْمجدِ نُوَّمِ

وَ دَكَّ حُصونَ الْجِاهليَّةِ بالْهُدَي                و قَوَّضَ أطْنابَ الضَّلالِ الْمُخَيِّمِ

و أنْشَطَ بِالعِلمِ العزائِمَ و ابْتَنَي                  لِأهليهِ مَجْداً لَيْسَ بالمُتهدِّمِ

وَ أطْلَقَ أذهاَن الْوَري مِن قُيودِها            فَطارَتْ بِأفكارٍ عَلَي الْمَجْدِ حُوَّمِ

درس پانزدهم

اسلام و پيشرفت

مي‌گويند در اسلام ظلم وجود دارد زيرا هواداران خود را از پيشرفت بازمي‌دارد.

اگر آن حقيقت داشته باشد، پس چگونه مسلمانان اوليه در عهد آغازين پيشرفت كردند؟!

و اگر امروز گناه مسلمان ناداني‌اش است ناداني مسلمان چه ارتباطي به اسلام دارد؟!

آيا مگر جز اين است كه علم در اسلام واجب است؟ و آيا مگر ملتي بدون آموختن علم به سروَري رسيد؟

قطعاً اسلام بينش‌هاي اقوام (مردمان) به خواب رفته را براي عظمت و پيشرفت بيدار كرده است.

و با هدايت دژهاي جاهليت را ويران ساخت و ريسمان‌هاي محكم گمراهي را از جا درآورد.

و به وسيله‌ي دانش اراده هاي مصمم را فعال كرد و براي پيروانش عظمتي را بنا كرد كه ويران شدني نيست.

و افكار مردم را از بندهاي آن(جاهليت) رها ساخت و با افكاري تشنه به سوي عظمت به پرواز درآمدند.

الدَّرسُ‌ السادسَ عَشَرَ

أيْنَ ﭐلزّادُ... يا مسافرُ؟!

يا هذا! عَقْلُكَ يَدْعوكَ إلَي التَّوبةِ و هواكَ يَمْنَعُ... و الْحَربُ بينهما. فَإنْ جَهَّزْتَ جَيْشَ عزْمٍ، فَرَّ الْعَدُوُّ.

تَنْوى قيامَ اللَّيلِ فَتَنامُ و تَحْضُرُ مجلِسَ الوَعْظِ فَلا تَبْكى، ثمَّ تقولُ: ما السَّببُ؟! ﴿ قُلْ: هُوَ مِنْ عندِ أنْفُسِكم﴾

عَصَيْتَ بِالنَّهارِ... فَنِمْتَ باللَّيلِ. أكلتَ الحرامَ فَأظْلَمَ قَلْبُكَ...!

إذا غَيَّرَ الْمِسكُ الْماءَ مُنِعَ الْوضوءُ، فكيف بِالنَّجاسَةِ؟!

أكثرُ فَسادِ القلبِ مِن تَخْليطِ الْعَيْنِ. مادام بابُ العَينِ مُحْكماً بالغَضِّ فَالْقلبُ سليمٌ مِن آفةٍ.

فاذا فُتِحَ البابُ طار طائرٌ... و رُبَّما لا يَعودُ...!

واعَجبا عليكَ! تَعُدُّ التَّسبيحَ بِسُبْحَةٍ... فَهَلّا جَعلتَ لِعَدِّ الْمَعاصى سُبْحَةً أخرَي؟! يا مَنْ يَخْتارُ الظَّلامَ عَلي الضَّوءِ... الذُّباب أعْلَي هِمَّةً منكَ... إذا أظْلَمَ البيتُ خَرَجَ الذُّبابُ إلى الضَّوءِ!

عليكَ بِتَدْبيرِ دينِكَ كما دَبَّرتَ دنياكَ! لو عَلِقَ ثوُبك بِمِسمارٍ... رَجَعتَ إلى الوَراءِ لِتَخليصِه... هذا مِسْمارُ الإصرارِ قد تَشَبَّثَ بقلبكَ...! فَلَوْ عُدْتَ إلى النَّدَمِ خُطوَتَيْنِ تَخَلَّصْتَ.

 لابُدَّ مِن عَزْمٍ يُؤْخَذُ بالْحَزْمِ. مَن رَقَّ لِبُكَاءِ الطِّفْلِ لَم يَقدِرْ عَلي فِطامِه!

اَلْمعاصى سُمٌّ و القليلُ مِنه يَقتُلُ. الدُّنيا وراءَك و الأخْرَي أمامَكَ... و الطَّلَبُ لِما وراءَكَ هَزيمةٌ.

وَيْحَكَ! دَعْ مَحَبَّةَ الدُّنيا، فَعابِرُ السّبيلِ لا يَتَوَطَّنُ.

واعجبا! تَضيعُ منكَ حَبَّةٌ فَتَبكى... و قد ضاعَ عُمرُكَ و أنتَ تَضْحَكُ! اِنقَضَي الْعمرُ فـى خِدْمَةِ الْبَدَنِ... و حوائجُ القلبِ كُلُّها واقفةٌ!

و اللّهِ ليس إخوةُ يوسفَ لمّا باعوا يوسفَ بثَمَنٍ بَخْسٍ أعْجَبَ منكَ؛ لَمّا بِعْتَ نَفْسَكَ بِمَعْصيةِ ساعةٍ!

جَسَرْتَ عَلَي الْمعاصى فَانقلَبتْ علي "الْجيمِ" النُّقطةُ!

أيُّها المسافرُ بِلازادٍ... لا راحِلةَ و لا جوادَ!

أيّها الزّارعُ... قَد آنَ الْحِصادُ !

درس شانزدهم

زاد و توشه كجاست ... اي مسافر؟!

اي فلاني! عقلت تو را به سوي توبه فرا مي‌خواند و هواي نفست مانع مي‌شود ... و ميان آن دو جنگ است. اگر لشكر اراده را آماده كني،‌ دشمن مي‌گريزد.

نيت نماز شب مي‌كني، ولي مي‌خوابي و در مجلس موعظه مي‌نشيني و گريه نمي‌كني، سپس مي‌گويي، علت چيست؟! "بگو: از جانب خودتان است."

در روز، نافرماني و گناه كردي ... و در شب خوابيدي. حرام خوردي و دلت تاريك شد ...!

زماني كه مُشك ،[رنگِ] آب را تغيير دهد، وضو گرفتن ممنوع مي‌شود، پس با نجاست چطور مي‌شود؟! (وضو با نجاسات چطور مي‌شود؟!)

بيشتر فساد دل از آميخته شدن چشم به گناه است. تا زماني كه درِ چشم با "فروبستن چشم" محكم باشد، دل از آفت در سلامت است و زماني كه در باز شود،

پرنده پرواز مي‌كند ... و چه بسا بازنگردد ...!

شگفتا با تسبيح سبحان‌الله مي شماري‌ ... آيا براي شمارش گناهان تسبيح ديگري در نظر گرفته اي؟! اي آن كه تاريكي را بر روشنايي برمي‌گزيني ... اراده‌ي مگس بالاتر از توست ... هر گاه خانه تاريك شود، مگس به سوي نور مي‌رود.

بايد در انديشه‌ي دين خود باشي همان‌طور كه در انديشه‌ي دنيايت هستي! اگر لباست به ميخي گير كند ... براي آزاد كردن آن به عقب باز مي‌گردي ... اين ميخ پافشاري ]برگناهان[ است كه بر دل تو چنگ زده است ...! اگر دو گام در پشيماني به عقب برگردي، خلاص مي‌شوي.

بايد اراده اي وجود داشته باشد كه با دور انديشي (احتياط) همراه باشد. هر كه براي گريه‌ي كودك دلسوزي كند، نمي‌تواند او را از شير بازگيرد.

گناهان سم هستند و اندكي از آن كشنده است. دنيا پشت سرت و آخرت در برابرت است و درخواستِ آنچه پشت سرت است، شكست مي‌باشد.

واي بر تو! دوستي دنيا را فرو گذار زيرا رهگذر وطن نمي گزيند.

شگفتا! دانه‌اي از دستت مي‌رود، گريه مي‌كني ... و عمرت تباه شده است درحالي كه مي‌خندي! عمر در خدمت كردن به بدن سپري شد ... در حالي كه تمام آرزوهاي دل همچنان بر جا است.

به خدا سوگند، كار برادران يوسف زماني كه يوسف را به بهاي اندك فروختند،‌ از    [كار] تو شگفت‌آورتر نيست هنگامي كه خود را براي يك ساعت گناه فروختي.

بر گناه كردن جسارت نمودي، پس نقطه‌ي جيم دگرگون شد! [جَسَرَ = جسارت كرد، به خَسَرَ = زيان ديد، تبديل شد]

اي مسافر بدون توشه ...! هيچ شتر و اسب راهواري وجود ندارد!

اي كشاورز ... ! زمان درو فرا رسيده است!

ترجمه درسهاي عربي سه

بسم الله الرّحمن الرّحيم

 الدّرس الأوّل

اَلأدَبُ فـى الْخِطابِ

﴿ واذْكُرْ فـى الْكتابِ إبراهيمَ إنَّهُ كان صِدّيقاً نَبِيّاً﴾

﴿ إذْ قالَ لِأبيهِ يا أبَتِ لِمَ تَعْبُدُ ما لا يَسمَعُ و لا يُبْصِرُ و لا يُغْنـى عنْك شَيئاً﴾

﴿ يا أبَتِ إنّى قَد جاءَنـى مِن الْعِلمِ ما لَمْ يَأتِكَ ﻓﭑتَّبِعْنـى أهْدِكَ صِراطاً سَوِيّاً﴾

﴿ يا أبَتِ لا تَعْبُدِ الشَّيطانَ إنَّ الشّيطانَ كانَ لِلرّحمنِ عَصِيّاً ﴾

﴿ يا أبَتِ إنّى أخافُ أنْ يَمَسَّكَ عَذابٌ مِن الرّحمَنِ فتكونَ لِلشّيطانِ وَليّاً﴾

﴿ قالَ أ راغبٌ أنْتَ عَن آلِهَتـى يا إبراهيمُ؟! لَئن لَم تَنْتَهِ لَأرْجُمَنّكَ و اهْجُرنـى مَليّاً ﴾

﴿ قالَ سَلامٌ عليكَ سَأستَغْفِرُ لكَ رَبّى إنَّه كانَ بـى حَفيّاً ﴾ (سورةُ مريمَ: 41- 47)

درس اول

و ياد كن در كتاب،  ابراهيم را كه بسيار راستگو و پيامبر بود.

هنگامي كه به پدر خود گفت: اي پدرم! چرا آن چيزي را عبادت مي‌كني كه نمي‌شنود و نمي‌بيند وتو را از چيزي بي نياز نمي كند.

اي پدرم! براي من از علم آن مقدارآمده است كه براي تو نيامده است. پس، از من پيروي كن تا تو را به راه راست هدايت كنم.

اي پدر!شيطان رانپرست كه شيطان نسبت به خداي بخشنده نافرمان است.

اي پدرم!بيم آن دارم كه ازخداي بخشنده به توعذاب رسد ودوستدار شيطان شوي.

گفت: اي ابراهيم! آيا تو از خدايان من روي گردان هستي؟ چنانچه به (آن سخنان)پايان ندهي، تو را سنگسار كنم، اكنون زماني دراز از من دور شو.

[ابراهيم ]گفت: سلام برتواز خدا براي تو، آمرزش مي‌طلبم كه خدا در حق من مهربان است.

الدرسُ الثّانـى

اَلشَّجاعةُ فـى الْحقِّ

كانَت سَودةُ بِنتُ عُمارةَ مِن الْمؤمناتِ الْمُخلصاتِ فـى وِلاءِ أميرالمؤمِنينَ (ع) و قَد حَضَرت صفّينَ و هَيَّجتِ الأبْطالَ عَلي قِتالِ معاويةَ. وَ بَعدما اسْتُشْهِدَ عَلىٌّ (ع) جاءَت إلى معاويةَ لِتَشْكُوَ مِمّا جَرَي عَليها من الْجَورِ. فَقال مُعاويةُ:

أأنتِ الْقائلةُ يومَ صفّينَ:

وانْصُرْ عَليّاً و الحُسينَ و رَهْطَه            و اقْصِدْ لِهندٍ و ابْنِها بِهَوانِ

إنَّ اَلإمامَ أخا النّبـىِّ مُحمّدٍ                 عَلَمُ الْهُدَي و مَنارَةُ الْإيمانِ

قالتْ: نَعَم! لَسْتُ مِمّن رَغِبَ عَنِ الْحقّ أوِ اعْتَذَر بالْكَذِبِ.

قالَ: ما حَمَلكِ عَلي ذلك؟

قالَتْ: حُبُّ علىٍّ و اتِّباعُ الْحَقِّ.

قال: قُولـى حاجَتَك!

قالتْ: عامِلُكَ "بُسْرُبنُ أرْطاةَ" قَدِمَ علينا مِن قِبَلِكَ فَقَتَل رجالَنا و أخَذ أموالَنا و يَطلُب مِنّا أنْ نَسُبَّ عليّاً.

فأنتَ إمّا تَعْزِله فَنَشْكُرُك و إنْ لم تَفْعلْ فَنُعَرّفُك!

فقال معاويةُ: أتُهدِّدينـى بقومك؟!

فأطْرَقتْ تَبكى ثمَّ أنشَدَت:

صَلَّي الْإلَهُ عَلي روحٍ تَضَمَّنه                  قَبرٌ فأصبَح فيه الْعدلُ مدفونا

قدْ حالَفَ الْحقَّ لا يَبْغى بهِ بدَلا             فَصارَ بالْحقِّ و الْإيمانِ مَقرونا

قال: و مَن تَقْصِدين؟!

قالتْ: علىَّ بنَ أبـى طالبٍ "رَحِمَهُ اللَّهُ تَعالَي".

قال: و ما عَمِلَ حَتّي صارَ عِندك كذلك؟

قالت: ذَهَبْتُ يوماً لِأشْكُوَ إليه أحدَ عُمّالِه. فَوَجَدْتُه قائماً يُصَلّى. و بعدَما انْتَهَي مِن صلاتِه، قالَ بِرَأفةٍ و تَعطُّفٍ: ألك حاجةٌ؟ فأخْبَرتُه عَن شِكايتـى. فَتَألّمَ بشدّةٍ و بَكَي، ثُمّ  رَفَع يَدَيْهِ إلى السَّماءِ فقال:

اَللّهُمَّ إنّكَ أنتَ الشّاهدُ عَلَـﻰَّ و عليهِم أنّى لَمْ آمُرْهم بظُلْمِ خَلْقِك و لا بِتَرْك حَقّكِ. ثمّ أخرَجَ مِنْ جَيْبِه قِطعةً مِن جِرابٍ فَكَتب فيها:

﴿ بِسم اللّهِ الرّحمنِ الرّحيمِ... فَأوفوا الْكَيْلَ و الْميزانَ و لاتَبْخَسوا النّاسَ أشياءَهم و لا تُفسِدوا فـى الأرضِ...﴾ إذا أتاكَ كتابـى هذا فَاْحتَفِظْ بِما فـى يدك حتّي يأتىَ مَن يَقْبِضُه منكَ. والسَّلامُ.

فقال معاوية: اُكتُبوا بِالإنصاف و الْعَدلِ لَها.

قالَت: ألـى خاصّةً أم لِقَومى عامَّةً؟

قال: و ما أنتِ و غَيرَك؟!

قالت: لا اُريدُ شَيئاً لِنفْسى... إن كانَ عَدْلاً شاملاً فَأقبَلُ و إلّا فَلا!

قال: وَيْلٌ لنا...! لَقَد ذَوَّقَكم ابْنُ أبـى طالبٍ الْجرأةَ. اُكتبُوا لَها و لِقَومِها!

درس دوم

شجاعت در گفتن حق

سَوده دختر عُماره از زنان با ايمان و با اخلاص در دوستي امير مؤمنان (ع) بود و در جنگ "صفين" شركت نموده و قهرمانان را به جنگ با معاويه تحريك نمود و بعد از اين كه علي (ع) به شهادت رسيد، نزد معاويه آمد تا از ستمي كه به او روا شده شكايت كند. معاويه گفت:

آيا تو در روز (جنگ) صفّين گفته‌اي:

علي (ع) و حسين (ع) و گروهش را ياري كن و قصد هند و فرزندش كن با خوار كردن (آنان)

همانا امام (منظور حضرت علي (ع) است) برادر حضرت محمد (ص) است و او پرچم هدايت و گل‌دسته‌ي ايمان است.

گفت: بله! از كساني نيستم كه از حق‌ روي‌گردان شود و به دروغ عذرخواهي كند.

گفت: چه چيزي تو را بر آن واداشت؟

گفت: دوستي علي (ع) و پيروي از حق.

(معاويه) گفت: نيازت را بگو.

(سوده) گفت: كارگزار تو "بُسر پسر أرطاة" از طرف تو به ما روي آورد (وارد شهر ما شد) و مردان ما را كشت و مال‌هايمان را از ما گرفت و از ما مي‌خواهد كه علي (ع) را ناسزا گوييم. پس تو يا او را بركنار مي‌كني كه در اين صورت از تو سپاسگزاري مي‌كنيم و اگر اين كار را انجام ندهي، در اين صورت تو را معرّفي مي كنيم .

معاويه گفت: آيا مرا با قوم خود تهديد مي كني؟!

پس گريه‌كنان سر را به زير انداخت، سپس اين‌گونه سرود:

درود خداوند بر روحي باد كه قبري آن را در برگرفته، و عدل و داد درآن مدفون شده.

با حق (خداوند) پيمان بسته است كه به‌ جاي او چيزي را نخواهد پس با حق (خداوند) و ايمان نزديك و همنشين شد.

(معاويه) گفت: منظورت كيست؟

(سَوده) گفت: منظورم علي‌ابن‌ابي‌طالب است. خداي تعالي او را رحمت كند.

گفت: چه كاري انجام داد كه نزد تو اين چنين شد؟

گفت: روزي نزد او رفتم تا از يكي از كارگزارانش به او شكايت كنم، او را ايستاده در حال نماز ديدم. و بعد از اين كه نمازش را به پايان رساند، با مهرباني و لطف گفت: آيا خواسته اي داري؟ او را از شكايت خود باخبر ساختم. بسيار ناراحت شد و گريست، سپس دستانش را به سوي آسمان بلند كرد و گفت:

پروردگارا!  هر آينه تو شاهد بر من و آن‌ها هستي، كه من آنان را به ظلم بر خلقت و ترك حق توفرمان نداده‌ام سپس از جيب خود قطعه‌اي پوست در‌آورد و بر روي آن نوشت:

به نام خداوند بخشاينده‌ي مهربان ... پيمانه و ترازو را كامل دهيد و در فروش اجناس به مردم كم‌فروشي نكنيد و در زمين فساد برپا نكنيد ... زماني كه اين نامه‌ي من به تو برسد، آنچه در دستت است، نگه‌دار تا كسي بيايد و آن را از تو بگيرد. والسّلام.

معاويه گفت: بنويسيد كه با او با انصاف و عدالت رفتار كنند.

گفت: آيا فقط براي من يا براي تمام مردم من؟

گفت: تو با ديگران چه كار داري؟!

گفت: چيزي را براي خود نمي‌خواهم ... اگر عدالتي فراگير باشد، مي‌پذيرم و گرنه، نمي‌پذيرم.

گفت: واي بر ما ...! پسر ابوطالب جرأت وشجاعت را به شما چشانيده است. براي او و مردمش بنويسيد!

الدّرس الثالث

اَلْأمثالُ و الْحِكَمُ

اَلْمَثَلُ خَيرُ وسيلةٍ لِبيانِ ما فـى الضَّمير بِصورةٍ مُوجَزةٍ و نافِذةٍ. فاسْتِخدامُ الْأمثال اُسلوبٌ قرآنـىٌّ جميلٌ نَجِدُهُ فـى كثيرٍ مِن الْآياتِ، أو ضِمْنَ قِصَصٍ مُتَنَوّعَةٍ.

إنَّ الْأمثالَ تُشكِّلُ جُزءاً مِن ثَقافةِ الْاُمَمِ و حَضارَتِها وَ تَنْبَعُ مِن حياةِ الْمُجتمعاتِ الْبَشَريّةِ طُولَ تاريخِها.

تُسْتخدَمُ الْأمثالُ احتِرازاً مِن الْإطْنابِ. فهى تُبَيِّنُ الْمواضيعَ بِصورةٍ واضحةٍ ولكنْ عَلي سَبيل التَّعْريضِ و الْكِنايةِ. هناكَ عباراتٌ مَنثورةٌ و مَنظومةٌ أصْبَحتْ أمثالاً و حِكَماً لِكَثْرَةِ اِسْتعمالِها فـى الْأدب العربـﻰِّ  و دَخَلَتِ الْأدبَ الْفارسىَّ بِسببِ الْاِشْتراك الثَّقافـﻰِّ بَينَ اللُّغَتَيْنِ، نُشيرُ إلى نَماذِجَ منها:

اَلْجارَ ثمَّ الدّارَ.

كَلَِّمِ النّاسَ عَلي قَدْرِ عُقولِهم.

لايُلْدَغُ الْمؤمِنُ مِن جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ.

اَلْمُلْكُ يَبْقَي مَعَ الكُفرِ و لا يَبْقَي مَعَ الظُّلمِ.

اَلسَّلامَ قَبْلَ الْكلامِ.

مَن كانَ لِلّهِ كانَ اللَّهُ لَه.

اَلنّاسُ عَلي دين مُلوكِهم.

مَن عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه.

اَلْكَلامُ يَجُرُّ الْكلامَ.

﴿ ما عَلَي الرَّسولِ إلّا الْبَلاغُ﴾

اُطْلُبوا الْعِلْمَ مِن الْمَهْدِ إلَي اللَّحْدِ.

اَلنَّجاةُ فـى الصِّدقَ.

اِتَّقوا مواضِعَ التُّهَمِ.

﴿ إنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً﴾

﴿ كُلوا و اشْرَبوا و لاتُسرِفوا﴾

﴿وَ الْكاظِمينَ الْغَيْظَ ﴾

﴿ لا تُلْقوا بِأيْديكم إلَي التَّهْلُكَةِ﴾

﴿ وَ مَنْ يَتَوكَّلْ عَلي اللّهِ فَهو حَسْبُه﴾

﴿ حَسْبُنا اللَّهُ و نِعْمَ الْوكيلُ﴾

اَلْكَريمُ إذا وَعَدَ، وَفَـي.

اَلْمَسؤولُ حرٌّ حَتّي يَعِدَ.

لايَقَع فـى السُّوء إلّا فاعِلُه.

عِظْ نَفْسَكَ قبلَ أن يَعظَكَ الدَّهرُ.

درس سوم

امثال و حكم (ضرب‌المثل‌ها و حكمت ها)

مثل بهترين وسيله است براي بيان آنچه درون دل است به صورت مختصر و مؤثر و به كارگيري ضرب‌المثل‌ها راه و روش قرآني زيبايي است كه در تعداد زيادي از آيات يا در خلال قصه‌هايي گوناگون آن را مي‌يابيم.

ضرب‌المثل‌ها بخشي از فرهنگ ملت‌ها و تمدن آن‌ها را تشكيل مي‌دهند و از زندگي جوامع بشري در طول تاريخ‌شان سرچشمه مي‌گيرند.

ضرب‌المثل‌ها براي پرهيز از اطناب (طولاني كردن سخن) به كار گرفته مي‌شوند. و آن‌ها موضوع‌ها را به شكلي آشكار اما به صورت اشاره و گذرا و كنايه بيان مي‌كنند. عباراتي به نثر و نظم  وجود دارند كه به خاطر كثرت استعمال در ادبيات عربي ضرب‌المثل و حكمت شده‌اند و به علت اشتراك فرهنگي بين دو زبان وارد ادبيات فارسي گرديده‌اند، به نمونه‌هايي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:

اول همسايه بعد خانه.

با مردم به اندازه ي عقل‌هايشان صحبت كن.

مؤمن از يك سوراخ دوبار گزيده نمي‌شود.(نيش زده نمي شود)

كشور با كفر باقي مي‌ماند و با ظلم پايدار نمي‌ماند.

سلام را بر كلام (سخن گفتن) مقدم بدار. (قبل از سخن گفتن، سلام لازم است.)

هر كه براي خدا باشد، خدا براي اوست.

مردم بر دين پادشاهان خود هستند.

هر كس خودش را بشناسد خدايش  را مي شناسد.

حرف، حرف مي‌آورد. (مي كشد)

بر فرستاده جز ابلاغ پيام نيست.

ز گهواره تا گور دانش‌بياموزيد.

نجات در راستي است.

از جايگاه هاي تهمت دوري كنيد.

بدرستي كه با هر سختي، آساني است.

بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.

و فروبرندگان خشم

خويشتن را با دستان خود به مهلكه نيندازيد.

هر كس به خدا توكّل كند او برايش بس است.

خدا براي ما بس است (كافي است) و نيكو نماينده اي است .

جوانمرد وقتي وعده بدهد، وفا مي‌كند.

مسؤول آزاد است تا وقتي وعده بدهد. (همين كه وعده و قول بدهد بايد پاسخ‌گو باشد.)

در بدي نمي افتد (واقع نمي شود) مگر انجام دهنده ي آن .

خود را موعظه كن قبل از اين كه روزگار تو را موعظه كند.

 

الدّرس الرّابع                         

إلَي الْفَجْرِ

                               "أبوالقاسم الشّابـﻰّ"

سَأعيشُ رَغْمَ الدّاءِ و الْأعداءِ                 كَالنَّسْرِ فَوْقَ القِمَّةِ اِلشَّمّاءِ

أرْنو إلَي الشَّمسِ الْمُضيئَةِ هازِئاً              بِالسُّحْبِ و الْأمْطارِ و الْأنْواءِ

و أقولُ لِلْقَدَرِ الّذى لايَنْثَنـى                  عَن حَرب آمالـى بِكُلِّ بَلاءِ:

لا يُطْفِئُ اللَّهَبَ الْمُؤَجَّجَ فـى دَمى            مَوجُ الأسَي و عواصفُ الأرْزاءِ

فَاهْدِمْ فُؤادى ما اسْتَطَعْتَ، فَإنّه               سَيَكونُ مِثْلَ الصَّخْرةِ الصَّمّاءِ

و أعيشُ كالْجَبّارِ أرْنو دائماً                   لِلْفَجر، لِلْفَجر الْجَميلِ النّائى

اَلنّورُ فـى قَلبـى و بَيْنَ جَوانِحى             فَعَلامَ أخْشَي السَّيرَ فـى الظَّلْماءِ؟!

إنّى أنا النّاىُ الّذى لاتَنْتَهى                    أنْغامُه مادامَ فـى الأحياءِ!

درس چهارم                    

به سوي روشنايي بامداد

 باوجود درد ورنج ووجود دشمنان مانندعقاب بالاي قله‌ي كوه بلندزندگي خواهم كرد.

به خورشيد درخشان خيره مي شوم در حالي كه ابرها و باران‌ها و تغييرات هوا را مسخره مي‌كنم. (به بازيچه مي‌گيرم)

و به سرنوشتي كه از جنگ با آرزوهايم با تمام سختي و گرفتاري دست برنمي‌دارد (تسليم نمي‌شود)، مي‌گويم:

موج رنج و تند بادهاي مصيبت‌ها در خون من زبانه‌ي آتش افروخته را خاموش نمي‌كند.

تا مي‌تواني دلم را بشكن و نابود كن، زيرا آن همانند سنگ سخت خواهد بود.

مانند شخص قدرتمند زندگي مي‌كنم و پيوسته به روشنايي بامداد، روشنايي زيبا و دور خيره مي شوم.

روشنايي در دل و سر تا پاي وجودم هست، پس براي چه از حركت در تاريكي بترسم.

من آن ني هستم كه نغمه هايش تا وقتي كه در (ميان) زندگان است،پايان نمي يابد .

 

الدّرس الْخامس

اِبْتَسِم‎ْ للحياةِ!

إنَّ الدّنيا لا تَخْلو مِن الْمَتاعِب. و الْإنسانُ يُواجِهُ فـى حَياتِه الشَّدائِدَ دائماً فَيَحتاجُ إلى الْفَرَحِ و السُّرورِ حَتّي يَبْتَسِمَ لِلْحياةِ و لا يَتَضَجَّرَ منها.

ليس الْمُبْتَسِمُ لِلْحياةِ سعيداً فـى حياتِه فقط، بَل هو أقْدرُ علي الْعملِ و أجْدَرُ لِقبولِ الْمسؤوليِّةِ و أكثرُ اسْتعداداً لِمواجَهَةِ الشَّدائدِ. فهو يَقومُ باُمورٍ عظيمةٍ تَنْفَعُه و تَنْفَعُ الآخَرينَ.

اَلْإنسانُ الْعاقلُ لَوْ خُيِّرَ بَينَ مالٍ كثيرٍ أو مَنْصِبٍ رفيعٍ و بين نَفْسٍ راضيةٍ باسِمَةٍ، لَاخْتارَ الثّانيةَ. و لا قيمةَ ِللْبَسْمَةِ الظّاهرةِ إلّا إذا كانَتْ مُنْبَعِثَةً عَن نفسٍ باسِمةٍ.

كُلُّ شىءٍ فـى الطّبيعةِ باسِمٌ. فَالزَّهْرُ باسمٌ و الْغاباتُ باسمةٌ و الْبِحار و الْأنهارُ و السّماءُ و النّجومُ و الطّيورُ كلُّها باسمةٌ. و الْإنسانُ كَذلِكَ باسمٌ بِطَبْعِه!

فلا يَري الْجمالَ مَن لَهُ نَفسٌ عَبوسٌ و لا يَرَي جمالَ الْحقيقةِ مَنْ تَدَنَّسَ قَلْبُه. فكُلُّ إنسانٍ يَري الدّنيا مِن خِلالِ عَمَلِه و فِكْرِه؛ فإذا كان عمَلُه طَيّباً و فكرُهُ نَظيفاً، كان مِنظارُه الّذى يَري بِه الدّنيا نَقيّاً؛ فَيَري الدّنيا جميلةً كما خُلِقَتْ و إلّا كَدِرَ مِنْظارُه فَيَري كُلَّ شىءٍ أسْوَدَ كَدِراً.

فإذا أرَدْتَ الاِبْتِسامَ لِلْحياةِ، فَحارِبِ التَّشاؤُمَ و الْيأسَ. فإنّ الْفرصةَ سانِحة‏ٌ لكَ و لِلْنّاسِ و النّجاحُ مفتوحٌ بابُه لكَ و ِللنّاسِ!

درس پنجم

به روي زندگي لبخند بزن!

بدون شك دنيا بدون مشكلات نمي‌باشد (از مشكلات خالي نمي‌باشد). و انسان در زندگي خود هميشه با سختي‌ها روبرو مي‌شود پس به شادي و خوشحالي نيازمند است تا به زندگي لبخند بزند و از آن (زندگي) دلتنگ نگردد.

(انسان) خندان به زندگي، تنها در زندگيش خوشبخت نيست، بلكه در كار كردن تواناتر و براي قبول مسؤوليت شايسته‌تر مي‌باشد و آمادگي بيشتري براي رويارويي با سختي‌ها دارد. پس او اقدام به كارهايي بزرگ مي‌كند كه به او و ديگران سود مي رساند.

اگر به انسان عاقل اختيار داده شود كه بين مالي فراوان يا مقامي بلند و بين نفسي خشنود و خندان يكي را اختيار كند،‌ بدون شك دومي را برمي‌گزيند. و لبخند ظاهري هيچ ارزشي ندارد مگرزماني كه از دروني خندان برانگيخته شود.

هر چيزي در طبيعت خندان است. گل خندان است و جنگل‌ها خندان‌اند و درياها و رودها و آسمان و ستارگان و پرندگان همگي خندان هستند. انسان نيز در ذات خود خندان است.

بنابراين، كسي كه ذاتي اخمو دارد، زيبايي را نمي‌بيند و كسي كه دلش آلوده شود، زيبايي حقيقت را نمي‌بيند. هر انساني دنيا را از ميان عمل و فكرش مي‌بيند؛ پس هرگاه عملكردش خوب و انديشه‌اش پاكيزه باشد، عينكي كه با آن به دنيا مي‌نگرد، پاك و پاكيزه باشد و دنيا را همان‌طور كه آفريده شده، زيبا مي‌بيند واگر عينكش تيره گردد و هر چيزي را سياه و تاريك مي‌بيند.

هنگامي كه خواستي به روي زندگي لبخند بزني، با بدبيني و نااميدي مبارزه كن. زيرا فرصت مناسب به تو و به مردم دست مي‌دهد و درِ رستگاري به روي تو و مردم باز است.

الدرسُ السّادِس

اَلْعسل غِذاءٌ و شِفاء‏ٌ

اَلْعسلُ غِذاءٌ مفيدٌ و مُنَشِّطٌ. وَ قَدْ أثْبَتَتِ التَّجارِبُ و التّحاليلُ العلميّةُ أنَّ كلَّ  "100" (مِائَةِ) غِرامٍ مِن الْعسلِ تُعطى "300" (ثَلاثَمِائَةِ) سُعْرَةٍ حراريّةٍ. فهو غِذاءٌ ذو قيمةٍ غِذائيَّةٍ عاليةٍ بِحَجْمٍ صغيرٍ. فَالْكيلو الْواحدُ مِن الْعَسلِ النَّقِىِّ يُعادِلُ فـى قيمَتهِ الْغِذائيّةِ خمسةَ كيلواتٍ مِن الْحَليبِ أو "60 " (سِتّينَ) بُرْتقالةً.

زيادةً علي ذلكَ أنّ الموادَّ السُّكَّريَّةَ الْمُوجودةَ فـى الْعسل سَهْلةُ الْهَضْمِ و هو يُقَدِّم لِعَضَلاتِ الْجسمِ طاقةً و نَشاطاً سريعاً و قويّاً. وَ لَقَد ثَبَتَ أنّه يَحْوى عناصِرَ ثَمينةً كثيرةً ؛ أهَمُّها السُّكَّريّاتُ و قد اكْتُشِفَ مِنها حتّي الْآنَ "15" (خَمْسَةَ عَشَرَ) نوعاً فقط؛ منها الْبروتينُ، اَلْحديدُ، اَلنَّحاسُ و... و فيتامين ب  1 (بـى واحد)، ب 2 (بـى اثنَيْنِ)، ب 5 ب 6 و...

خَواصُّ الْعسلِ

لِلْعَسل عِدَّةُ خواصَّ اُخرَي جَعَلَتْهُ أفضَلَ أنواعِ السُّكَّريّاتِ ؛ منها:

1 - يُهَدِّﺉُ الْأعصابَ

2 - يُسَكِِّنُ السُّعالَ الْمُزْعِجَ

3 - يُسَكِّنُ آلامَ الْمفاصِلِ

4 - لايُفسِد الْأسْنانَ عَلي خِلافِ السُّكّريّاتِ الْاُخرَي

5 - إنّه مُضادٌّ لُلْعُفونةِ، فلا يَفْسِدُ مع مرورِ الزَّمَنِ و يَحتفِظُ بِقيمتِه الْغِذائيّةِ كاملاً.

درس ششم

عسل غذا و تندرستي است.

عسل غذايي سودمند و انرژي‌بخش است و تجربه‌ها و آزمايش‌هاي علمي ثابت كرده‌اند كه هر 100 گرم عسل، 300 كالري مي دهد. پس  (عسل) غذايي است با ارزشِ غذايي بالا با حجمي اندك. يك كيلو عسل خالص در ارزش غذايي معادل با پنج كيلو شير يا شصت كيلو پرتقال است

علاوه بر آن مواد قندي موجود در عسل زود هضم است و به عضلات جسم نيرو و چالاكي سريع و قوي مي‌دهد. و يقيناً ثابت شده است كه [عسل] داراي عناصر با ارزش فراواني است؛ مهم‌ترين آن‌ها مواد قندي است و تا كنون فقط پانزده نوع از آن‌ها كشف گرديده است؛ از جمله: پروتئين و آهن و مس و ويتامين "ب 1"، "ب 2"، "ب 5"، "ب 6" و ...

فايده‌هاي عسل

عسل چند خاصيّت ديگر دارد كه آن را برترين (بهترين) انواع مواد قندي قرارداده است؛ از جمله:

1 - اعصاب را آرامش مي‌دهد.

2 - سرفه‌ي آزار دهنده را تسكين مي‌دهد.

3 - دردهاي مفصل ها را تسكين مي‌دهد.

4 - بر خلاف ساير مواد قندي دندان‌ها را فاسد نمي‌كند.

5 - [عسل  ] ضد عفوني كننده است و با گذشت زمان فاسد نمي‌شود و ارزش غذايي خود را كاملاً حفظ مي‌كند.

اَلدَّرس السَّابع

مِن طرائف الحكمة                 

                                                          "أبكى عَلي حالكَ"

قيلَ إنَّ بُهلولاً  دَخَلَ يَوماً قَصْرَ الرَّشيدِ، فَرأي الْمَسْنَد الْخاصَّ له فارِغاً. فجلسَ عَليه لحظةً جُلوسَ الْمُلوك، فَرَآهُ الْخَدَمُ، فَضَربوهُ ضرباً شديداً و سَحَبوهُ عَنْ مَسْندِ الرَّشيدِ. و فـى هذه اللَّحظةِ دَخل هارونُ الْقصرَ و رأي "بهلولاً" جالساً يَبكى!

فَسَألَ الْخَدَمَ عَن السَّببِ، فَقالوا: رَأيْناهُ جالساً عَلَي مَسندك، فَضَرَبْناهُ تأديباً له. فَأشْفَقَ الرّشيدُ علي بهلولٍ و قال لَه:

لا تَبْكِ يا صديقى! إنّى ساُعاقِبُ الْخَدَمَ!!

فأجابَ بهلولٌ: يا هارونُ! إنّى لا أبْكى علَي حالـﻰ و لكن أبْكى علَي حالكَ! أنا جَلَسْتُ علَي مسندك لحظةً واحدةً فَعوقِبْتُ بهذا الضّربِ الشّديدِ، و أنتَ جالسٌ فـى هذا الْمكانِ طولَ عمركَ فكَيْفَ سَتُعاقَبُ فـى الْآخِرة؟!

"مِن حَديث لقمانَ الحكيمِ لِوَلَده"

سَمِعْتُ الْكثيرَ مِن حِكَم الْأنبياءِ، فاخْتَرْتُ لكَ ثَمانـىَ؛ منها:

إنْ كُنْتَ فـى الصَّلاةِ فَاحْفَظْ قلبكَ.

و إنْ كنتَ فـى مَجالِس النّاسِ فَاحْفَظ لِسانكَ.

و إن كُنتَ فـى بُيوت النّاسِ فَاحفَظْ بَصَرَكَ.

و إن كنتَ عَلي الطّعامِ فاحْفَظْ مَعِدَتَك.

اِثنانِ لا تَذْكُرْهما أبداً:

إساءةَ النّاسِ إليك و إحسانَك إلَى النّاسِ.

و اِثنانِ لا تَنْسَهُما أبداً:

اللّهَ و الدّارَ الْآخِرةَ!

درس هفتم

از نكته‌هاي لطيف حكمت      

                                                                   به حال تو مي گريم

گفته شده است كه روزي بهلول وارد كاخ هارون‌الرشيد شد، و مشاهده كرد كه تخت ويژه ي او خالي است و لحظه‌اي روي آن همانند پادشاهان نشست. خدمتكاران او را ديدند به شدت كتك زدند و از تخت‌ هارون‌الرشيد به پايين كشيدند در اين حال هارون وارد كاخ شد و بهلول را ديد كه نشسته وگريه مي‌كند!

از خدمتكاران علت آن را پرسيد، گفتند: او را ديديم كه بر روي تخت تو (شما) نشسته، پس او را به خاطر اين كه ادب شود، زديم. هارون‌الرشيد دلش به حال بهلول سوخت و به او گفت:

دوست من گريه نكن! من خدمتكاران را عقوبت خواهم كرد!!

بهلول پاسخ داد: اي هارون! بي شك من به حال خودم گريه نمي‌كنم و اما به حال تو مي‌گريم! من فقط يك لحظه روي تخت تو نشستم و با اين كتك شديد عقوبت شدم در حالي كه تو در طول عمرت در اين‌جا نشسته‌اي، پس چگونه در آخرت مجازات خواهي شد؟!

"از سخن (سخنان) لقمان حكيم به فرزندش"

از حكمت پيامبران بسيار چيزها شنيدم، و هشت نمونه از آن‌ها را براي تو برگزيدم.از آن جمله:

اگر در حال نماز هستي، قلبت را حفظ كن.

و اگر در مجالس مردم هستي، زبانت را نگهدار.

و اگر در خانه‌هاي مردم هستي، چشمت را (از محارم) حفظ كن.

و اگر بر روي[سفره‌ي] غذا هستي، معده ي خود را نگهدار (به اندازه بخور).

دو چيز را هرگز به ياد مياور:

بدي مردم را به خودت و خوبي خودت را به مردم.

و دو چيز را هرگز فراموش نكن:

خداوند و سراي آخرت را!

الدّرس الثّامن

اَلْمُتَنَبّى و سَعدىّ

بَعْدَ نُزولِ الْقرآن باللّغةِ الْعَربيّة خَرجتْ هذه اللّغةُ عَن حدودِ شِبْه الْجزيرةِ الْعربيّةِ و أصْبَحَتْ لُغةً عالَميّةًَ يَنْتَمى إليها كُلُّ مَن أسْلَمَ و آمَنَ باللّهِ.

و لِهذا نَرَي أنَّ الْإيرانيّينَ بَعْدَ إسْلامِهِم حاوَلوا كثيراً لِتَدْوينِ قواعِدِ اللّغةِ الْعربيّة و تَبْويبِها و ألَّفوا كتباً عَديدةً فـى النّحو و الصَّرفِ و الْبلاغةِ و عِلْمِ اللّغةِ، كما أنَّهُم وَضَعوا مَعاجِمَ مُهِمّةً لِهذه اللّغةِ. و مِن هؤلاء "سيبَوَيْهِ و الْكِسائىُّ و الْجُرجانـىُّ و التَّفتازانـىُّ و الزَّمَخشرىُّ و الْفيروز آبادىُّ و..." 1

فَهُم رَأوا أنَّ هذه اللُّغةَ ليست أجنبيَّةً لَهم بَل هى لُغةٌ اخْتارَها اللّهُ لِمُخاطَبةِ الْإنسانِ فَتَعَلَّموها و عَلَّموها و ألَّفُوا بِها مُعْظَمَ آثارِهم الْعِلْميّةِ و الْأدبيّةِ. فَأصبحتْ لُغةَ دينِهم و ثَقافَتِهم.

و هَكذا حَصَلت عِلاقاتٌ وَثيقَةٌ بَيْنَ اللُّغَتيْنِ الْفارِسيّةِ و الْعربيّةِ، نَكْتَفى هُنا بالْاشارِة إلى وجودِ مضامينَ مشتركةٍ عديدةٍ فـى أشعارِ شُعراءِ هاتَيْنِ اللّغتيْنِ. فهذا هو الْمُتَنَبّى مِن أجِلَّةِ اُدباءِ الأدبِ الْعربـﻰِّ فـى الْقرن الرّابِع و ذاكَ الشَّيخُ الْأجَلُّ سَعْدىّ الشّيرازىّ مِن فُحول اُدباءِ إيرانَ فـى الْقرنِ السّابعِ.

فْلنَنْظُر إلى بعضِ هذه الْمَضامينِ مِن هَذَيْنِ الشّاعرينِ الْجَليلَيْنِ:

 

المُتنبّى: وَ مَن قَصَدَ الْبَحْرَ اسْتَقَلَّ السَّواقيا.

تُريدونَ إدراك الْمَعالـى رَخيصةً    و لابُدَّ دونَ الشَّهْدِ مِن إبَرِالنَّحْلِ

ولكِنْ معدِنُ الذَّهَبِ الرَّغامُ!

أنا الْغَريقُ فَما خَوفـى مِن الْبَلَلِ؟!

لَو كانَ سُكْناىَ فيه مَنْقَصَةً                  لم يَكُن الدُّرُّ ساكِنَ الصَّدفِ

ما لِجُرْحٍ بميِّتٍ إيلامُ!

طار الْوُشاةُ علي صَفاءِ وَدادِهم                       و كذا الذُّبابُ علي الطّعامِ يَطيرُ

درس هشتم

متنبي و سعدي

بعد از نزول قرآن به زبان عربي، اين زبان از محدوده‌ي شبه جزيره‌ي عربستان خارج شد و به يك زبان جهاني تبديل گرديد كه هر كس مسلمان شده و به خدا ايمان آورده به آن منسوب مي‌شود.

و به همين خاطر است كه مي بينيم ايرانيان بعد از گرويدن به اسلام براي تدوين قواعد زبان عربي و فصل‌بندي آن تلاش و كوشش فراواني كردند و كتاب‌هاي زيادي را در نحو و صرف و بلاغت و دانش لغت‌شناسي نوشتند، چنانكه آنان (ايرانيان) فرهنگ‌هاي لغت مهمي براي اين زبان تأليف كردند.

 از جمله آنان: "سِيْبَوَيْه، كسائي، جُرجاني، تفتازاني، زمخشري و فيروزآبادي و ..." مي‌باشند.

آنان (ايرانيان) عقيده دارند كه اين زبان برايشان بيگانه نيست بلكه زباني است كه خداوند آن را براي سخن گفتن با انسان انتخاب كرده است، پس آن را آموختند و آموزش دادند و آثار بزرگ علمي و ادبي خويش را به آن زبان تأليف كردند و زبان دين و فرهنگ آن‌ها شد.

و اين چنين پيوندهاي عميقي بين دو زبان فارسي و عربي بوجود آمد، در اين‌جا به اشاره‌اي در وجود مضمون‌ها و مفاهيم مشترك فراوان در اشعار شاعران اين دو زبان بسنده مي‌كنيم. يكي متنبيّ از بزرگ‌ترين اديبان ادبيات عربي در قرن چهارم و آن ديگري شيخ بزرگوار، سعدي شيرازي، از بزرگوارترين اديبان ايران در قرن هفتم. پس به برخي از اين مضامين از اين دو شاعر بزرگوار بنگريم:

متنبي: هر كه قصد دريا كند جوي ها را كوچك مي‌شمارد.

سعدي: هر كه به مُعْظَمي رسد، ترك دهد مُحَقّري.

سعدي: هر كه به چيز بزرگي برسد، چيز كوچك و خواري را ترك مي‌كند.

به دست آوردن مقام‌هاي بزرگ را ارزان مي‌خواهيد حال آنكه براي رسيدن به عسل بايد نيش زنبور را تحمل كرد.

سعدي! چو مُرادت أنگبين است    واجب بُوَد احتمال زنبور

(- اي سعدي! اگر مي‌خواهي به عسل دست پيدا كني تحمل نيش زنبور لازمه‌ي آن است.)

و اما معدن طلا، سنگ خاراست!

زَر، از سنگ خارا برون آورند.

 

من غرق شده هستم، پس چه ترسي از تر شدن دارم !

غرقه در نيل، چه انديشه كند باران را!

اگر سكونت من در آن عيب و نقص باشد (جاي نگراني نيست) مرواريد در داخل صدف ساكن نمي‌باشد.

در چشمت ار حقير بود صورت فقير        كوته نظر مباش كه در سنگ گوهرست!

زخم، مرده را به درد نمي آورد.

 مُرده از نيشتر مترسانش!

اين دغل دوستان كه مى‏بينى                           مگسانند دور شيرينى

اَلدّرس التّاسع

بِشْرٌ الْحافـى

درس نهم

 ...روزي كاغذي يافت بر آنجا نوشته "بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم"، عطري خريد و آن كاغذ را معطر كرد و به تعظيم، آن كاغذ را در خانه نهاد.

بزرگي، آن شب به خواب ديد كه گفتند: بشر را بگوييد:.

 "طَيَّبتَ اسْمَنا فَطَيَّبْناك و بَجَّلْتَ اسْمَنا فَبَجَّلْناك، طَهَّرْتَ اسْمَنا فَطَهَّرْناك، فَبِعِزَّتى لَاُطَيِّبَنَّ اسْمَكَ فـى الدُّنيا و الْآخِرةِ"

"تذكِرة الْأولياء لعِطّار النيسابورى"

"اسم ما را خوشبو گردانيدي ،پس تو را خوشبو كرديم و اسم ما را و گرامي داشتي، پس تو را گرامي داشتيم، اسم ما را پاكيزه كردي، پس تو را پاكيزه كرديم، قسم به عزت خودم نام تو را در دنيا و آخرت معطّر مي‌كنم".

...فـى الْقرنِ الثّانـى عَرَفَتْ بغدادُ رَجُلاً عَيّاراً، يَطْرَبُ و يَلْهو بالْمَعاصى، إنَّهُ بشرُ بنُ الْحارِثِ... الَّذى قيلَ لَه فيما بَعْدُ: بِشرٌ الْحافـى.

... در قرن دوم بغداد مردي خوش‌گذران راشناخت كه خوش‌گذراني مي‌كرد و سرگرم گناه كردن بود، وي بشر پسر حارث بود... كسي كه بعدها "بشر حافي" گفته شد (لقب گرفت).

و فـى إحْدَي اللّيالـى حَدَثَ شى‏‏ءٌ قَلَبَ حياةَ بِشرٍ حتّي صار النّاسُ يَتَبَرّكونَ بالتُّرابِ الَّذى تَطَؤُهُ قَدَماهُ.

اِجتَمَعَ عِندَهُ فـى تلكَ اللّيلةِ، رُفقاؤُهُ... فـى سَهْرَةٍ لِلْغِناء والطَّرَبِ كانَ صوتُ آلاتِ اللَّهْوِ يَصِلُ مِن الدّارِ إلى الزُّقاقِ.

فـى ذلك الْوقتِ كان نورُ الْإمامةِ الْإلهيَّةِ يَقْتَرِبُ مِن الزُّقاقِ... مَرَّ الْإمامُ موسَي بنُ جعفرٍ (عليه‏السّلامُ) بِدارِ بشْرٍ. كانت الدّارُ تَضِجُّ بأصواتِ الشَّيطانِ... سَهْرَةٌ مُحَرَّمةٌ بِلاشَكٍّ، يَصولُ فيها إبليسُ و يَجولُ...!

وَقَفَ إمامُ الْهُدي مُوسَي الْكاظمُ (ع) و دَقَّ الْبابَ. فَتَحَتِ الْبابَ امْرأةٌ... نَظَرَت‎ْ إلى الرّجُل الّذى لاتَعْرِفُه... سَألها الْإمامُ (عليه‏السّلامُ):

صاحِبُ الدَّار حُرٌّ  أم عَبْدٌ ؟!

دَهِشَتِ الْمَرأة، و قالتْ:

بَلْ... حُرٌّ...!

قالَ الصَّوتُ الْمُقدَّسُ:

صَدَقْتِ! لو كانَ عبداً لِلّهِ، لَاسْتَحْيَا مِن اللّهِ!

و در يكي از شب‌ها چيزي رخ داد كه زندگي بشر را دگرگون كرد تا جايي كه مردم به خاكي  كه او گام‌هايش را روي آن مي‌گذاشت،تبرّك مي جستند.

در آن شب دوستانش نزد او جمع شدند. در يك شب‌زنده‌داري، براي آواز خواني و خوشگذراني. صداي ابزار خوش‌گذراني (آلات لهو موسيقي) از خانه به كوچه مي‌رسيد.

در آن هنگام نور امامت خداوندي به كوچه نزديك مي‌شد ... امام موسي‌بن‌جعفر (ع) از خانه‌ي بِشر گذشت. خانه پُر از صداهاي شيطان بود. بي ترديد شب‌زنده‌داري (شب‌نشيني) حرامي بود كه، شيطان در آن جولان مي‌داد  ...!

امام هدايت موسي كاظم (ع) ايستاد و در زد. زني در را باز كرد ... به مردي كه او را نمي‌شناخت نگاه كرد ... امام (ع) از وي پرسيد:

صاحب خانه آزاد است يا بنده؟!

زن حيرت زده شد، و گفت:

البته.... آزاد است ....!

آن صداي مقدّس گفت:‌

راست گفتي! اگر بنده ي خدا بود، حتماً از خداوند شرم مي كرد!

ثمَّ تَرَكَها و انْصَرَفَ.

كان بشرٌ قد سَمِعَ الْحِوارَ بَيْنَ الْمَرأةِ و الرَّجلِ الْغَريبِ، فَأسْرَعَ إلى الْبابِ حافياً حاسِراً و صاح بها:

مَن كَلَّمَك عندَ الْبابِ؟

فأخْبَرَتْهُ بِما كانَ ... ثمّ سأل:

فـى أىِّ اتّجاهٍ ذهب؟

فأشارت إليهِ... فَتَبِعَهُ بِشرٌ و هو حافٍ حَتّي لَحِقَهُ و قالَ لَه:

يا سَيّدى! أعِدْ عَلَىَّ ما قُلْتَه لِلْمَرأةِ...

فَأعادَ الْإمامُ (ع) كلامَه.  كانَ نورُ اللّهِ قد أشْرَقَ تلك اللَّحظةَ فـى قَلْبِ الرَّجلِ و غَمَرَهُ فَجْأةً كَما يَغْمُرُ ضَوْءُ الشّمسِ غُرْفَةً مُظْلِمَةً سوداءَ.

قَبَّلَ بشرٌ يَدَ الْإمامِ (ع) و مَرَّغَ خَدَّيْهِ بالتُّرابِ و هو يبكى و يقول:

بَلْ عبدٌ...! بَلْ عبدٌ...!

منذُ ذلكَ الْوقتِ بَدَأتْ فـى حياةِ بِشرِ بنِ الْحارثِ صفحَةٌ جديدةٌ بَيْضاءُ. و عَزَمَ الرَّجلُ التّائبُ أنْ يَظَلَّ طولَ حياتِهِ حافياً.

قيلَ لَهُ يوماً: لماذا لا تَلْبَسُ نَعْلاً ؟ قالَ: لأِنّى ما صالَحَنـى مَولاىَ إلّا و قد كُنتُ حافياً. و سَوف أظَلُّ حافياً حَتّي الْموتِ.

و هكذا صار بشر بنُ الْحارثِ عابداً مِن أطْهَرِ الْعُبّاد و زاهداً مِن أشْهَرِ الزُّهّادِ.

سپس او را ترك كرد و برگشت (روانه شد).

بشر گفتگوي ميان زن و مرد غريب را شنيده بود، پس به سرعت پا برهنه و سر برهنه به سوي در شتافت و بلند او را (زن) صدا كرد:

چه كسي كنار در با تو حرف زد؟

 [زن] از آنچه رخ داده بود او را باخبر كرد .... سپس  پرسيد:

به كدام طرف رفت؟

پس به سوي او [امام] اشاره كرد... بشر پا برهنه به دنبال او رفت تا اين كه به او رسيد و به وي گفت:اي سرور من ! آنچه را كه به زن گفتي ، براي من تكرار كن....

پس امام (ع) سخنش را براي او بازگو كرد. در آن هنگام نور خداوندي دردل مرد تابيده و ناگهان او را پوشاند همان‌طور كه نورِ خورشيد، اتاقي تاريك و سياه را مي پوشاند. بشر دست امام (ع) را بوسيد و هر دو گونه‌اش را به خاك ماليد، در حالي كه مي‌گريست و مي‌گفت: البته بنده ام ...! البته بنده ام ...

از آن زمان صفحه‌ي تازه‌ي سفيدي در زندگي بِشر شروع شد. و مرد توبه كار تصميم گرفت كه در طول زندگي‌اش پابرهنه بماند. روزي به او گفته شد: چرا كفشي نمي‌پوشي؟ گفت: زيرا سرورم با من آشتي نكرد مگر وقتي كه پابرهنه بودم، و تا هنگام مرگ پابرهنه خواهم ماند.

و اينگونه بِشر بن حارث عبادت كننده اي از پاك ترين عبادت كنندگان و پارسايي از مشهورترين پارسايان شد. 

الدّرس الْعاشر

فَتْحُ اْلقلوبِ

 كُنْتُ قد سَمِعْتُ عن أصفهانَ و مَعالمِها الْأثَريّةِ الْإسلاميّةِ. كانت السَّيارةُ تَقْتَرِبُ بِنا مِن مدينةِ أصفهانَ لِسَفْرَةٍ سياحيّةٍ عائليَّةٍ.

بعدَ أنْ وَصَلْنا إلى الْمدينةِ، اسْتَرَحْنا قليلاً ثمَّ خَرَجْنا جميعاً إلى ساحةِ "نقشَ جهانَ"و هى مِن أفْضَلِ الْمعالِمِ الْأثَريّةِ حُسْناً و جمالاً بِما فيها مِن مساجدَ و أبْنيةٍ تاريخيّةٍ اُخْرَي.

أبَتاه! لَقَدْ رَأينا فـى التّاريخِ آثارَ غَزْوِ الْمُهاجمينَ مِن دَمارٍ و هَدمٍ و قَتلٍ فـى حقّ الْأبرياء... ولكنْ ...

ولكنْ ماذا يا وَلَدى؟!

ولكنّ الْفتحَ الْإسلامىَّ لِإيرانَ... عجيبٌ!

و أين الْعَجَبُ؟!

اَلْعَجَبُ فـى الْأثَرِ الّذى خَلَّفَه هذا الْفتحُ مِن حَضارةٍ و مَدَنِيّةٍ و ازْدِهارٍ علمىٍّ.

يا بُنَىَّ!... إنَّ الْإسلامَ لم يَفْتَح الْبلادَ بهدفِ الْاِحْتِلالِ و السَّلْبِ و النَّهْبِ بَل كانَ يَفْتَحُ الْقلوبَ قَبْلَ فَتْحِ الْبلادِ!

ماذا تَعْنـﻰ يا أبَتاهْ؟!

شَرِبَ الْأبُ كُوباً شاياً، فقالَ:

علَي سَبيلِ الْمثالِ... أمَا قرأتَ فـى التّاريخِ قِصَّةَ فَتْحِ "سمرقندَ" بِيَد الْمسلمينَ؟!

درس دهم

گشودن دل‌ها

درباره‌ي اصفهان و آثار باستاني‌‌اش ]مطالبي[ شنيده بودم. ماشين ما را به شهر اصفهان جهت يك مسافرت و گردش خانوادگي نزديك مي‌كرد.

بعد از اين كه به شهر رسيديم،‌ اندكي استراحت كرديم، سپس همگي به ميدان "نقش جهان" رفتيم [اين ميدان] از خوب ترين و زيباترين آثار باستاني است و در آن مسجدها و ساختمان هاي تاريخي ديگري هست.

پدرجان (پدرم)! ما در تاريخ نشانه‌هاي تهاجم متجاوزان را از جمله،‌ نابودي و ويراني و قتل و غارت در حق بي‌گناهان ديده‌ايم ... ولي . . .

ولي چه اي فرزندم ؟

ولي، فتح اسلامي ايران ..... عجيب است!

تعجب در كجاست؟!

شگفتي در تأثيري است كه اين فتح از تمدن و شهرنشيني و شكوفايي علمي به جا گذاشت.

اي فرزندم! اسلام سرزمين‌ها را با هدف اشغال و چپاول و غارت، فتح نكرد.

بلكه قبل از فتح سرزمين‌ها، دل‌ها را فتح مي‌كرد!

اي پدر! منظورت چيست؟

پدر يك فنجان چاي نوشيد، سپس گفت:

به عنوان مثال ... آيا در تاريخ، داستان فتح "سمرقند" را به دست مسلمان نخوانده‌اي؟!

لَقَد غَزا الْمسلمونَ مدينةَ سمرقندَ، أيّامَ خِلافةِ عُمَرَ بْنِ عبدِالْعزيزِ مِن غيرِ إنذارٍ و إعلانٍ مُسْبَقٍ.

فَقَدَّمَ أهالـى المدينةِ شَكْوَي إليَ الْخليفةِ، فَأحالَ الْخليفةُ الدَّعْوَي إلىَ الْقاضى. فَحَكَم القاضى بِبُطْلانِ الْفتحِ الإسلامىِّ لِلْمدينةِ! لِأنَّ الْفتحَ كان مُخالِفاً لِقواعدِ الْإسلامِ الْحربيّةِ فـى مَجالِ نَشْرِ الدّينِ الْإلهىِّ.

اَلْإسلامُ يَطلُب مِن الْمقاتِلينَ الْمُسلمين الدَّعوةَ إلَى الدّينِ الْحنيفِ أوّلاً و فـى حالةِ الرَّفْضِ مِن جانبِ الْمدْعُوّينَ يَجبُ أن يَخْضَعوا لِلْجِزْيةِ أو يَسْتَعِدّوا لِلْحَربِ!...

و لِهذا أمَرَ بِخُروجِ الْجيشِ مِن الْمدينةِ !

فَلمّا رأي الْأهالـى هذه الْعَدالةَ الْإسلاميّةَ، طَلَبوا الْبقاءَ تحتَ رايةِ الْإسلامِ ...

نَعَم ؛ يا ولَدى! هذا هو سِرُّ تأسيسِ أعْظمِ حَضارةٍ فـى الْعالَمِ علَي مَدَي التّاريخِ و هى الّتـى تَمتازُ عن الْحضاراتِ الْاُخرَي خُلْقاً و سُلوكاً و عِلْماً!

مسلمانان در ايام خلافت عمربن‌عبدالعزيز بدون هشدار و اعلان قبلي به شهر سمرقند حمله كردند.

پس ساكنان شهر شكايتي را به خليفه تقديم كردند، خليفه شكايت را به قاضي ارجاع داد. پس قاضي به باطل بودن فتح اسلامي شهر حكم كرد! زيرا فتح آن شهر برخلاف قوانين جنگي اسلام درزمينه ي نشر دين الهي بود.

اسلام از رزمندگان مسلمان نخست مي خواهد به دين راستين دعوت كنند و در صورت عدم پذيرش از سوي دعوت شدگان بايد به دادن جزيه تن در دهند يا آماده‌ي جنگ شوند. و به همين خاطر دستور داد سربازان از شهر خارج شوند.

وقتي كه اهالي [شهر] اين عدالت اسلامي را ديدند، خواستند در زير پرچم اسلام بمانند

آري اي فرزندم! اين راز  بوجود آمدن بزرگ‌ترين تمدن در طول تاريخ است و آن تمدني است كه از نظر اخلاق و رفتار و دانش از ساير تمدن‌ها ممتاز مي‌شود.

الدَّرسُ الْحادى عشَر

يَقَظَةٌ و تَحَرُّرٌ

محمّد الفيتورى

يا أخى فـى الشَّرقِ فـى كلِّ سَكَنْ                           يا أخى فـى الْأرضِ فـى كُلِّ وَطَنْ

إنّنـى مَزَّقْتُ أكْفانَ الدُّجَي                                     إنّنـى هَدَّمتُ جُدْرانَ الوَهَنْ

أنا حَىٌّ خالِدٌ رَغْمَ الرَّدَي                                       أنا حرٌّ رَغْمَ قُضبانِ الزَّمَن

مَحو الذِّ لّةِ:

إن نَكُنْ سِرْنا عَلَي الشَّوك سِنينا                              ولَقينا مِن أذاهُ مالَقينا

إن نكُن بِتْنا عُراةً جائِعينا                                     أو نكُن عِشْنا حُفاةً بائِسينا

فَلَقَد ثُرنا عَلَي أنفُسِنا                                          و مَحَوْنا وَصْمَةَ الذّلَّةِ فينا

يَقَظَةٌ و تَحَرُّرٌ:

اَلمَلايينُ أفاقتْ مِن كَراها                                ما تراها مَلَأ الْاُفْقَ صَداها؟!

خَرَجَت تَبْحَث عَن تاريخِها                             بَعْدَ أنْ تاهَت علَي الْأرضِ و تاها

يا أخى:

 قُمْ تَحَرَّرْ مِن تَوابيتِ الْأسَي                         لَسْتَ اُعْجوبتَها أومُومياها

اَلْوطنُ لَنا:

هاهُنا وارَيتُ أجدادى هُنا                            و هُمُ ﭐختاروا ثَراها كَفَنا

فَسَأقْضى أنا مِن بَعْدِ أبـﻰ                             و سَيَقْضى ولَدى مِن بَعدِنا

وسَتَبْقَي أرضُ إفريقا لَنا                                فَهْىَ ما كانت لِقَومٍ غَيْرِنا

درس يازدهم

بيداري و آزادي

اي برادرم در مشرق‌زمين و در هر مكان / اي برادرم در روي زمين و در هر وطن

به راستي كه من كفن‌هاي تاريكي را دريده و ديوارهاي سستي را ويران كردم.

من با وجود مرگ جاويدم/ من با وجود ميله‌هاي زندان زمانه آزاد هستم.

نابوديِ خواري

اگر سال‌ها بر روي خار راه برويم / و از آزار آن آنچه را ديده ايم، ببينيم؛

اگر برهنه و گرسنه شب را به صبح برسانيم و يا مانند پابرهنگان بيچاره زندگي كنيم؛

يقيناً عليه خودمان مي‌شوريم و لكّه‌ي خواري را از خود پاك مي كنيم.

بيداري و آزادي

ميليون‌ها انسان از خواب خودشان بيدار شدند، آيا نمي بيني كه پژواك آن، افق را پُر كرده است؟!

(صداي آزادي وطن)

به جست و جوي تاريخ خودشان پرداختند، بعد از اينكه روي زمين گم شدند و[تاريخ نيز] گم شد.  

اي برادر من برخيز و از تابوت‌هاي رنج آزاد شو، تو مايه‌ي شگفت‌انگيزي يا موميايي آن‌ها نيستي.

در همين جا اجدادم را دفن كردم، همين جا و آنان خاكش را كفن [براي خود] برگزيدند.

من بعد از پدرم [عمر خود را در آن] سپري خواهم كرد و فرزندم[نيز] بعد از ما سپري خواهد كرد.

سرزمين افريقا براي ما خواهد ماند و آن به مردمي غير از ما متعلق نيست.

الدَّرس الثانـى عَشَرَ

سيّدةُ آياتِ الْقرآنِ

﴿ اللّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ الْحىُّ القَيُّومُ لا تَأخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِـى السَّماواتِ وَ ما فِـى الْأرضِ.

مَنْ ذَاالَّذى يَشْفَعُ عِنْدَهُ إلّا بِإذْنِه يَعْلَمُ ما بَيْنَ أيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا يُحيطوُنَ بِشىْءٍ مِنْ عِلْمِه إلّا بِما شاءَ، وَسِعَ كُرْسيُّهُ السّماواتِ والْأرْضَ وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِىُّ الْعَظيمُ، لا إكْراهَ فِـى الدّينِ قَدْتَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَىِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطّاغُوتِ وَ يُؤمِنُ بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالعُرْوَةِ الْوُثْقي لَا انْفِصامَ لَها وَ اللّهُ سَميعٌ عَليمٌ.

اَللّهُ وَلـﻰُّ اَلّذينَ آمَنوُا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَى النُّورِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا أوْلياؤُهُمُ الطّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إلَى الظُّلُماتِ اُولئِكَ اَصحابُ النّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ .

   درس دوازدهم

سروَر آيه‌هاي قرآن

  «‌ خداى يكتا كه جز او هيچ معبودى نيست، زنده و قائم به ذات [و مدّبر و برپا دارنده و نگه دارنده همه مخلوقات‏] است، هيچ‏گاه خواب سبك و سنگين او را فرا نمى‏گيرد، آنچه در آسمان‏ها و آنچه در زمين است در سيطره مالكيّت و فرمانروايى اوست. كيست آنكه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند؟ آنچه را پيش روى مردم است [كه نزد ايشان حاضر و مشهود است‏] و آنچه را پشت سر آنان است [كه نسبت به آنان دور و پنهان است‏] مى‏داند. و آنان به چيزى از دانش او احاطه ندارند مگر به آنچه او بخواهد. تخت [حكومت، قدرت و سلطنت‏] ش آسمان‏ها وزمين را فرا گرفته و نگهدارى آنان بر او گران و مشقت‏آور نيست و او بلند مرتبه و بزرگ است. (255)

در دين، هيچ اكراه و اجبارى نيست [كسى حق ندارد كسى را از روى اجبار وادار به پذيرفتن دين كند، بلكه هر كسى بايد آزادانه با به كارگيرى عقل و با تكيه بر مطالعه و تحقيق دين را بپذيرد]. مسلماً راه هدايت از گمراهى [به وسيله قرآن، پيامبر و امامان معصوم‏] روشن و آشكار شده است. پس هر كه به طاغوت [كه شيطان، بت و هر طغيان گرى است‏] كفر ورزد و به خدا ايمان بياورد، بى‏ترديد به محكم‏ترين دستگيره كه آن را گسستن نيست، چنگ زده است و خدا شنوا و داناست. (256)

خدا سرپرست و يار كسانى است كه ايمان آورده‏اند آنان را از تاريكى‏ها [ى جهل، شرك، فسق وفجور] به سوى نورِ [ايمان، اخلاق حسنه و تقوا] بيرون مى‏برد. و كسانى كه كافر شدند، سرپرستان آنان طغيان گرانند كه آنان را از نور به سوى تاريكى‏ها بيرون مى‏برند آنان اهل آتش‏اند و قطعاً در آنجا جاودانه‏اند. (257)   « ترجمه شيخ حسين انصاريان »

"لا إكراهَ فـى الدّينِ"

 لمّا جاء الْاسلامُ أعلنَ هذا الْمَبْدأ الْعظيمَ: "لا إكراهَ فـى الدّينِ، قد تَبَيَّن الرُّشدُ مِن الْغَىِّ" و فـى هذا الْمبدأ يَتَجَلَّي تكريمُ اللّهِ لِلْإنسانِ. لَقد بَيَّن الْإسلامُ طريقَ الْهُدَي و الضَّلالةِ و خَيَّر الْإنسانَ فـى اتِّباع أىِّ الطّريقَيْنِ و حَمَّلَه تَبِعَةَ عمَلِه و مسؤوليّةَ اختيارِه!

و هذه هى أخَصُّ خصائِصِ التَّحرُّرِ الْإنسانـﻰِّ...

إنَّ حُريّةَ الْاِعتقادِ هى أوّلُ حقٍّ مِن حقوقِ "الْإنسانِ".

والْإسلامُ - و هو أقْوَمُ مَنْهَجٍ لِلْمجتمع الْإنسانـىِّ - يُنادى بِأنْ "لا إكراهَ فـى الدّينِ" و هو الَّذىُ يُبَيَّنُ لأِصْحابه أنَّهم ممنوعونَ مِن إكراهِ النّاسِ عَلَي هذا الدّينِ...!

ثُمَّ تُبَيِّن الْآيةُ حقيقةَ الْإيمانِ "قد تَبَيَّن الرّشْدُ مِن الْغَىِّ" فالْإيمانُ هو الرّشدُ الّذى يَنبَغى لِلإنسانِ أنْ يَحْرِصَ عليهِ و الْكفرُ هو الّذى يَنْبغى لِلإنسانِ أنْ يَنْفُرَ مِنه!

"در دين هيچ اجباري نيست"

زماني كه اسلام آمد اين قاعده‌ي اساسي بزرگ را آشكارا ساخت: "در دين هيچ اجباري نيست، هدايت از گمراهي مشخص شده است" و در اين قاعده‌ي اساسي، گرامي داشتِ خداوند نسبت به انسان جلوه‌گر مي‌شود. اسلام راه هدايت و گمراهي را بيان كرده است و انسان را به پيروي از هر دو راه اختيارداده. و او را (انسان را) به پاسخ‌گو بودن نسبت به نتيجه‌ي كارش و اختيار مسؤوليت‌اش، موظف و مكلف كرد!    

و اين يكي از بارزترين ويژگي‌هاي آزادي انساني است ...

آزادي عقيده، اولين حقوق انسان است.

و اسلام - كه استوارترين روش زندگي براي جامعه‌ي انساني است- ندا مي دهد كه "در دين اجباري نيست" و به پيروان خود مي‌گويد كه از مجبور كردن مردم[به پذيرش] اين دين، منع شده‌اند...! سپس اين آيه حقيقت ايمان را بيان مي‌كند "هدايت از گمراهي مشخص شده است". ايمان همان هدايتي است كه شايسته است انسان نسبت به آن حريص باشد و كفر همان است كه شايسته است انسان از آن متنفر باشد.

 

الدّرسُ الثالثَ عَشَرَ

النّاسِكُ و الشَّيْطانُ

 اِتّخَذَ قَومٌ شجرةً، لِلْعبادةِ مِن دونِ اللّهِ تَعالَي. سَمِعَ بذلكَ رجلٌ ناسِكٌ فقال: بِئْسَ الْعملُ عَمَلُهم! ثُمَّ أخَذَ فَأساً و ذَهبَ لِيَقْطَعَ الشَّجَرةَ. فـى الطّريقِ اِعْتَرَض لَهُ الشَّيطانُ وصاحَ:

قِفْ! لِماذا تُريدُ قَطْعَها؟!

لِأنَّها تُضِلُّ النّاسَ!

و ما شَأنُكَ بالنّاسِ؟! دَعْهُمْ فـى ضَلالِهِم...!

بِئْسَ الْقَولُ قولُك! كيف أدَعُهُم فـى الضَّلالِ؟ مِن واجبـى أنْ أهدِيَهُم.

لَنْ أسْمَحَ لكَ!

سَأقْطَعُها...!

عِندئذٍ أمْسَكَ إبليسُ بِخِناقِ النّاسك، فَصَرَعَهُ النّاسِكُ و قالَ لَهُ:

هل رأيتَ قُوَّتى؟!

قال إبليسُ الْمهزومُ:

ما كنتُ أظُنُّ أنَّكَ قَوىٌّ هَكَذا! دَعْنـى وافْعَلْ ما شِئْتَ...!

فـى الْيَومِ التّالـى... ذهب النّاسِكُ لِيَقْطَعَ الشَّجرةَ. و فـى الطّريقِ سَمعَ صوتَ إبليسَ، يقول:

هل عُدْتَ الْيَومَ لِقَطْعِها؟!

أمَا قُلْتُ لكَ؟! ... فلابُدَّ مِن قَطْعِها... سَأظَلُّ اُقاتِلُكَ حَتّي تكونَ كلمةُ اللّهِ هى الْعُلْيا. أمْسَكَ إبليسُ بِخِناقِه و تَقاتَلا... حَتّي سَقَطَ إبليسُ! فَجَلَس النّاسِكُ علي صَدْرِه؛ فقال له إبليسُ:

إنَّ قُوَّتَكَ عجيبةٌ! دَعْنـﻰ و افْعَلْ ما تُريدُ!

فـى الْيَومِ الثّالثِ... فَكَّرَ إبليسُ لحظةً. ثُمَّ تَلَطَّفَ فـى كلامِه و قال لِلنّاسِكَ ناصِحاً:

نِعْمَ الرّجُلُ أنتَ ولكن أتَعْرِفُ لِماذا اُعارِضُكَ فـى قَطْعِ الشَّجَرةِ؟

إنّى اُعارِضُكَ رحمةً بكَ و شفَقَةًَ عليكَ! لِأنَّ عُبّادَ الشَّجرةِ سوف يَغضِبونَ عليك! دَعْ قَطعَها و أنا أجَعَلُ لك فـى كلِّ يَومٍ دينارَيْنِ ذَهَباً و سوف تعيشُ فـى أمانٍ و ﭐطْمِئنانٍ!

دينارَيْنِ؟!

نَعَم دينارينِ، تحتَ وِسادَتِك...!

اُعاهِدُك و سَتَعْرِفُ صِدْقَ عَهْدى.

بَعْدَئذٍ... كانَ النّاسِكُ يَمُدُّ يَدَهُ تَحْتَ وِسادَتِه كُلَّ صَباحٍ، فَيُخرجُ دينارَيْنِ.

و فـى صباحِ أحَدِ الْأيّامِ مَدَّ يَدَهُ، كَالعادةِ، فَخَرَجت فارغةً...!

لَقَد قَطَع عنه إبليسُ دنانيرَ الذَّهَبِ! عندئِذٍ غَضِبَ النّاسِكُ و نَهَضَ... و أخَذَ فَأسَهُ و ذهب لِقَطْعِ الشَّجرةِ.

اِعَتَرضَه إبليسُ فـى الطَّريقِ وصاحَ:

قِفْ! إلى أينَ؟!

إلى الشَّجرةِ... أقطَعُها...!

قَهْقَهَ الشّيطانُ ساخِراً:

تَقْطَعُها لِأنّى قَطَعتُ عنكَ الذَّهَبَ! بِئْسَ الْفعلُ فِعلُكَ!

بَلْ لَأقْطَعُ شَجرةَ الغَىِّ و اُشْعِلُ مَشْعَلَ الْهدايةِ!

وَ انقَضَّ النّاسِكُ علي إبليسَ و تصارَعا لحظةً، فَسَقَط النّاسِكُ و جلس إبليسُ علَي صَدرِ النّاسكِ مُتَكبِّراً، يقول له:

أيْنَ قُوَّتُكَ الْآنَ؟

خرج مِن صَدْرِ النّاسك الْمغلوبِ صَوتٌ يقولُ:

أخْبِرْنـى...! كيف غَلَبْتَنـﻰ أيُّها الشَّيطانُ؟!

فقال إبليسُ:

اَلْمَسألةُ سَهْلَةٌ يَسيرةٌ. لَمّا غَضِبتَ لِلّهِ غَلَبْتَنـى و لمّا غَضِبْتَ لِنَفْسِكَ غَلَبْتُكَ. عِنْدَما قاتَلْتَ لِعقيدَتِكَ صَرَعْتَنـى و عندما قاتلتَ لِمَنفَعَتِك صَرَعْتُكَ!

درس سيزدهم

 پرهيزكار و شيطان

قومي درختي را براي عبادت كردن به جاي خداوند متعال برگزيدند، مردي پارسا اين مطلب  را شنيد و گفت: كار آن‌ها بد كاري است. سپس تبري گرفت و رفت تا درخت را قطع كند. در راه شيطان مانع او شد و فرياد كشيد:

ايست! چرا مي خواهي آن را قطع كني؟!

زيرا مردم را گمراه مي سازد!

و تو با مردم چه كار داري؟! آنان را در گمراهي خود فرو گذار.

سخن تو، بد سخني است! چگونه آنان را در گمراهي فرو گذارم؟ از[ كارهاي] واجب من است كه آنان را هدايت كنم.

هرگز به تو اجازه نخواهم داد!

به زودي آن را قطع خواهم كرد!

در اين هنگام شيطان يقه‌ي عابد را گرفت، مرد عابد او را به زمين زد و به وي گفت: آيا نيروي مرا ديدي؟

شيطان شكست خورده گفت:

فكر نمي‌كردم تو اين‌چنين قوي باشي! مرا فرو گذار و هر چه مي‌خواهي انجام بده ...!

روز بعد ... مرد پارسا رفت تا درخت را قطع كند. و در راه صداي شيطان را شنيد كه مي‌گفت :

آيا امروز برگشتي كه آن را قطع كني؟!

آيا به تو نگفتم؟! ... چاره‌اي جز قطع آن نيست ... با تو خواهم جنگيد تا كلمه‌ي "الله" بلند مرتبه باشد. شيطان يقه‌ي او را گرفت و با هم جنگيدند ... تا اين كه شيطان افتاد! مرد پارسا بر روي سينه‌ي او نشست و شيطان به او گفت:

واقعاً نيروي تو شگفت آور است! مرا فروگذار و هر چه مي خواهي بكن!

در روز سوم ... شيطان لحظه‌اي فكر كرد. سپس با نرمي حرف زد و پند گويانه به عابد گفت:

تو چقدر مرد خوبي هستي اما آيا مي‌داني چرا در قطع كردن درخت با تو مخالفت مي‌كنم؟

من به خاطر مهرباني و دلسوزي نسبت به تو ، با تو مخالفت مي‌كنم! زيرا عبادت كنندگانِ درخت بر تو خشم خواهند گرفت! قطع آن را رها كن و من براي تو هر روز دو دينار طلا مي گذارم و در امنيت و اطمينان زندگي خواهي كرد!

دو دينار؟!

بله  دو دينار   زير بالشتت ...!

چه كسي وفا كردن تو به اين شرط را براي من  ضمانت مي كند؟!

با تو پيمان مي بندم و راستيِ پيمانم را خواهي دانست .

از آن پس ... مرد پارسا هر روز صبح دستش را زير بالش خود دراز مي‌كرد و دو دينار درمي‌آورد

در صبح يكي از روزها طبق عادت، دستش را دراز كرد، ولي خالي بيرون آمد ... !

شيطان دينارهاي طلا را از او قطع كرده ! در اين هنگام مرد پارسا خشمگين شد و برخاست ... و تبرش را گرفت و براي بريدن درخت به راه افتاد.

شيطان در راه جلو او را گرفت و فرياد زد:

بايست! كجا!

به طرف درخت .... آن را قطع مي كنم ...!

شيطان مسخره كنان  قهقهه زد:

آن را مي‌بري زيرا من طلا را از تو بريدم! چقدر كار تو،‌ كار بدي است!

مرد پارسا به طرف شيطان يورش برد و لحظه‌اي با هم كشتي گرفتند، مرد پارسا به زمين خورد و شيطان با غرور روي سينه‌ي مرد پارسا نشست، به او مي گفت:

هم اينك نيرويت كجاست؟

 

از سينه مرد پارساي شكست خورده صدايي بيرون آمد كه مي گفت:

به من بگو.... ! اي شيطان چگونه بر من غلبه كردي؟!

پس شيطان گفت:

سؤال ساده و آساني است. وقتي كه به خاطر خدا خشمگين شدي بر من پيروز شدي و هنگامي كه به خاطر خودت عصباني شدي، بر تو پيروز شدم. هنگامي كه به خاطر اعتقاد خود با من جنگيدي مرا به زمين زدي و زماني كه براي سود خود با من جنگيدي،‌ تو را به زمين زدم!

الدّرس الرّابعَ عشَر

"قَبَساتٌ مِن الْإعجازِ الْعِلمىِّ لِلْقرآنِ"

مُعجزةُ الْبَصْمَةِ

 لقد أنكَر الْكفّارُ "الْخَلْقَ الجديدَ" بعدَ الْمَوتِ و قالوا:

﴿ أ إذا مِتْنا و كُنّا تُراباً و عِظاماً أ إنّا لَمَبْعوثونَ؟!﴾

فَأجابَهُم الْحَقُّ تَبارَك و تعالَي فـى اُسلوبٍ تَوكيدىٍّ:

﴿ أيَحْسَبُ الْإنسانُ ألَّنْ نَجْمَعَ عِظامَه؟! بلَـي قادرينَ علَي أن نُسَوِّىَ بَنانَه﴾

رُبَّما الْكفّارُ لم يُدْرِكوا حينَذاكَ مَغْزَي هذه الْآيةِ الْمبارَكةِ و سبَبَ التّأكيدِ علي الْبَنانِ مِن بَيْنِ أعضاءِ الْجسمِ!

فإنَّ الْعلمَ لم يَكْتَشِف السِّرَّ الْمَوجودَ فـى البَنانِ و البَصْمَةِ إلّا فِـى الْقَرْنِ الْأخيرِ، فَتَبيَّنَ أنَّ لِكُلِّ بَنانةٍ خطوطاً بارِزةً لايُمكِنُ أن تَتَشابَه فـى شخصَيْنِ حَتّي فـى إصْبَعَيْنِ أبَداً!

يقول سبحانَه و تَعالَى:

﴿ سَنُريهِم آياتِنا فـى الْآفاقِ و فـى أنفُسِهم حَتَّي يَتَبَيَّنَ لَهُم أنَّهُ الْحقُّ﴾

فَالْإنسانُ عالَمٌ مُعَقَّدٌ و إذا طَرَقْنا أبوابَ هذا الْعالَمِ كانَت دَهْشَتُنا عظيمةً جدّاً!

لقد أثْبَتَ الْعلمُ الحديثُ بَأنَّهُ:

إذا وَضَعْنا الْخَلايا الْعَصَبيَّةَ لِلْجسمِ فـى خَطٍّ واحدٍ، بَلَغَ طولهُا أضْعافَ الْمسافةِ بينَ الأرضِ و القمَرِ!

فـى الْعينِ الْواحدةِ أكثرُ مِن مائَةٍ و أربعينَ مَليونَ مُسْتَقْبِلٍ حَسّاسٍ لِلضَّوءِ. و لِكُلِّ عَينٍِ نصفُ مَليون ليفٍ عَصبـﻰٍّ تقريباً يَسْتَقْبِل الصّورةَ بشَكلٍِ مُلَوَّنٍ.

اللُّونُ الأخْضَرُ

اَللَّونُ الْأخضَرُ هو اللّونُ الْمُفَضَّلُ فـى الْقرآنِ، حيثُ نَقْرأ فـى شأنِ أصحابِ الْجَنَّةِ:

﴿ و يَلْبَسونَ ثياباً خُضْراً من سُنْدُسٍ و إسْتَبْرَقٍ﴾

﴿ مُتَّكئِينَ علَي رَفْرَفٍ خُضْرٍ...﴾

لقد وصل الْعلماءُ أنَّ اللَّونَ يُؤَثِّرُ فـى سلوك الْإنسانِ و مشاعِرِه. و اللَّونُ الّذى يَبْعَثُ السُّرورَ داخِلَ النَّفسِ و يُثيرُ فيها الْبَهْجَةَ و حُبَّ الْحياةِ، هو اللّونُ الأخْضَرُ!

درس چهاردهم

 نمونه‌هايي از معجزات علميِ قرآن

معجزه اثر انگشت

كافران "آفرينش نو" بعد از مرگ را  انكار كردند وگفتند: آيا زماني كه ما بميريم و خاك و استخوان شويم[ باز هم] فرستاده مي شويم(برانگيخته مي شويم)؟!

پس خداوند بلند مرتبه و متعال در اسلوبي تأكيدي به آنان گفت: آيا آدمي مي‌پندارد كه ما استخوان‌هايش را گرد نخواهيم آورد؟ آري، ما قادريم كه سرانگشتانش را بازسازي كنيم.(درست كنيم)

چه بسا كافران در آن هنگام عمق و معني اين آيه‌ي مبارك و علت تأكيد كردن بر روي سرانگشتان از ميان اعضاي بدن را درك نكردند.

دانش، راز موجود در سرانگشت و اثر انگشت را كشف نكرد مگر در قرن اخير (قرن بيستم)، و معلوم شد كه هر كدام از انگشت‌ها خط‌هايي آشكار دارند كه اصلاً امكان ندارد بين دو نفر و حتي بين دو انگشت مشابه باشند.

خداوند پاك و بلند مرتبه مي گويد:

بزودي نشانه هاي خود را در آفاق و در وجود خودشان به آن‌ها نشان خواهيم داد تا برايشان آشكار شود كه او حق است.

انسان جهاني پيچيده است و زماني كه درهاي اين جهان را به صدا درآوريم واقعاً شگفتي ما بزرگ  مي باشد .(خيلي شگفت زده مي شويم)

بدون شك دانش جديد ثابت كرده است كه:

وقتي سلول‌هاي عصبي جسم را در يك خط قرار دهيم طول آن‌ها به چند برابر فاصله‌ي ميان زمين و ماه مي‌رسد.

در يك چشم، بيشتر از صد و چهل ميليون گيرنده‌ي حساسِ نور وجود دارد و هر چشمي تقريباً نيم ميليون بافت عصبي دارد كه تصوير را به صورت رنگي دريافت مي‌كند.

رنگ سبز

رنگ سبز، رنگ برتر در قرآن است،‌ تا آن‌جا كه راجع به مقام بهشتيان مي‌خوانيم: جامه‌هايي سبز از ديبا و ابريشم مي‌پوشند.

بر بالش هاي سبز تكيه مي‌زنند ...

دانشمندان به اين نتيجه رسيده‌اند كه رنگ بر روي رفتار انسان و احساسات او تأثير‌گذار است و رنگي كه در درون انسان شادي و خوشحالي به پا مي‌كند و در آن (درون انسان) شادماني و عشق به زندگي برمي‌انگيزد، رنگِ سبز است!

الدَّرسُ الخامسَ عَشَرَ

اَلإسلامُ و التَّقَدُّم

 "معروف الرّصافـى"

 يَقولونَ فـى الْإسلامِ ظُلْماً بأنَّهُ                يَصُدُّ ذَويهِ عَن طريقِ التَّقَدُّمِ!

فَإن كانَ ذا حَقّاً فكيفَ تَقَدَّمَتْ               أوائلُه فـى عَهْدِها الْمُتَقَدِّمِ؟!

و إن كانَ ذَنبُ المسلمِ اليومَ جَهْلَهُ             فماذا علي الْإسلامِ مِنْ جَهْلِ مُسْلِمِ؟!

هل العلمُ فـى الْإسلامِ إلّا فَريضةٌ             و هل أمّةٌ سادَتْ بِغَير التَّعَلُّمِ

لَقَد أيقَظَ الْإسلامِ لِلْمَجدِ و الْعُلَي              بَصائرَ أقوامٍ عَن الْمجدِ نُوَّمِ

وَ دَكَّ حُصونَ الْجِاهليَّةِ بالْهُدَي                و قَوَّضَ أطْنابَ الضَّلالِ الْمُخَيِّمِ

و أنْشَطَ بِالعِلمِ العزائِمَ و ابْتَنَي                  لِأهليهِ مَجْداً لَيْسَ بالمُتهدِّمِ

وَ أطْلَقَ أذهاَن الْوَري مِن قُيودِها            فَطارَتْ بِأفكارٍ عَلَي الْمَجْدِ حُوَّمِ

درس پانزدهم

اسلام و پيشرفت

مي‌گويند در اسلام ظلم وجود دارد زيرا هواداران خود را از پيشرفت بازمي‌دارد.

اگر آن حقيقت داشته باشد، پس چگونه مسلمانان اوليه در عهد آغازين پيشرفت كردند؟!

و اگر امروز گناه مسلمان ناداني‌اش است ناداني مسلمان چه ارتباطي به اسلام دارد؟!

آيا مگر جز اين است كه علم در اسلام واجب است؟ و آيا مگر ملتي بدون آموختن علم به سروَري رسيد؟

قطعاً اسلام بينش‌هاي اقوام (مردمان) به خواب رفته را براي عظمت و پيشرفت بيدار كرده است.

و با هدايت دژهاي جاهليت را ويران ساخت و ريسمان‌هاي محكم گمراهي را از جا درآورد.

و به وسيله‌ي دانش اراده هاي مصمم را فعال كرد و براي پيروانش عظمتي را بنا كرد كه ويران شدني نيست.

و افكار مردم را از بندهاي آن(جاهليت) رها ساخت و با افكاري تشنه به سوي عظمت به پرواز درآمدند.

الدَّرسُ‌ السادسَ عَشَرَ

أيْنَ ﭐلزّادُ... يا مسافرُ؟!

يا هذا! عَقْلُكَ يَدْعوكَ إلَي التَّوبةِ و هواكَ يَمْنَعُ... و الْحَربُ بينهما. فَإنْ جَهَّزْتَ جَيْشَ عزْمٍ، فَرَّ الْعَدُوُّ.

تَنْوى قيامَ اللَّيلِ فَتَنامُ و تَحْضُرُ مجلِسَ الوَعْظِ فَلا تَبْكى، ثمَّ تقولُ: ما السَّببُ؟! ﴿ قُلْ: هُوَ مِنْ عندِ أنْفُسِكم﴾

عَصَيْتَ بِالنَّهارِ... فَنِمْتَ باللَّيلِ. أكلتَ الحرامَ فَأظْلَمَ قَلْبُكَ...!

إذا غَيَّرَ الْمِسكُ الْماءَ مُنِعَ الْوضوءُ، فكيف بِالنَّجاسَةِ؟!

أكثرُ فَسادِ القلبِ مِن تَخْليطِ الْعَيْنِ. مادام بابُ العَينِ مُحْكماً بالغَضِّ فَالْقلبُ سليمٌ مِن آفةٍ.

فاذا فُتِحَ البابُ طار طائرٌ... و رُبَّما لا يَعودُ...!

واعَجبا عليكَ! تَعُدُّ التَّسبيحَ بِسُبْحَةٍ... فَهَلّا جَعلتَ لِعَدِّ الْمَعاصى سُبْحَةً أخرَي؟! يا مَنْ يَخْتارُ الظَّلامَ عَلي الضَّوءِ... الذُّباب أعْلَي هِمَّةً منكَ... إذا أظْلَمَ البيتُ خَرَجَ الذُّبابُ إلى الضَّوءِ!

عليكَ بِتَدْبيرِ دينِكَ كما دَبَّرتَ دنياكَ! لو عَلِقَ ثوُبك بِمِسمارٍ... رَجَعتَ إلى الوَراءِ لِتَخليصِه... هذا مِسْمارُ الإصرارِ قد تَشَبَّثَ بقلبكَ...! فَلَوْ عُدْتَ إلى النَّدَمِ خُطوَتَيْنِ تَخَلَّصْتَ.

 لابُدَّ مِن عَزْمٍ يُؤْخَذُ بالْحَزْمِ. مَن رَقَّ لِبُكَاءِ الطِّفْلِ لَم يَقدِرْ عَلي فِطامِه!

اَلْمعاصى سُمٌّ و القليلُ مِنه يَقتُلُ. الدُّنيا وراءَك و الأخْرَي أمامَكَ... و الطَّلَبُ لِما وراءَكَ هَزيمةٌ.

وَيْحَكَ! دَعْ مَحَبَّةَ الدُّنيا، فَعابِرُ السّبيلِ لا يَتَوَطَّنُ.

واعجبا! تَضيعُ منكَ حَبَّةٌ فَتَبكى... و قد ضاعَ عُمرُكَ و أنتَ تَضْحَكُ! اِنقَضَي الْعمرُ فـى خِدْمَةِ الْبَدَنِ... و حوائجُ القلبِ كُلُّها واقفةٌ!

و اللّهِ ليس إخوةُ يوسفَ لمّا باعوا يوسفَ بثَمَنٍ بَخْسٍ أعْجَبَ منكَ؛ لَمّا بِعْتَ نَفْسَكَ بِمَعْصيةِ ساعةٍ!

جَسَرْتَ عَلَي الْمعاصى فَانقلَبتْ علي "الْجيمِ" النُّقطةُ!

أيُّها المسافرُ بِلازادٍ... لا راحِلةَ و لا جوادَ!

أيّها الزّارعُ... قَد آنَ الْحِصادُ !

درس شانزدهم

زاد و توشه كجاست ... اي مسافر؟!

اي فلاني! عقلت تو را به سوي توبه فرا مي‌خواند و هواي نفست مانع مي‌شود ... و ميان آن دو جنگ است. اگر لشكر اراده را آماده كني،‌ دشمن مي‌گريزد.

نيت نماز شب مي‌كني، ولي مي‌خوابي و در مجلس موعظه مي‌نشيني و گريه نمي‌كني، سپس مي‌گويي، علت چيست؟! "بگو: از جانب خودتان است."

در روز، نافرماني و گناه كردي ... و در شب خوابيدي. حرام خوردي و دلت تاريك شد ...!

زماني كه مُشك ،[رنگِ] آب را تغيير دهد، وضو گرفتن ممنوع مي‌شود، پس با نجاست چطور مي‌شود؟! (وضو با نجاسات چطور مي‌شود؟!)

بيشتر فساد دل از آميخته شدن چشم به گناه است. تا زماني كه درِ چشم با "فروبستن چشم" محكم باشد، دل از آفت در سلامت است و زماني كه در باز شود،

پرنده پرواز مي‌كند ... و چه بسا بازنگردد ...!

شگفتا با تسبيح سبحان‌الله مي شماري‌ ... آيا براي شمارش گناهان تسبيح ديگري در نظر گرفته اي؟! اي آن كه تاريكي را بر روشنايي برمي‌گزيني ... اراده‌ي مگس بالاتر از توست ... هر گاه خانه تاريك شود، مگس به سوي نور مي‌رود.

بايد در انديشه‌ي دين خود باشي همان‌طور كه در انديشه‌ي دنيايت هستي! اگر لباست به ميخي گير كند ... براي آزاد كردن آن به عقب باز مي‌گردي ... اين ميخ پافشاري ]برگناهان[ است كه بر دل تو چنگ زده است ...! اگر دو گام در پشيماني به عقب برگردي، خلاص مي‌شوي.

بايد اراده اي وجود داشته باشد كه با دور انديشي (احتياط) همراه باشد. هر كه براي گريه‌ي كودك دلسوزي كند، نمي‌تواند او را از شير بازگيرد.

گناهان سم هستند و اندكي از آن كشنده است. دنيا پشت سرت و آخرت در برابرت است و درخواستِ آنچه پشت سرت است، شكست مي‌باشد.

واي بر تو! دوستي دنيا را فرو گذار زيرا رهگذر وطن نمي گزيند.

شگفتا! دانه‌اي از دستت مي‌رود، گريه مي‌كني ... و عمرت تباه شده است درحالي كه مي‌خندي! عمر در خدمت كردن به بدن سپري شد ... در حالي كه تمام آرزوهاي دل همچنان بر جا است.

به خدا سوگند، كار برادران يوسف زماني كه يوسف را به بهاي اندك فروختند،‌ از    [كار] تو شگفت‌آورتر نيست هنگامي كه خود را براي يك ساعت گناه فروختي.

بر گناه كردن جسارت نمودي، پس نقطه‌ي جيم دگرگون شد! [جَسَرَ = جسارت كرد، به خَسَرَ = زيان ديد، تبديل شد]

اي مسافر بدون توشه ...! هيچ شتر و اسب راهواري وجود ندارد!

اي كشاورز ... ! زمان درو فرا رسيده است!

سؤالات امتحان نهايی درس عربی (3) رشته ی ادبيات و علوم انسانی خرداد ماه 84

 

 

1- ترجم العبارات التالیة الی الفارسیة :

¯ ذَهَبْتُ يوماً لِأشکُوَ إليهِ أحَدَ عُمّالِهِ .

¯ « يا ايُّها الناسُ اُعبدوا ربَّکم الذی خَلَقـَکُم . »

¯ لاتبکِ يا صديقي ! اِنّی سَاُعاقِبُ الخدمَ .

¯ کان بِشرٌ قـَد سَمِـعَ الحوارَ فأسْرَعَ إلی البابِ حافياً .

¯ قـَصِّرِ الآمالَ فی الدُّنيا تَفُزْ .

 ¯العِلْمُ نُوْرٌ فَکُنْ بـِالعلمِ مُعْتـَصِماً .

 

2- أجب :

      الطّاقَة (بالفارسية) :                                 چرم (بالعربية) :

      سَيِّئات (متضاد) :                                    ألْجَوْر ( مترادف) :

 

3- للتعریب :

 ¬ هر کس تلاش کند ، موفق می شود .

 ¬ او با عجله به مدرسه می رود .

 

4- إنتخب الترجمة الصحیحة :

¯  اللّونُ الأخضَرُ هو اللّونُ المفَضَّلُ فی القرآنِ .

الف) رنگ سبز همان رنگ برتر در قرآن است . ¨

 ب) رنگ سبز در قرآن کریم برتری دارد . ¨

 ج) رنگی که در قرآن برتری داردسبز است . ¨

  ¯ « أتأمرونَ النّاسَ بالبِرِّ و تَنسَونَ أنفسَکم . »

الف) آيا مردم را به نيکی فرمان می دهند و شما را فراموش می کنند ؟ ¨

 ب) آيا مردم را به نيکی فرمان می دهيد و خود را فراموش می کنيد ؟ ¨

 ج) آيا نيکی را به مردم دستور می دهيد و خود را فراموش کرده ايد ؟ ¨

  ¯  بِقَدْرِ الکدّ تُکْتَسَبُ المَعالی .

الف) هر مقدار کوشش کنی ، بزرگی ها را بدست می آوری . ¨

 ب) به مقدار تلاش ، بزرگی را کسب می کنی . ¨

 ج) به مقدار تلاش ، بزرگی ها کسب می شود . ¨

 

5-  صَحِّح الاخطاء في الترجمه :

¯ يَعيشُ البخيلُ فی الدّنيا عيشَ الفقراء .

    بخيل در دنيا فقير زندگی می کند .

¯ مَنْ ذاقَ حُلوَ الحياةِ و مُرَّها لايَستَسلِمُ للصُّعوباتِ .  

    اگرتلخ وشيرينی زندگی را بچشد در مقابل سختی ها تسليم می شود.

¯ يَندَفِعُ شَعْبُنا کی يَصونَ الحريّةَ .

    مردم روانه می شدند تا آزادی را حفظ کنند .

 

6- إملأ الفراغ مما بین القواسین :

 الف) يا .......... الازهارِ فی الربُوعِ . ( بسمةً _ بسمةُ _ بسمةَ )

 ب) بئسَ الزادُ ألی المعادِ ...........عَلی الْعِبادِ . ( العُدوانَ _ العُدوانُ _ العُدوانِ )

 ج) کانَ رسولُ اللهِ أجْوَدَ النّاسِ ............. . ( کَفّاً _ کَفٍّ _ کَفٌّ )

  د) لايَخافُ اللهَ إلّا ............ . (المؤمنونَ _ المؤمنينَ _ المؤمنَينِ )

 

7- مَیِّز ، المفعول له ، التمييز ، المفعول المطلق ، المنادی و نوعه ، المستثنی ،

      عطف البیان ، بدل ، فعل الشرط وجوابه فی العبارات التالیة :

¬ حَضَرَت الطالباتُ فی المدرسة الّا واحدةً مِنْهُنَّ .     ¬ « يوسفُ ! اَعْرِضْ عَنْ هذا .»

¬ « فمَنْ يَعْمَلْ مثقالَ ذرّةٍ خيراً يَرَه .» ¬   « إنّما المسيحُ بنُ مريمَ رَسولُ اللهِ .»

¬ شکراً لله الّذی جَعَلَنا من المؤمنينَ .   ¬ اُطيعُ أُمّی إکراماً لها .

 

8- اِجعل الجملةَ التالیةَ وَفق أسلوب التعجّب :

   «المؤمنونَ بَعيدونَ عن الغيبةِ .

 

9- الف) عيِّن نوعَ الفعل المعتلّ فی العبارة التالية .

«  أجابَ الرَّجُلُ : أنا لاأبکی علی حالِکَ .

     ب) اُکتب الجوابَ المناسبَ :

  أَعطَی ( امر للمخاطب) : ß              يَفوزُ ( مجزوم بـ « لَمْ ») : ß                        

  اِستَطاع ( مصدر) : ß                   خَشِیَ ( مضارع للغائبينَ ) : ß

 

10- صَحِّحِ  الْخطأين اللتين أشيرَ اليهما بخطٍ .

 ¬  إِنَّ المُحِبُّ لِمَنْ يُحِبَّ مطيعٌ .

 

11- شَکّلْ ما اُشير إليه بخطّ .

 ¬ فی إصفهان أشهر المعالم الاثريّة حسنا و جمالا .

 

12- أجب عَن الاسئلة التالية :

الف) عيّن السّجعَ : الشَّرَفُ بالعقلِ و الأَدَبَ لا بالمالِ و الحَسَبِ .

 ب) عيّن المشبَّهَ و وجه الشّبه : کانَ رسولُ اللهِ کالبَحْرِ فی الجودِ و الکَرَمِ .

 ج) عيّن نوع الجناسِ : « وجوهٌ يومَئذٍ ناضرةٌ  إلی رَبّهاناظرةٌ .»

 

13- عيّن  الاعراب  و  التحلیل الصرفی  لما اُشير إليه بخطّ:

     « و بَشِّرِ المؤمنينَ بأَنَّ لَهم مِنْ اللهِ فَضْلاً  کبيراً .»

 

14- اقرأ النّصّ ثم أجب عَن الاسئلة :

« يُلَقَّبُ الجَمَلُ بسفينةِ الصحراءِ و هو حَيَوانٌ قد تَکيَّفَ مع بيئتهِ و لَعَلَّ وجودَ السَّنامِ مَظهَرٌ من مظاهِر

   التّکيّفِ فإنَّه يُساعِدُ الجملَ علی السِّيرِ لمدّةِ أيامٍ بَلْ أسابيعَ من دونِ طعامٍ أوْ ماءٍ .»

الف) کم مدةً يَقدِرُ الجَملُ أن يَعيشَ دونَ طعامٍ ؟

 ب) ما هو مساعِدُ الجملِ علی السَّير فی الصَّحراءِ ؟

 ج) اِسْتخرِج الفعل المجهول و نائبه .

 د) أعرِبْ الکلمتينِ « وُجودَ » و « أسابيعَ »

معتلات مزيد

1= هرگاه أفعال معتـل ناقص به باب إفعـال برده شوددراولين صيغه ماضي حرف عله قلب به الف

           و در صيغه هاي مضـارع حرف عله (اگر واو باشد) قلب به ياء و در اوليـن صيغه امــرحرف عله

           حذف مي شود و در مصـدر اين باب نيـز حرف علـه حذف مي شود و بجـاي آن همـزه ( ء) در

           آخـرمصــدر  اضافه مي شود و طبق اين فرمول صرف مي شود:  

          ماضــي       مضـارع         أمـــر        مصـــدر      اسم فـاعل        اسم مفعول     حروف اصلي     

          أفعــي        يفعـــي         أفـــع         إفعــاء        مفعــــي            مفعـــي              ف ع ل

          ألقـــي        يلقـــي         أ‍لــــق        إلقـــاء        ملقــــي             ملقـــي              ل ق ي       

          أرضـي        يرضــي        أرض          إ رضـاء        مـرضـي            مـرضـي             ر ض ي

             ( هرگاه حرف عله در آخـر كلمه و بعد از الف قرار بگيرد به همزه (ء) قلب مي شود.)                                                                                                                                        

 

       2 = هرگاه أفعال معتل ناقص به باب تفعيـل برده شودحرف عله دراولين صيغه ماضي قلب به الف      

             ودراولين صيغه مضارع(اگر واو باشد) قلب به يا، و دراولين صيغه امرحذف ميشودومصدرآن بر

             وزن تفعلـة ساخته ميشودو براساس اين فرمول صـرف مي شود :

                 ماضــي     مضـارع     أمــــر      مصــــدر       اسم فاعـل       اسم مفعول       حروف اصلي

                 فعــــي      يفعــي       فـــــع      تفعيـــــة      مفعــــي         مفعـــــي            ف ع ل

                 صلـــي      يصلــي       صـــل      تصليــــة       مصلـــي          مصلــــي            ص ل ي

                 ربـــــي     يـربــي       رب          تـربيـــة       مـربـــي         مـربــــي             ر ب  ي

              3= هرگاه أفعـال معتـل ناقص به باب مفـاعلـة بـرده شـوددراوليـن صيغـه ماضـي حـرف علـه

         به الف ودر اوليـن صيغـه مضــارع حـرف علـه (اگر واو باشد) به ياء و دراوليـن صيغـه امـر

         حرف علـه حـذف ودرمصـدر نيزحـرف علـه به الف قلب مي گرددوبر اساس ايـن فـرمول

         صرف مي شود::

              ماضـــي     مضــــارع      أمـــــر      مصـــــدر      اسم فاعل      اسم مفعول      حروف اصلــي 

              فاعــي       يفاعــــي        فــــاع        مفـاعـاة         مفـاعـي          مفـاعــي             ف ع ل      

              لاقـــي       يـلاقـــي          لاق            مـلاقـاة         مـلاقــي          مـلاقـــي             ل ق ي       

              راعــي       يراعــي           راع            مـراعـاة        مـراعـي          مـراعــي             ر ع  ي

                                                                                                                                                 

4= هرگاه أفعال معتل ناقص به باب تفعـل برده شوددر اولين صيغه ماضي و مضارع حرف

  عله به الف ودر اولين صيغه امـرحرف عله حذف ودرمصدرحرف ماقبل آخرمكسورميشود

   و حرف عله( اگر واو باشد) قلب به ياء مي گرددو بر اساس اين فرمول  صرف مي شود :          

                 

                    ماضــي     مضــــارع       أمـــــر       مصـــــدر      اسم فاعل     اسم مفعول    حروف اصلـي       

                   تفعــي       يتفعــــي       تفــــع        تفعـــــي      متفــــي         متفعـــــي         ف ع ل

                   تجلــي       يتجلـــي        تجـــل       تجلــــي       متجلــي         متجلــــي          ج ل و

                   ترقــي        يتـرقـي         تـــرق       تــرقـي         متـرقـي         متـرقــي           ر ق ي

  

5= هرگاه أفعال معتل ناقص به باب تفاعــل  برده شوددر اوليـن صيغه ماضي و مضارع حرف

     علـه به الف ودر اوليـن صيغـه امـرحـرف علـه حـذف ودرمصـدرحرف ماقبـل آخرمكسـور

     مي شود و حـرف علـه( اگر واو باشد) قلب به ياءمي شـودو  بر اسـاس ايـن فرمـول  صرف

     مي شود :

                ماضـــي      مضـــارع      أمـــــر       مصــــدر       اسم فاعل        اسم مفعول     حروف اصلـي

                تفاعــي       يتفـاعـي        تفـــاع        تفــاعــي       متفــاعـي         متفـاعــي           ف ع ل

                تراضـي       يتراضـي        تـراض       تـراضــي       متـراضـي         متـراضـي           ر ض ي

                تداعـي        يتـداعـي       تـدا ع         تـداعــي        متـداعـي         متـداعـي             د ع و      

                                                                                                                                    

      6=هرگاه أفعال معتل ناقص به باب إفتعـال برده شوددراولين صيغه ماضي حرف عله قلب به الف

              ودر صيغـه هاي مضـارع حرف عله(اگر واو باشد) قلب به ياء و در اوليـن صيغه امــرحرف عله

              حذف مي شود و در مصـدر اين باب نيز حرف علـه حذف مي شود و بجـاي آن همـزه ( ء) در

              آخـرمصــدر  اضافه مي شود و طبق اين فرمول صرف مي شود::

              ماضـــي      مضـــارع      أمــــر        مصــــدر       اسم فاعل       اسم مفعول      حروف اصلـــي         

              إفتعــي       يفتعـــي       إفتـــع         إفتعـاء          مفتعـــي         مفتعـــي              ف ع ل

              إشتهـي       يشتهــي        إشتــه        إشتهـاء          مشتهــي        مشتهــي              ش ه و

              إرتـضي       يرتضـي         إرتض        إرتضـاء          مرتضـي         مرتضـي               رض ي

                  ( هرگاه حرف عله در آخـر كلمه و بعد از الف قرار بگيرد به همزه (ء) قلب مي شود.)

         7=  هر گاه أفعال معتل ناقص به باب إنفعال برده شوددراولين صيغه ماضي حرف عله قلب به الف

              و در صيغه هاي مضـارع حرف عله (اگر واو باشد) قلب به ياء و در اوليـن صيغه امــرحرف عله

               حذف مي شود و در مصـدر اين باب نيز حرف علـه حذف مي شود و بجـاي آن همـزه ( ء) در

               آخـرمصــدر  اضافه مي شود و طبق اين فرمول صرف مي شود ::

                   ماضـــي       مضـــارع      أمــــر       مصـــدر        اسم فاعل      اسم مفعول      حروف اصلـي

                   إنفعــي        ينفعـــي       إنفـــع       إنفعــــاء       منفعــــي      منفعــــــي         ف ع ل

                   إنقضـي        ينقضــي        إنقــض      إنقضـــاء      منقضــــي     منقضــــي           ق ض ي

                   إنـزوي         ينــزوي        إنــزو        إنـــزواء       منـــزوي      منـــــزوي          ز  و  ي

                        ( هرگاه حرف عله در آخـر كلمه و بعد از الف قرار بگيرد به همزه (ء) قلب مي شود.)

       8 = هرگاه أفعال معتـل ناقص به باب إستفعــال برده شوددراولين صيغه ماضي حرف عله قلب به

              الف ودر صيغه هاي مضـارع حرف عله (اگر واو باشد)قلب به ياء و در اوليـن صيغه امــرحرف

              علـه حذف مي شود ودر مصــدر اين باب نيز حرف علـه حذف مي شودوبجـاي آن همـزه ( ء)

               به آخــرمصــدر اضافه مي شود و طبق اين فرمول صرف مي شود ::

               ماضـــي      مضــــارع      أمــــر        مصــــدر      اسم فاعل      اسم مفعول        حروف اصلـي

              إستفعــي     يستفعــي       إستفـــع     إستفعــاء     مستفعــي      مستفعـــي            ف ع  ل

              إستـدعـي    يستـدعي        إستــدع     إستـدعاء     مستــدعي     مستــدعي             د  ع  و

              إستشفـي     يستشـفي        إستشف     إستشفاء       مستشفـي      مستشفـي              ش ف ي

                       ( هرگاه حرف عله در آخـر كلمه و بعد از الف قرار بگيرد به همزه (ء) قلب مي شود.)

 

نقد وبررسی کتاب عربی( 3) غیر انسانی وانسانی

 

 

ضمن تقدیم احترام فراوان وسلام وتحیت به خدمت مؤلفین کتب  عربی 3 ریاضی وتجربی و انسانی  به استحضار میرساند

که این کتب در سطح عالی تألیف گردیده ودارای محاسن فراوانی هستند ولی به خاطر اینکه سبب اطاله کلام نشود واز

طرف دیگر محاسن یک کتاب یا یک تألیف باید باقی بماند ولی معایب ونقایص برطرف گردد . بر آن شدیم به ایرادات

وارده بر کتابها بپردازیم امید مورد رضایت قرار گیرد.

 

نقد وبررسی کتاب عربی(3) رشته های غیر انسانی

 

درس اول

1) بهتر بود که دراین درس؛ مطالب وآموخته های قبلی دانش آموزان در سالهای گذشته به طور خلاصه آورده می شد.

2) قبل از مبحث فعل معتل واعلال ؛لازم بود یک مبحث مختصر در باره ی فعلهای صحیح عنوان می شد؛ بنابر این بحث

مضاعف خود بخود مطرح می شد ونیازی به اشاره ی مختصردر آخردرس (7) در مورد مضاعف نبود.

3) مجزوم کردن افعال معتل در درس (1) خیلی خلاصه وبدون مقدمه آمده است وبرای آموزش کافی نیست.

4)در تمرینات پایان درس از فعل أمر مثال واجوف گنجانده نشده است.

5) چهارده صیغه فعل معتل در قواعد صرف نشده است ؛ طبق تجربه ؛ دانش آموزان تنها با تمرین وتکرار مبحث

معتلات  را خوب نمی فهمند.

6)بهتر بود در بحث معتلات  به معتلات مزید هم تا حدودی می پرداخت.

7) آیات وروایاتی که در درس اول آمده است برای دانش آموزان مشکل بنظر می رسد ؛ بهتر بود به ترجمه آنها

 پرداخته می شد.

8) بهتر بود در صرف افعال ؛ جدولهایی باعناوین قبل از اعلال ؛ بعد از اعلال ؛ ونوع اعلال گنجانده می شد.

 

درس دوم

1) از محاسن درس (2) این است که به صورت مصور ورنگی آمده است وتا حدودی به ترجمه درس کمک می کند

ولی بعضا در تصاویر اشکالاتی هم مشاهده می شود؛ مثلا طرح لباس یک شخصیت در دو تصویر باهمان طرح متفاوت

است؛ با توجه به سن عقلی دانش آموزان ؛ تصاویر جذابیت چندانی ندارند.

2) درجمله « إن أحببتم تأ خذها فلا بأس نحسبها من خراجکم» برای فراگیران این تناقض حاصل می شود که حضرت علی هنگامیکه  شمع بیت المال را به جهت امور خویش خاموش کرده؛ چطور ممکن است که از بیت المال به عنوان خراج

 استفاده کند .

3) دراین  درس مثل درس اول تنها از شیوه های الگو برداری استفاده شده است واین به تنهایی پاسخگو نمی باشد

 ولازم است از شیوه های دیگر نیز در ارائه موضوع استفاده شود .

4) واژگان متن درس باتوجه به رشد جسمی وسن عقلی دانش آ موزان قابل درک نیست.

 

درس چهارم

1) متن درس ؛ دارای جذابیت وروانی خاصی است وحماسی است ویکی از سرگذشتهای تاریخی وفرهنگ دینی ماست.

2) داستان خانواده آقای مجدی به طورکلی در مورد بحثهای دروس خیلی تکراری است بهتر است متنوع باشد.

3) تمرینات درس خیلی کم است وبهتر است تمرینات متنوعی درآن گنجانده شود.

 

 

 

 

 

 

 

درس پنجم

 

1) درمتن درس کمتر به قواعد مربوط به آن درس اشاره شده است .

2) در کتاب به طور کلی به اعراب وتحلیل صرفی توجه کمتری شده است.

3)وجود یک ازمون وسؤالات چهار گزینه ای در هر درس ضروری به نظر می رسد.

 

درس ششم

 1)شعری که در متن درس آمده است تناسبی با موضوع درس که بحث  استثناءمی باشد ندارد؛ چون در این قطعه شعر

اسلوب استثناء وجود ندارد ؛ بهتر بود که شعر در قسمت اعلال می آمد ؛زیرا افعال معتل مثل « تعیش – یبقی – نال –

ترجو »  درمتن درس وجود دارد.

2)تصویر موجود در درس غروب را نشان می دهد ، در حالیکه در متن درس بحث از فجر وصبح زود واقدام کردن در اول فرصت است.

3) در قسمت تعریب ، بهتر بود تمرین از مبحث استثناء باشد.

4) در قسمت تمهید ذهن دانش آموز برای پذیرش اسلوب استثناء در جمله ها آماده می شود.

5) قسمت صیاغة الگوی زیبایی جهت یادگیری است، اما به جای جمله اصلی بهتر بود که جمله اول گفته شود.

 

درس هفتم

1) از محاسن درس، روان بودن متن ، تشویق به امیدواری ودوری از یاس ونا امیدی ، تشویق به استفاده مثبت از نعمتهای الهی ، پرهیز از رهبانیت وگوشه نشینی ، فهم صحیح قرآن ، استفاده از رنگ آمیزی وتصاویر ی بسیار زیبا که به بیننده نور امید می بخشد وبه زندگی سبز وشاداب در سایه ی قرآن دعوت می کند .

2)از نقاط ضعف درس، متن درس از نظر محتوا ومفاهیم تناسب زیادی با عنوان درس ندارد.زیرا از عنوان درس و حدیث شریف   پیامبر (ص) که در ابتدای درس گنجانده شده است  چنین استنباط می شود که انسان باید در همه ی شرایط زندگی وبه هنگام مصائب ومشکلات به قرآن رجوع کند وچاره ی کار خود را از قرآن بجوید ، اما متن بجز بند اول تناسب زیادی با این موضوع ندارد و به طور کلی می توان گفت که آخر متن با ابتدای آن از نظر مفهوم همخوانی ندارد.

3) قواعد درس در رابطه بامنادی است ولی این موضوع با توجه به اینکه هشت صفحه را به خود اختصاص داده است ولی به خوبی تفهیم نشده است وموضوع اصلی تا حدودی کم رنگ جلوه می کند .

4) مطالب صفحه  ی 106( مستدرک ) وصفحه ی 107 هیچ ارتباطی با موضوع ندارد.

5) تمرینات صفحه ی 108 و 109 به موضوع منادی ارتباطی ندارد وآموخته های دانش آموزان را تقویت نمی کند.

اسم:

لفظی است که ذاتاً بر معنایی دلالت کند و مقرون به زمان نباشد , ضمیر , اسم اشاره , اسم موصول, اسم شرط, اسم استفهام و کنایه چه برای تسهیل و چه برای ایراد معنایی خاص جانشین اسم می شوند.

علم وشائع:

اسم بر دو قسم است:

 1- علم که بریک فرد خاص از افراد یک نوع اختصاص دارد مانند" یوسف"

 2- شائع که همه افراد یک نوع را شامل می شود و به یک فرد خاص اختصاص ندارد مانند"کتاب".

مشتق یا جامد:

اسم یا مشتق است یا جامد. اسم مشتق اسمی است که از ریشه فعل گرفته شده باشد" کاتب" .اسم جامد اسمی است که از ریشه فعل گرفته نشده باشد" قلم".

مصدر:

مصدر اصل مشتقات است و از آن فعل ماضی و از ماضی مضارع و امر مشتق می شود. مشتقات از فعل مضارع گرفته می شوند و از آنها این پنج مشتق : اسم فاعل , اسم مفعول, صیغه مبالغه, صفت مشبهه وافعل تفضیل , جزو صفات و این سه مشتق : اسم مکان و اسم زمان و اسم مره , جزو اسمها هستند.

مصدر سه گونه است: مجرد و مزید و میمی.

مصدر مجرد: مصدری است که بر حروف اصلی خود اکتفا کند و اوزان آن در فعل ثلاثی از سی متجاوز است و در قیاس نمی گنجد .اوزان مصدر رباعی مجرد دوتا است : فَعلَلَه وِفعلال.

مصدر مزید: مصدری است که یکی از حروف زائد دهگانه برحروف اصلی آن افزوده شود , اوزان مصادر ثلاثی مزید ده است:

أفعلَ إفعالاً(أکرم إکراماً)

فَعَّلَ تفعیلاَو تفعِلَه( قدّم تقدیماً وتقدِمهً)

فاعَلَ مفاعلَ وفعالاً( قاتلَ مقاتله وقتالاً)

تَفَعَّلَ تَفَعُلاً (تکرَم تکرُماً)

تفاعَلَ تفاعُلاً (تباعد تباعُداً)

انفَعَلَ انفعالاً(انطلق انطلاقاً)

افتَعَلَ افتعالاً(ابتعد ابتعاداً)

افعَل افعِلالاً(اسود اسوداداً)

استَفعَلَ استفعالاً(استفهم استفهاما)

افعوعل افعیعالاً(احدودب احدیداباً)

و اوزان مصادر رباعی مزید به قرار زیر است:

تَفَعلَلَ تَفَعلُلاً(تَدَحرَجَ تَدَحرُجاً)

افعَنلَلَ افعِنلالاً(احرنجَم احرِنجاماً)

مصدر میمی: مصدری است که از ثلاثی بر وزن مَفعَل ساخته می شود مانند " مَلجَأ" اگر حرف اول ثلاثی عله باشد بر وزن مَفعَل ساخته می شود مانند " مَوعِد" اما مصدر میمی از غیر ثلاثی بر وزن مضارع مجهول درست می شود بدین ترتیب که حرف مضارعه به میم مضموم بدل می شود مانند "مجتَلَب".

مصدر عامل:

مصدری است که عمل فعل را انجام می دهد وآن در وقتی است که تقدیر فعلش با أن  یا ما مصدریه درست باشد . اگر مصدر از فعل لازم باشد به فاعلش اضافه می شودمانند:"حزنت لموت صدیقک: از مرگ دوستت اندوهگین شدم " واگر از فعل متعدی باشد به فاعلش اضافه می شود و بعد از آن مفعول به منصوب می آید مانند" سرنی حفظ الولددرسه: حفظ کردن آن پسر درس خود را شادمانم کرد "

اسم مره:

همان طور مصدر مره است که بر وقوع فعل برای یک مرتبه دلالت می کند,اسم مره از ثلاثی بروزن فَعَله درست می شود مانند" ضربه " و از غیر ثلاثی بر وزن مصدر مختوم به تاء مربوطه درست می شود " انتِفاضَه"

اسم نوع:

مصدری است که برهیئت و نوع فعل دلالت دارد, اسم نوع از ثلاثی بر وزن فَعله درست می شود مانند " وقفه" و از غیر ثلاثی همانند اسم مره بر وزن مصدر مختوم به تاء مربوطه درست می شود .

اسم مکان و اسم زمان:

اسم مکان بر مکان وقوع فعل و اسم زمان بر زمان وقوع آن دلالت دارد و هردو از فعل ثلاثی مجرد صحیح که مضارع آن مضموم  یا  مفتوح العین باشد و یا از فعل معتل اللام بر وزن مفعل درست می شود مانند "مَنظَر" و مَشرَب" و"مَجلَی" و از فعل ثلاثی مجرد که مضارع آن مکسور العین باشد و یا از فعل معتل الفاء بر وزن مَفعِل ساخته می شود مانند"مَضرِب" و"موعد". اسم مکان  واسم زمان از غیر ثلاثی مجرد بر وزن مصدر میمی از همان فعل درست می شود مانند" مُنطَلَق".

اسم آلت:

اسمی است که برادات و وسیله کار دلالت دارد و از اسم مشتق بر وزن مِفعَل مِفعال ومِفعَلَه ساخته می شود مانند" مَخرَز"و" مِنشار"و "مِکنَسَه". اسم آلت غیر مشتق قیاسی نیست مانند"کأس"و"قلَم"و"دَواه"

مذکر ومونث:

اسم یا مذکر است یا مونث, اسم مونث یا مونث لفظی است وآن در صورتی است که مختوم به یکی از علائم تأنیث باشد. عبارتند از تاء مربوطه "مراة" والف مقصوره " عصی" والف ممدوده "صحراء" ویا مونث معنوی است وآن در صورتی است که مختوم به علائم تأنیث نباشد "زینب" ویا لفظی و معنوی است"لیلی"

جمع مذکر:

جمع مذکر سالم با افزودن واو و نون در آخر اعلام ذکور درست می شود "زیدون"و"مومنون" اسامی غیر علم مکسر دارند و جمع مکسر با تغییر حروف و حرکات مفرد درست می شود.جمع مکسر بردو قسم است : جمع قله وآن جمعی است که برسه به پائین دلالت کند وچهار وزن دارد:"آبحر"و"آجداد"و"آروقه"و"فتیه"و جمع کثرت که اوزان بسیاری دارد مانند"بحار"و"حدود"و "فتیان"و"کتب" به این جمعها جمع منتهی الجموع نیز افزوده می شودوآن جمعی است که پس از الف تکسیر دو حرف متحرک داشته باشد "مصانع"و"قوانین".

جمع مونث:

جمع مونث سالم با افزودن الف و تاء در آخر اسم مفرد درست می شود ، این جمع به اعلام اناث " هِندات" و اسامی که به علامت تأنیث ختم می شوند"نَظَرات" ومذکر غیر عاقل و مصغر "کتَبیَّات"اختصاص دارد. مصادر غیر ثلاثی مجرد نیز با الف و تاء جمع بسته می شوند مانند"تعریفات".

تصغیر:

عبارت است از افزودن یاء ساکن پس از حرف دوم اسم برای دلالت برتقلیل " دُرَیهِم" یا تحقیر "رُجَیل" یا تحبیب"بُنَی"، برای ساختن اسم مصغَر علاوه بر افزودن یاء ساکن ،در ثلاثی حرف اول اسم مضموم و حرف دوم مفتوح می شود و در غیر ثلاثی حرف پس از یاء مکسور می شود"مُغَیزِل"

عدد اصلی:

اسمی است که بر کمیّت اشیاء قابل شمارش دلالت می کند. عدد اصلی چهار نوع است: مفرد و آن از سه تا ده (ثلاثه- عشره) است وصدو هزار (مأئه والف) جزو عدد مفرد به شمار می آیند. مرکب وآن از یازده تا نوزده (احدعشر- تسعه عشره)است. عقود وآن از بیست تا نود( عشرین –تسعین)است . معطوف و آن از بیست ویک تا نود ونه ( واحد وعشرین – تسعه و تسعین)است.

مفرد:

حکم عدد مفرد آن است که با مذکر به آخر آن تاء افزوده می شود و با مونث به آخر آن تاء افزوده نمی شود " ثلاثه رجال: سه مرد" و "ثلاث نساء: سه زن" بجز یک و دو (واحد واثنین)که با مذکر مذکر وبا مونث مونث به کار می روند" رجل واحد: یک مرد" و امرأتان اثنتان: دو زن" ، صد وهزار (مائه والف) برای مذکر و مونث یکسان به کار می روند.

مرکّب:

حکم عدد مرکب آن است که هردو جزء آن مبنی برفتح باشد،در عدد دوازده (اثنی عشر)جزو اول معرب است واعراب مثنی را می گیرد و نون آن حذف می شود همچنانکه در موقع اضافه حذف می گردد و جزءدوم آن مبنی برفتح است " عندی خمسَ عشره مقاله: پانزده مقاله دارم" و "رأیت اثننی عشرهَ امرأة: دوازده زن دیدم"شرط درعدد مرکب آن است که جزء اول آن در تذکیر وتأنیث با معدود مخالف وجزء دوم آن موافق باشد" خمس عشره امرأة و خمسه عشَر رجلاً: پانزده زن وپانزده زن"بجز یازده ودوازده که هردو جزء آنها در تذکیر وتأنیث با معدود مطابقت می کنند"أحد عشر رجلاًواثنتا عشره امرأة:یازده مرد ودوازده زن"

عقود:

حکم عقودآن است که با مذکرو مونث بریک لفظ باقی بمانند"عشرون رجلاً وخمسون امرأة: بیست مرد و پنجاه زن:

معطوف:

حکم عقود عدد معطوف آن است که جزء اولش مانند عدد مفرد و جزء دومش  مانند عقود باشد"خمسه وعشرون رجلاً وخمس وعشرون  امرأة وبیست وپنج مرد وبیست وپنج زن"

معدود:

حکم معدود آن است که با عدد سه وده(ثلاثه و عشره) و مابین آنها و با عدد صد هزار (مائه والف)مجرور است"ألف رجلٍ ثلاثة رجالٍ هزار مردو سه زن" وبنا بر تمییز بودن با اعداد یازده  ونود و مابین آنا منصوب است" خمسه عشر رجلاً: پانزده مرد"و حکم معدودآن است که همیشه مفرد باشد مگر اینکه بوسیله اعداد سه وده   و مابین آنها مجرور شودکه در این صورت جمع میگردد"تسعه رجال: نه مرد"

معرفه کردن عدد:

عدد مرکب با آوردن ال تعریف بر جزء اول آن معرفه می شود " قرأت الخمسه َعشرَ کتاباً: آن پانزده کتاب را خریدم "عدد معطوف  با آوردن آل بر هردو  جزء آن معرفه می شود" قرأت الاربعه والعشرین کتاباً: آن بیست و چهار کتاب را خواندم". عدد مفرد با آوردن أل برعددو معدود  یا آوردن أل بر یکی از آنها معرفه می شود" قرأت الخمسه َ الکتبِ أو خمسه الکتب: آن پنج کتاب را خواندم "و به ندرت گفته می شود "قرأت الخمسه الکتب " و عقود با آوردن أل بر سر عدد معرفه می شوند" قرأت العشرینَ کتاباً: آن بیست کتاب را خواندم"

اعراب اسم:

اسم معرب اسمی است که آخر آن به سبب تغییر عوامل تغییر می کند.القاب اعراب رفع و نصب و جر است و علائم آن ضمه و فتحه و کسره می باشد . بجز اسماء خمسه یعنی أُب ، أخٌ، حمٌ،فَمٌ،ذُو که علامت رفع در آنها واو و نصب الف و جر یاء است " جاء أبوک  ورأیتُ ُ اخاک و مررتُ بذی مال : پدرت آمد و برادرت را دیدم و بر مالداری گذشتم" علامت نصب جمع مونث سالم به کسر است . همه حرکات بالا ظاهری است ، گاهی ظهور اعراب ناممکن است  که در این صورت اعراب تقدیری است.

منصرف:

بعضی از اسمها منصرف است یعنی تنوین وهمه حرکات اعراب در آخر آن ظاهر می شود و بعضی از اسمها غیر منصرف است  یعنی کسره وتنوین  به آخر آن در نمی آید  وممنوع الصرف نیز نامیده می شود.

ممنوع الصرف:

اسماء غیر منصرف عبارتند از : علمی که به الف و نون زائدمنتهی باشد " عثمان " .علمی که وزن فعل داشته باشد" أحمد ،یزید". علم مرکب مزجی "بعلبک" . علم مونث لفظی " أُسامه". علم عجمه ای که از سه حرف بیشتر باشد"إبراهیم" . علمی که از صیغه اصل خود عدول کرده باشد " عُمَر" صفتی که بر وزن فعلان  ومونثش بر وزن فَعَلی باشد " سَکران" صفتی که بر وزن أفعَل باشد وبا تاء مونث نشود " أحمَر، أعوَر . صفتی که از لفظ دیگر عدول کرده باشد مانند" أخَر"که جمع أُخرَی است.

جمعی که بر وزن مَفاعِل یا مَفاعِیل باشد" أفاضل، مَوازین "هر اسمی که به الف تأنیث ختم شود مطلقاَغیر منصرف است " سَکرَی، حَمراء ،مَرضَی، أصَدِقاء"

منصرف شدن اسم غیر منصرف:

اسم غیر منصرف اگر مضاف واقع شود ویا أل تعریف برسر آن در آید مجرور می شود و کسره می گیرد" مررت بأفضل العلماءِ"

مبتدا وخبر:

مبتدا اسمی است مرفوع  ومجرد از عوامل لفظی که مدلول جمله به آن اسناد داده می شود وخبر اسمی است مرفوع که معنای جمله را تمام می کند و با مبتدا جمله اسمیه مفیدی را تشکیل می دهد " العلم ُ نافعٌ".

احکام مبتدا و خبر:

در اصل باید مبتدا معرفه و خبر نکره باشد مگر اینکه ابتدا کردن به نکره جایز باشد وآن در موقعی است که افاده شمول یا تخصیص کند " انسان خیرٌ من حیوان" ، " هل أحدٌفی البیت " ،"تلمیذٌ مجتهدٌ زارنا"،"کتابٌ فی الأدب خیرُکتاب"،" زیادةٌ فی الخیر خیرٌ "، " کتیِّبٌ هذّبنی". گاهی خبر معرفه است وآن در صورتی است که مبتدا معرفه باشد " یوسُفُ رئیسُنا"

جای مبتدا وخبر:

اصل در مبتدا این است که مقدم برخبر باشد .این ترتیب در موارد زیر مراعات نمی شود  وتقدیم خبر بر مبتدا واجب می گردد: هرگاه خبر ظرف یا جار و مجرور و مبتدا نکره باشد " عندی کتابٌ" ،هرگاه خبر اسم استفهام باشد" أین البیتُ"،هرگاه مبتدا محصور باشد " ما عادلٌ إلاّ اللّه" ،هرگاه مبتدا مشتمل بر ضمیری باشد که به خبر برمی گردد" فی الدار صاحبُها".

انواع خبر:

خبر یا مفرد است "العلم ُ زینٌ" یا جمله " الکتابُ درسُه مفیدٌ" یا شبه جمله " الکتابُ فی البیت".

نیابت از خبر:

هرگاه صفت پس از نفی یا استفهام قرار گیرد و در اسم بعد از خود عمل کند ،مبتدا است ومابعد آن به وسیله آن مرفوع و از خبر بی نیاز است " ما عارفٌ أخوک الدرسَ و ما عالمٌ أنت بحالی"

افعال ناقصه:

در زبان عربی سیزده فعل است که بر سر مبتدا و خبر در می آیند ومبتدا  را به عنوان اسم خود مرفوع و خبر را به عنوان خبر خود منصوب می کنند وافعال ناقصه نامیده می شوند و عبارتند از : کان، أصبحَ ،أضحَی، ظَلَّ، باتَ،أمسی، مازال،مابرح،ماانفکّ،مافتیء، مادام، صار، لیس. به این افعال،افعال دیگری که از خبر بی نیاز نیستند ملحق می شوند مانند: آضَ،رجع، استحال،عَاد،حار،ارتدَّ، تحوَّل، غدا، راح،انقَلَب، تبّدَل، همه این افعال به معنی فعل " صار: شد" می باشند" کان الجوّصافیاً"

حروف مشبهه به لیس:

چهار حرف ضمن احکام خاصی همانند لیس عمل می کنند و حروف مشبهه به لیس نام دارند و آنها عبارتند از: إن،ما،لا،لات"إن أحدٌ خیراً من أحدٌ إلاّ بالعلم".

افعال مقاربه:

هفده فعل عمل کان را انجام می دهند و آنها کاد و اخوات آن می باشند. برخی از این افعال بر نزدیکی وقوع خبر دلالت دارندمانند: کادِ، کَرَبَ،أوشَکَ، و برخی بر امید داشتن به وقوع فعل مانند:عسی، حری،اخلولق وبرخی بر شروع در فعل دلالت دارند مانند:شرع، أنشأ، طفق،أقبل،علق،أخذ، جعلَ،هبَّ ، ابتدأ، قام،انبری. همه افعال بالا افعال مقاربه خوانده می شوندو شرط است که خبر آنها فعل مضارع باشد"أخذ الولد یتحدَّث"هرگاه عسی وأوشک و اخلولق به مصدر متشکل از "أن " و فعل منسوب شود فعل تام است "أو شک  أن یسقطَ الجوادُ: نزدیک بود اسب بیفتد" جواد فاعل و جمله یسقط مبنی در محل رفع و فاعل أوشک است یعنی اوشک سقوط  الجواد .

حروف مشبهه به فعل:

این حروف از آن جهت حروف مشبهه به فعل نامیده می شوند که از سه حرف به بالا ساخته شده اند و آخرآنها مبنی برفتح است و متضمن معنی فعل می باشند و بر سر مبتدا و خبر در می آیند ومبتدا را به عنوان اسم خود منصوب و خبر را به عنوان خبر خود مرفوع می کنند و آنها عبارتند از : إن،أن،کأن،لکن،لیت،لعلّ،"إن اللهَ عادلٌ:همانا خدا دادگر است".

اگر چهار حرف اول از حروف مشبهه به فعل مخفف شوند بهتر است که عمل آنها باطل شود"عملتُ أن الموتُ حقٌ".

همزه أنّ در صورتی که بتوان مصدری جانشین آن کرد بجز در نقل قول مفتوح می شود" علمت أنّک ناجح" و در غیر این صورت مکسور است"أن اللهَ کریمٌ" واگر هر دو حالت صحیح باشد فتح و کسر آن جایز است" أَقسِمُ أنَّکَ بریء".

لاء نفی جنس:

لاء نفی جنس عمل أن را انجام می دهد" لا رجلَ فی الدّار" جز اینکه لا و اسم آن مبنی بر فتح وبنابر مبتدا بودن در محل رفعند.در عمل لاء نفی جنس شرط است که لاء برای نفی عام باشد، اسم و خبرلاء هر دو نکره باشند ، اسم لاء متصل به آن باشد، خبر لاءبرلاء مقدم نشده باشد وحرف جرّبر آن داخل نشود.اسم لاء سه گونه است: مفرد مبنی بنابر عامل نصب .مضاف یا شبه مضافی که لفظاًمنصوب است"لا خادَم مائده حاضر " ،"لا مکتباً علی العلم عندنا". اگر لاء نفی جنس تکرار شود الغاء عمل هر دو آنها یا عمل کردن هر دو آنها و یا عمل کردن یکی از آنها جایز است" لا حولٌ ولا قوةٌ إلاّ بالله".

مبتداوخبر

مبتدا و خبر

  انواع خبر

 اعراب محلّي

 

مبتدا  و  خبر

اللهُ   رحيمٌ

*مبتدا و خبر تقريباً  همان نهاد و گزاره فارسي هستند.

 - مبتدا:  اسمي است كه در ابتداي جمله اسميّه  مي آيد و مرفوع است يعني علامت 

 

_ُ _ٌ دارد.

- خبر:   كلمه يا كلماتي است كه بعد از مبتدا مي آيد و همان طور كه از اسمش پيداست، خبري است كه درباره مبتدا گفته مي شود و مرفوع است يعني علامت

 _ُ _ٌ  دارد.

* تذكّر: در اين دو جمله كلمه « بهار» در هر دو جا فاعل است.

1-   بهار     آمد.                          2-  آمد    بهار.

     فاعل     فعل                                 فعل    فاعل

امّا همان طور كه قبلاً نيز آموخته ايم در عربي چنين نيست. مثلاً دو جمله بالا به عربي چنين است.

1-  الربيعُ     جاءَ.                         2-  جاءَ   الربيعُ.

     مبتدا       خبر                               فعل   فاعل

 

انواع خبر

انواع خبر : غالباً خبر به يكي از سه نوع زير است.

1- خبر مفرد                 العالِمُ محترمُ / العالمانِ محترمانِ / العالماتُ محترماتُ

2- خبر جمله فعليّه                      الطّفلُ يلعَبُ/ الطّفلتانِ يَلعَبانِ

3- خبر جار و مجرور       النّظافةُ مِنَ الإيمانِ / الإيمانُ بِالعَمَلِ.

 

دانش آموز: امّا در جمله « العالمانِ محترمان» خبر مفرد نيست بلكه مثنّي  است و در « العالماتُ محترماتٌ» نيز خبر جمع است نه مفرد!

معلم: منظور از «مفرد» در «خبر مفرد» در مقابل «جمله» است . به زبان ساده تر « مفرد» همان طور كه در مثال شماره « 1» مي بينيم واقعاً مفرد نيست بلكه «خبر مفرد» يعني خبر غير جمله.

به جار و مجرور « شبه جمله » نيز گفته مي شود.

 

                                                        ظاهري

                 انواع اعراب

                                                        محلي

إعراب به دو شكل است: اعراب ظاهري و اعراب محلي

إعراب ظاهري عبارت است از: ( َ  ِ  ُ  ً  ٍ   ٌ  ْ  )

امّا إعراب محلّي چنين نيست . همه كلمه هاي مبني داراي إعراب محلّي هستند. مانند:

 ضميرها ، اسم موصول، اسم هاي اشاره، كلمه هاي پرسشي، فعل هاي امر و ماضي.

همان طور كه مي دانيم علامتِ حرفِ آخرِ كلمه هاي مبني بدون تغيير است. يعني نه در حالت فاعلي، مرفوع مي شوند و نه در حالت مفعولي، منصوب .

همان طور كه مي دانيد مبتدا و خبر نيز هر دو مرفوع هستند.

 العلمُ نورٌ

سعيدٌ مؤدَّبٌ

 فريدةُ عالمةٌ .

حال اگر يك كلمه مبني در جاي مبتدا يا خبر قرار بگيرد؛ در اصطلاح مي گوييم:

 مبتدا محلاً مرفوع يا خبر محلاً مرفوع .

 

     سعيدٌ               مؤدَّبٌ .                 هوَ                   مؤدَّبٌ.

مبتدا مرفوع                خبر مرفوع                             مبتدا محلاً مرفوع             خبر مرفوع

 

إعراب «جمله» و « شبه جمله» (جار و مجرور) محلّي است.

 الحوتُ            فِى  البَحرِ.                    السلامُ         عليكم                          .

مبتدا مرفوع        خبر محلاً مرفوع                               مبتدا مرفوع     خبر محلاً مرفوع

دانش آموز: من در برگه امتحاني ام، إعراب « الربيع» در جمله « الربيعُ جاء» را فاعل نوشته بودم نمي دانم چرا غلط است؟!

الربيعُ       جاء.          غ

فاعل      فعل

معلم: به اين دو جمله دقّت كنيد:

1-   بهار     آمد.                          2-   آمد      بهار.

     فاعل     فعل                                  فعل      فاعل

امّا همان طور كه قبلاً آموخته ايم در عربي چنين نيست. مثلاً دو جمله بالا به عربي چنين است:

1-  الربيعُ     جاءَ.                         2-  جاءَ    الربيعُ .

    مبتدا        خبر                              فعل     فاعل

انواع جمله

جمله در زبان عربي داراي دو نوع است 1- جمله اسميه 2- جمله فعليه

جمله اسميه به جمله اي گفته مي شود كه با اسم شروع شده باشد

.الطالبُ مجتهدٌ .

به اسمي كه جمله ي اسميه با آن آغاز مي شود مبتدا گفته مي شود .

به بخش دوم جمله ي اسميه كه در مورد مبتدا توضيح يا خبري مي دهد خبر گفته مي شود

. مثال : الطالبُ ناجحٌ . الطالبُ جلس علي الكرسي . الطالبُ في الصفِ

.در همه ي جمله هاي بالا '' الطالب '' مبتدا ست

اما بخش دوم جمله يعني '' ناجح '' - " جلس علي الكرسي '' - '' في الصفِ '' در اين جمله ها خبر هستند زيرا توضيح وخبري درباره ي مبتدا مي دهند .نكته : مبتدا و خبر هر دو از نظر اعرابي مرفوع هستند .

جمله فعليه به جمله اي گفته مي شود كه با فعل آغاز شده باشد

.يجتهد الطالبُ

به اسمي كه انجام كار يا حالت را به آن نسبت مي دهيم فاعل گفته ميشود كه هميشه پس از فعل مي آيد و از نظر اعرابي هميشه مرفوع است

هر گاه فعل در انجام دادن كاري يا روي دادن حالتي بر

جمله در زبان عربي داراي دو نوع است 1- جمله اسميه 2- جمله فعليه

جمله اسميه به جمله اي گفته مي شود كه با اسم شروع شده باشد

.الطالبُ مجتهدٌ .

به اسمي كه جمله ي اسميه با آن آغاز مي شود مبتدا گفته مي شود .

به بخش دوم جمله ي اسميه كه در مورد مبتدا توضيح يا خبري مي دهد خبر گفته مي شود

. مثال : الطالبُ ناجحٌ . الطالبُ جلس علي الكرسي . الطالبُ في الصفِ

.در همه ي جمله هاي بالا '' الطالب '' مبتدا ست

اما بخش دوم جمله يعني '' ناجح '' - " جلس علي الكرسي '' - '' في الصفِ '' در اين جمله ها خبر هستند زيرا توضيح وخبري درباره ي مبتدا مي دهند .نكته : مبتدا و خبر هر دو از نظر اعرابي مرفوع هستند .

جمله فعليه به جمله اي گفته مي شود كه با فعل آغاز شده باشد

.يجتهد الطالبُ

به اسمي كه انجام كار يا حالت را به آن نسبت مي دهيم فاعل گفته ميشود كه هميشه پس از فعل مي آيد و از نظر اعرابي هميشه مرفوع است

هر گاه فعل در انجام دادن كاري يا روي دادن حالتي بر اسمي اثر بگذارد آن اسم مفعول به ناميده مي شود كه از نظر اعرابي هميشه منصوب است

.مثال : جلس الطالبُ . يكتب الطالبُ الدرسَ

فعل = « جلس » و « يكتب » فاعل = « الطالب » در هر دو جمله

مفعول به = « الدرس » در جمله ي دوم

اسمي اثر بگذارد آن اسم مفعول به ناميده مي شود كه از نظر اعرابي هميشه منصوب است

.مثال : جلس الطالبُ . يكتب الطالبُ الدرسَ

فعل = « جلس » و « يكتب » فاعل = « الطالب » در هر دو جمله

مفعول به = « الدرس » در جمله ي دوم

ضمیر

انواع ضمیر

1- ضمایر منفصل مرفوع

2- ضمایر منفصل منصوب

3- ضمایر متصل مرفوع

4- ضمایر متصل منصوب و مجرور

ضمایر متصل مرفوع:

به ضمایری گفته می شود كه جدا و منفصل از كلمات دیگر و به صورت مستقل به كار برده می شوند، این ضمایر جانشین فاعل و مبتدا شده و محلاً مرفوع هستند و به همین دلیل به آنها ضمایر منفصل مرفوع می گویند.

ضمایر متصل مرفوع عبارتند از:

ضمایر منفصل منصوب:

این ضمایر جانشین مفعول به قرار می گیرند و چون مفعول در عربی منصوب هستند ولی چون مبنی هستند محلاً منصوب می باشند و عبارتند از:

ضمایر متصل:

به ضمایری می گویند كه به فعل یا اسم یا حرف متصل می شوند، مثل: ضربتُ، «تُ» به معنی مَن ضمیر متصل مرفوع به فعل است، وَطَنی به معنی من كه «ی» ضمیر متصل به اسم است، علینا به معنی «بر ما» كه ضمیر «نا» متصل به حرف است.

الف ضمایر متصل به فعل با ضمایر مرفوع (ضمایر بارز)

نكته: صیغه هایی از فعل مضارع و ماضی كه ضمیر بارز ندارند، دارای ضمیر مستتر هستند. دو صیغه ی 1و4 فعل مضارع جوازاً ضمیر مستتر دارند و صیغه های 7و13و14 وجوباً ضمیر دارند.

ضمایر متصل به هر سه قسم كلمه:

هُ ، ها ، هُما ، هُمْ ، هُنَّ ، كَ ، كِ ، كما ، كُمْ ، كنَّ ، ی ، نا

ضَرَبَهُ، كتابُها، مِنْكَ

نكته: این ضمایر اگر به فعل متصل شوند مفعول به و محلاً منصوب خواهند بود:

اگر به اسم متصل شوند مضاف الیه و محلاً مجرور خواهند بود:

جامدومشتق

جامد : اسم جامد به اسمی اطلاق می شود که از اصل فعل گرفته نشده باشد مانند : «رَجُلْ – دِرْهَمٌ.»

مصدر بر سه قسم تقسیم می گردد . 1- مصدر مجرد ، 2- مصدر مزید ، 3- مصدر میمی .

مصدر عبارت از اسمیست که به حالت یا کاری بدون زمان دلالت می کند مانند : حُسْنٌ .

اسم فاعل اسمیست که از فعل گرفته می شود و بر کسی یا چیزی که فعل از آن صادر می شود دلالت دارد مانند : کاتب «نویسنده».

اسم فاعل از فعل ثلاثی مجرد بر وزن فاعل می آید مانند : شاکر – شکر کننده.

و در غیر ثلاثی مجرد بر وزن مضارع معلوم با تبدیل نمودن حرف مضارع به میم مضموم و مکسور ساختن ما قبل آخر آن مانند : مُکْرِم – اکرام کننده .

اسم فاعل از ثلاثی مجرد بر وزن «فاعل» ساخته می شود و در غیر ثلاثی مجرد و مزید و رباعی مجرد به جای حرف مضارعه در اولین صیغه ی فعل مضارع و میم مضموم قرار می گیرد و در حرکت عین الفعل مکسور می شود.

اسم مفعول، عبارت است از صیغه ای که بر آنچه فعل بر آن واقع شده دلالت می نماید ، مانند «مکسور – شکسته شده ». و از فعل ثلاثی مجرد بر وزن «مَفْعُول» می آید، مانند «مَنْصُور» و از غیر ثلاثی مجرد بر وزن فعل مضارع مجهول با تبدیل نمودن حرف مضارع به میم مضموم بنا می شود، مانند: «مُکَرَّم» که از فعل مضارع مجهول یُكَرَّمُ گرفته شده است.

اسم مفعول تنها از فعل متعدی ساخته می شود که یا به نفسه متعدی است مانند مُستَخرَج یا بواسطه ی حرف جر متعدی شده مانند «مَغضُوبٌ عَلَیْهِ » .

اسم مکان و زمان از جمله مشتقها هستند یعنی از مصدر یا فعل گرفته می شوند.

اسم زمان اسمی است که بر زمان وقوع فعل دلالت می کند و مانند : «مَوْعِد – زمان وعده»

اسم مکان اسمی است که به مکان وقوع فعل دلالت می کند ، مانند : « مَعْبَد – پرستشگاه ».

اسم زمان و مکان از فعل ثلاثی مجرد در صورتیکه معتل الفاء بوده یا مضارع آن مکسور العین باشد ، بر وزن مَفعِل می آید مانند: (مَوْضِع، مجلس) و در غیر اینصورت بر وزن مَفْعَل می آید.

مانند : « مَشْهَد - جای شهود یا شهادت» - «مَنظَر - منظر گاه»

در فعل ثلاثی مزید ، اسم مکان هموزن اسم مفعول است مانند : مُخْتَبَر «آزمایشگاه » .

صفت مشبهه عبارت از صفتی است که از فعل لازم مشتق می شود و بر ثبوت دلالت می کند ، مانند : حَسَنٌ « زیبا » ، کریمٌ « بزرگوار ».

اسم مبالغه : اوزان مبالغه صفاتی است که صیغه ی اسم فاعلند و بر زیادتی صفت در موصوف دلالت می کنند و جز از ثلاثی ساخته نمی شود، هرگاه بخواهند نشان دهند صفتی بیش از حد در موصوف وجود دارد این صیغه را به کار می برند مانند «حاسد».

اوزان آن عبارتند از : فعّال ، مانند «ضرّاب» ، فعّالة مانند : «علّامة » مِفْعال مانند «مِقْدام » ، فِعّیل مانند «میّدین» ، مِفعیل ، مانند : «مِعْطیر» - فُعلَة ، سبان : « صُحْكَة » فَعِل ، مانند «حَزِر» فَعیل ، مانند « رَحیم »، فَعول مانند «کَذوب» فُعّال ، مانند : «کُبّار» - فاعُول مانند : «فاروق»، فاعلة مانند «راویَة » فَعُولة مانند «فروقَه » مِفعالة مانند «مِجْداقة» مِفْعَل مانند «مَحْرَب» فَیعُول مانند «قَیّوم».

اسم تفضیل از ثلاثی مجرد بر وزن «أَفْعلَ» و در مؤنث بر وزن ساخته می شود مانند حُسْنَی ، عُظْمَی .

فعل تفضیل عبارت است از صیغه ای که به وصف چیزی با زیادتی به غیر آن دلالت می نماید. مانند یُوسفُ اکبرُ منِ یُونسَ . یوسف از یونس بزرگتر است.

اسم تفضیل از فعلی بنا شود که ثلاثی و متصرف و معلوم و تام و قابل تفاضل باشد. و بر رنگ و عیب یا زینت و زیور دلالت نکند.

نکته :

هر گاه صفت مطلق از افعالی باشد که به رنگ یا عیب و زیور و زینت دلالت داشته باشد و بر وزن أَفْعل نباشد، در اینصورت اشکالی ندارد که صفت تفضیلی آن بر این وزن «أَفْعل» استوار گردد . مانند : « هذا أَقْبَحُ مِن ذاکَ و أشنَعُ فیهُ» چه آنکه صفت مطلق آنها « قبیحٌ و شنیعٌ » است.

اسم آلت : اسمی است که وسیله ی انجام فعل است مانند «مفتاح – کلید».

اسم آلت از فعل ثلاثی مجرد متعدی ساخته می شود 3 وزن دارد.

1. مِفْعَل : مانند : مِبْضَع – نیشتر
2. مِفعال : مانند : مِقراض – قیچی
3. مِفعَلة : مانند: مِزمَلَة – بند کوچک آهنی

 

تست

ما هو الخطأ عن فعل « قُمْنَ » ؟ : قُمْنَ فعلي است …
1) امر
2) مبني
3) ماضي
4) معربپاسخ

گزينه 4 صحيح است . براي بررسي اينكه كدام گزينه درباره قُمنَ غلط است ، توجّه به همين نكته كافي است كه فعل‌هاي جمع مؤنث كه ن تأنيث دارند ، از جمله فعل‌هاي مبني هستند . بنابراين با توجه به همين يك نكته ، گزينه جواب پيدا مي‌شد . امّا براي اينكه ببينيم فعل امر و فعل ماضي از « ق و م » چگونه ساخته مي‌شود مراحل اعلال آنها را بررسي مي‌كنيم : – فعل ماضي بروزن فَعَلْنَ « ق و م » قَوَمْنَقامْنَ قُمْنَ – براي ساختن فعل امر : فعل مضارع بروزن تَفعُلْنَ « ق و م » : تَقْوُمْنَتَقُوْمْنَتَقُمْنَ قُمْنَ يادآوري : چون فعل جمع مؤنث مبني بر فتحه است ، براي مجزوم كردن فعل ، علامت خاصي نداريم و فعل محلاً مجزوم است .

—————————————————————

« اِلتَقتا » چه نوع فعلي است ؟
1) مهموز
2) سالم
3) اجوف
4) ناقص

پاسخ

گزينه 4 صحيح است . اِلتَقَتا در اصل بروزن افتَعَلتا « ل ق ي » بوده است . براي تشخيص اصل آن مي‌توانستيد از حرف « ل » ( حرف دوم ) كمك بگيريد . چرا كه در ميان بابهايي كه با همزه شروع مي‌شوند ، تنها حروف دوم اِفعال و افتعال مي‌تواند حرف‌هاي گوناگون باشد . در انفعال هميشه حرف دوم « ن » ، در استفعال « س » است . افتَعَلتا « ل ق ي » : التَقَيَتا التقاتا اِلتقتا

————————————————————

اولين صيغه ماضي كدام گزينه دو حرف اضافه دارد ؟
1) اِجازه
2) اِتّصال
3) مُداواه
4) اِستشاره

پاسخ

گزينه 2- منظور از حروف اضافه حرفهايي است كه غير از حروف اصلي هستند و به خاطر شكل مصدرهاي ثلاثي مزيد ، لابه‌لاي حروف اصلي ظاهر مي‌شوند : اِجازه مصدر اِفعال براي فعل اجوف « ج و ز » است .و اولين صيغه ماضي آن بروزن اَفَعَلَ : اَجازَ يك حرف الف در ابتدايش اضافه دارد. اتّصال : اتَّصَلَ يك الف و يك حرف « ت » مربوط به خود مصدر اضافه دارد . مداواه : داوي يك حرف الف اضافه بر « د و ي » دارد . استشاره : استشارَ الف ، سين و « ت » اضافي دارد .

—————————————————

نقش كلماتي را كه در عبارت زير آنها خط كشيده شده است به ترتيب چيست ؟«انِّمارسولَُ الله »
1) مبتدا – خبر -بدل- مضاف اليه
2) اسم اِنَّ- بدل-عطف بيان – خبر
3) اسم اِنَّ -بدل-بدل عطف بيان
4) مبتدا – بدل – عطف بيان – مضاف اليه

پاسخ

إنّـ ما المسيحُ عيسي بنُ مريمَ رسولُ الله حرف مشبهه ماي كافه مبتدا مرفوع بدل به تبع مرفوع عطف بيان به تبع مرفوع مضاف اليه مجرور فرعي خبرمرفوع مضاف اليه مجرور

————————————————————-

كيف تكون الايه الشريفه مع فعل الامر ؟ « يُقيمون الصلاه و يُؤتون الزكاه »
1) أقاموالاصلاه و اَتَوا الزكاه
2) أقيموا الصلاه و اَتُوا الزكاه
3) قوموا الصلاه و اوتوا الزكاه
4) قيموا الصلاه و اوتوا الزكاه

پاسخ

يُقيمونَ الصلاهَ و يُؤتونَ الزكاهَ فعل و فاعل ضمير « و » مفعول به منصوب حرف عطف فعل و فاعل ضمير « و » مفعول‌به منصوب

————————————————————

نوع اعراب فعل شرط در آية شريفة « إن تُقرِضُوا الله قَرضاً حسناً يُضاعفه لكم ….. » كدام است ؟
1) اصلي
2) تقديري
3) فرعي
4) محلي

پاسخ

ان تقوضوا اللهَ قرضاً حسناً يضاعف ـه ل كم حرف شرط فعل – مجزوم – فاعله « و » مفعول‌به منصوب مفعول‌به ثاني منصوب صفت – تابع – منصوب فعل جواب شرط مجزوم مفعول‌به محلاً منصوب حرف جر مجرور – محلاً

————————————————————–

كدام گزينه جمع مؤنث سالم است ؟
1) أبيات
2) أخَوات
3) مِرآت
4) آلات

پاسخ

گزينه 4 صحيح است . « آلات » جمع مؤنث سالم از « آله » به معني « وسيله » است . جمع مكسر مفرد ترجمه أبيات بَيت خانه أخَوات اُخت خواهر « مرآت » كه اصلاً جمع نيست و مفرد كلمه « مَرايا » و به معني « آينه » است .

———————————————————

ما هو التعريب الدقيق العباره التاليه : « موفقيت را مي‌طلبيد در حالي كه راه آن را طي نمي‌كنيد ! بدانيد كه كشتي روي زمين حركت نمي‌كند ! » :
1) ترجون التوفيق و لم تقطعوا في الطريق ! عرفوا السفينه التي لاتجري علي الأرض !
2) تطلبون النجاح و لاتسلكون طريقه ! اعلموا أنّ السفينه لاتجري علي الأرض !
3) قد تطلبون التوفيق و لاتمشون في طريقها ! تَعرّفوا أنّ السفينه لاتتحرك علي الأرض !
4) قد رجوتم الموفقيه و لم تسلكوا مسالكها ! اطّلعوا أنّ السفينه لاتمشي علي الأرض !

پاسخ

تطلبون النجاح و لاتسلكون طريقه اعلموا أنَّ السفينهَ لاتجري عَلي الأرض فعل و فاعل ضمير بارز « و » محلا مرفوع مفعول و منصوب به فتحه حاليه فعل و فاعل ضمير بارز واو محلا مرفوع مفعول و منصوب ه : مضاف‌اليه و محلاً مجرور فعل و فاعل ضمير بارز « واو » محلا مرفوع حروف مشبهه بالفعل اسم أنّ محلا منصوب خبر أنَّ محلا مرفوع ( فعل و فاعل ضمير مستتر « هي » ) جار و مجرور جمله حاليه محلا منصوب

——————————————————

مجهول فعل « دَعاكَ » با تغييرات كامل در جمله « اذا دعاكَ اَخُوكَ فأجِبْ » كدام است؟
1) اذا دُعيتَ اخاكَ فَاجبْ
2) اذا دُعيكَ فَاجبْ
3) اذا دُعيك فَاجبْ
4) اذا دُعيتَ فَاجبْ

پاسخ

إذا دُعيتَ فـ أجِبْ ادات شرط فعل مجهول مبني بر سكون و نائب فاعل ضمير «تَ» فعل شرط «و» جواب شرط جواب شرط فعل و فاعل انت مستتر

———————————————————

اُعيدَ چه نوع فعلي است؟
1) ماضي مجهول
2) مضارع مجهول
3) ماضي معلوم
4) مضارع معلوم

پاسخ

گزينه 1 صحيح است . فعل ( اُعيدَ ) با مبني بر فتحه بودن نشان مي‌دهد كه ماضي است و اگر نمي‌داشت مي‌توانست مضارع متكلم باشد. حرف عله آن نيز از (الف) به (ي) تبديل شده پس مجهول است : أعادَاُعيدَ گزينه 2: فعل ( اُعيدَ) نمي‌تواند مضارع آن هم مجهول باشد . در فعل مضارع مجهول معتل اجوف و ناقص حرف عله به (الف) يا (ي) تبديل مي‌شود. گزينه 3 : در فعل ماضي معلوم هيچ وقت حرف اول مضموم نمي‌شود. گزينه 4 : فقط فتحه لام الفعل ما را كمك مي‌كند كه بفهميم فعل مضارع نيست.
منبع : تبیان

ارسال شده در صندوقچه تست | بیان دیدگاه »

آ زمون 2

آگوست 15, 2007

« مَطْويّ » چه نوع معتلي است ؟
1) اجوف
2) لفيف
3) مثال
4) ناقص پاسخ

گزينه 2 وجود « م » در ابتداي كلمه و وجود حرف عله مشدد در آخر آن معمولاً نشان‌دهنده اسم مفعول ناقص ( ثلاثي مجرد ) است . چرا كه در فعل‌هاي ناقص ، هنگام ساختن اسم مفعول ، واو مفعول مانند حرف علّة بعد از خودش مي‌شود . مطويّ اسم مفعول از حروفي « ط و ي » است : مفعول « ط و ي » : مطووي مطويّ توجه بكنيد كه « ط و ي » به علت داشتن دو حرف علّه هم اجوف و هم ناقص است و به قول ديگر لفيف مقرون است بنابراين صحيح‌ترين گزينه ،گزينه 2 است .

———————————————————-

در كدام صيغه « هُدِيَ » حرف عله حذف مي‌شود ؟
1) مفرد مذكر مخاطب
2) جمع مذكر مخاطب
3) جمع مذكر غائب
4) مفرد مؤنث غائب

پاسخ

گزينه 3 صحيح است . هُدِيَ بروزن فُعِلَ است . بايد در هر كدام از صيغه‌هاي خواسته شده سه حرف « ه د ي » را قرار دهيم تا ببينيم در كدام يك ، حرف عله حذف مي‌شود : 1) جمع مؤنث مخاطب : فُعِلتُنَّ « ه د ي » : هُديتنَّ ( بدون اعلال ) 2) مفرد مؤنث مخاطب : فُعِلْتِ « ه د ي » : هُدِيْتِ ( بدون اعلال ) 3) جمع مذكر غايب : فُعِلوُ « ه د ي » : هُدِيُو هُدُيْوْ هُدو 4) مفرد مؤنث غايب : فُعِلَت « ه د ي » : هُدِيَت

———————————————————–

ما هو الصحيح ؟
1) قِفا : اعلاله بالحذف .
2) دَعَتْ : اعلاله بالقلب .
3) صِفْ : اعلاله بالاسكان .
4) يَصِفُ : بدون اعلال .

پاسخ

گزينه 1 صحيح است . قِفا يك فعل امر از فعل مثال « و ق ف » است . لازم است براي راحتي در تشخيص اين امر ، وزنهاي امر براي فعل‌هاي مثال را حفظ باشيد . چنانچه مي‌دانيد در فعل‌هاي مثال واوي ( در مضارع و امر ) حرف عله حذف مي‌شود . بنابراين در اين گزينه و همچنين گزينه 3 ( صِف ( و ص ف ) ) و گزينه 4 ( يصِف « و ص ف » ) اعلال حذف داريم . درگزينه 2 دَعَت بروزن فَعَلَتْ از حروف « د ع و » است كه اعلال حذف دارد : دَعَوَتْ دَعات دَعَتْ

————————————————————-

خبر ليس در عبارت « ليس بحاكمٍ من لايُبالي » كدام است ؟
1) حاكم
2) ضمير مستتر
3) لايُبالي
4) من

پاسخ

ليس بـ حاكمٍ من لا يبالي فعل ناقصه مبني بر فتح حرف جر ( باء زائده ) لفظا مجرور به حرف جر/ خبر مقدم ليس محلا منصوب اسم مؤخر ليس محلا مرفوع فعل مضارع منفي ، فاعل هو مستتر

——————————————————–

مختصات نقطه در دستگاه مختصات به صورت است . دستگاه مختصات را به اندازه دوران داده‌ايم . كدام نقطه نمي‌تواند مختصات در دستگاه باشد .
1)
2)
3)
4)

پاسخ

يادآوري : در دوران به زاوية حول مبدأ ، فاصله مبدا از نقطه را مي‌توان شعاع دوران به حساب آورد همان‌طور كه مي‌دانيد شعاع دايره همواره ثابت است در نتيجه فاصله مبدأ از نقطه دوران يافته نيز ثابت است . در نتيجه بايد به دنبال گزينه‌اي باشيد كه فاصله مبدأ از نقطه با فاصله اصلي تفاوت دارد . : فاصله از مبدأ : گزينه 1 : گزينه 2 : گزينه 3 : گزينه 4 پس پاسخ گزينه 4 صحيح است .

——————————————————-

اسم فاعل واسم مفعول «ربو» در باب تفعيل :
1) رابي -مربوي
2) مربّي-مربّي
3) مربّي-مربّي
4) مربّي-مربّي

پاسخ

گزينه 3 صحيح است. اسم فاعل در باب تفعيل بر وزن مفعِّل و اسم مفعول بر وزن مُفَعَّل ساخته مي‌شود اسم فاعل:مُفَعِّل «ر ب و » مُرَبِّوٌمُرَبِّومُربّي. اسم مفعول :مُفَعَّل « رب و» :مَربَّوُمُربّي.

——————————————————

« سَجَنُوا ، سُجِنُوا » :
1) متعدي ، متعدي
2) معلوم ، مجهول
3) زنداني كردند ، زنداني شدند
4) هر سه مورد صحيح است .

پاسخ

گزينه 4 صحيح است . براي تشخيص فعل متعدّي از ترجمه و سوال « چه كسي را ؟ » و « چه چيزي را ؟ » كمك مي‌گيريم . سَجَنُوا به معني « زنداني كردند » براي سوال ما جواب دارد ، پس متعدي است و فاعلش ضمير بارز « و » است ، بنابراين معلوم است . سُجِنُوا چون عين‌الفع مكسور ( جِ ) و فاء الفعل مضموم ( سُ ) دارد ، مجهول است و هر فعل مجهولي متعدّي بوده و مفعولي داشته كه به جاي فاعل بنشيند و نائب فاعل ما ضمير بارز « و » مي‌باشد . بنابراين ترجمه سُجِنُوا « زنداني شدند » مي‌شود.

———————————————————–

جملة « هواءُنا اشدُّ تلّوثا » در اصل چه بوده است ؟
1) هواءُنا تلوّثُه اَشَدُّ
2) تلوّثُ هوائنا اَشدُّ
3) اَشدّ تلوّثاً هواءنا
4) هواءنا تلوثُه شديد

پاسخ

گزينة 2 صحيح است . ; در اين جمله تمييز به كار رفته است . براي پيدا كردن اصل جمله بايد اصل تمييز را پيدا كنيم . تمييز ، « تلوّثاً » است كه جامد ، نكره و منصوب است و از اسم تفضيل پيش از خود ( أشدّ ) رفع ابهام مي‌كند . در جملة اسميه ، اصل تمييز ، مبتدا بوده است براي تبديل تمييز به اصل آن 1- نقش اصل تمييز را به تمييز مي‌دهيم . تَلَوَّثاً تَلَوَّثُ . 2- كلمه‌اي را كه در اين جمله نقش اصل تمييز را دارد ( در اينجا : مبتدا ) ، به مضاف‌اليه آن تبديل مي‌كنيم : هواءُ هواءِ . با اين تغييرات ، جمله به شكل زير در مي‌آيد: تَلَوَّثُ هواءِنا أشَدُّ. ترجمه : هواي ما خيلي آلوده است .

————————————————————

ما هو اعراب « طالبتين » في العباره التاليه » « حضرت كلّ الطالبات الا طالبتين »
1) جر
2) جزم
3) رفع
4) نصب

پاسخ

گزينة 4 . جملة پيش از « الّا » كامل است . پس مستثني‌منه در جمله ذكر شده است و مستثني منصوب خواهد بود. مستثني كلمة پس از « الّا » است ، ( در اين جمله « طالبتينِ » ) پس « طالبتين » منصوب است . تركيب : ترجمه : همة دانش‌آموزان به جز دو دانش‌آموز حاضر شدند.

———————————————————

ما هو التعريب الدقيق للعباره التاليه : « آيا آن دانش‌آموزي را كه براي موفقيت در امتحان تلاش مي‌كند ، نديده‌اي ؟ »
1) ألاتَري تلك الطالبه التي قد تجتهد نجاحاً للتوفيق في الامتحان؟
2) أما رأيت تلك الطلبه التي قد اجتهدت للتوفيق في الامتحان ؟
3) أرأيت ذلك الطالب المجتهد الذي يجتهد للنجاح في الامتحان ؟
4) ألم تَر ذلك الطالب الذي يجتهد للنجاح في الامتحان؟

پاسخ

أ لَم تَرِ ذلكَ الطالب الذي يجتهد للنجاح في الامتحان حرف استفهام فعل مضارع مجزوم فاعل ضمير مستتر « انتَ » مفعول محلا منصوب صفت به تبع منصوب صفت به تبع محلا منصوب فعل فاعل ضمير مستتر « هو » جارومجرور جار مجرور

منبع : تبیان

ارسال شده در صندوقچه تست | بیان دیدگاه »

آ زمون 3

آگوست 15, 2007

در عبارت « قال لئن لم يهدني ربّي لا كوننَّ من القوم الضالين » چند فعل معتل وجود دارد ؟
1) چهار
2) دو
3) پنج
4) سه پاسخ

قال لئن لم يهد ن ي ربّ ي لأكوننَّ من القوم الضالين فعل ماضي فاعله هو مستتر حرف شرط عامل جزم لَـ + اِن حرف جزم عامل جزم فعل مجزوم جزم به حذف حرف عله ن وقايه مفعول‌به محلا منصوب فاعل تقديرا مرفوع مضاف ‌اليه محلا مجرور فعل جواب شرط مبني برفتحه برروي نّ حرف جر مجرور به حرف جر صفت مجرور به ين

——————————————————————————–

جمع مذكر مخاطب مضارع « يَقِنَ » در باب افعال كدام است ؟
1) تُوقِنونَ
2) تُيقِنونَ
3) يُوقنونَ
4) يُيقنونَ

پاسخ

گزينه 1 صحيح است . همان‌طور كه مي‌دانيد ، جمع مذكر مخاطب در باب « اِفعال » بروزن تُفعِلونَ ساخته مي‌شود . با قرار دادن حروف « ي ق ن » در اين وزن ، اعلال آنرا بررسي مي‌كنيم: تُفعِلونَ « ي ق ن » تُيْقنونَ تُوقِنونَ يادآوري : « ي » ساكن بعد از ضمه ، تبديل به « و » مي‌شود . در گزينه 3 ، يوقنون براي جمع مذكر غايب است و گزينه‌هاي 2 و 4 اعلال نشده و نادرستند .

——————————————————————————–

فعل « يُوقِنُونَ » چيست ؟
1) اجوف واوي
2) اجوف يايي
3) مثال واوي
4) مثال يايي

پاسخ

گزينه 4 صحيح است . ريشه يوقنون « ي ق ن » است كه هم‌ خانواده با يقين است . وقتي يُفعِلُ از فعل‌هاي مثال فعل مي‌سازيم ، چه آن فعل مثال يايي باشد و چه مثال واوي ، حرف عله آن به واو تبديل مي‌شود . چرا كه ياء ساكن بعد از ضمه به واو تبديل مي‌شود : يُفعِلونَ « ي ق ن » : يُيْقنونَ يوقِنونَ براي تشخيص حروف اصلي اين فعل‌ها ، فقط حفظيات و تجربه به كار مي‌آيد و طبق قواعد اعلال نمي‌توان حروف اصلي را تشخيص داد .

——————————————————————————–

ما هو اعراب كلمه « مطالبات » في العباره التاليه ؟ « كانت النساء الايرانيّات مطالبات بحكم القرآن » .
1) تمييز
2) حال مفرده
3) خبر كان
4) نعت

پاسخ

كانت النساء الايرانيات مطالبات بـ حكم القرآن فعل ناقصه اسم فعل ناقصه مرفوع صفت به تبع مرفوع خبر فعل ناقصه منصوب با اعراب فرعي كسره حرف جر مجرور به حرف جر مضاف‌اليه و مجرور

——————————————————————————–

اسم آله از « نَضَدَ » كدام است ؟
1) مَنْضوده
2) مَنْضُود
3) ناضده
4) مِنْضَدَه

پاسخ

گزينة 4 درست است . اسم آله با توجه بر يكي از دو وزن مِفعال و مِفعَله ساخته مي شود. تنها نكته اي كه در ساختن اسم آله بايد مورد توجه باشد اين است كه مِفعَله را باوزن مَفعَله كه براي اسم مكان و زمان به كار ميرو د اشتباه نگيريد . منضده اسم آله از حروف « ن ض د » به معناي ميز است.

——————————————————————————–

در عبارت « هَلْ لَكَ كَرامَهُ تُعْرَفُ بِها » چند اسم معرفه وجود دارد ؟
1) يك
2) سه
3) اسم معرفه ندارد
4) دو

پاسخ

هل ل ك كرامه تُعرفَ بـِ ها حرف استفهام حرف جر مجرور -محلاً مبتداي مؤخر مرفوع فعل -جمله وصفيه براي كرامه – فاعله هو مستتر حرف جر مجرور -محلاً

——————————————————————————–

« ن » در كدام صيغه « يَكتُبُ » ضمير است ؟
1) جمع مونث غائب
2) مفرد مونث مخاطب
3) جمع مذكر غائب
4) تثنيه مذكر غائب

پاسخ

گزينه 1 صحيح است . « ن » در همه صيغه‌هاي مضارع نشانه رفع فعل است به جز 2 صيغه جمع مؤنث غائب و جمع مونث مخاطب . كه در اين صيغه‌ها « ن » ضمير فاعلي است و حساب اين دو صيغه با بقيه صيغه‌هاي مضارع جداست چون اين دو مبني‌اند و ديگران معرب .

——————————————————————————–

كدام گزينه مكمل عبارت « …. احترمتْنا و اجتهدتْ في تربيهِ أولادِنا » است ؟
1) المعلمُ
2) المعلمهُ
3) نحنُ
4) انتِ

پاسخ

المعلّمهُ احترمتْ نا و اجتهدتْ في تربيهِ اولادِ نا مبتدا- مرفوع فعل – جمله خبر فاعله هي مستتر مفعول‌به محلاً منصوب حرف عطف فعل معطوف فاعله « هي » مستتر حرف جر مجرور به حرف جر مضاف‌اليه مجرور مضاف‌اليه محلاً مجرور

——————————————————————————–

مَيِّز الجواب الصحيح للفراغ لايجاد « اُسلوب الحال » : « يثور الشعبُ الفلسطيني ….. بالتحرير » .
1) تطلّباً
2) طلباً
3) مُطالباً
4) مُطالَبهً

پاسخ

گزينة 3 صحيح است . حال مفرد ، مشتق و نكره است . با دقّت در گزينه‌ها مي‌بينيد كه فقط « مطالباً » مشتق است . اين كلمه ، اسم فاعل از باب « مفاعله » است . گزينه‌هاي غلط : 1- « تَطَلُّب » مصدر باب تفعّل است . 2 – « طلب » مصدر ثلاثي‌مجّرد است . 4 – « مُطَالَبه » مصدر باب مفاعله است . تركيب : ; ترجمه : فلسطين انقلاب مي‌كند در حالي كه خواستار آزادي است .

منبع : تبیان

ارسال شده در صندوقچه تست | بیان دیدگاه »

آ زمون 4

آگوست 15, 2007

خبر و اعراب خبر حرف مشبهه بالفعل در عبارت « كأنّ النفظ سلاح في يد المسلمين » كدام است ؟
1) سلاح – نصب
2) سلاح – رفع
3) في يد المسلمين – محلاً مرفوع
4) في يد المسلمين – محلاً منصوب پاسخ

كأنَّ النفظ سلاح في يد المسلمين حرف مشبهه بالفعل مبني بر فتح اسم كانَّ منصوب خبر كانَّ مرفوع حرف جر مجرور به حرف جر مضاف‌اليه و مجرور

——————————————————————————–

از نظر نگارش كدام گزينه صحيح است ؟
1) المؤمنونَ الصادقون لا يخافُ الموتَ
2) لا يخافونَ المؤمنون الصادقون الموت
3) المؤمنونَ الصادقون لا يَخافونَ الموتَ
4) المؤمنونَ الصادقون لا تَخافونَ الموت

پاسخ

المؤمِنونَ الصادقونَ لا يَخافونَ الموتَ مبتدا مرفوع فرعي صفت به تبع مرفوع فرعي خبر محلا مرفوع فعل و فاعل ضمير « و » مفعول منصوب

——————————————————————————–

ما هُوَ اعراب « المؤمنات » في العباره التاليه ؟ « انّما المؤمنات صادقات »
1) اسم انّ و مرفوع
2) اسم انّ و منصوب
3) اسم انّما و منصوب
4) مبتدا و مرفوع

پاسخ

إنّـ ما المؤمِناتُ صادقاتٌ حرف مشبهه « ما » ي كافه مبتدا مرفوع خبر مرفوع

——————————————————————————–

كم خطا في العباره التاليه ؟«يا ايتها الانسانُ، دقاتُ قلبَك يقول :إنّ الحياهَ دقائقُ و ثوانٍ!»
1) اثنان
2) أربعه
3) ثلاثه
4) خمسه

پاسخ

يا ايّها الانسانُ دقّاتُ قلبكَ تقولُ إنَّ الحياهَ دقائقُ و ثوانٍ حرف ندا «أيّ» مناداي علم مرفوع «ها» حرف تنبيه ; مبتدا مرفوع «قلب»مضاف اليه مجرور «كَ» مضاف اليه ومحلا مجرور فعل فاعل ضمير مستتر «هي» حرف مشبهه اسم إنّ منصوب خبر إنّ مرفوع حرف عطف معطوف به تبع تقديراًمرفوع مفعول (جمله )محلا منصوب خبر جمله فعليه محلا مرفوع

——————————————————————————–

ما هو إعراب كلمه «الشعب»في عباره : «هذا الشعب لَم يتعب في تحّمل المصائب »؟
1) مضاف‌اليه
2) عطف بيان
3) مؤكد
4) نعت

پاسخ

هذا الشعب لم يتعَبْ في تحمل المصائب مبتدا محل امرفوع عطف بيان به تبع مرفوع فعل فاعل هو مستتر حرف جر مجرور به حرف جر مضاف اليه مجرور خبر محلامرفوع (جمله فعليه )

——————————————————————————–

ميّز العباره التي جاء فيها المفعول‌فيه منصوباً :
1) اُنزل القرآن في شهر رمضان.
2) شهر رمضان شهر الصيام.
3) يصوم المسلمون شهر رمضان.
4) يحبّ المؤمنون شهر الصيام.

پاسخ

يصومُ المسلمونَ شهر رمضانَ فعل و فاعل آن اسم ظاهر فاعل و مرفوع مفعول‌فيه و منصوب مضاف‌اليه و مجرور ( با اعراب فرعي فتحه )

——————————————————————————–

ما هو نوع المفعول في العباره التاليه « يا ايّها الذين آمنوا صلّوا عليه و سلِّموا تسليماً » ؟
1) مفعول‌به
2) مفعول‌له
3) مفعول‌مطلق نوعي
4) مفعول‌مطلق تأكيدي

پاسخ

گزينة 4 صحيح است . اسم منصوبي كه در اين جمله مي‌تواند مفعول باشد ، « تسليماً » است . با توجّه به جمله‌اي كه « تسليماً » در آن است ( سَلِّمُوا تسليماً ) مي‌بينيد كه « تسليماً » مصدر از جنس فعل جمله است . ( هر دو از باب تفعيل ) مصدر منصوب از جنس تفعل جمله ، مفعول‌مطلق است . مفعول‌مطلق در صورتي كه بيان‌كنندة تعداد نباشد و مضاف يا موصوف هم واقع نشده‌ باشد مفعول‌مطلق تأكيدي است . ترجمه : اي كساني كه ايمان آورديد ، بر او درود و سالم بفرستيد.

——————————————————————————–

مَيِّز الصحيح للفراغ الجواب علي السؤال التالي ؟ : كيف حمل الجندي سلاحَه أمام العدوّ ؟ : « حَمل سلاحه ….. »
1) غضبانَ
2) غضبانُ
3) غضبانٌ
4) غاضبٌ

پاسخ

گزينة 1 صحيح است . جواب سوال « كيف » ( چگونه ) ، « حال » است . حال مفرد ، از لحاظ جنس و تعداد با صاحب‌حال مطابقت دارد و منصوب است . تنها گزينة منصوب ، گزينة 1 است . دقّت كنيد كه حال مفرد ، نكره است ولي چون « غضبان » از اسامي غير منصرف است ، تنوين نگرفته . گزينه‌هاي غلط : 2 – « غضبانُ » مرفوع است ، ولي حال بايد منصوب باشد . 3 – « غضبان » از اسامي غير منصرف است و تنوين نمي‌پذيرد . ( تازه اون هم تنوين رفع براي حال منصوب !) 4 – « غاضبٌ » مرفوع است ولي حال منصوب است .

——————————————————————————–

در جمله « المؤمنون كانوا يُقاومون الكفر و الاستعمار »« الكفر » چه نقشي دارد ؟
1) خبر و مرفوع
2) خبر كان و منصوب
3) اسم كان و مرفوع
4) مفعول و منصوب

پاسخ

گزينة 4 صحيح است . « يقاومون » فعل متعدّي است ( از باب « مفاعله » ) و مفعول به نياز دارد . معمولاً مفعول‌به بلافاصله پس از فعل مي‌آيد . در اين جمله ، « الكفر » مفعول‌به و منصوب است . تركيب : ترجمه : مؤمنان در برابر كفر و استعمار مقاومت مي‌كنند.

——————————————————————————–

جمله« يَسمَعُ الوزيرُ هذه الجملهَ بتكرارٍ» با فعل مجهول چگونه است؟
1) تُسمَعُ هذه الجملهُ بتكرار
2) يُسمَعُ هذه الجملهَ بتكرار
3) يُسمَع الوزيرُ هذه الجملهُ بتكرار
4) يُسمَعُ هذا الجمله بتكرار

پاسخ

تُسمَعُ هذهِ الجملهُ بتكرارٍ فعل مجهول نائب فاعل محلا مرفوع عطف بيان به تبع مرفوع جارومجرور

منبع : تبیان

ارسال شده در صندوقچه تست | بیان دیدگاه »

آ زمون 5

آگوست 15, 2007

مضارع مجزوم « يرمِي » كدام گزينه است ؟
1) لَم يَرْمْ
2) لَم يَرْمَ
3) لَمْ يَرْمِ
4) لَمْ يَرْمُ پاسخ

گزينه 3- براي مجزوم كردن فعل لازم است علاوه بر استفاده از حرف جازم ( لم يا لمّا يا … ) علامت اعراب را هم به علامت جزم تبديل كرد . در فعل‌هاي ناقص مثل يرمي ( ر م ي ) علامت جزم ، حذف حرف علّه است . بنابراين فعل مجزوم از يرمي به صورت زير خواهد بود : يَرمِيلَم يَرمِيْ لَمْ يَرمِ يادآوري : در افعال ناقص ( كه لام‌‌الفعل حرف عله است ) علامت اعراب جزم حذف حرف علّه است : لَمْ يدعُ ( د ع و ) امّا علامت نصب ، فتحه برروي حرف علّه است : لن نَدعُوَ

——————————————————————————–

مَيِّز الخطأ في أفعال الأمر التاليه :
1) تَعُوْدْ = عُدْ
2) تُعيدُ = أَعِدْ
3) تَعِدُ = عِدْ
4) تَدْعُوُ = دُعْ

پاسخ

گزينه 4 صحيح است . در ساختن فعل امر از فعل مضارع اعلال شده سه كار انجام مي‌دهيم : 1- حذف حرف مضارع و حذف علامت رفع و تبديل آن به علامت جزم 2- اگر حرف اول ساكن بود ، همزه امر را اضافه مي‌كنيم ( در باب افعال هميشه همزه امر مفتوح لازم است ) 3- اگر فعل باقيمانده به اعلال نياز داشت آن را اعلال مي‌كنيم : گزينه 1- تعودُ عُوْدْ عُدْ گزينه 2- تُعيدُ عيدْ اَعِيْدْ اَعِدْ گزينه 3- تَعِدُعِدْ گزينه 4- بايد به اين صورت اعلال مي‌شد : تَدعُودْعُ اُدعُ يادآوري : علامت جزم فعل ناقص حذف حرف عله است .

——————————————————————————–

ما هو الخطأ في نوع الخبر ؟
1) انّ الله يأمر بالعدل و الاحسان : جمله فعليه
2) انّ هذا الطالب في ساحه المدرسه : شبه جمله
3) ليس هنا تلاميذ كثيرون : جمله اسميه
4) و اعملوا أنّ الله سميع عليم : مفرد

پاسخ

گزينه 3 صحيح است . مطلوب سؤال اين است كه گزينه را كه خبر در آن اشتباه آمده است پيدا كنيد . در جمله « ليس هنا تلاميذ كثيرون » « هنا » اسم « ليس » و محلا مرفوع و تلاميذ خبر « ليس » و منصوب است . تلاميذ خبر مفرد است . گزينه 1- اللّه اسم إنَّ و جمله فعليه « يأمر بالعدل و …. » خبر إنَّ و محلا مرفوع است . گزينه 2- هذا اسم إنَّ محلا منصوب الطالب بدل و به تبع منصوب ، شبه جمله « في ساحه » خبر انَّ و محلا مرفوع است . گزينه 4- اللّه اسم إنَّ و منصوب و سميع خبر ( مفرد ) انّ و مرفوع است .

——————————————————————————–

ربّ در عبارت « انني هداني ربي » چه نقشي دارد ؟
1) خبر حروف مشبهه بالفعل
2) فاعل
3) مفعول به
4) مبتداي مؤخر

پاسخ

إنَّ ن ي هَدا ن ي رَبّ ي حرف مشبهه نون وقايه اسم إنَّ و محلا منصوب خبر إنَّ و محلا مرفوع نون وقايه مفعول‌به و محلا منصوب فاعل و تقديرا مرفوع مضاف‌اليه و محلا مجرور

——————————————————————————–

ما هو الاسم الفاعلِ مِن « صان » و اسم المفعول من « بَيع » ؟
1) صائن – مَبيع
2) صاونِ – مبيوع
3) صاين – مُباع
4) صاؤن – مَبيع

پاسخ

گزينه 1 صحيح است . سؤال اسم فاعل و اسم مفعول كلمات معتل را مي‌خواهد . براي ساختن اسم فاعل ثلاثي مجرد كافي است سه حرف اصلي را بروزن « فاعِل » بياوريم . صانَ در اصل « صَوَنَ » بوده پس اين حروف را بروزن فاعِل مي‌چينيم : صاوِن . اما چون حرف عله « و » با كسره تناسب ندارد ، « و » به « ئـ » تبديل مي‌شود : صائِن ، كه به معني « نگهدارنده » است . براي ساختن اسم مفعول « بَيَعَ » را بروزن مفعول مي‌آوريم : مَبيُوع . اما حرف عله « ي » با « و » تناسبي ندارد . پس « و » نيز به « ي » تبديل مي‌شود : مَبيع و معني‌اش « خريده شده » مي‌شود .

——————————————————————————–

« إنّنَا نَأْبَي أنْ نأكُلَ مِن أموالكم شيئاً إلَّا بِدَفْعِ الثَّمَنِ . » مفهوم العباره هو :
1) نحن نَبْتاعُ أموالكم مِنكم .
2) نحن نَبيعُ أموالنا بكم .
3) نحن نَأْخُذُ من أموالكم بدون شرطٍ .
4) نحن نُعْطيكم من أموالنا .

پاسخ

إنَّـ نا نَأبي أن نأكلَ من اموالِـ كُم شَيْئاً الّا بِدَفْعِ الثَّمن حرف مشبهه بالفعل اسم إنَّ محلا منصوب فعل فاعل ضمير مستتر «نحن» فعل مضارع منصوب فاعل ضمير مستتر « نحن » جار مجرور مضاف ‌اليه محلا مجرور مفعول منصوب ادات استثناء جار و مجرور مضاف‌اليه مجرور مفعول محلا منصوب خبر إنَّ محلا مرفوع

——————————————————————————–

«إِنَّ هجراتِ الطيورِ هجراتٌ طويلهٌ » كدام توضيح درست است؟
1) هجراتِ: مجرور
2) الطيورِ:صفت
3) طويلهٌ :خبر إنَّ
4) خبر اِنَّ : هجرت ، مفرد

پاسخ

انّ هجزاتِ الطّبورِ هجراتٌ طويلهٌ حرف مشبهه اسم انّ منصوب فرعي مضاف اليه مجرور خبر انّ مرفوع صفت به تبع مرفوع

——————————————————————————–

كيف تعرف الطيور مقصدها؟
1) اسم – مشتق و اسم مكان -نكره – معرب
2) اسم -مفرد-مذكر -مشتق – مفعول منصوب
3) جامد – معرب -منصرف – مرفوع
4) مفردمذكر – معرف بالاضافه – معرب – ممنوع من الصرف

پاسخ

كيفَ تعرفُ الطيورُ مقصَد ها حرف استفهام فعل جمله فعليه فاعل -مرفوع مفعول به منصوب مضاف اليه -محلاًمجرور

——————————————————————————–

عيّن العِبارَه الّتي لاتحتوي علي الحال :
1) رأيتُ طاهرهَ الباكيه.
2) رأيتُ طاهره تَبكي.
3) رأيتُ طاهره باكيهً.
4) رأيت طاهره و هي باكيهٌ .

پاسخ

گزينة 1 صحيح است. حال اگر مفرد باشد بايد به صورت نكره بيايد . در اين جمله هيچ اسم نكره‌اي وجود ندارد . پس حال ندارد . ( « الباكيه » معرفه است و حال نيست . ) گزينه‌هاي غلط : 2 – « تبكي » جملة حاليه است. 3 – « باكيهً » حال است . 4 – « و هي باكيهٌ » جملة حاليه است .

——————————————————————————–

ترجمه جمله « مَنْ يَضْمَنُ لي عوده هذا الرجل ؟ » كدام است ؟
1) چه كسي ضمانت كرده است كه اين مرد بازگردد؟
2) چه كسي بازگشت اين مرد را براي من تضمين مي‌كند ؟
3) چه كسي اين مرد را در بازگشت همراهي مي‌كند ؟
4) چه كسي ضامن اين مرد شده است ؟

پاسخ

مَنْ يَضمَنُ لي عودهً هذا الرجلِ اسم استفهام مبتدا محلا مرفوع فعل فاعل هو مستتر جار و محلا مجرور مفعول به منصوب مضاف اليه محلا مجرور عطف بيان به تبع مجرور خبر محلا مرفوع

تحلیل واعراب

قواعد زبان عربی دردوبخش زیرقرار می گیرد:( التحلیل الصرفی والاعراب)1- التحلیل الصرفیکه به آن تجزیه نیزگفته می شود عبارت است ازبررسی یک کلمه جدای ازنقشی که درعبارت دارد ،به عبارت دیگرمی توان گفت تحلیل صرفی مشخصات فردی کلمه است.برای تحلیل صرفی ابتدا باید نوع کلمه رامشخص کرد.اقسام کلمه عبارت است از: اسم ، فعل، حرفاسم :کلمه ای است دارای معنی مستقل است ولی زمان ندارد. مانند کتاب، علیّ ،مدرسة، الذی، أنت،هؤلاء،جلوس و......علامت های مخصوص به اسم:-       ال : الکتاب، الرجل......-       تنوین: کتابٌ ،رجلاً، بیتٍ-       مجروربودن :فی بیتِ علیٍّ-       منادی بودن: یاحمید ، یاقدسُ-       مسند الیه بودن : أنتَ مجتهدٌ .( أنتَ، مسندالیه)-       مضاف بودن: باب الصفِّ فعل:کلمه ای است که دارای معنی مستقل همراه زمان معین است.«کَتَبَ» نوشت ، انجام فعل درزمان گذشته«یکتبُ» می نویسد ، انجام فعل درزمان حال وآینده«أُکْتُبْ» بنویس ،انجام فعل درزمان آیندهعلامت های مختص به فعل:-       وجود «قد، سَ ، سوف،لَمْ » قبل ازکلمه-       وجود «تاء ساکن» درآخرکلمه : إستخرجتْ، نهضتْ.....-       وجود ضمیرهای رفع متحرک درآخرکلمه « نَ ، تَ، تُما،تُم ، تِ ، تُنَّ...-       وجود ضمیر«  یاء مخاطبة» درکلمه « تکتبینَ ، أکتُبی»-       وجود « نون تأکید» درآخرکلمه « ینصُرَنْ، ینصُرَنَّ»حرف: کلمه ای است که معنی مستقل ندارد. مانند :فی ، مِنْ ،لا، إنَّ ، و....... برای تحلیل صرفی اسم باید به موارد زیراشاره کرد:1-      عدداسم ( مفـــــــرد ، مثنی ، جمع )2-      جنس اسم ( مذکــــــر ،مؤنث)3-      جامد ومشتق ( مشتقات : اسم فاعل ، اسم شمفعول ،اسم زمان ، اسم مکان ،صفة مشبهه ، اسم مبالغه ، اسم تفضیلاسم آلت)4-      معرب ومبنی ( اسم های مبنی: ضمیر ، موصول ،اسم اشاره ، استفهام ، شرط )5-      معرفه ونکره ( اسم های معرفه : اسم علم (خاص) ، ضمیر ، اشاره ، موصول ، اسم دارای « ال» ، معرّف بالاضافه )6-      منصرف وممنوع من الصرف (غیرمنصرف)(معروف ترین اسم های غیرمنصرف: عَلَم مؤنث ، علم غیرعربی ، صفت بروزن «أفعل» ، جمع های مکسربروزن مَفاعِل ،مفاعیل وهم آهنگ باآنها و.....)7- تقسیم اسم به منقوص ، مقصور، ممدود و صحیح الآخر برای تحلیل صرفی فعل باید به موارد زیر اشاره کرد:1-      نوع فعل ( ماضی، مضارع ،امر)2-      صیغه ی فعل (غایب ، مخاطب ، متکلّم)3-      ثلاثی مجرد وثلاثی مزید4-      معرب ومبنی ( فقط فعل مضارع معرب است ، غیراز دو صیغه ی جمع مؤنث وصیغه هایی که نون تأکید مستقیما   به آنها وصل شده باشد.)5-      لازم ومتعدّی6-      معلوم ومجهول7-      صحیح ومعتل برای تحلیل صرفی حرف باید به موارد زیراشاره کرد:1-   نوع حرف 2-   عامل وغیرعامل بودن آن3-   نوع بنای حرف الاعراب (ترکیب)عبارت است ازمشخص کردن نقش کلمه دررابطه جملهبرای مشخص کردن نقش کلمه باید با مرفوعات ، منصوبات ومجرورات آشناشویم.مرفوعات1-    فاعل 2- مبتدا 3- خبر 4- نایب فاعل 5- اسم افعال ناقصه 6- خبر حروف  مشبهة بالفعل 7- خبر« لا» ی نفی جنسمنصوبات1- مفعولٌ به 2- خبرافعال ناقصه 3- اسم حروف مشبهة بالفعل 4- اسم «لا» ی نفی جنس 5- مفعول مطلق6- مفعولٌ فیه 7- مفعولٌ له (لاجله) 8- حال 9- تمییز 10- منادی 11- مستثنی  مجرورات1-    مجرور به حرف جر2-    مضاف الیهاعراب بعضی ازنقشهاتابع اسم قبل ازخود می باشد. مانند صفت ، معطوف ، مؤکِّد و.... 

نمونه سوال 1:

 

1-    للترجمه :                     2

ب. كل هذا هين مادام رسول الله حيا” . ………………………………………………………………

د.ما وجد شيئا“ الا الخبز والملح .   ……………………………………………………………………

علانيه: (بالفارسيه )                                               نقشه (بالعربيه) :

2-    انتخب الصحيح في الترجمه :       1

الف. قالت الاعراب آمنا . قل لم تومنؤا ولكن قولوا اسلمنا .

 

1.اعراب گفتند ايمان آورديم .بگو ايمان نياورديد بلكه بگو ييد اسلام آورديم .

 

2. اعراب مي گويند ايمان آوردم بگو ايمان نمي آوريد بلكه بگوييد اسلام مي آوريم. 

 

3. اعراب مي گويندايمان بياوريد. بگو ايمان  نمي اوريم بلكه اسلام مي آوريم .

ب. هناك شروط للصديق علي حسب روايه.

1.    آنجا شرطهايي براي دوست بر اساس روايت  است .

2.    شرطهاي دوست براساس روايت در آنجا  است.

3.    شرطهايي براي دوست بر اساس روايت  وجود دارد.

3- صحح الاخطاء في الترجمه .        5/

ب. ان اسم بهلول قد حذف من جدار المسجد.

بهلول اسم خود را از دیوار حذف کرد.

 

 

4- اقرا النص ثم اجب عن الاسئله:   1

عقد الرسول الاکرم (ص) بین شماس وبین حنظله بن ابی عامر میثاق الاخوه .شهد شماس غزوه بدر بشجاعه ودافع عن الاسلام دفاعا" رائعا" وبعد عام شارک فی غزوه احد واستشهد فی سبل الله 

الف. فی ای غزوه شارک شماس ولکن لم یستشهد 

ب.کیف قاتل الشماس فی غزوه بدر.

3- للتعریب:      5/       آمديم تا درباره زبان عربي صحبت كنيم.   .......................................................................

س5- انتخب الجواب الصحیح .          75/

الف.احب ان ................لغه القرآن (اتعلم – اتعلم )           ب.  ............. الاشیاء باضدادها (تعرف – تعرف )                                                      ج. لکن .............. غافلون عن هذا الامر ( المسلمین –المسلمون )

    

س8- صحح الاخطاء  5/               

ب. .ان اخوک لاحق منک بالجنه

 

س9- عین  اعراب ا لافعال المضارعه          1     

    الف. الا تحبون ان یغفر الله لکم                                      ب. لا تحزن ان الله معنا  

    

    ج. .فاصبروا حتی یحکم الله بیننا                                     د. امر الله المسلمین ان یتعاونوا  علی البر

 

س10- غیر مبنی للمعلوم مبنی للمجهول       75/

لا تسمعان صوتا"         ................................................................

س11- عین اسم الافعال الناقصه و خبرها   5/             کیف هولاء اصبحوا ائمه للاخرین               

 

س12- عین اسم الحرف المشبهه بالفعل خبرها  5/                 کانک  فی المسجد من الصباح حتی الان

 

س14- صحح الاخطا فی الاعراب والتحلیل الصرفی   1              یضرب الله الامثال للناس

یضرب :الفعل المضارع -  للغائب -  مزید ثلاثی -  لازم -  منبی للمعلوم -  معرب    /     فعل

الامثال : الاسم – جمع – مشتق – معرب – منصرف  / المضاف الیه

 

نمونه سوال 2:

س1- للترجمه                                                                                                                              1

الف.جئنا اليكم لنتكلم حول مشا كلنا

ب. فسيري علي الموت لا تنحني

س2-عين الاخطا في الترجمه                                                                                                          1

الف.ما تفعل في السر يعلمه الله                                               ب. لنساعد مظلومي العالم

در خفا كاري انجام نمي دهي مگر اينكه خدا آن را مي داند.           براي اينكه مظلومان جهان را كمك كنيم.

 

 

س3-  عين اعراب الافعال المضارع                                                                                            5/1

الف.كيف تا مرني ان افتح بيت مال المسلمين                   ب. يذهبون الي الصحرا ليشاهدوا الصحرا

 

ج.من يعمل الخير ينفع به

 

س4- انتخب الصحيح                                                                                                                 5/

الف. الكفارلم ............... بما انزل الله (يؤمنوا – يؤمنون )         ب. فاصبروا حتي ...... الله بيننا  ( يحكم – يحكم – يحكموا )

 

س5 –اكمل وصحح الاعراب والتحليل الصرفي                   و ما تقدموا لانفسكم من خير تجدوه عند الله              1

تقدموا : فعل مضارع مجزوم  للنهي -  للمخاطبين –مزيد ثلاثي  // .................

 

كم : اسم - ضمير متصل للنصب – للمخاطبين  // مفعول ومنصوب

 

 

 

س1- للترجمه                                                                                                                       1

الف.من الله ياتيك نصر مبين

ب. كيف تا مرنا ان نفتح بيت مال المسلمين                                                                                        

س2-عين الاخطا في الترجمه                                                                                                   1

من يعمل الخير ينتفع به                                    ب. فليعبدوا رب هذا البيت            

هر كس كار خيري انجام داد از آن سودمند شد.       پس صاحب اين خانه را عبادت كنيد.

 

 

س3-  عين اعراب الافعال المضارع                                                                                            5/1               

الف.ما تفعل في السر يعلمه الله                                 ب. لينفق ذو سعه من سعته

 

ج.لن تنالوا البر حتي تنفقوا مما تحبون

 

                             

س4- انتخب الصحيح                                                                                                            5/

الف- ...............الانسان بعباده ربه احدا" (ليشرك – لا يشرك –ليشرك )        ب. ل....... مظلومي العالم  (نسا عد – نساعد )

 

س5 –اكمل وصحح الاعراب والتحليل الصرفي                             و ما تقدموا لانفسكم من خير تجدوه عند الله              1

تقدموا : فعل مضارع مجزوم  -  للمخاطبين –مجرد ثلاثي  // .................

 

كم : اسم - ضمير متصل للجر – للغائبين  // مضاف اليه مجرور

 

 

نمونه سوال 3:

س1 –للترجمه : الف. اللهم افتح علينا ابواب   رحمتك……………………………………..  5/2

                          ب.و تري الجبال تحسبهاجامده…………………………………………

رتق                                           چراغ

س2-عين الصحيح في الترچمه:    ساعدني في هذا الصيد احد ساكني الجزيره                        1

الف .در اين شكار يكي از ساكنان جزيره مرا كمك كرد

ب. يكي از ساكنان جزيره به شكار من كمك كرد

  فدليل العقل تقصير الامل              الف.نشانه بي عقلي كوتاهي در عمل است.

                                                 ب.نشانه ي عقل كم كردن آرزو است.

س3-متن زير را بخوان وبه سؤالات جواب ده.                                                                  5/2

هو صياد . يسافر الي المناطق المختلفه لصيد الحيوانات النادره .في احدي هذه الرحلات امضي اسبوعا" كاملا" في احدي الجزر الاستوائيه فتش عن آثار ظبي ذي قرون جميله.

الف. الي اين يسافر الصياد ؟…………………………………………….

ب.ماذا فتش الصياد؟ ………………………………………………….

د. دو صفت در متن پيدا كنيد.    1…………………….           2………………………….

ه. يك مضاف اليه پيدا كنيد.      1……………………

س4-اشتباهات در ترجمه را تصحيح كنيد.    في البدايه الامر ما شاهد تقدما" في د رسه       

در آغاز كار آ نچه مساهده كرد پيشرفت در درسش بود   5/

                                        ……………………………………………………

س5.كلمات معرفه ونوع آن را مشخص كنيد        .بشاشه الوجه خير من سخاء الكف         1

 

س6- مورد صحيح را مشخص كن.

الف.كتبت………(تمرينين – تمرينان)             ب. الطالبه المجده تسر ………(ابيها – اباها )       2

ج.زينا السماء الدنيا………………(بمصابيح- بمصابيح)        د.احترم……….( المعلمات –المعلمات)

س7- اشتباهات را تصحيح كن .

الف.الساعي في الخير كفاعله              ب.كلكم راع وكلكم مسؤول          5/

 

 

نمونه سوال 4:

امتحان عربي 2 دروس 1- 4                                           

س1- للترجمه                                                                                                                      5/2

الف . اللهم افتح علينا ابواب رحمتك وانشر علينا خزائن علومك

................................................................................................................................

ب.وتري الجبال تحسبها جامده وهي تمر مر السحاب

.................................................................................................................................

ارغام (بالفارسيه ) :                                     هفته (بالعربيه ) :

س2- المفردات                                                                     5/

الخليل (مرادف ) :                                      مصابيح (مفرد )

س3- للتعريب:         هوا سرد است ومردم در خانه هايشان هستند...................................................................

س4- عين الاخطاء في الترجمه                                                                                      1

الف.رب اجعل هذا البلد ءامنا"   پروردگارا اين سرزمين را امن قرار دادي

                                      ....................................................................

ب. في البدايه الامر ما شاهد تقدما" في درسه      در آغاز كار آنچه مشاهده كرد پيشرفت در درسش بود

                                                       ..............................................................................................

س5- عين نوع المعارف في العباره                                                                                   1

في يوم هجم ذئب فصرخ ذلك الراعي ولكن ما ذهب احدلمساعدته

 

س6- انتخب الجواب الصحيح                                                                                            2

الف. ......................يرشدك في الحياه (ابوك – اباك – ابيك )     ب. ان الله يحب .............( المحسنون – المحسنين )

ج.علمت.................. (التلميذات – التلميذات )        د. الناس لا يحبون .................... عن نفسه (الراضي – الراضي )

س7- صحح الاخطاء                                                                                                              1

الف. كلكم الراع وكلكم مسؤول عن رعيته                ب. اليس الله باعلم بالشاكرون           ج. يدافع المسلمين عن الوطن الاسلامي

 

س8- صحح الاخطاء في الاعراب والتحليل الصرفي                       اكرم اباك في جميع الاحوال                           1

اكرم : فعل الماضي- للمخاطب – مزيد ثلاثي من باب افعال- متعد- مبني  //  فعل وفاعله هو المستتر

 

نمونه سوال 5:

س1- للترجمه                                                                                                           4

الف . اللهم اخرجني من ظلمات الوهم واكرمني بنور الفهم

................................................................................................................................

ب.وتري الجبال تحسبها جامده وهي تمر مر السحاب

.................................................................................................................................

ج.حينئذ رايت ظبيا" يمشي بهدوءعلي الرمل

....................................................................................................................................

التحلل (بالفارسيه ) :                                     غارت (بالعربيه ) :

س2- المفردات                                                                                                         1

الخليل (مرادف ) :                                      التلال (مفرد )

س3- للتعريب:                                                                                                        1

 هوا سرد است ومردم در خانه هايشان هستند...................................................................

س4- عين الاخطاء في الترجمه                                                                                    1

الف.رب اجعل هذا البلد ءامنا"                                پروردگارا اين سرزمين را امن قرار دادي

                                                          ....................................................................

ب. في البدايه الامر ما شاهد تقدما" في درسه      در آغاز كار آنچه مشاهده كرد پيشرفت در درسش بود

                                                       ..............................................................................................

 

 

س5- اقرا النص ثم اجب عن الاسئله:                                                                                        3

رای ذئب جائع فی المزرعه حمارین سمنین یاکلان العشب . فاقبل نحو واحد منها لما شا هد  الحمار المسکین تظاهر بالعرج

فساله الذئب عن سبب . فاجاب الحمار :دخلت فی رجلی شوکه کبیره.اخذ الذئب رجل الحمار للتفتيش عن الشوكه.فضربه الحمار برجله ووقع الذئب علي الارض.

الف .ما راي الذئب في المزرعه  ؟ 

ب.ما فعل الذئب لما شاهد الحمارين ؟

ج.لم اخذ الذئب رجل الحمار؟

د.ما فعل  الحمار لما شاهد الذئب ؟

ه. اعرب ما اشير اليه بخط .

  جائع=                         حمارين=                                المسكين=                                     ي=

 

 

س6-انتخب الجواب الصحيح .                                                                                     1

الف .انظر الي قرونه الجميله الثمنيه التي ظهرت كالفضه البراقه

به شاخهاي او كه زيبا و قيمتي هستند ومانند نقره ي براق نمايان است بنگر .

به شاخهاي زيبا وقيمتيش كه چون نقره ي براق نمايان است بنگر.

به شاخهاي زيبا و قيمتيش كه چون نقره براق شده است بنگر.

ب. لكن النبي حين شاهد الفلاح تفسح في مكانه له واجلسه الي جانبه

هنگامي كه كشاورز آمدپيامبر او را در كنار خود نشاند.

هنگامي كه پيامبر كشاورز را ديددر جايش بلند شدو اورا كنار خود نشاند

هنگامي كه پيامبر كشاورز را ديد در جايش براي او جا باز كردواورا كنار خود نشاند .

س7- عين نوع المعارف في العباره             هذا الظبي الذي فتش عنه طول النهار            5/1

 

س8- انتخب الجواب الصحيح                                                                                3

الف. ..............يرشدك في الحياه (ابوك – اباك – ابيك )     ب. ان الله يحب .............( المحسنون – المحسنين )

ج.علمت.......... (التلميذات – التلميذات )        د. الناس لا يحبون .................... عن نفسه (الراضي – الراضي )

ه. يدافع ....... عن المظلومين .(المسلمون العالم – مسلمو العالم )  و.ايام الدراسه من الايام ..... (الجميله – جميله – الجميل )

س9- عين علامات فرعيه في العباره                                                                        1

الف- يذهب كثير من المسلمين في ذي الحجه الي الحج             ب.وزينا السماء الدنيا بمصابيح  

     

س10- صحح الاخطاء                                                                                          1

الف. لا تبطلوا صدقاتكم بالمن       ب. اليس الله باعلم بالشاكرون       ج. يدافع المسلمين عن الوطن الاسلامي

 

 

س11- عين الاعراب و نوعه فيما اشير اليه بخط (ظاهري- محلي – تقديري )                     1                                                        

الف- هوالذي ارسل رسوله بالهدي       ب-  كلكم راع وكلكم مسئول عن رعيته    ج. العاقل من يعتبر بالتجارب

 

 

س12- عين الصفه والمضاف اليه في العباره.                اني احب اخواني المجدين             5/

 

س13- صحح الاخطاء في الاعراب والتحليل الصرفي            اكرم اباك في جميع الاحوال      1

اكرم : فعل الماضي- للمخاطب – مزيد ثلاثي من باب افعال- متعد- مبني  //  فعل وفاعله هو المستتر

ابا : اسم – مفرد – مذكر – نكره – جامد معرب  // مضاف اليه                     

 

نمونه سوال 6:

س1 –للترجمه : الف. اللهم افتح علينا ابواب   رحمتك……………………………………      4

                          ب.و تري الجبال تحسبهاجامده…………………………………………...

                           ج.رايت ظبيا" يمشي بهدوءٍ……………………………………………..

                           د.قصر الامل في الدنيا تفز………………………………………………

              رتق                           البدايه :                           جوانمرد:                            چراغ

س2-عين الصحيح في الترچمه:    ساعدني في هذا الصيد احد ساكني الجزيره                  5/1

                                         الف .در اين شكار يكي از ساكنان جزيره مرا كمك كرد

                                  ب. يكي از ساكنان جزيره به شكار من كمك كرد

  فدليل العقل تقصير الامل         الف.نشانه بي عقلي كوتاهي در عمل است.

                                                       ب.نشانه ي عقل كم كردن آرزو است.

هذا جزاءُ من نسي المساكين والفقراء    الف . اين سزاي فراموشي درماندگان و فقرا است.

                                                         ب. اين سزاي كسي است كه درماندگان وفقرا را فراموش كند.

س3-متن زير را بخوان وبه سؤالات جواب ده.                                                                  3

هو صياد . يسافر الي المناطق المختلفه لصيد الحيوانات النادره .في احدي هذه الرحلات امضي اسبوعا" كاملا" في احدي الجزر الاستوائيه فتش عن آثار ظبي ذي قرون جميله.

الف. الي اين يسافر الصياد ؟…………………………………………….

ب.ماذا فتش الصياد؟ ………………………………………………….

د. دو صفت در متن پيدا كنيد.    1…………………….           2………………………….

ه. دو مضاف اليه پيدا كنيد.      1……………………             2……………………                    

س4-اشتباهات در ترجمه را تصحيح كنيد.    في البدايه الامر ما شاهد تقدما" في د رسه      

در آغاز كار آ نچه مساهده كرد پيشرفت در درسش بود   1

                                        ……………………………………………………

ب. دخلت في رجلي شوكهٌ كبيره                       پايم بر خار بزرگي قرار گرفته است .

س4.به عربي ترجمه كنيد.                            من علم را مي جويم وتنبلي نمي كنم.                  1

                                             ………………………………………………     

س5.كلمات معرفه ونوع آن را مشخص كنيد .                                                               2       

الف.بشاشه الوجه خير من سخاء الكف                              ب.هو الذي ارسل رسوله

س6- مورد صحيح را مشخص كن.

الف.كتبت……………(تمرينين – تمرينان)       ب. الطالبه المجده تسر ………(ابيها – اباها )   4  

ج.زينا السماء الدنيا……(بمصابيح- بمصابيح)        د.احترم………....….( المعلمات –المعلمات)

ه.هؤلاء….…..……..(مجتهدين-مجتهدون)         و……لناس من يساعد الناس(الافضل –افضل)

ز. الكتب .….مفيده لالطالب(النافع –النافعه)          ح.اليس الله………..….(باعلمِ-باعلمَ)س7- اشتباهات را تصحيح كن .

الف.الساعيُ في الخير كفاعله                          ب.كلكم راعٌ وكلكم مسؤول           1

س9 .علامات فرعي را در جمله زير پيدا كنيد

ب.لقد كان في يوسفَ واخوته آياتٌ للسائلين.                                                      

س10 . زير مورد صحيح  خط بكشيد        الصادقون ينجحون      5/

الصادقون:فعل  اسم  مفرد  مشتق   مضارع   معرفه      ينجحون : فعل  اسم   مضارع   للغائبين  نكره 

 

نمونه سوال 7:

شس1- للترجمه:                                                                                      5/2

الف.اسمع ندايي اذا ناديتك واقبل علي اذا ناجيتك

.اني احب اكتساب الثواب فانتخبني بين هذين الامرين

هامد (بالفارسيه)  ..............................    حركت كننده -پيشرو (بالعربيه) .............................

س2- للتعريب .                                                                                     1         

    خداوند خورشيدرا چراغي وماه را  نوري در آسمانها قرار داد.

                                               

س3- المفردات                                                                       5/

اذكر مرادف ‹حدث› :                               اذكر متضاد ‹تفصيل› :      

س4- صحح الاخطاء الموجوده في الترجمه :                                                     1

هولاء الناس يكرمونني لا نني اصيد لهم ولا اتكلم لكنك تغرد ولا تعمل عملا .

اينان مردمي هستند كه مرا گرامي مي دارند وبرايم صيد ميكنندوصحبت نمي كنم اما تو آواز مي خواني وكاري انجام نمي دهي

 س5-عين نوع المعارف . 

       الف. ناوله الامام من تلك الدراهم             ب. علي (ع) هو الذي لعب مع الا طفال    2

 

س6-انتخب الصحيح.

الف.تعجب ...............  من كلامي   (ابوك- اباك – ابيك )                                   1

ب.يجعلون في المخازن شيئا ل........  الحاجه ( ذا-  ذو - ذي )

 

 س7-صحح الاخطاء                                                                                1

الف فهم الحاضرين من ظاهره انه فلاح      ب . يعبدالعابدون في المساجد         ج.الست بازهد مني

 

س8- صحح الاخطاء في الاعراب والتحليل الصرفي  .         

                             المجاهدون يدافعون عن الوطن الاسلامي                                        1

المجاهدون : اسم –جمع مذكر –جامد –معرفه  //  مبتداومنصوب

 

يدافعون :فعل المضارع-للغائبين –مجرد ثلاثي  // فعل وفاعله المجاهدون

 

جبران

بخواهید تا بیابید از کتاب دیوانه وخدایان زمینی

در گذشته ای بسیار دور مردی بود که دره ای پر از سوزن داشت.

روزی مادر یک نصرانی نزد او رفت و گفت : ای مرد بزرگ ! جامه ی فرزندم پاره است و من میخواهم آن را پیش از آنکه به معبد برود بدوزم . آیا به من سوزنی قرض میدهی؟

مرد به او سوزن نداد اما پندی به وی گفت تا آن را نزد فرزندش ببرد پیش از آنکه به معبد برود.

بخواهید تا بیابید.!

 

---

هنگامی که شادی من متولد شد

هنگامی که شادی من متولد شد او را بغل گرفتم و روی بام خانه ام بردم و فریاد زدم که:

ای همسایگان و ای آشنایان من ! بیایید و بنگرید زیرا شادی من متولد شده است ! بیایید و شادی من مرا ببینید که چگونه در برابر خورشید می خندد؟ اما بر تعجبم افزوده شد زیرا هیچکسی از همسایگانم برای دیدن شادی من حاضر نشد !

هفت ماه بر روی بام خانه ام ماندم و از بام تا شام حضور شادی خود را به اطلاع همگان می رسانم اما کسی به صدایم گوش فرا نداد .لذا من و شادی ام تنها ماندیم و کسی به ما توجه نکرد.

هنوز یک سال نگذشت که ناگهان شادی من از زندگی خود بیزار گشت و رنگ پریده و بیمار شد و جز قلب من هیچ قلبی به عشق او نطپید و هیچ لبی به عشق او نطپید و هیچ لبی جز لبهای من لب او را نبوسید.

آنگاه شادی من در تنهایی خود جان سپرد و از این به بعد هرگاه اندوهم را به یاد می آورم شادی را نیز به یاد می آورم.

یاد و خاطره چیست؟

جز برگ پاییزی است که اندکی در باد می جنبد و به خود میپیچد و سپس برای زمان طولانی با خاک کفن می شود.

 

---

مرگ خانواده ام از کتاب گورکن

اشک ها و خون هایی که در وطن تو سرازیر شده است قطره هایی از رود بزرگ جهانی است که شبانه روز در حال جریان است.

آری ! اما فاجعه ای که در وطنم روی داده است یک فاجعه ی خاموش و لال است.

حادثه ای است که توسط مار و اژدها صورت گرفته و واقعه ای اندوهناک و بدون جار و جنجال است.

اگر قوم من جان خود را در مبارزه با فرمانروایان سرکش از دست میدادند میگفتیم که مرگ در راه آزادی بهتر از زندگی ذلت بار است.

آن که ابدیت را در آغوش بگیرد در حالی که شمشیر در دست دارد مانند حق جاوید خواهد ماند.

اگر ملت ما در جنگ جهانی به کلی از میان میرفتند می گفتیم که توفان شاخه های تر و خشک را با هم میشکنند و مرگ زیر این شاخه ها بهتر از مرگ در آغوش سالخوردگی است.

اگر سرزمینم بر اثر زلزله به کلی ویران میشد و خانواده و دوستانم را زیر خاک مدفون می کرد میگفتیم که آنان گرفتار سرنوشتی شدند که بر اثر نیرویی غیبی و بالاتر از نیروی بشر به حرکت در می آید.

اما چه میتوان کرد؟ زیرا خانواده من در در عصیان و جنگ یا بر اثر زلزله از بین نرفتند ، آنان مصلوب شدند و دستهایشان را به سوی شرق و غرب گشودند و به آسمان تاریک چشم دوختند.

مردند و چیزی نگفتند زیرا گوش بشر صدایشان را نمی شنید....

 

 

---

خاموش شدیم از کتاب من سرود است

خاموش شدیم و چیزی نگفتیم

مردم سکوت ما را عیب دانستند

سخن گفتیم لیک گفتند:

      بسیار سخن میگویید

باز خاموش شدیم و چیزی نگفتیم

   گفتند: با سکوت می فریبند

سخن گفتیم و پنداشتند

      ما نیرنگ داریم...

 

---

دوست من از کتاب ماسه وکف

دوست من !

من و تو در زندگی غریب هستیم و با یکدیگر غریب خواهیم ماند.

هر یک نیز با خود غریبیم تا آن روز که تو سخن بگویی و من گوش فرا دهم

اما من می پندارم صدای تو ، صدای من است و روبرویت می ایستم

گویی در برابر آینه ای ایستاده ام!

 

---

از کتاب ماسه و کف

بزرگترین خواننده کسی است که سروده های سکوتمان را می خواند.

پس چگونه می توانید بخوانید در حالی که دهانتان پر از غذا است؟

و چگونه دست هایتان را برای بخشش بلند کنید در حالی که مملو از

طلاست؟؟؟

 

---

عکس و نشان من از کتاب سکوت من سرود است

این تصویر جوانی است که زندگی را

          دوست دارد

     لیک بدان علاقه ای ندارد

و در هر دو حال ملول است

چون خاموش باشد و چیزی نگوید

نماز عشق را بر او می خوانم

   تا مضطرب گردد

 

---

در میان روز و شب از کتاب گورکن

خاموش ای قلب من ! زیرا کسی صدای تو را نمی شنود.

خاموش باد! زیرا فضایی که با ناله ها و سوگواریها آمیخته باشد نمی تواند آواز و سروده های تو را تحمل کند.

خاموش باد !زیرا سایه های شب با رازهایت مأنوس نمی شوند و تاریکی در برابر رویاهایت درنگ نمی کند.

تا صبح خاموش باد ای قلب من ! زیرا اگر تا صبح خویشتن داری کنی در روز توانمند خواهی شد.هر کسی که عاشق نور شود ؛ نور نیز عاشق او خواهد شد.

خاموش ای قلب من و به سخنم گوش فرا ده!

بلبلی در خواب دیدم که بر بالای آتشفشانی جوشان نغمه سرایی میکرد.

گل زنبقی دیدم که سر خود را بالای برفها بلند کرده است.

حوری و شی عریانی دیدم که در میان گورها می رقصید.

کودکی دیدم که خنده کنان با جمجمه ها بازی می کرد.

و چون بیدار شدم و به اطراف نگریستم آتشفشان جوشان را دیدم اما نغمه سرایی بلبل را شنیدم.

برف بر دشتها و مرغزارها می بارید و گلهای زنبق را کفن پیچ می کرد.

گورها در برابر آرامش زمان صف کشیده بودند اما کسی را در میانشان رقص کنان و نماز خوان نیافتم.

تلی از جمجمه ها دیدم اما کسی جز باد در آنجا نمی خندید.

در بیداری اندوه و غم را مشاهده کردم پس شادی های رویاها کجا و چگونه از میان رفتند!؟

ای قلب من به سخنم گوش فرا بده!

 

قصة قصیرة »

 حمار المختار

ناولَني* المختارُ رسنَ* حماره، وقال:‏

ـ إعتَن ِ* بأمره، ريثما* أعود.‏

رقص قلبي فرحاً، وشمخ أنفي* كِبراً، فقد خصَّني المختار بهذا التكريم، من دون أهل القرية أجمعين!‏

شرعتُ أرنو* إلى الحمار الكبير، وأمسح براحتي* على رأسه، وظهره*، وذنبه، وقوائمه*، فأقبل عليَّ بوجهه، والسرور يلمع *في عينيه..‏

قلتُ له متوسِّلاً:‏

ـ أرجو أن تذكرني عند المختار.‏

هزَّ الحمار رأسه، وقال:‏

ـ لن أُخيِّبَ* رجاءك.‏

قلت مسروراً:‏

ـ أنت حمارٌ عظيم!‏

ـ شكراً لك.‏

ـ ولونك* الأسود أجمل الألوان.‏

ـ وكلامك أجمل كلام.‏

ـ وأذناك أجمل الآذان*.‏

ـ ولكنَّ الناس يعيبون عليَّ طولهما!‏

ـ الناس مُخطئون، الآذان الطويلة تسمع أطول، أعني أكثر.‏

ـ صدقتَ فيما قُلتَ.‏

ـ وأنت حمار ذكيّ.‏

ـ ولكنّ الناس يضربون المثل بغباء* الحمير*!‏

ـ إنهم يقصدون الحمير الأخرى، أمّا حمار المختار فهو في غاية الذكاء.‏

انتفخ* الحمارُ غروراً، فشمخ بأنفه، ولوَّحَ* بذيله، وخاطبني آمراً:‏

ـ هيّا* إقترِب منّي.‏

ـ ماذا تأمرُ؟‏

ـ أريدُ أن أركبك، وأبحث عن صاحبي.‏

قلت مشدوها*ً:‏

ـ تركبني أنا؟!‏

ـ ولمَ لا؟.. أتريدُ أن أذهب سيراً على الأقدام؟!‏

لبثتُ واجماً* جامداً، فبادرَ إليَّ الحمار، لينفِّذ* ما قال..‏

خفتُ منه، ولُذتُ بالفرار..‏

هَروَل* الحمار ورائي، وهو ينهق* ويشتم..‏

بدأتُ أستغيثُ* بالناس،فخرج صوتي نهيقاً!!‏

أطربَ* نهيقي الصبيان*، فصاروا ينهقون مثلي، ويضحكون.. عضَّ* الحمارُ ظَهري، جعلتُ أنهقُ متألِّماً..‏

أشفق الناس عليَّ، فأمسكوا بالحمار، وقالوا له:‏

ـ دَعْ هذا المسكين.‏

ـ خلُّوا* بيني وبين حماري.‏

ـ إنّه رجلٌ يا..‏

ـ وهل ينهق الرجال؟‍‏

لم یُجِب الناسُ جواباً، وشرع بعضهم ينظر إلى بعض، فانطلق الحمار يطاردني، ونهيقه يختلط بنهيقي..‏

                                                                                                 « عارف الخطيب  »

                        « منشورات اتحاد الكتاب العرب دمشق – 2005»

طرائف»

«قاموس الظرفاء»

الواجب : ما نُطالِب به مِن الآخرين.
التلميذ الکسلان : هو التلميذ الذي يمكن أن يكون الأول في فصله لولا وجود الآخرين .

الصداقة : جسمان وروح واحدة .

الموت : عطلة آخر الحياة .

الاعتذار : جواز المرور إلى قلوب الناس .

طبيب الأسنان : رجل يحصل على لقمته من أفواه الآخرين !

الرجل المشهور : شخص يبذل أقصى جهده ليعرفه الناس جميعا , ثم يلبس نظارات سوداء  حتی لا یعرفه الناس  بعد ذلك

حروف جر

 

 

حروف جر عبارتند از : من- الی - حتی - خلا - عدا - حاشا - فی - عن - علی - مذ - منذ - رب- لام - کَی - واو -

تاء- کاف- باء- لعلّ- متی

از این حروف « خلا- عدا- حاشا » در مبحث استثناء نیز وارد شده است.

« کی- لعلّ- متی » را کمتر افراد جزء حروف جر دانسته اند.

« منذ- مذ- حتی- کاف- واو- رب- تاء » فقط اسم هاي ظاهر را مجرور می کنند.

کی در 2 مورد حرف جر است:

 الف) بر سر "ما" ي استفهام بیاید مانند « ؟ کَیمه: براي چه »

« ؟ کَیمه: براي چه » الف) بر سر "ما" ي استفهام بیاید مانند

الف "ما" به سبب درآمدن حرف جرّ بر سر آن حذف و به جاي آن هاء سکت آورده شده است.

ب) بر سرفعل مضارع منصوب که در واقع فعل مضارع به تقدیر "اَن" منصوب شده و به همراه فعلش به تأویل مصدر

رفته، مجرور به حرف جر می شود. مانند: جئت کی اکرم زیدا = جئت کَی اکرام زید.

گاهی لام جر پیش از کی می آید که در این حالت "کی" حرف مصدري محسوب می شود.

۲-  "لعلّ" در زبان مردم عقیل حرف جر است.

۳- "متی" در زبان مردم هذیل حرف جر است.

۴و۵ - "منذ و م ذ" تنها اسم هاي ظاهر زمان را مجرور می سازند . مانند: ما رأیته منذ یوم الجمعه . ولی چنانچه

رفع دهند و یا بر سرفعل آیند، اسم محسوب می شوند مانند: جئت مذ دعا.

۶و۷- "واو و تاء" ویژه سوگند است. و آوردن فعل قسم با این دو حرف جایز نیست.

۸-  "رب" فقط اسم نکره را مجرور می کند. مانند رب رجل عالم لقیت.

۹-  "من"

الف) براي بیان تبعیض می آید. مانند: من الناس من یقول آمنّا بالله. از مردم برخی گویند: به خدا گرایش یافتیم.

ب) براي بیان جنس می آید . مانند: فاجتنبوا الرِّجس من الاوثان . از پلیدي پر هیز کنید که آن پلیدي از جنس

بت ها باشد.

ج) براي بیان ابتداي مکان می آید. مانند: سبحان الذي اسري بعبده لیلاً من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی.

د) براي بیان ابتداي زمان می آید: لمسجداسُس علی التقوي من اول یومٍ احقُ تقوم فیه.

ه) من زائد که 2 شرط دارد:

اسم مجرور به "من" نکره باشد. مانند: ماجاءنی من احد. -I

پیش از "من"، نهی یا نفی یا استفهام باشد، مانند: هل جاءنی من احد. -II

و) در معناي بدل مانند: لو نشاء لجعلنا منکم ملائکه فی الارض یخلُفون.

اگر بخواهیم به جاي شما فرشتگان را در زمین قرار می دهیم تا جانشین شوند.

۱۰و۱۱-  "حتی و لام" بر انتهاي غایت دلالت می کنند. مانند: سلام هی حتی مطلع الفجر.

۱۲-  "باء"

الف) در معناي بدل . مانند: ارضیتم بالحیاه الدنیا من الآخره ؟ آیا به زندگی این جهان به جاي آخرت خشنود می

باشید؟

ب) ظرفیت: انکم لَتَمرون علیهم مصبحینَ و باللیل. شما برایشان بامدادان و در شب گذر می کنید.

ج) سبیت: فبظلم من الذین هادوا حرّمنا علیهم طیبات احلَّت لهم . پس به سبب ستمی ازآنان که یهودي شدند بر

آنان حرام کردیم پاکیزه هایی را که برایشان حلال شده بود.

د) استعانت: کتبت بالقلم.

ه) تعدیه: ذهبت بزید.

و) تعویض: اشتریت الفرس بالف درهمٍ.

ز) الصاق: مررت بزید.

ح) به معنی "از": شَربنَ بماء البحر.

ط) براي مصاحبت: فسبح بحمد ربک: پس همراه با ستایش پروردگان تسبیح بگوي.

۱۳- "الی" انتها و غیر انتها را مجرور می سازد. سرت البارحه الی آخر اللیل او الی نصفه.

۱۴-  "لام"

الف) براي مالکیت. مانند: لله ما فی السموات و ما فی الارض.

ب) براي شبه مالکیت: الباب للدار.

ج) براي تعدیه: فهب لی من لدنک و لیاً.

د) براي تعلیل: جئتل اکرامک.

ه) حرف جر زائد: ضربتلزید.

۱۵-"فی":

الف) ظرفیت: زید فی المسجد.

ب) سببیت: دخلت امراه النار فی هرّه حبستها. به سبب گربه اي که زندانی کرده بود، زنی به دوزخ رفت.

۱۶- "علی"

الف) براي استعلاء: زیدعلی السطح. زید روي بام است.

ب) به معناي "فی": دخل المدینه علی حین غقلهمن اهلها: در شهر داخل شد در هنگام بی خبري مردم آن شهر.

-17 "عن"

الف) مجاوزت: رمیتالسهمعن القوس. تیر را از کمان انداختم.

ب) به معناي "بعد" : لترکَبنّ طبقاً عن طبق: هر آینه برسید به حالی پس از حالی.

"کاف"

الف) براي تشبیه: زیدکالاسد.

ب) براي تعلیل: واذکروه کما هداکم. او را یادکنید براي اینکه شما را هدایت کرد.

ج) زائد براي تأکید: لیس کمثله شیء. چیزي همانند او نیست.

* حرف "ما" پس از کاف و رب، آنها را از عاملیت باز می دارد

نکات شاذ

اما :حرف تفصيليه و شرطيه كه محلي از اعراب نداردوغير جازم است وجواب آن با«ف»شوع مي شود

لها مقام عظيم : جمله وصفيه ، محلا منصوب به تبعيت از « شخصية»

لذا : جارو محلا” مجرور

لما وصلت : لما مفعول فيه محلا” منصوب

معا” : حال و منصوب ( مع چنانچه مضاف اليه داشته باشد ، ظرف است

تعجبت كثيرا: صفت جانشين مفعول مطلق : تعجبت تعحبا” كثيرا”

ابدا“ : مفعول فيه و منصوب

علينا ان نتخذهم سراجا” :

                                     علينا : خبر مقدم

                                     ان نتخذ : تاويل به مصدر ( اتخاذنا) مبتداي موخر

                                     هم: مفعول به اول

                                     سراجا : مفعول به دوم

ارجو من ابنتي سميره : سميره بدل از ابنتي مجرور به اعراب فرعي فتحه

عسي ان تكرهواشيئا” : عسي هنگامي كه به مصدر مؤول اسناد داده شود ، فعل ماضي تام است و مصدر مؤول در محل رفع و فاعل مي باشد (كرهكم) و شيئا” ، مفعول به و منصوب

لو كنت فظا” ..... لانفضوا : لو حرف شرط غير حازم كه جواب آن با «ل»مفتوح مي آيد.

لاتسقط من هو دونك : من مفعول به

                               هو مبتدا

                              دون : ظرف شبه جمله محلا مرفوع

                              جمله هودونك : جمله صله

من كسر مومنا” فعليه جبره : ف: حرف جواب شرط

                                       عليه : خبر مقدم

                                       جبر : مبتداي موخر

هيهات : اسم فعل ماضي بمعني «بعد»

سؤالات پایه سوم تجربی – ریاضی

1-عیِّن الصحیح للمخاطبات :

الف) باعَ/ بِعنَ                                                 ب) یَدعو / یَدعونَ

ج) أهدی / أهدیتنّ                                             د) یقول / یَقُلنَ

 

2- عیِّّن نوع فعل « عِدي » :

الف) مثال                     ب) ناقص                     ج) سالم                     د) أجوف

 

3- ما هي صیغة الغائبینَ من « یَبکي » ؟

الف) تبکیونَ                                                  ب) یبکیونَ

ج) تبکونَ                                                     د) یبکون

 

4- عیِّن المفعول المطلق :

الف) إنّ في ذلک حقاً .

ب) طالَبتُ حقاً قد سُلِبَ منّي .

ج) کلامُک صحیحٌ حقاً .

د) کنتَ حقاً في الأمر .

 

5- عیِّن ما لیس فیه المفعول فیه :

الف) أین مُعِزّ الأولیاءِ و مُذلّ الأعداء ؟

ب) إذا دُعیتَ إلی مجلس کریم فاستَجِب .

ج)متی تستَیقِظُ من نوم الجهل ، أیّها الغافل ؟

د) ألا تُحبّ أن ترجِع أیّام الدراسة ؟

 

6- إملأ الفراغ بالتمییز المناسب : « کُن أفضلَ الطلاب .... .»

الف) صبوراً                                                  

ب) أدباً

ج) مؤمناً                                                        

د) متکلّماً

 

7- ما هو المناسب للفراغ ؟ « یا  ..... العالم إتّحِدوا »

الف) المسلمِي                                             

 ب) مسلمینَ

ج) مسلمونَ                                                

 د) مسلمي

 

8- عیِّن الخطأ للفراغ لإیجاد اُسلوب الحال : « حَجَّ الحجاجُ البیت الحرام ................  الله اکبر »

الف) و هم یهَتفونَ                                       

ب) و هم هاتفینَ

ج) هاتفینَ                                                 

 د) یَهتفونَ

 

9- ما هو الصحیح عن إعراب کلمة « وسع » في الآیة التالیة ؟ « لا یُکَلّفُ الله نفساً إلاّ وُسعها »

الف) منصوب محلاً                                    

 ب) مرفوع محلاً

ج) منصوب                                              

 د) مرفوع

 

10-عیِّن ما ذُکِر فیه المستثنی منه :

الف) لا یُساعدنا عند الشدائد إلاّ الله .

ب) لیس المُجدّ في دروسه إلاّ ناجحاً .

ج) ما قیل عنکَ في المدرسة إلاّ الثناء .

د) تَنجَحون في سبیل العلم إلاّ المُتکاسلین منکُم

کلي

معرفه - نكره :

نكته : هؤلاء واولئك تنها برای جمع عاقل ( انسان ) بكار می روند .

هؤلاء تلاميذ  ( تلميذات ) .

اولئك تلاميذ ( تلميذات ) .

برای اشاره به جمع غير عاقل از هذه و تلك استفاده مي شود .

هذه أشجارٌ .      تلك بيوتٌ.

 

اعراب تقديری :

نكته : اسم مقصور در صورتی كه فاقد ( ال) و ( اضافه ) باشد غالبا الف آن به تنوين فتحه تبديل مي گردد . مثال :

ذلك فتیً يُحِبّ المطالعه كثيرا .     ذلك (مبتدا، محلاً مرفوع )  فتیً ( خبر، تقديراً مرفوع)

 

منصرف ، غير منصرف :

نكته: صفت اسم غير منصرف در حالت جر تابع اصل اعراب اسم غير منصرف است كه مجرور می باشد . مثال :

تَعَلّمتُ اشياءً في مدارسَ عديدةٍ . مدارس ( مجرور به حرف جربا اعراب فرعی فتحه )  عديدةٍ ( صفت و مجرور به تبعيت با اعراب اصلی )

 

صفت و موصوف :

نكته : صفت برای جمع های غير انسان به صورت مفرد مؤنث می آيد .

هذه كتبٌ نافعة ٌ.  هذه ( مبتدا - محلاً مرفوع )  كتب ( خبر - مرفوع )  نافعة ( صفت و مرفوع به تبعيت )

علمتني الايات الشريفه درسا مهما

 

مضاف و مضاف اليه :

نكته : در زبان عربی هر گاه اسمی هم مضاف اليه و هم صفت داشته باشد، مضاف اليه بر صفت مقدم مي شود .

صديقنا الكريم : دوست بزرگوار ما .    صديق ( اسم )   نا ( مضاف اليه )    الكريم (صفت )

باب المدرسة الكبير . در بزرگ مدرسه .

باب ( اسم )  المدرسة ( مضاف اليه )  الكبير ( صفت )

 

اعراب فعل مضارع :

نكته : راه تشخيص لام امر (ل)، از لام حرف ناصبه (ل) در صيغه هايی كه اعرابشان با حذف نون اعراب است دانستن معنی آن دو لام است .

لام ام به معنی« بايد» و لام حرف ناصبه به معنی « تا »

لام امر : لِيعلموا : بايد بدانند

لام حرف ناصبه : لِيعلموا : تا بدانند

 

نائب فاعل :

نكته : چنانچه مفعول ضمير متصل منصوب باشد بايد فعل معلوم را بعد از مجهول كردن مطابق با صيغه ي آن ضمير متصل منصوب، بياوريم .

نَصَرَكُم الله’ كثيراً .                                            نُصِرْتُم  كثيراً

نصر (فعل)   كم (مفعول)   الله (فاعل)             نُصِر (فعل مجهول)  تُم ( نائب فاعل)

 

نواسخ :

نكته : هر گاه اسم افعال ناقصه نكره و خبر آن ها شبه جمله باشد واجب است خبر بر اسم مقدم شود . مثال :

ليس للفرار مجال.

  للفرار (خبر مقدم ليس، محلاً منصوب) مجال (اسم مؤخر ليس، مرفوع )

 

نكته : هر گاه مای كافه ( ما ) به حروف مشبه بالفعل متصل شود و اسم حرف مشبه ضمير متصل منصوب باشد بايد تبديل به ضمير منفصل مرفوعی گردد .

 

إنّكُم مؤمنونَ باللهِ = إنّما أنتم مومنونَ بالله .

  

 

جمع‌های مکسر پایه اول، دوم و سوم

جم

 جمع‌های مکسر پایه اول

درس اول	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	الجوارح العیوب	الجارحة العیب	النعم	النعمة	النقم	النقمة
درس سوم و چهارم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	الالبسة الصحف الاخلاق الفقراء	اللباس الصحیفة الخلق الفقیر	الاحذیة الدروس الجنود المساکین	الحذاء الدرس الجندی المسکین	الاخبار الدقائق الکفار الاجیال	الخبر الدقیقة الکافر الجیل
درس پنجم و ششم و هفتم و هشتم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	الانواع الاوراق الغیوب الجُمَل الامراض الآمال العِباد	النوع الورق الغیب الجملة المرض الامل العبد	الدراهم المیاه الاموال الاطباء الاقسام الروساء الجدود	الدرهم الماء المال الطبیب القسم الرنیس الجد	السوابق التُجّار القصص العلماء النواحی البلاد البیوت	السابق التاجر القصة العالم الناحیة البلد البیت
درس نهم و دهم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	المظالم الاصدقاء المَصاعب الاعناب الملوک الـمَنافع الاعلام الصبیان	المظلم الصدیق المَصعب العنب الملک المنفعة الَعلَم الصبیّ	الرووس المُدن الانفس العناصر الجرایثم المصابیح الانبیاء الاعداء	الرأس المدینة النفس العنصر الجرثومة المصباح النبی العدوّ	الرسائل الاقدام الابدان الاملاح الاطمة الفضائل الحُکّام الکِبار	الرسالة القدم البدان الملح الطعام الفضیلة الحاکم الکبیر

  جمع‌های مکسر پایه دوم ریاضی و تجربی

درس اول و دوم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	الخزائن الاشراف الذنوب النعماء البُوساء الیتامی املاک	الخزینة الشریف الذنب النعمة البائس الیتیم مُِلک	الابواب الایدی الاولیاء السوابغ الاطفال الاحوال سُقاط- ساقونُ	الباب الید الولیّ السابغة الطفل الحال ساقی	العلوم الاسماء الفواضل الآلاء الثغور الفقراء	العلم الاسم الفاضلة الاِلی الثغر الفقیر
درس سوم و چهارم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	الکتب المعابد الاشرار الانجم الاغنیاء الاثار الاصول الوصایاء القادة	الکتاب المعبد الشر النجم الغنیّ الاثر الاصل الوصیة القائد	القرون المحافل الشموس المعالم الاسئلة النعاج الکواکب الشباب	القرن المحفل الشمس المعلم السؤال النعجة الکوکب الشاب	المساجد المدارس الاقمار الابنیه الادباء المحاصیل التجارب القِیَم	المسجد المدرسة القمر البناء الادیب المحصول التجربة القیمة
درس پنجم و ششم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	المناطق القلوب الأخطاء الاوقات الحقائق الاکیاس الآلاف الاقفال الصغار الشروط الاقالیم	المنطقة القلب الخطاء الوقت الحقیقة الکیس الألف القفل الصغیر الشرط الاقلیم	الجزر الضعفاء الرجال الطلاب الشهور المشاکل الاخبار الصنادیق الاعزاء الشدائد الافلاک	الجزیرة الضعیف الرجل الطالب الشهر المشکل الخبر الصندوق العزیز الشدیدة الفلک	المسالک الایام الإخوان التلامیذ البلاد النعم الاهداف الزخارف الاقرباء العباد الملائکة	المسلک الیوم الاخ التلمیذ البلد النعمة الهدف الزخرف القریب العبد الملک

 جمع‌های مکسر پایه سوم انسانی

درس اول و دوم و سوم و چهارم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	الفرص الامثال المواضیع الجواری الانواء الارزاء الهزائم احیاء	الفرصة المثل الموضع الجاریه النوء الرزء الهزیمة حیّ	الابطال القصص النماذج الاعداء الامال الانغام جُنود	البطل القصة النموذج العدَو الامل النغمة جندیّ	العمَال الامم الاشراف الامطار العواصف الاحیاء	العامل الامَة الشَریف المطر العاصفة الحیّ
درس پنجم و ششم و هفتم و هشتم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	التجارب الامور الطیور الاقمار الابنیة الآلام العجایب المجالس الاسود القواعد المضامین المعالی الصّخور الفوائد الاسماک	التجربة الامر الطائر القمر البناء الالم العجیبة المجلس الاسد القاعدة المضمون المعلاة الصخرة الفائده السَمک	المتاعب الانهار الاوراق الانجم التحالیل المفاصل الانبیاء الادعیة العبید المعاجم الاشعار القمم الصُحف الابخرة	المتعب النهر الورق النجم التحلیل المفصل النبی الدَعاء العبد المعجم الشعر القمَة الصحیفة البخار	الشَدائد النجوم الشَموس المعالم الاعصاب العیون البیوت الخناذق الاحرار الآثار الشعراء الاشواک المواطن الاملاح	الشدیدة النجم الشَمس المـَعلم العصب العین البیت الخنذق الحُر الاثر الشَاعر الشَوک الموطن الملح

 جمع‌های مکسر پایه سوم انسانی

 

درس هفتم و هشتم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	الطیور الطغاة السنن الحصون الکُفّار الاعمال الاصنام الاغنیاء المکارم	الطائر الطاغی السنة الحصن الکافر العمل الصنم الغنی المکرمَة	الحجار الاشجار العجائب الحبوب الانفس الصحابة الشیاطین الاشیاء الاصدقاء	الحجر الشجرة العجیب الحبة النفس الصاحب الشیطان الشَیء الصدیق	الغزاة الاسرار القلاع الاعین الاعراب الاباء الشهداء الاضداد الملوک	الغازی السر القلعة العین العرب الاب الشهید الضدّ المَلِک
درس نهم و دهم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	النماذِج العظماء اللیالی الفوائد الاقوال الشعوب الغیوم الشعائر المشاِیخ الامانی	النمودج العظیم اللیل الفائدة القول الشعب الغیم الشعیرة الشیخ الامنیة	الاجیال المعالی المصاعب الضواحی الاشخاص الانوف الحوائج المصادر الاخیار العدی	الجیل المعلاة المَصعب الضاحیة الشخص الانف الحائجة المصدر الخیَر العدو	الائمة المعاصی الحرّاس الوحوش الدیار الانهار الحدائق البطون البدع	الامام المعصیة الحارس الوحش الدار النهر الحدیقة البطن البدعة

 جمع های مکسر پایه سوم انسانی

 

درس نهم و دهمو یازدهم و دوزادهم و سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم	جمع	مفرد	جمع	مفرد	جمع	مفرد
	المعاصی الاصوات الوجوه الجدران التوابیت البشائر الخصایص المفاتیح الغرف الموک الاعضاء المطالب الاوائل العزائم الافکار الاباط البطون الاخیار الخضر العراة القضبان المواضیع الوشاة	المعصیة الصَوت الوجه الجدر التَابوت البشارة الخصیصة المفتاح الغرفة الملک العضو المطلب الاول العزیمة الفکر الابط البطن الخیر الاخضر العاری القضیب الموضوع الواشی	اللیالی العباد الابریاء الاکفان الاجداد النفوس الودانع الاقالیم النوافذ الطرق الافاق الارزاق البصائر الاذهان الاثمار الحوائج المشایخ التهم الربوع العظام المشاعر النعماء	اللیل العابد البری الکفن الجدَ النفس الودیعة الاقلیم النافذة الطریق الافق الرزق البصیرة الذهن الثمر الحائحة الشّیخ التهمة الرَبع العظم المشعر النعمة	الرفقاء الزَهاد الضیّوف الملایین الازهار الضمایر الاسابیع الافلاک الابواب السبل الخلایا الفواضل القیود السُفن الورود الامراء الخدم الشوون الفحول المعالی النوّم	الرَفیق الزَاهد الضیَف الملیون الزَهر الضَمیر الاسبوع الفلک الباب السبیل الخلیة الفاضلة القید السفینة الورد الامیر الخادم الشان الفحل المعلاة النائم

 

بررسی درس دوم و سوم عربی پیش دانشگاهی»

 

انواع ایّ :

 

 1- استفهامیّه : ایّکم یأتینی بعرشها ( نحل:38 )           2- شرطیّه : أیّ إنسانِ ٍ جاءَک فَأکرَمهُ ( قصص:28 )

                                                       بعد ازنکره : صفت (علیّ رجلٌ أیّ رجلٍ )

3- کمالیّه : فقط به نکره اضافه می شود

                                                       بعد از معرفه : حال ( مررتُ بعبد الله أیّ رجلٍِ )

  4- موصولیّة : فقط به معرفه اضافه می شود « ثمّ  لَننزَعَنّ مِن کلِّ شیعةٍ  أیّهُم أشدُّ علی الرّحمنِ عتیّا »

(مریم : 69)

   أیّ : مبنی برضم چون اضافه شده و صدر صله نیز حذف شده ( أیّهم هو أشدُّ )

   ویحک : مفعول مطلق

   کثیراً ما : مای زائد

   ما تعلَمُ من الشأو البعید : ما ، مفعولٌ به مقدّم

   یحسبون المتذللّ الدنی متوا ضعاً : مفعول اول و مفعول دوم یحسبون

   یُسَمّون الرجلَ..........................متکبّراً : مفعول اول و مفعول دوم یسمّون

   ما التواضع إلّا الأدب : مستثنای مفرّغ

   وجد التواضعَ الیقَ : مفعول اول و مفعول دوم وجد

   إلی نبوغ  سواه : مضاف الیه تقدیراَ مجرور

   حذار : اسم فعل/ فاعل أنت مستتر- مفعول آن : أن یتسلّط

 تمرین اول :

   للقاسیّة قلوبَهم : فاعل/ قاسیة

   أ لیس الصبح بقر یبٍ : باء زائد و قریب، خبر مفرد لیس، محلاً منصو ب

   نِعم أجُر العاملین : فاعل نعم که مخصوص آن حذ ف شده است

 تمرین دوم:

   إجعل هذا البلدَ آمناً : مفعول دوم إجعل

   لا یُسمَعُ أنّ أحداً نال خیراً : نائب فاعل لایسمع          الدهر     مذ        کان     مظلومٌ  و     متهمًٌ

                                                                        مبتدا  مفعولٌ فیه    تامّه       خبر         معطو ف

                                                                                                            

 «بررسی درس سوم پیش دانشگاهی»

لایَمتَطی المجدَ مَن لم یَرکب الخطرا =>  ( المجد : مفعول )    ( مَن : فاعل )          

 اذانظرت عیناه أمراً غدا بالغیر معتبرا    ( عیناه : فاعل / مرفوع به الف ) (غدا / از افعال ناقصه ) ( معتبراً / خبر ناقصه )

صفواً : جامد مصدری /حال ومنصوب

 معتذراً: حال و منصوب 

 فتیً : مستثنی مفرغ / تقدیراً مرفوع

 خلالُه : فاعل شرُفت

 أطاع الدهرُ ما أمَر => (ما / مفعولٌ به )

 اقسام علم مرکب :

 1- مرکب اضافی : اعراب قسمت اول آن تابع جمله و قسمت دوم مجرور => جاءَ عبدُاللهِ

 2- مرکب مزجی : جزء اول مبنی بر فتح و جزء دوم معرب به اعراب غیر منصرف می باشد مگر آنکه به « ویهِ »ختم شود که مبنی بر کسره می باشد => ذهبتُ إلی بَعلَبَکَ     –     هذا سیبویهِ

 3- مرکب اسنادی : همان علم جمله است که جمله یا بصورت اسمیّه « مبتدا و خبر » و یا اینکه بصورت فعلیّه « فعل و  فاعل » مطرح می شود=> تأ بّط شّرأً.

 تمرین اول :                                                                                                                                            

 لاتجعل یدک مغلوله        -      لاتیسطها کُل البسط           -           فتقعد ملوماً محسوراً

               مفعول دوم                    جانشین مفعول مطلق                                 حال      حال

 یا لَلرجال : استغاثه /  مستغاث له حذف شده است

 بأثمن ما عندهم      -    مستقیماً  

    مضاف الیه                     حال

 تمرین دوم :

 الذین إن مکّنّاهم فی الارض أقاموا الصلاة => الذ ین: موصول به معنای شرط لذا صله ی آن می تواند فعل شرط و جزای  شرط باشد

 یا ولَدیَّ : منادای مثنی منصوب به یاءو نون مثنی در مکان مضاف حذف شده است

 ایّاک و الاعجاب بنفسک و الثقه بما یُعجبک منها => مرجع ضمیر « ها » الثقة

تمرین هشتم : لحظة : مفعولٌ به لاتضیّع

         علی المرء ان یستفید                   اجعلوا هذا النصب

          خبر مقدم    مبتدای مؤخر                            مفعول به

  

 ______________________________________________

عربی پیش دانشگاهی ـ بررسی نکات مهم درس اول

و ضرب الله مثلاً للذین آمنواإمرأة                                             الفائد ة أنّ أحداً لا ینفعه

                 مفعول به دوم «ضرب» یا بدل از«مثلاً»                                           خبر برای الفائده

تبیّن أنّ إمرأة نوح وإمرأة لوط لم ینفعهما قربهما                               بیّن أ نّ کفر فرعون لم یتعدّ

                    فاعل «تبیّن»               فاعل«لم ینفع»                                        مفعول به«بیّن»

 کانت مؤمنهً  طائعهً  .............خائفهً                                               استحقّوا لذ لک العقا ب

        خبرکانت  خبرکانت          خبرکانت                                                                                 مفعول به استحقوا

 قوله  « إذ قالت»       یعنی..................داعیة الله                                         أی: حرف تفسیریّه  

مبتدا     بدل از قول    خبر«فعل وفاعل»          مفعول به داعی

 رُوِیَ أنّ فرعون أمر             إلاّ أرسل= إن لا اُرسل           میّت:صفث مشبّهه   

       نائب فاعل«روی»

 العلامات الخاصه بالاسم و الفعل جاءت فی البیت التالی:( بالجر والتنوین والنداء وال          ومسند للاسم تمییز حصل) بتا فعلَتَ وأتتْ و یا افعلی            ونون أقبلَنَّ فعلٌ ینجلی

 * شروط جمع  بستن به روش جمع مذکر سالم:

 1-اسم: علم، مذکر ،عاقل  و بدون تاء  تانیث باشد.      2- وصف : علم ،مذکر،عاقل،بدون تاء تأنیث باشد وصفت بر  وزن « افعل ، فعلاء» و«فعلان ،فعلی » وصفاتی که مذکر و مؤنث آنها یکسان است نباشد.

 * شروط جمع بستن به روش جمع مؤنث سالم :

 1- علم مؤنث            2- آنچه که بعلامت تأنیث ختم شود.       3-  مصدری که بیش از سه حرف باشد.     

 4- مذ کری غیر عاقلی که مصغّر و یا وصف باشد : دُریهم  و  مجرور

 5- آنچه که به « ابن » و « ذو » آغاز شده  و برای غیر عاقل باشد : ذوالقعده => ذوات القعده

6- هر اسم غیرعربی که در عربی استعمال شود.         7- آنچه سماعی باشد : سماء => سماوات

 * ملحقات جمع مؤنث سالم عبارتند از : بنا ت ، اَخوات ، اولات 

  *وجوب مذکر بودن فعل :  1- میان فعل و فاعل مؤنث الّا باشد =>  ما جاء الّا مریمُ 

 2- فاعل مؤنث لفظی باشد =>  جاء معاویةُ         3- فاعل جمع مذکر سالم باشد => قد افلح المؤمنون

 التمرین الاول : نعمتان  مجهولتان :الصحة و الأمانُ         للمستعمرین : خبر مقدم      قلوبٌ : مبتدای مؤخر

                   مبتدا        صفت              خبر

  أموات و أحیاء : هر دو خبر برای مبتدای محذوف می باشند

 التمرین الخامس :  لمن خا ف مقام ربّه       إن مِن  قریة  =>  إن : شبیه به لیس ، مِن : زائده ، قریه : مبتدا

                            صله موصول     

 أولیاء : غیر منصرف ، مفعول دوم  

 التمرین السابع :             ذهباً  :مفعول برای قلب               خطوة   : مفعول مطلق

 التمرین الثامن :              رمضاء : صفت  مشبّهه بر وزن « فعلاء » مذکر آن « ارمض »

 التمرین التاسع :             الثناء : اسم